دیدن این فیلم جرم است (فیلم)

دیدن این فیلم جرم است (فیلم)؛ فیلمی درباره تقلای یک بسیجی در کشاکش مصلحت‌گرایی و عدالت‌خواهی.

فیلم سینمایی «دیدن این فیلم جرم است» ساخته «سازمان سینمایی سوره» وابسته به «حوزه هنری انقلاب اسلامی»، اثری است که بیشتر بر مضمون و محتوای سیاسی و اجتماعی تمرکز دارد تا جنبه‌های ساختاری و هنری. قهرمان فیلم، یک جوان بسیجی، با رویکرد «آتش به اختیار» تلاش می‌کند حق ناموس خود را از یک شهروند دوتابعیتی بازستاند. فیلم در ظاهر نسخه‌ای به‌روزرسانی شده از «آژانس شیشه‌ای» است؛ اما روایت اثر، بازنمایی اغراق‌شده بحران‌ها و بی‌عدالتی‌های اجتماعی است و تفاوت اصلی آن با آثاری مانند «آژانس شیشه‌ای» و «لاتاری» در پایه‌ریزی داستان بر رخدادهای غیرواقعی و دور از بسترهای اجتماعی ملموس است.

معرفی فیلم

«دیدن این فیلم جرم است»، یک اثر درام با زمینه سیاسی به نویسندگی و کارگردانی رضا زهتابچیان و محصول سال 1397ش سینمای ایران است که در مقایسه با «آژانس شیشه‌ای» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا، مورد توجه قرار گرفته است. این فیلم با سرمایه‌گذاری و حمایت سازمان هنری رسانه‌ای اوج و حوزه هنری انقلاب اسلامی تولید شده و در مسیر فیلم‌هایی همچون سیانور، ماجرای نیمروز و لاتاری قرار می‌گیرد. دیدن این فیلم جرم است به کنش‌های اعتراضی خاصی که بر روابط بین‌الملل تاثیر گذاشته‌اند، مانند حمله به سفارت عربستان اشاره می‌کند و در عین حال، به نقد رویکردهای افراطی و متحجرانه در برخی گروه‌های مذهبی می‌پردازد. فیلم با نگاهی انتقادی به نهاد‌های دیپلماتیک سیاست خارجی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اشاره کرده و معضل اجتماعی آقازادگی را به تصویر می‌کشد.

نام‌گذاری

به‌گفته کارگردان، عنوان فیلم برگرفته از یک دیالوگ فیلم‌برداری نشده در فیلم‌نامه است؛ با این حال، عنوان «دیدن این فیلم جرم است» به‌علت ارتباط معنایی با محتوای فیلم و همچنین تأثیری که در جذب مخاطب دارد؛ حفظ شده است. به‌عقیدۀ کارگردان، انتخاب این عنوان به‌خاطر صراحت و شفافیتش، تصمیمی درست بوده است، هرچند موجب توقف اکران این اثر به مدت دو سال شد.

نویسنده و کارگردان

فیلم «دیدن این فیلم جرم است» به نویسندگی و کارگردانی رضا زهتابچیان ساخته شده است و نخستین تجربه بلند سینمایی او به‌ شمار می‌آید. پیش از این، زهتابچیان کارگردانی فیلم‌های کوتاه «مادر» و «خانه» را بر عهده داشته و در فیلم کوتاه «سرزمین مادری» نیز به‌عنوان نویسنده و تدوین‌گر فعالیت کرده است.

بازیگران

در «دیدن این فیلم جرم است»، تعدادی از بازیگران شناخته‌ شده سینمای ایران، از جمله مهدی زمین‌پرداز، امیر آقایی، لیندا کیانی، حسین پاکدل، حمیدرضا پگاه و محمود پاک‌نیت به ایفای نقش پرداخته‌اند.

داستان فیلم

داستان «دیدن این فیلم جرم است» از حادثه‌ای شروع می‌شود که در آن یک تبعهٔ انگلیسی دارای نفوذ، به هانیه (لیندا کیانی) تجاوز می‌کند. امیر، همسر هانیه (مهدی زمین‌پرداز) که فرماندهی یکی از پایگاه‌های بسیج را بر عهده دارد؛ پس از اطلاع از ماجرا اقدام به دستگیری و ضرب‌وشتم تبعه مذکور می‌کند. از آنجایی که تبعهٔ بازداشت‌شده عضو هیئت‌مدیرهٔ یک شرکت بزرگ نفتی است یکی از آقازاده‌های وابسته به نهادهای قدرت (حمیدرضا پگاه) برای تضمین آزادی وی به پایگاه مراجعه می‌کند. با وجود تلاش پسر آیت‌الله احتشام برای تهدید و تطمیع فرمانده، سرانجام خود او نیز به دست امیر بازداشت می‌شود. با گسترش حضور نیروهای امنیتی، ماجرا پیچیده‌تر شده و ماجرا از یک انتقام شخصی به مسئله‌ای در سطح امنیت ملی تبدیل می‌شود. هدف کارگردان از انتخاب پایگاه بسیج به‌عنوان بستری برای روایت فیلم، خلق نمادی نزدیک به وطن بوده است که در آن حضور گروه‌های متنوع جامعه دیده می‌شود. فضای حاکم بر این پایگاه یادآور شرایط جنگی بوده و کارگردان تلاش داشته در بستر این داستان، وضعیت خاص کشور در روزهای تأیید برجام را بازنمایی کند؛ شرایطی که به گفته او، مشابه یک جنگ سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بوده است.

محور فیلم

به عقیده کارگردان، این فیلم با ساختاری فلسفی و اجتماعی، به تحلیل انتخاب‌ها و تصمیمات انسان در مواجهه با ستم می‌پردازد و نقش او در حمایت از مظلوم را مورد بررسی قرار می‌دهد. این اثر به‌طور کلی بر اهمیت مقابله با بی‌عدالتی در زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تمرکز دارد و تلاش می‌کند به ضرورت این امر بپردازد. روایت فیلم به‌گونه‌ای طراحی شده است که فراتر از چارچوب‌های ساختاری شخصیت‌ها، بر حمایت از مظلوم و قانون‌گرایی تأکید دارد.

حضور در جشنواره فیلم فجر

فیلم «دیدن این فیلم جرم است» در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر (۱۳۹۷ش) در بخش «نگاه نو» نامزد دریافت جایزه بهترین فیلم شد.

میزان فروش

در سال ۱۳۹۸ش تقاضای اکران نوروزی «دیدن این فیلم جرم است» مطرح شد؛ اما اجازه نمایش نیافت. پس از آن نیز به‌دلیل عدم صدور پروانه نمایش با حاشیه‌هایی روبه‌رو شد. در سال ۱۳۹۹ش نیز بار دیگر برای اکران نوروزی درخواست داده شد که آن هم به نتیجه نرسید. بعد از دو سال، این فیلم سینمایی، اکران شد و همزمان با فراگیری بیماری کرونا بیش از ۸۶ هزار مخاطب را جذب کرد و با فروش یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومانی، در شمار فیلم‌های پرفروش این دوره قرار گرفت.

واکنش‌ها و حواشی فیلم

«یدن این فیلم جرم است» پرکشش است و بیننده آن از هر طیفی تا آخر با فیلم همراه می‌ماند و بعد از دیدن فیلم هم ذهنش درگیر است. بازی بازیگران نیز از نقاط قوت فیلم است؛ مهدی زمین‌پرداز با تکیه بر تجربه تئاتری خود توانسته شخصیت را زنده نگه دارد. امیر آقایی نیز در حضور کوتاه خود بازی قابل قبولی ارائه می‌دهد.

بخش عمده نقدها به فیلم، به‌جای ساختار، فیلمنامه، شخصیت‌پردازی یا فضاسازی آن، بیشتر متوجه مضمون و محتوای اثر است. البته طبق دیدگاه کارشناسان، این فیلم، نوعی اثر خاص است که محتوای آن بر جنبه‌های ساختاری‌اش غالب است.

پیام‌های اجتماعی فیلم

نقد وابستگی و فاصله‌گرفتن از آرمان‌های انقلاب اسلامی: منتقدان پیام اصلی فیلم را یادآور حقیقتی تلخ می‌دانند که در برخی مقاطع، به‌بهانه‌ مصلحت‌اندیشی‌، امتیازهایی به بیگانگان داده شده و از مواضع اصولی عقب‌نشینی شده است. دیالوگ شخصیت «امیر» که می‌گوید: «رابطه‌ای که آغازش با باج ناموسی باشد، وای به حالش»، بیانگر رویکردی است که در آن، با وجود توان و پیشرفت‌ها، دولت‌مردان در برابر دشمنان دچار تزلزل می‌شوند.

فیلم در هر لحظه، دعوتی به بازاندیشی در مسیر و بازگشت به خودِ اصیل انقلاب دارد. توقف پروژه‌هایی نظیر پرتاب ماهواره‌هایی که با همت نخبگان داخلی ساخته شده‌اند، به بهانه توافق‌ یا مصلحت، در تضاد با روح و آرمان اولیه انقلاب است. از منظر منتقدان پیام فیلم این است که چشم‌پوشی از خودباوری و استقلال عمل در نهایت به وابستگی فرهنگی و فکری عمیق به اندیشه غربی منجر می‌شود و این انفعال فکری، بنیان‌های هویتی جامعه را تخریب خواهد کرد.

تعارض غیرت ملی با منافع ملی

در لحظه‌های سرنوشت‌ساز تصمیم‌گیری که حفظ نظام در میان است، نیروهای مؤمن و انقلابی میان دو گزینه دشوار، یعنی پایبندی بر غیرت انقلابی و پذیرش مصلحت‌های سیاسی، باید یکی را برگزینند. صحنه‌ تصمیم بسیجیان در پایگاه در مورد ادامه بازداشت برای تحقق عدالت یا تمکین به دستور مقامات، نمادی از همین تعارض است. این چالش از آغاز انقلاب اسلامی تاکنون، در قالب دوگانه‌ همیشگی «افشاگری یا سکوت نسبت به نقایص کشور» وجود داشته و همواره تشخیص معیار حق برای انتخاب هر مسیر، مهم‌ترین وظیفه انقلابیون بوده است؛ همان‌گونه که امام علی در خطبه 173 نهج‌البلاغه پرچم‌داری و رهبری اهداف بزرگ و انقلابی را فقط شایسته کسانی می‌داند که به‌طور همزمان دارای بینش عمیق برای شناخت درست مسیر و استقامت کامل برای تحمل سختی‌ها و پایداری در راه داشته باشند.

«دیدن این فیلم جرم است» اگرچه در ظاهر اثری سیاسی به‌نظر می‌رسد، اما هدفش نقد دولت یا فرد خاصی نیست. مضمون آن عام‌تر از یک پرونده سیاسی مثل برجام است. فیلم توانسته جدال دیرینه میان آرمان‌خواهی ملی و مصلحت‌گرایی جناحی را نشان دهد.

عقلانیت، عدالت و معنویت؛ سه‌گانه‌ تداوم انقلاب

تجربه انقلاب نشان می‌دهد که عقلانیت معمولاً به مصلحت‌اندیشی و خاموشی می‌انجامد؛ اما عدالت‌خواهی با اعتراض و افشاگری همراه است؛ اما رهبر جمهوری اسلامی ایران، آیت‌الله خامنه‌ای، با تبیین مکتب امام خمینی، همواره این سه شاخص را در کنار یکدیگر دانسته‌ است. او در سال‌های اخیر، عدالت‌طلبی، عقلانیت و معنویت را مکمل یکدیگر معرفی کرده و حل مشکلات کشور را در گرو حضور «جوان مؤمن انقلابی» دانسته‌ است. به گفته منتقدان، «دیدن این فیلم جرم است» با توجه به همین معیار، چالش انتخاب میان انتقاد یا سکوت را نشانه گرفته است. چالشی که پاسخ به آن، نه مصلحت ظاهری، بلکه معنویت و انقلابی‌گری است؛ همان روحی که می‌تواند نقد را به اصلاح تبدیل کند و از افشاگری‌های هیجانی و تخریب‌گرانه فاصله بگیرد.

سینما و انتقادات درون‌گفتمانی

به گفتۀ کارشناسان، در دوران جنگ نرم که بهره‌برداری از فضای رسانه، دنیایی شیشه‌ای در برابر حکومت‌ها ایجاد کرده است، با تلفیق معنویت و روحیه‌ انقلابی می‌توان از ظرفیت سینما برای اصلاح و پیشرفت نظام استفاده کرد. آثاری مانند «دیدن این فیلم جرم است»، «آقازاده» و «گاندو»، هرچند از وجود فساد و نفوذ سخن می‌گویند، اما از منظر انقلابی، نگاه‌شان معطوف به ریشه‌ مشکلات در درون نظام است. به گفته کارشناسان، «دیدن این فیلم جرم است»، در تلاش برای بازگرداندن غیرت ملی به عرصه‌ تصمیم‌گیری و نشان دادن این حقیقت است که مصلحان واقعی، از دل همین نظام برخاسته‌اند.

دیدگاه‌ها دربارهٔ فیلم دیدن این فیلم جرم است

ضرورت نقد درون‌گفتمانی

به عقیده کارشناسان، نقد درون‌گفتمانی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است؛ زیرا نشانه‌ پویایی و بلوغ فکری جامعه‌ انقلابی است. مسئولان باید حامی و پشتیبان گروه‌هایی باشند که با نگاهی دلسوزانه به نقد می‌پردازند. فرزندان انقلاب، آگاه‌تر از هر گروه دیگری، توانایی‌ها و کاستی‌های خود را می‌شناسند و امروز بیش از هر زمان دیگر نیاز است که با نگاهی درون‌گفتمانی، موقعیت و جهت حرکت خود را بازنگری کنند.

القای حس ناامیدی

به عقیده برخی از منتقدان، در حالی که آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران همواره با تأکید بر آینده روشن و نقش نسل جوان حزب‌اللهی، پیام امید و پیشرفت منتقل می‌کند، روایت فیلم با این نگاه مثبت در تضاد قرار دارد. این روایت می‌تواند به ایجاد حس ناامیدی در میان نیروهای حزب‌اللهی منجر شود. برخی منتقدان بر این باورند که چنین تصویری، به نفع جریان‌های خارجی مانند آمریکا و اسرائیل عمل می‌کند و مهم‌ترین آسیب اثر را همین ایجاد یأس و کاهش اعتماد در میان نیروهای مؤمن می‌دانند.

شباهت با فیلم «آژانس شیشه‌ای»

فیلم یادآور «آژانس شیشه‌ای» است، با این تفاوت که قهرمان آن همچون نسخه‌ای کاریکاتوری از حاج کاظم معرفی می‌شود و غیرت را منحصر به خود می‌داند. در حالی که در «آژانس شیشه‌ای» حاج کاظم برای گرفتن حق خود کارکنان یک آژانس هواپیمایی را گروگان می‌گیرد، در این فیلم یک جوان بسیجی با رویکرد «آتش به اختیار» قصد دارد حق ناموس وطنش را از یک شهروند انگلیسی ایرانی بازستاند. تفاوت اصلی این دو اثر در نگاه کارگردان‌ها است؛ در «آژانس شیشه‌ای» مذاکرات منطقی‌تری دیده می‌شود و قهرمان فیلم همواره به‌سمت استفاده از اسلحه هدایت نمی‌شود؛ در حالی که در اثر زهتابچیان، راه‌حل مشکلات اغلب به استفاده از سلاح و مقابله مستقیم با مخالفان محدود شده است.

نقد بدون ارائه راه‌حل

عمده‌ترین نقد این فیلم این است که راه‌حل قانونی برای حل مشکلات ارائه نمی‌کند. از این رو، منتقدان این اثر را مشابه مکالمۀ میان راننده تاکسی و مسافر در طول مسیر دانسته‌اند که بیش از آنکه به یک گفت‌وگوی تحلیلی عمیق شباهت داشته باشد، به بحثی سطحی و گذرا نزدیک می‌شود. پایان فیلم نیز با صحنه‌ای نمادین همراه است که قصد دارد بر بیداری حس غرور ملی تأکید کند، هرچند تأثیر آن چندان پایدار و ماندگار جلوه نمی‌کند.

دیدگاه انحصاری به رویکرد نظامی

به عقیدۀ منتقدان، کارگردان در «دیدن این فیلم جرم است»، پیشنهاد اتکای انحصاری به زور و نفی دیپلماسی را مطرح می‌کند؛ ترکیبی که از منظر حل‌وفصل منازعات و حفظ انسجام اجتماعی پیامدهایی تفرقه‌افکن دارد. در پایان فیلم، کارگردان دیدگاهی دربارهٔ حفظ استقلال کشور ارائه می‌دهد که مطابق با آن، برای حفظ «ناموس وطن»، باید با اتکا به نیروهای نظامی مانند سپاه و بسیج و استفاده از ابزارهای قدرت پیش رفت. از سوی دیگر، در این فیلم دیپلماسی به‌مثابه وادادگی تصویر شده است و دیپلمات‌ها افرادی معرفی شده‌اند که بیشتر نگران منافع کوتاه‌مدت هستند. بدین ترتیب، کارگردان بر استفاده از توان نظامی به‌عنوان راهی برای مدیریت بحران‌ها تأکید می‌کند و تعامل و گفت‌وگو را در حاشیه قرار می‌دهد.

نمایش فروپاشی غیرت و ماهیت انقلابی

منتقدان معتقدند در فیلم «دیدن این فیلم جرم است»، روحیه انقلابی در کشور از دست رفته و نوعی عافیت‌طلبی و بی‌غیرتی فراگیر حاکم شده است؛ تا آنجا که حتی نهادهای انقلابی و امنیتی در برابر هم قرار می‌گیرند. با این حال، کنش قهرمان فیلم تنها علیه یک گروگان دوتابعیتی بروز می‌کند؛ نه علیه حامیان یا تصمیم‌سازان اصلی. در طول روایت، این پرسش بی‌پاسخ می‌ماند که اگر نظام تا این حد دچار فساد و بی‌عدالتی است و حتی شکایت از تعرض هم به جایی نمی‌رسد و مانند کاپیتالاسیون، سفارت بریتانیا پیگیر ماجرا است، چرا قهرمان جوان همچنان خود را در خدمت به چنین سیستمی موظف می‌داند. منتقدان پاسخ فیلم را چیزی جز برجسته‌سازی یک نهاد خاص در برابر فساد دیگران نمی‌دانند.

روایتی اغراق‌شده و دور از واقعیت

به گفته کارشناسان، تفاوت اصلی فیلم «دیدن این فیلم جرم است» با آثاری چون «آژانس شیشه‌ای» و «لاتاری» در نوع سوژه آن است. در آثار یادشده، داستان بر پایه معضلات واقعی اجتماعی شکل می‌گیرد؛ در «آژانس شیشه‌ای» تجربه یک کهنه‌سرباز پس از جنگ و چالش‌های او در جامعه بازنمایی می‌شود و در «لاتاری»، مسئله مهاجرت دختران جوان برای سوء‌استفاده‌های غیراخلاقی و پیامدهای تلخ آن به تصویر درمی‌آید.

در «دیدن این فیلم جرم است»، موضوع بر پایه رخدادی غیرواقعی و کم‌اعتبار بنا شده است؛ ماجرایی که در آن یک تبعه خارجی، در حالتی غیرهوشیار، به زنی چادری در خیابان حمله می‌کند؛ زنی که همسر فرمانده پایگاه بسیج است. این حادثه به‌شکلی غیرمتعارف موجب بروز بحران می‌شود و سپس داستان به‌صورت اغراق‌آمیز به پیش می‌رود. چنین موقعیتی، به‌دلیل اغراق و دوری از بسترهای اجتماعی ملموس، بیشتر شبیه به یک طرح ساختگی جلوه می‌کند تا بازتاب یک معضل واقعی جامعه.

تقلیل جایگاه قوه قضائیه

به عقیده منتقدان در این فیلم، جایگاه قوه قضائیه به‌طور کامل نادیده گرفته شده و گویا چنین نهادی وجود ندارد.

تصور نادرست از بسیج

به گفته منتقدان، کارگردان از واقعیت و ماهیت آنچه به تصویر کشیده‌، شناخت کافی نداشته‌ است؛ برای مثال، تصویر بسیج در فیلم، همانند دهه‌شصت نمایش داده می‌شود؛ حجم اسلحه در پایگاه‌ها و شیوه استقرار آن‌ها با شرایط فعلی مطابقت ندارد و ایست‌های بازرسی نیز در محیط‌هایی غیرواقعی نشان داده شده‌اند.

پانویس

دیدگاه‌های ارزیابان

منابع

• باقری، آرمین، «نقد فیلم دیدن این فیلم جرم است»، وب‌سایت سرگرمی، تاریخ درج مطلب: ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
• «برندگان سی و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر مشخص شدند»، وب‌سایت زومجی، تاریخ درج مطلب: 22 بهمن 1397ش.
• داودی، مهرداد، «برندگان سی و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر مشخص شدند»، وب‌سایت زومجی، تاریخ درج مطلب: ۲۲ بهمن ۱۳۹۷ش.
• «چه کسی با عدم اکران «دیدن این فیلم جرم است» مانع از نمایش فاجعه می‌شود؟»، خبرگزاری تابناک، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مرداد ۱۳۹۸ش.
• حاجی‌زاده، امیر، «فیلم «دیدن این فیلم جرم است» میلیاردی شد»، وب‌سایت سینما فارس، تاریخ درج مطلب: ۶ اسفند ۱۳۹۹ش.
• حیدری، امیرحسین، «دیدن این فیلم جرم است؟»، وب‌سایت ویرگول، تاریخ بازدید: ۱۱ مهر ۱۴۰۴ش.
• «درباره سریال آقازاده و "دیدن این فیلم جرم است"/ آژانس‌های کاغذی»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 24 دی 1399ش.
• ««دیدن این فیلم جرم است» در اکران آنلاین میلیاردی شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۷ فروردین ۱۴۰۰ش.
• ««دیدن این فیلم جرم است»؛ فیلمی برای آتش به اختیارها/ دشمن شماره یک انگلیس است نه آمریکا»، خبرگزاری رویداد24، تاریخ درج مطلب: 13 بهمن 1397ش.
• ««دیدن این فیلم جرم است»؛ نقد و بررسی و هر آنچه باید درباره آن بدانید»، وب‌سایت فرارو، تاریخ بازدید: ۱۱ مهر ۱۴۰۴ش.
• «دیدن این فیلم جرم است»، وب‌سایت فیلیمو، تاریخ بازدید: ۱۱ مهر ۱۴۰۴ش.
• «دیدن این فیلم جرم است؟»، وب‌سایت ویرگول، تاریخ بازدید: 11 مهر 1404ش.
• «رضا زهتابچیان»، وب‌سایت سلام سینما، تاریخ بازدید: ۱۱ مهر ۱۴۰۴ش.
• سافلی، محمدعلی، «درباره سریال آقازاده و "دیدن این فیلم جرم است"/ آژانس‌های کاغذی»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲۴ دی ۱۳۹۹ش.
• «شخصیت‌های مصلحت‌گرا «دیدن این فیلم جرم است» در واقعیت وجود دارند»، خبرگزاری آنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ بهمن ۱۳۹۷ش.
• عنبرسوز، محمد، «گفت‌وگو‌ با رضا زهتابچیان، کارگردان و نویسنده فیلم «دیدن این فیلم جرم است»»، شهرآرا نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۱ بهمن ۱۳۹۹ش.
• «فیلم «دیدن این فیلم جرم است» میلیاردی شد»، وب‌سایت سینما فارس، تاریخ درج مطلب: 6 اسفند 1399ش.
• «فیلمی که دیدنش جرم است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۳۱ شهریور ۱۳۹۸ش.
• «فیلمی که می‌خواست «آژانس شیشه‌ای» باشد/ سینما در معرض یک «سرقت»!»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲ اسفند ۱۳۹۹ش.
• «گفت‌وگو‌ با رضا زهتابچیان، کارگردان و نویسنده فیلم «دیدن این فیلم جرم است»»، شهرآرا نیوز، تاریخ درج مطلب: 11 بهمن 1399ش.
• «محمدصادق کوشکی: «دیدن این فیلم جرم است» ساختار سپاه را فاسد و ترسو معرفی می‌کند/ این فیلم تیر خلاص به امیدواری نیروهای حزب‌اللهی است»، مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۱ بهمن ۱۳۹۷ش.
• منصوری، علی، «نقد فیلم دیدن این فیلم جرم است»، وب‌سایت فیلموویز، تاریخ درج مطلب: ۴ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
• «نقد و بررسی فیلم دیدن این فیلم جرم است»، وب‌سایت مووی مگ، تاریخ بازدید: ۱۱ مهر ۱۴۰۴ش.
• «نقد فیلم دیدن این فیلم جرم است»، وب‌سایت سرگرمی، تاریخ درج مطلب: 16 اردیبهشت 1400ش.
• «نگاهی به "دیدن این فیلم جرم است" | آیا این فیلم سرآغاز تفرقه میان هواداران انقلاب خواهد بود؟»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 21 بهمن 1397ش.
• «نگاهی به فیلم "دیدن این فیلم جرم است"»، جامعه خبری تحلیلی الف، تاریخ درج مطلب: ۱۴ بهمن ۱۳۹۷ش.
• وکیلی، مازیار، ««دیدن این فیلم جرم است»؛ فیلمی برای آتش به اختیارها/ دشمن شماره یک انگلیس است نه آمریکا»، خبرگزاری رویداد24، تاریخ درج مطلب: ۱۳ بهمن ۱۳۹۷ش.
• هادی، ایمان، «نگاهی به "دیدن این فیلم جرم است" | آیا این فیلم سرآغاز تفرقه میان هواداران انقلاب خواهد بود؟»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲۱ بهمن ۱۳۹۷ش.
• «یادداشت مهمان| «دیدن این فیلم جرم است» فریاد انقلابی برای پیشرفت نظام»، فارس نیوز، تاریخ درج مطلب: 14 فروردین 1400ش.
• «یادداشتی بر فیلم «دیدن این فیلم جرم است»»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ بهمن ۱۳۹۷ش.