روستای نگل؛ روستایی تاریخی - گردشگری با معماری پلکانی در کلاترزان.
روستای نگل منطقهای تاریخی است که در بخش کلاترزان شهرستان سنندج در استان کردستان قرار گرفته است. این روستا از قطبهای گردشگری استان کردستان بوده و دارای جاذبههای بینظیر مذهبی، تاریخی و طبیعی است. از مهمترین ویژگیهای روستای نگل میتوان به وجود قرآن خطی مربوط به دوران صدر اسلام، اولین موزه روستایی کشور، بزرگترین پل دوره صفویه، قلعه یزدگرد سوم و طبیعت بکر و بینظیر این روستا اشاره کرد.
تاریخچه نگل
قدمت تاریخی و زمان پیدایش این روستا به حدود هزار سال قبل[۱] و پیدا شدن قرآن موجود در صندوقچه زیر خاک توسط یک چوپان بر میگردد. در پی این اتفاق بهدلیل مقدس بودن این مکان اهالی آن منطقه به ساخت خانههایی در این مکان پرداختند.[۲]
جمعیتشناسی نگل
جمعیت روستای نگل در سال ۱۴۰۰ش، حدود ۱۷۳۲ نفر و ۵۲۶ خانوار بوده است.[۳] اهالی این روستا به زبان کردی و گویش سورانی صحبت میکنند[۴] و از مسلمانان سنی هستند.[۵]
جغرافیا نگل
آبشار روستای نگل
موقعیت جغرافیایی: روستای نگل مرکز دهستان نگل و از توابع بخش کلاترزان شهرستان سنندج است که در استان کردستان قرار گرفته است.[۶] این روستا در حد فاصل شهر سنندج و مریوان و در ۶۵ کیلومتری سنندج قرار دارد.[۷] روستای نگل از شمال به کوه «حسن عالی»، از جنوب به کوه «قژاکان»،[۸] از غرب و جنوب غربی به دره «کاچول» و از شمال شرقی به «رسنی دره» محدود میشود.[۹]
آبوهوا: ارتفاع روستای نگل از سطح دریا ۱۳۵۰ متر است.[۱۰] موقعیت جغرافیایی روستای نگل سبب شده که این منطقه دارای زمستانهای بسیار سرد[۱۱] و تابستانهای بسیار معتدلی باشد.[۱۲] بههمین منظور بهترین فصل سفر به این روستا، فصلهای بهار و تابستان است.[۱۳]
پوششگیاهی: روستای نگل دارای منابع غنی جنگل و مرتع است.[۱۴] در روستای نگل درختانی مانند چنار تبریزی قد برافراشته و باغات سرسبز وجود دارد.[۱۵]
حیاتوحش: روستای نگل زیستگاه جانورانی مانند «شغال»، «گرگ»، «روباه»، «خرگوش» و «گراز» است.[۱۶]
منابع آبی: در جنوب روستای نگل رودخانهٔ شوشیر در جریان است.[۱۷] همچنین در این روستا چشمهای به نام چشمه شفابخش است.[۱۸]
معماری نگل
روستای نگل روستایی با معماری پلکانی است. ساکنان این منطقه بهدلیل ناهموار بودن زمین و استفاده بهتر از فضای موجود، خانههای خود را با معماری پلکانی ساختهاند.[۱۹] معماری پلکانی بهگونهای است که سقف خانه پاییندستی، حیاط خانه بالادستی است.[۲۰] طبقه پایین خانههای روستایی که «گهور» و «کوزهرخ» نامیده میشود، محل نگهداری دام بوده و طبقه بالا محل سکونت خانواده است.[۲۱] مصالح اصلی خانههای روستای نگل شامل سنگ، کاهگل،[۲۲] چوب و گچ است، اما در ساخت خانههای جدید از مصالحی مانند سنگ، گچ، آجر، آهن و سیمان استفاده میشود.[۲۳]
اقتصاد نگل
قرآن تاریخی در روستای نگل
درآمد بیشتر مردم روستای نگل از طریق فعالیتهای زراعی، باغداری و دامداری تأمین میشود. همچنین انواع لبنیات بهویژه روغن حیوانی نیز از دیگر منابع درآمدی این روستا بهشمار میرود.[۲۴] پرورش زنبور عسل، تولید عسل و نیز تولید صنایعدستی از جمله قالی و جاجیم در این روستا از رونق چشمگیری برخوردار است.[۲۵] عمده محصولات زراعی این روستا شامل گندم، لوبیا، جو، عدس، ذرت، نخود، شبدر، یونجه و انواع ترهبار است.[۲۶]
فرهنگ و هنر در نگل
آدابورسوم: از مهمترین مراسم و آیینهای رایج در روستای نگل «آتشبازی در نوروز»، «مراسم ختم تلیله»، «بزرگداشت بازگشت قرآن تاریخی از غربت به نگل»، «مراسم تکایا» و «مراسم دراویش» است.[۲۷] مراسم دراویش در خانقاه و تکیة روستا برگزار میشود که شامل دعاخوانی و رقصهای عرفانی است.[۲۸] اهالی این روستا اعیاد بزرگ ملی و مذهبی را مانند عید نوروز، قربان، فطر و بهویژه مبعث رسول اکرم را نیز گرامی میدارند.[۲۹]
قرآن تاریخی در روستای نگلموسیقی و رقص محلی: فرهنگ مردم کرد آمیخته با موسیقی و ترانههای محلی است. این ترانهها و موسیقی کردی متأثر از شرایط زندگی و طبیعت این منطقه است.[۳۰] از متداولترین سازهای رایج در روستای نگل شامل «نی»، «تنبک» و «دف» است.[۳۱] همچنین معروفترین رقص محلی روستای نگل «سیجار» یا «سه بار» است.[۳۲]
مکانهای مذهبی: از جمله مراکز فرهنگی موجود در روستای نگل، یک زیارتگاه و مسجد است.[۳۳] همچنین این مکانها جایگاه اصلی قرآن تاریخی نگل بوده که در سالهای اخیر مورد بازسازی قرار گرفته است.[۳۴] این قرآن در مسجد نگل نگهداری شده و مردم روستا برای حل مشکلات خود به آن متوسل میشوند.[۳۵]
سوغات و صنایعدستی: از جمله سوغاتیهای رایج در روستای نگل نان محلی و عسل طبیعی است.[۳۶] همچنین جاجیم از صنایعدستی معروف این روستا است.[۳۷]
غذاهای محلی: از جمله غذاهای محلی روستای نگل شامل «کباب سنتی»، «کشکه کین» و «قاورسه» است.[۳۸]
روستای نگل
جاذبههای گردشگری نگل
مکانهای دیدنی: این روستا در زمینههای طبیعی، شرایط اقلیمی مناسب و چشماندازها دارای جاذبههای بسیاری است.[۳۹] «دریاچه چالئاو»، «موزه روستای نگل»،[۴۰] «پل بزرگ دوره صفویه»، «قلعه گاه»، «آبشار قلوزه»،[۴۱] «تپههای باستانی نگل (تپه قلعه گاه و تتپه می خان)» و «دریاچه سد نگل» از جاذبههای گردشگری روستای نگل است.[۴۲]
امکانات رفاهی: روستای نگل دارای امکانات مناسبی برای پذیرش مسافران از جمله «زائرسرا»،[۴۳] «اقامتگاههای خصوصی» وکمپ گردشگری است.[۴۴] علاوه بر امکانات اقامتی در روستای نگل، امکانات رفاهی دیگری مانند «پارکینگ»، «درمانگاه»،[۴۵] «داروخانه»، «پارک کودک»، «مرکزبهداشت»، «پستبانک و مخابرات»، «کتابخانه عمومی» و «فروشگاهها» نیز در این روستا وجود دارد.[۴۶]
مسیر دسترسی: برای سفر به روستای نگل لازم است از شهر سنندج با طیکردن ۶۵ کیلومتر مسافت در مسیر سنندج - مریوان به روستای نگل رسید.[۴۷]
مشکلات زیستمحیطی در نگل
از جمله مشکلات زیستمحیطی که روستای نگل را تهدید میکند عبارتاند از:
عدم وجود سیستم فاضلاب در روستاهای منطقه و ورود آن به رود اصلی؛[۴۸]
