پیش‌نویس:ارومیه

ارومیه؛ مرکز استان آذربایجان‌غربی واقع در شمال غرب ایران.

یکی از شهرهای بزرگ در شمال غربی ایران و منطقه آذربایجان، ارومیه است. جمعیت آن طبق سرشماری سال 1395ش 736،224 نفر بود که با توجه به آمار سایر شهرها، دهمین شهر پرجمعیت ایران است. ارومیه در غرب دریاچه ارومیه و در دامنه کوه سیر و در میان دشت ارومیه واقع شده است. حدود نود درصد جمعیت این شهر را آذری‌ها و ده درصد را اقوام کورد و اقلیتی مسیحی تشکیل می‌دهند. دریاچه ارومیه واقع در 21 کیلومتری ارومیه، از مکان‌های طبیعی ایران است بزرگ‌ترین دریاچه آب شور خاورمیانه و بزرگ‌‌ترین دریاچه ایران است.

پیشینه نام

نام قدیمی شهر ارومیه و دریاچه آن، چیچست و چیچستا است. سریانیان به آن اورمیا و ارمنی‌ها، «اورمی، ارومیه» و عرب‌ها آن را «ارمیّه» و ایرانی‌ها «ارومی، ارومیّه» نامیده‌اند. ارومیه به معنای شهر آب است و مدتی در دوره پهلوی رضائیه نامیده می‌شد.

تاریخچه

به اعتقاد بعضی از مورخان، ارومیه محل تولد زرتشت و از مکان‌های مقدس زرتشتیان بوده است. مدفون بودن چند زرتشتی که منتسب به زمان تولد حضرت عیسی هستند، نشان‌دهنده این است که این شهر یکی از بزرگ‌ترین مراکز اجتماعی و مذهبی زمان‌های دور بوده و امپراطوران روم برای رفتن به آتشکده زرتشتیان و نیز تخت سلیمان بارها از آن عبور کرده‌اند. آثار باستانی کشف شده در این منطقه، نشان از رونق ارومیه در زمان مادها دارد و قدمت برخی از قبرهای این منطقه به چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح، بازمی‌گردد. کاسه زرناب کشف شده در حسنلوی ارومیه از آثار هنری مربوط به قرن هشتم پیش از میلاد است که گویای شکوفایی هنرِ طلاسازی در دوره مادها است.

اقلیم و موقعیت جغرافیایی

منطقه ارومیه در شمال غرب ایران و نزدیک مرز ترکیه، 5899 کیلومتر مربع مساحت دارد. مساحت خود شهر، 42.7 کیلومتر مربع است و در جلگه‌ای به طول هفتاد کیلومتر و به عرض سی کیلومتر در غرب دریاچه ارومیه واقع شده است. ارتفاع ارومیه از سطح دریا 1332 متر است. آب‌وهوای این شهر به علت وجود دریاچه ارومیه معتدل و نسبتا مرطوب بوده و زمستانی سرد و طولانی دارد. در اطراف این شهر باغ‌های انگور، سیب و کشتزارها قرار دارد.

زبان، قومیت و مذهب

ارومیه یک شهر چند قومیتی با زبان و ادیان و مذاهب مختلف است. ترک‌های ارومیه به زبان ترکی آذربایجانی، کوردها به لهجه کرمانجی زبان کوردی، آشوری‌ها به زبان آشوری و ارمنی‌ها به زبان ارمنی صحبت می‌کنند. بیشتر ترک‌های آن مذهب شیعه دارند، مذهب بیشتر کوردها سنی است و نیز تعدادی از اقلیت‌های آشوری و ارمنی در آن زندگی می‌کنند.

تقسیمات شهری

شهرستان ارومیه طبق آخرین تقسیمات کشوری دارای پنج شهر، پنج بخش و بیست دهستان است. شهر ارومیه دارای پنج منطقه شهری است.

جاذبه‌های گردشگری

مکان‌های تاریخی

کلیسای ننه‌مریم که با نام کلیسای حضرت مریم، سنت ماری و شرق‌ آشور نیز شناخته می‌شود، یکی از مکان‌های تاریخی ارومیه است. این کلیسا دومین کلیسای قدیمی جهان پس از کلیسای بیت لحم در فلسطین است. کلیسای مارسرگیز، برج سه‌گنبد، مسجد سردار، مسجد جامع ارومیه، خانه انصاری، کلیسای پطروس پولیس، مدرسه هدایت، مدرسه 22 بهمن، موزه ارومیه و موزه مردم‌شناسی ارومیه، بازار ارومیه و ساختمان شهرداری نیز از دیگر اماکن تاریخی این شهر به شمار می‌روند.

جاذبه‌های طبیعی

از جمله جاذبه‌های طبیعی ارومیه، می‌توان به دریاچه ارومیه، دریاچه مارمیشو، برکه دالامپر، آبشار شملکان، آبشار سوله دوکل، چشمه آب‌گرم هفت‌آباد، تالاب گلمرز اشاره کرد.

جاذبه‌های مذهبی

امام‌زاده غریب حسن، مسجد اعظم ارومیه، مسجد سردار، آرامگاه سید عرب باغی، مسجد امام شافعی و کلیسای ننه مریم از جاذبه‌های مذهبی شهر ارومیه هستند.

اماکن تجاری و تفریحی

مجتمع تجاری تورک مال و سیتادیوم، مجتمع تجاری کیف و کفش رضا، پاساژهای تندیس، پاکو، امیرکبیر، صدر، پردیس، جلالی، ستارخان، مجتمع‌های تجاری استادان، یاقوت، میلاد نور، بازار خلیج از مراکز خرید مهم در ارومیه هستند. از جمله مکان‌های تفریحی شهر ارومیه پارک جنگلی شیخ تپه، پارک اللر باغی، کوه سیر، تفرجگاه بند، چیچست، سد شهر چای و پیست اسکی خوشاکو است.

امکانات آموزشی

ارومیه دارای دانشگاه دولتی، دانشگاه صنعتی، دانشگاه علوم پزشکی و دانشگاه الزهرا است. همچنین دارای دو دانشگاه آزاد، پیام‌نور و پنج مرکز غیرانتفاعی است. دانشگاه دولتی ارومیه رتبه 18 را در مجموع دانشگاه‌های کل کشور دارد.

سوغات

نقل، از سوغاتی‌های پرطرفدار ارومیه است که اندازه، رنگ و طعم‌های گوناگون دارد. همچنین عرقیاتی مانند بیدمشک و بادرنجبویه و همچنین انواع حلوای گردو و هویج از سوغاتی‌های بسیار معروف این شهر هستند.

غذاهای معروف

معروف‌ترین غذاهای ارومیه شامل آش دوغ، دلمه برگ مو، کوفته، آبگوشت مخصوص ارومیه، سوپ بلغور، آش ترش، یتیمچه و گیزاتما و کاچی است.

اقتصاد

مهم‌ترین منبع اقتصادی ارومیه باغداری و کشاورزی آن است که به حد خودکفایی رسیده و به سایر استان‌ها و کشورها صادر می‌شود. سیب، انگور، هلو و آلو مهم‌ترین محصولات باغداری این شهر است 22 درصد از تولیدات کشاورزی در سطح استان آذربایجان غربی مربوط به شهر ارومیه است این شهر از مهم‌ترین مراکز کشت چغندر قند و کلزا بوده همچنین قطب تولید گیاهان دارویی همچون بادرَشبو، نعناع، بیدمشک، پونه و صدها نوع گیاه دیگر است. پنجاه واحد دامداری صنعتی نیز در شهر ارومیه فعال است. علی‌رغم ضعف صنعت در این شهر، معدن تیتان قره‌آغاج در 37 کیلومتری ارومیه و شهرک صنعتی ارومیه در فازهای یک و دو در هفت کیلومتری ارومیه،شرکت شیمان ارومیه (بزرگترین واحد صنعتی استان آذربایجان غربی) و پتروشیمی ارومیه از مراکز صنعتی و اقتصای مهم شهر ارومیه هستند. گمرک ارومیه نیز به دلیل قرارگیری در مسیر قفقاز- آسیای میانه یکی از پرترددترین گمرک‌های کشور بوده که بیشترین تمرکز این گمرک بر ترانزیت به ترکیه، امور مربوط به صادرات به ترکیه و واردات از ترکیه است.

نقش ارومیه در انقلاب اسلامی

ارومیه به‌عنوان شهر پیشگام در تاریخ انقلاب، اولین تجربۀ جنگ مسلحانه را در دوم بهمن ماه 1357ش با هدایت غلامرضا حسنی به نام خود ثبت کرده است. این جنگ مسلحانه نقطۀ عطفی در تاریخ ایران و نقش مهمی در تسریع پیروزی انقلاب ایفا کرد. امام خمینی در تائید این حماسه فرمود همه باید مثل آقای حسنی مسلح شویم.

مشاهير و بزرگان

کلبعلی خان افشار؛ یکی از بزرگترین و شجاع‌ترین رهبران ایل افشار

عندليب افشار؛ شاعر، نويسنده و سخن‌سراي آذزبايجان‌غربي(1270-1335ق)

اردوبادی، میرزاعبدالمطلب،از فضلا و مراجع بزرگ اروميه(1284-1336ق)

شيخ صفي‌الدين اورمو؛ از شخصيت‌هاي بزرگ جهان اسلام

شهيد مهدی باکری ؛ دادستان دادگاه انقلاب اروميه، شهردار اروميه و موثر در امنیت منطقۀ آذربایجان پس از انقلاب

حجت‌الاسلام غلام‌رضا حسنی؛ از شخصيت‌هاي اثر‌گذار تاريخ ايران و آذربايجان‌غربي در قبل و بعد از انقلاب، نمایندۀ اولین دورۀ مجلس و امام جمعۀ ارومیه

امير آقايي؛ از بازيگران معروف سينما و تلويزيون

مهشيد جوادي؛ بازيگر سريال‌هاي تلويزيوني آنام و بچه مهندس.

منابع

• «ارومیه شهر پیشگام در تاریخ انقلاب/۲ بهمن آغاز اولین جنگ مسلحانه مردم ایران علیه رژیم طاغوت»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 2 بهمن 1399ش.
• «بيوگرافي امير آقايي»، وب‌سايت شمانيوز، تاريخ درج مطلب: 26 تير 1399ش.
• «بيوگرافي مهشيد جوادي»، وب‌سايت فتوکده، تاريخ بازديد: 11 تير 1401ش.
• «بهشت محصولات باغی کشور نیازمند توجه دولت مردمی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 شهریور 1400ش.
• «تاریخچه ارومیه»، وب‌سایت استانداری آذربایجان‌غربی، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• «تداوم روند رصد و پایش دامداری های صنعتی شهرستان ارومیه، وب‌سایت ایانا، تاریخ درج مطلب: 21 بهمن 1400ش.
• «تولید ۲۲ درصد محصولات بخش کشاورزی آذربایجان ‌غربی در شهرستان ارومیه»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 1 شهریور 1399ش.
• «جاذبه‌های گردشگری ارومی،»، وب‌سایت سیری در ایران، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• «دانشگاه‌های استان آذربایجان‌غربی»، وب‌سایت مرجع دانشگاه‌های ایران، تاریخ بازدید: 4 خرداد 1401ش.
• «زندگي‌نامه، مهدي باکري»، وبسايت همشهري آنلاين، تاريخ درج مطلب: 27 اسفند 1391ش.
• «رشادت حجت‌الاسلام حسني در تاريخ ايران فراموش‌نشدني است»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران،تاریخ درج مطلب: 1 خرداد 1397ش.
• «سبد رنگین محصولات کشاورزی در آذربایجان غربی؛ نسخه‌ای کارآمد برای اقتصاد غیر وابسته»، وب‌سایت تحلیل بازار، تاریخ بازدید: 27 شهریور 1401ش.
• «سیمان ارومیه»، وب‌سایت سیمان تأمین، تاریخ بازدید: 29 شهریور 1401ش.
• «شرکت پتروشیمی ارومیه»، وب‌سایت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس، تاریخ بازدید: 29 شریور 1401ش.
• «شهر ارومیه»، وب‌سایت شرکت پتروشیمی ارومیه، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• «شهرک صنعتی ارومیه»، مجلۀ اینترنتی ارومیه، تاریخ بازدید: 27 شهریور 1401ش.
• «گمرک ارومیه»، وب‌سایت رهتاش، تاریخ بازدید: 27 شهریر 1401ش.
• «معدن تیتان ارومیه در مرحلۀ بهره‌برداری قرار گرفت»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 27 خرداد 1399ش.
• «مناطق»، وب‌سایت شهرداری ارومیه، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• مجيدي، عيسي، «مشاهير اروميه»، تاريخ بازديد: 11 تير 1401ش.
• «نقشه و تقسیمات کشوری»، وب‌سایت استانداری آذریابجان‌غربی، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• اسدی، لیلا، «معرفی غذاهای سنتی ارومیه»، وب‌سایت زرین بانو، تاریخ درج مطلب: 12 مهر 1399ش.
• جمعی از نویسندگان، «راهنمای سفر به ارومیه»، فلایتیو، 1399ش.
• داوری، مهدی، «بهترین مراکز خرید ارومیه»، وب‌سایت دُرنا تریپ، تاریخ درج مطلب: 3 آذر 1399ش.
• رهبری، مینا، «دیدنی‌های ارومیه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• شجاعی، صدیقه، «دریاچه ارومیه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 4 خرداد 1401ش.
• کاویان‌پور، احمد، تاریخ ارومیه، تهران، آذرکهن، چاپ اول، 1378ش.
• کاظمي، اني، «زندگي‌نامه صفي‌الدين اورموي»، تاريخ درج مطلب: 7 تير 1396ش.
• «بيوگرافي امير آقايي»، وب‌سايت شمانيوز، تاريخ درج مطلب: 26 تير 1399ش.
• «بيوگرافي مهشيد جوادي»، وب‌سايت فتوکده، تاريخ بازديد: 11 تير 1401ش.

«سیمان ارومیه»، وب‌سایت سیمان تأمین، تاریخ بازدید: 29 شهریور 1401ش.