پیشنویس:کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان؛ مرکزی در راستای ایجاد محتواهای آموزشی، سمعی و بصری برای پرورش فکر، ذوق و استعداد کودکان و نوجوانان
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در دی ماه ۱۳۴۴ش، بهمنظور پرورش اندیشه و ذوق کودکان و نوجوانان و نیز تقویت فضایل اخلاقی و توسعه معلومات آنها تأسیس شد. مسئولیت اولیهٔ این نهاد تولید مواد و محتوای آموزشی به روشهای خواندنی، سمعی و بصری است. این کانون در سالهای اولیهٔ راهاندازی، تا ۱۳۵۸ش، زیر نظر هیئتامنا و هیئتمدیره و یک مدیرعامل، فعالیت میکرد، اما، پس از انقلاب اسلامی، در ۱۳۵۹ش، اساسنامه این نهاد تغییر کرد.
از آن پس، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بهصورت یک شرکت دولتی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی و زیر نظر یک مجمع عمومی شامل وزرای فرهنگ و آموزش عالی، اقتصاد و دارایی، آموزش و پرورش، برنامه و بودجه و سرپرست صدا و سیما و هیئت مدیره و مدیرعامل فعالیت میکرد.
امروزه، این نهاد، بیش از ۱۰۰۰ مرکز فرهنگی ثابت، سیار شهری، سیار روستایی و پستی در نقاط مختلف ایران داشته و از این طریق به ارائهٔ فعالیتهای فرهنگی، هنری به کودکان و نوجوانان ایرانی میپردازد. کانون زبان ایران، پس از انقلاب اسلامی، بهعنوان یکی از زیرمجموعههای این نهاد، در حال فعالیت است و شعباتی را در سراسر کشور دارد. این کانون، زبانهای فارسی، انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، اسپانیایی، ایتالیایی، روسی و عربی را آموزش میدهد.
وظایف کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، وظایف زیر را بر عهده دارد:
- تأسیس مراکز عرضه کتاب و آموزشهای فرهنگی و هنری مخصوص کودکان و نوجوانان در سراسر ایران؛
- کمک به توسعه و تکمیل کتابخانههای مساجد، مدارس، کتابخانههای عمومی و سایر مؤسسات در راستای ایجاد بخشهایی اختصاصی برای کودکان و نوجوانان؛
- تولید سرگرمی، اسباببازی، بازیهای رایانهای، عروسک؛
- تهیه و تولید فیلمهای سینمایی و محتوای سمعی و بصری، تدارک وسایل آموزشی؛
- ایجاد کتابخانههای سیار بهمنظور عرضه کتاب به کودکان در روستاها و نقاط دورافتادهٔ کشور؛
- کمک به ترویج ادبیات در بین کودکان؛
- تولید تئاتر و برگزاری جشنوارهها و نمایشگاههای هنری کودکان و نوجوانان؛
- همکاری با مؤسسات داخلی و خارجی که اهداف مشابهی با کانون پرورش فکری دارند.[۱]
فعالیتهای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
فعالیتهای فرهنگی و هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را میتوان در سه دسته طبقهبندی کرد:
فعالیتهای تولیدی
کانون، در زمینهٔ تولید محتواهای مناسب برای رده سنی کودکان و نوجوانان در عرصههای مختلفی فعالیت میکند. برای مثال: انتشار کتاب (کانون در بیش از ۵۰ سال فعالیت خود توانست ۲۷۰۱ عنوان کتاب را تا ۱۳۹۸ش، به زبانهای مختلف منتشر کند. این کتابها شامل انواع کتابهای گویا، چاپی، کتابفیلم، الکترونیک، خط بریل و انواع و اقسام دیگر است)؛ تولید فیلم کوتاه، بلند، زنده، مستند و پویانمایی (این مرکز، تاکنون بیش از ۴۴۰ فیلم ساخته است که برخی از آنها به جشنوارههای بینالمللی نیز راه یافتهاند. مانند فیلم «بچههای آسمان»، «شنگول و منگول» و فیلم «بهادر»)؛ تولید عناوین مختلف موسیقی، نمایشهای عروسکی (این مرکز تا امروز، حدود ۲۸۱ عنوان تئاتر تولید کرده است)، سرگرمیهای سازنده و اسباببازی و نرمافزارهای آموزشی رایانهای.
فعالیتهای فرهنگی
از جمله فعالیتهای فرهنگی کانون پرورش فکری، میتوان به تأسیس مجتمعها و مراکز آفرینشهای فرهنگی، مراکز ثابت فرهنگی هنری، کتابخانههای فراگیر، مراکز فرهنگی سیار روستایی و شهری، موزه ملی هنر و ادبیات کودک (این موزه، در ۱۳۷۹ش، با هدف صیانت از آثار و منابع حاصل از فرایند تولید محتوا و محصولات فرهنگی تأسیس شد)، کتابخانه مرجع (این کتابخانه، مهمترین کتابخانه تخصصی در کشور در زمینهٔ تعلیم و تربیت، هنر و ادبیات کودک است که حاوی منابع ارزشمندی به ۲۵ زبان زنده دنیا است) و کانون زبان ایران اشاره کرد.
فعالیتهای بازرگانی
با راهاندازی فروشگاهها و نمایندگیهای فروش محصولات کانون در شهرهای مختلف ایران، کانون توانست تولیدات خود را که تنوع گستردهای دارد به مخاطبان خود عرضه کند. اعطای نمایندگی به صاحبان مراکز عرضه محصولات فرهنگی مرتبط با کودکان و نوجوانان، همکاری با ناشران و تولیدکنندگان غیر کانونی برای فروش تولیدات آنها در فروشگاههای کانون و شرکت در نمایشگاههای ملی و بینالمللی، از دیگر فعالیتهای بازرگانی کانون پرورش فکری است.[۲]
کتابخانههای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
اولین کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در تهران، در بخشی از «باغ جلالیه» بنا شد. کتابخانه دوم، در «باغشاه» و در انبار یک مدرسه ابتدایی راهاندازی شد. کتابخانههای این کانون، تا ۱۳۵۷ش، به ۲۹ کتابخانه ثابت و ۱۰ کتابخانه سیار رسید که تا آن زمان، بیش از ۱۰ هزار عضو و ۳ میلیون مراجعهکننده داشتند.
در این کتابخانهها، علاوهبر کتابخوانی، برنامههایی همچون داستانسرایی، آشنایی با کتب نوین، آشنایی با شخصیتهای علمی، هنری و تاریخی در ایران و جهان، آشنایی با انواع سرزمینها و اقوام و نژادها، نمایش فیلم، برنامههای گفتگو و انتقاد در رابطه با موضوعات مختلف صورت میگرفت.
در ۱۳۴۶ش، اولین کتابخانهٔ کودک در بابل، شهری بهجز تهران، بنا شد و از آن پس، ایجاد و بهرهبرداری از کتابخانههای کودک در سایر شهرهای ایران صورت گرفت. امروزه، تعداد مراکز فرهنگی و هنری کانون، به ۱۰۱۲ مرکز در سراسر ایران رسیده است که شامل مراکز ثابت، سیار شهری و روستایی و کتابخانههای پستی است.
مرکز سرگرمیهای سازنده و بازیهای رایانهای
گروه ویژهای با نام «سرگرمیهای سازنده» در کانون بهمنظور ساخت محصولات ادغامی بین اسباببازی و لوازم کمک آموزشی، در ۱۳۶۱ش، ایجاد شد. این گروه، تا ۱۳۹۸ش، ۳۰۰ عنوان محصول را جهت توزیع در فروشگاههای اختصاصی کانون تولید کرده است. برای مثال، عروسکهای «دارا و سارا»، تنها عروسکهای با ویژگیهای چهرهشناسی ایرانی در خاورمیانه بودند که در ۱۳۷۸ش، طراحیشد. این عروسکها رکورد تیراژ تولید و فروش یک محصول در کانون را شکستند.
در ۱۳۷۵ش، «واحد تولیدات رایانهای» در مرکز سرگرمیهای سازنده ایجاد شد. این واحد، ضمن بررسی تولیدات جهانی، بازار داخلی را نیز مورد ارزیابی قرار میدهد تا بتوانند به طراحی و تولید محصولات چندرسانهای بپردازند. این گروه تا ۱۳۹۸ش، حدود ۵۰ عنوان محصول به بازار عرضه کرد.
مرکز سرگرمیهای سازنده در کانون، از شروع فعالیت خود، همواره محلی برای مشاوره دانشجویان، تولیدکنندگان، طراحان و علاقهمندان به اسباببازی بودهاند. زیرساخت ایدهٔ آزاد بهعنوان یک رویداد ملی سالانه از ۱۳۹۴ش، تحت عنوان یک فراخوان ملی به گردآوری، پرورش و ارائهٔ ایدههای اسباببازی به بازار و صنعت اقدام کرده است.[۳] برگزاری جشنواره ملی اسباببازی از ۱۳۹۴ش، که هر سال برگزار میشود نیز از دیگر دستآوردهای این مرکز است.[۴]
پانویس
- ↑ سلطانی، دانشنامه کتابداری و اطلاعرسانی، 1379ش.
- ↑ «تاریخچه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان»، وبسایت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- ↑ «شناسایی استعدادها دستآورد مهم رویداد ایدهآزاد اسباببازی است»، پایگاه خبری کودک و نوجوان.
- ↑ «گشایش نمایشگاه و فروشگاه اینترنتی جشنواره اسباببازی»، خبرگزاری دانشجویان ایران.
منابع
- «تاریخچه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان»، وبسایت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، تاریخ بازدید: ۲۳ آذر ۱۴۰۰ش.
- سلطانی، پوری و راستین، فروردین، دانشنامه کتابداری و اطلاعرسانی، تهران، فرهنگ معاصر، ۱۳۷۹ش.
- «شناسایی استعدادها دستآورد مهم رویداد ایدهآزاد اسباببازی است»، پایگاه خبری کودک و نوجوان، تاریخ بارگذاری: ۲ آبان، ۱۳۹۹ش.
- «گشایش نمایشگاه و فروشگاه اینترنتی جشنواره اسباببازی»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ بارگذاری: ۲۶ بهمن ۱۳۹۹ش.