پیشنویس:محمد معین
 | |
| تحصیلات | زبان و ادبیات فارسی |
|---|---|
| محل تحصیل | دانشگاه تهران |
| آثار | فرهنگ فارسی، تدوین بخشی از لغتنامه دهخدا و مجموعه مقالات او |
| افتخارات | کسب اولین درجه دکتری در تاریخ ادبیات ایران |
محمد معین؛ ادیب، فرهنگشناس، پژوهشگر و مترجم معاصر
محمد معین در ۱۲۹۷ش، در خانوادهای روحانی در رشت به دنیا آمد. وی، در سن ۶ سالگی والدین خود را، بر اثر بیماری حصبه، از دست داد[۱] و تحت سرپرستی پدربزرگش، محمدتقی معینالعلما از روحانیون بزرگ رشت، قرار گرفت.[۲]
محمد معین در روزگار خود، چنان شخصیت برجستهای داشت که نیما یوشیج، در وصیتنامهاش، اختیار چاپ آثار خود را به معین داد.[۳] دهخدا نیز تکمیل لغتنامه خود را به دکتر معین سپرد.
دوران تحصیل و تدریس معین
معین، تحصیلات دورهٔ ابتدایی و بخشی از دوران دبیرستان خود را در رشت گذراند. پس از آن، به تهران آمد و باقیماندهٔ تحصیل خود را در دبیرستان دارالفنون در رشته ادبی گذراند.[۴] وی، همزمان با تحصیل خود، صرف و نحو عربی و بخشی از علوم دیگر را نزد پدربزرگ و نیز سیدمهدی رشتآبادی فراگرفت. پس از اخذ مدرک دیپلم، وارد دانشگاه تهران شد و مدرک لیسانس خود را در رشتهٔ ادبیات، فلسفه و علوم تربیتی از دانشکده ادبیات تهران، در ۱۳۱۳ش گرفت.
محمد معین، در ۱۳۱۴ش، پس از طی یک دورهٔ ششماهه در دانشکدهٔ افسری احتیاط به خدمت افسری مشغول و در مهر ۱۳۱۴ش، به اهواز رفت. در ابتدا، دبیر دبیرستان شاهپور اهواز شد. پس از سه ماه، معین، عهدهدار منصب ریاست دانشسرای مقدماتی پسرانه در اهواز شد. او توانست بهصورت همزمان از طریق مکاتباتش با آموزشگاه روانشناسی بروکسل، تخصص روانشناسی علمی، خطشناسی، قیافهشناسی و مغزشناسی را فراگیرد.[۵]
معین، در ۱۳۱۸ش، به تهران منتقل شد و همزمان با تصدی سِمت معاونت در وزارت فرهنگ، به تحصیلات خود در رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران ادامه داد. وی، توانست بهعنوان اولین نفر، در تاریخ ادبیات ایران، به درجه دکتری دست یابد.[۶] پس از آن، به سمت دانشیار در دانشکده ادبیات تهران برگزیده شد.
معین، در ۱۳۲۱ش ازدواج کرد که ثمرهٔ آن، چهار فرزند بود. در ۱۳۲۵ش، عهدهدار وظیفهٔ همکاری با علامه دهخدا در تدوین و تألیف لغتنامه شد و پس از فوت دهخدا نیز به این کار ادامه داد.[۷] تحقیقات معین را متأثر از سبک نوشتاری پورداوود، ایرانشناس و مترجم معاصر، میدانند.[۸] معین، علاوه بر دانشگاه تهران، به تدریس زبان و ادبیات فارسی در دانشگاههای آمریکا، انگلستان و روسیه نیز پرداخت.[۹]
جوایز علمی و فرهنگی معین
محمد معین، در طول دورهٔ تحصیلی و کاری خود، بارها موفق به کسب جوایز و نشانهای علمی و فرهنگی شد. از آن جمله میتوان به جایزه آکادمی ادبیات کشور فرانسه و چندین نشان علمی در ایران اشاره کرد.[۱۰]
درگذشت معین
محمد معین در پی ابتلا به یک بیماری سخت و پس از پنج سال تحمل آن بیماری، در ۱۳۵۰ش، در تهران درگذشت و در آرامگاه نیاکانش، در آستانهٔ اشرفیهٔ گیلان به خاک سپرده شد. وزارت فرهنگ و هنر، ساخت یک آرامگاه بر مزار معین را برعهده گرفت. امروزه، آرامگاه محمد معین، مورد بازدید علاقهمندان به زبان و ادب فارسی است.
آثار معین
از محمد معین، کتابها، مقالات و ترجمههایی فراوان به یادگار مانده است.[۱۱]
از جمله تألیفات محمد معین میتوان به فرهنگ فارسی معروف به فرهنگ معین اشاره کرد که با همکاری گروهی بزرگ از پژوهشگران و نویسندگان در ۶ جلد تألیف و تدوین شد. همچنین میتوان به ستاره ناهید (داستان خرداد و امرداد)، یوشت فریان مرزباننامه (به دو زبان فارسی و روسی)، یادنامه پورداوود، برگزیده شعر فارسی (اشعار دورهٔ طاهریان، صفاریان، سامانیان و آل بویه)، قاعدههای جمع در زبان فارسی، مزدیسنا و تأثیر آن بر ادبیات پارسی (در ۲ جلد)، برگزیده نثر فارسی (مربوط به دورههای سامانیان و آل بویه)، مفرد و جمع، تحلیل هفت پیکر نظامی، اسم جنس، حافظ شیرینسخن، تدوین بخشی از لغتنامه دهخدا و مجموعه مقالات او در ۲ جلد اشاره کرد.
در بخش تصحیح نیز، آثاری درخشان از محمد معین بر جای مانده است، مانند تصحیح کتاب برهان قاطع (محمدحسین بن خلف تبریزی) در ۵ جلد، تصحیح و توضیح چهارمقالهٔ نظامی عروضی، تصحیح دانشنامه علایی اثر ابنسینا، جامع الحکمیتن ناصر خسرو، جوامع الحکایات و لوامع الروایات محمد عوفی، شرح قصیده فارسی خواجه ابوالهیثم، مجموعه اشعار دهخدا، عبهرالعاشقین روزبهان بقلی شیرازی و حواشی بر اشعار خاقانی.
ترجمه آثاری همچون روانشناسی تربیتی، کتیبههای پهلوی اثر «والتر هنینگ»، خسرو کواتان و ریدک وی، ایران از آغاز تا اسلام (نوشتهٔ ر. گیرشمن) نیز از جمله فعالیتهای ارزشمند دکتر محمد معین محسوب میشوند.[۱۲]
پانویس
- ↑ نصری، کارنامة دکتر معین، چ1، 1364ش، ص13.
- ↑ معین، «شرح حال دکتر محمد معین به قلم خودش»، 1348ش، ص1074-1075.
- ↑ «ناگفتههایی درباره دکتر محمد معین از زبان دخترش»، سایت ایسنا.
- ↑ استعلامی، بررسی ادبیات امروز ایران، چ4، 1355ش، ص188.
- ↑ فرشیدورد، دربارة ادبیات و نقد ادبی، چ1، 1363ش، ص288.
- ↑ بختیار، یادنامة دکتر معین، 1350ش، ص5.
- ↑ شهیدی، «به یاد شمع مرده»، 1350ش، ص11.
- ↑ معین، مجموعة مقالات دکتر محمد معین، 1364ش، ج1، ص17.
- ↑ استعلامی، بررسی ادبیات امروز ایران، چ4، 1355ش، ص188.
- ↑ حکیمیان، فهرست مشاهیر ایران، 1357ش، ج2، ص454-455.
- ↑ افشار، نادره کاران، چ1، 1383ش، ص277.
- ↑ بختیار، «آثار دکتر محمد معین»، 1350ش، ص14-16.
منابع
- استعلامی، محمد، بررسی ادبیات امروز ایران، تهران، امیرکبیر، چ۴، ۱۳۵۵ش.
- افشار، ایرج، نادره کاران، بهتحقیق محمود نیکویه، تهران، قطره، چ۱، ۱۳۸۳ش.
- بختیار، مظفر، یادنامة دکتر معین، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۵۰ش.
- حکیمیان، ابوالفتح، فهرست مشاهیر ایران، تهران، دانشگاه ملی ایران، ۱۳۵۷ش.
- شهیدی، جعفر، «به یاد شمع مرده»، یادنامة دکتر معین، بهتحقیق مظفر بختیار، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۵۰ش.
- فرشیدورد، خسرو، دربارة ادبیات و نقد ادبی، تهران، امیرکبیر، چ۱، ۱۳۶۳ش.
- نصری، عبدالله، کارنامة دکتر معین، تهران، امیرکبیر، چ۱، ۱۳۶۴ش.
- معین، محمد، «شرح حال دکتر محمد معین به قلم خودش»، وحید، سال ۶، شماره ۱۲، ۱۳۴۸ش.
- معین، مهدخت، مجموعة مقالات دکتر محمد معین، تهران، معین، ۱۳۶۴ش.
- «ناگفتههایی دربارهٔ دکتر محمد معین از زبان دخترش»، سایت ایسنا، تاریخ بارگذاری: ۱۳ آذر ۱۳۹۹ش.
