پیشنویس:بابونه
بابونه؛ گیاهی علفی و خوشبو با خواص درمانی زیاد
واژهشناسی بابونه
بابونه که در عربی به آن بابونج گویند، گیاهی کوتاهقامت با شاخههای باریک و گلهای سفید و کرکدار است. این گیاه، از دیرباز در طب سنتی و صنایع دارویی کاربرد دارد.[۱]
بابونه بهصورت خودرو در زمینهای شنی، چمنزارها و کنار آبگیرها میروید.[۲] از این گیاهان در کتب طب سنتی کهن، با نامهای اُقحُوان کبیر، عینالقط، اقحوان صغیر و بابونهٔ رومی یا شیرازی یاد شده است.[۳]
این گیاه که از دستهٔ کاسنیها به حساب میآید، در آب و هوایی گرم و خشک رشد میکند. زمین زراعتی آن نباید دارای رطوبت مداوم باشد. تکثیر آن نیز از طریق قطعات جداشده گیاه یا با کشت دانههای آن صورت میپذیرد.[۴]
گلهای بابونه در فرودین ماه، در استانهای خوزستان و اطراف اندیمشک در ایران، روییده و طبیعت زیبایی را رقم میزنند. این گلها را در فاصله ماههای اردیبهشت تا مهر از ساقههایشان جدا میکنند.
ترکیب، کاربرد و خواص بابونه
ترکیبات شیمیایی و طبیعت گیاه بابونه
گلهای گیاه بابونه، حاوی اسانس روغنی آنتهآمین، تانن، فیتوسترول و همچنین مادهٔ تلخی به نام اسید آنته آمیک هستند که در صنایع درمانی و دارویی کاربرد دارند.[۵]
روشهای مصرف
بابونه را که طبیعتی گرم و خشک دارد، به صورت چای یا دمنوش، اسانس، روغن و ترکیبات مختلف استفاده میکنند.[۶]
کاربردهای درمانی و دارویی
از این گیاه، برای درمان تب و لرز، باز شدن مجرای تنفسی، خرد کردن سنگ مثانه، تسکیندهنده دردهای قاعدگی، افزایش شیر مادران، تقویت مغز و اعصاب، رفع سردرد و میگرن،[۷] تسکین درد، تقویت معده و درمان بیاشتهایی، درمان زردی و یرقان و دفع کرم معده و روده استفاده میکنند. بُخور بابونه برای برطرف کردن چشمدرد، ایجاد عطسه و تخلیه مخاط بهکار میرود.[۸] جویدن گیاه بابونه، التیامبخش زخمهای دهانی است. اسانس گیاه بابونه و ترکیب آن با روغن بادام، مُسکن درد و از بین برندهٔ ناراحتیهای پوستی مانند اِگزما، کهیر و غیره است.[۹]
امروزه در صنعت لوازم آرایشی، بابونه را بهتنهایی یا بهصورت ترکیبی با گیاهان دیگر بهکار میبرند. روغن بابونه برای آرام کردن درد گوش، درد کمر و مفاصل و درمان کمشنوایی مفید است. چای یا دمکرده این گیاه نیز به درمان دردهای عضلانی، درمان زخم معده و رفع بیخوابی کمک میکند و ضد حساسیت است.[۱۰]تر
کاربردهای خوراکی و سنتی در ایران
گیاه بابونه همانند بسیاری از گیاهان بومی ایران در کنار مصرف دارویی، کاربرد خوراکی نیز دارد. ایرانیان در فرهنگ غذایی گذشته خود، از بابونه در پلاوها (پلو) استفاده میکردند.[۱۱] کرمانیها بابونه را در سبزی آشی و پلویی[۱۲] و بوشهریها ترکیب گل بابونه و زرده تخم مرغ را برای درمان سردرد و تسکین دردها[۱۳] مصرف میکنند.
پانویس
- ↑ عمید، فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه بابونه، سایت واژهیاب.
- ↑ معین، فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه بابونه، سایت واژهیاب.
- ↑ خوشبین، گیاهان معجزهگر: معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، ج1، ۱۳۸۹ش، ص121؛
میرحیدر، معارف گیاهی: کاربرد گیاهان در پیشگیری و درمان بیماریها، ج5، ۱۳۷۳ش، ص93 و 95 و 103 و 109 و 116. - ↑ زرگری، گیاهان دارویی، ج3، ۱۳۵۲ش، ص532 و 533.
- ↑ میرحیدر، معارف گیاهی: کاربرد گیاهان در پیشگیری و درمان بیماریها، ج5، ۱۳۷۳ش، ص93؛
عقیلی علوی شیرازی، مخزن الادویة، ۱۳۷۱ش، ص194؛ جرجانی، الاغراض الطبیة، ج1، ۱۳۸۴ش، ص291. - ↑ ابنسینا، القانون، ج2، ۱۴۱۳ق، ص418.
- ↑ نفیسی، پزشکینامه، ۱۳۵۵ش، ص134.
- ↑ جرجانی، ذخیرهٔ خوارزمشاهی، ج2، ۱۳۸۲ش، ص253؛
جرجانی، الاغراض الطبیة، ج1، ۱۳۸۴ش، ص234. - ↑ خوشبین، گیاهان معجزهگر: معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، ج1، ۱۳۸۹ش، ص121-125.
- ↑ خوشبین، گیاهان معجزهگر: معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، ج1، ۱۳۸۹ش، ص121-125.
- ↑ آشپزباشی، سفرهٔ اطعمه، ۱۳۵۳ش، ص۱۱ و ۱۵.
- ↑ ستوده، فرهنگ کرمانی، ۱۳۳۵ش، ص۱۳.
- ↑ افشار سیستانی، پزشکی سنتی مردم ایران، ۱۳۷۰ش، ص166 و 183.
منابع
- آشپزباشی، علیاکبر، سفرهٔ اطعمه، تهران، المعی، ۱۳۵۳ش.
- ابنسینا، القانون، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۳ق.
- افشار سیستانی، ایرج، پزشکی سنتی مردم ایران، تهران، روزنه، ۱۳۷۰ش.
- جرجانی، اسماعیل، الاغراض الطبیة، به تحقیق حسن تاجبخش، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۴ش.
- جرجانی، اسماعیل، ذخیرهٔ خوارزمشاهی، به تحقیق محمدرضا محرری، تهران، دانشگاه علوم پزشکی ایران، ۱۳۸۲ش.
- خوشبین، سهراب، گیاهان معجزهگر: معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، تهران، کردگاری، ۱۳۸۹ش.
- زرگری، علی، گیاهان دارویی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۵۲ش.
- ستوده، منوچهر، فرهنگ کرمانی، تهران، فرهنگ ایران زمین، ۱۳۳۵ش.
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، سایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۱۰ مهر ۱۴۰۰ش.
- عقیلی علوی شیرازی، محمدحسین، مخزن الادویة، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، ۱۳۷۱ش.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، سایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۱۰ مهر ۱۴۰۰ش.
- میرحیدر، حسین، معارف گیاهی: کاربرد گیاهان در پیشگیری و درمان بیماریها، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۳ش.
- نفیسی، علیاکبر، پزشکینامه، تهران، خیام، ۱۳۵۵ش.