پیش‌نویس:زهرا گنزالس

زهرا گنزالس؛ بانوی تازه‌مسلمان آمریکایی و فعال فرهنگی در ایران.

زهرا گنزالس، که پیش‌تر «ایوت مرسدس گنزالس» نام داشت، در خانواده‌ای کاتولیک در آمریکا رشد کرد و در دوازده‌سالگی اسلام را پذیرفت. او دو سال بعد، با مطالعه و تحقیق، مذهب شیعه را اختیار کرده و نام «زهرا» را برای خود برگزید. تغییر دین سبب شد از سوی خانوادۀ پدری و مادری تحت فشار و آزار قرار گیرد. زهرا در دانشگاه مریلند آمریکا به تحصیل پرداخت و پس از مهاجرت به ایران، تحصیلات خود را در جامعةالزهراء قم ادامه داد. او در هر دو کشور آمریکا و ایران، در حوزه‌های فرهنگی فعال بوده است. گنزالس فداکاری امام حسین را الهام‌بخش خود می‌داند و توحید را مهم‌ترین عامل جذبش به اسلام، و حجاب را نماد آشکار هویت اسلامی معرفی می‌کند. به باور او، نگاه غرب به زن نگاهی ابزاری و واپس‌گرایانه است. علاقه عمیقش به ایران به حدی است که زندگی در این کشور را به‌عنوان مهریه‌اش تعیین کرده است.

تولد و تحصیلات زهرا گنزالس

زهرا گنزالس (ایوت مرسدس گنزالس)، بانوی آمریکایی و اصا‌لتا مکزیکی، در 1973 م در یک خانوادۀ کاتولیک در ایالت کالیفرنیای آمریکا به‌دنیا آمد و در کودکی پدر را از دست داد. به ‌اصرار مادر بزرگ خود، در یک مدرسۀ غیر انتفاعی کاتولیک درس خواند. او در دو رشتۀ دبیری زبان و ادبیات انگلیسی و هنر، مدرک کارشناسی از دانشگاه مریلند دارد.

خانوادۀ زهرا گنزالس

زهرا گنزالس در یک‌خانوادۀ سنتی کاتولیک پرورش یافت. مادر بزرگ او به‌دلیل تعصب شدید مذهبی، اجازۀ هرگونه تغییر یا تحقیق دینی را از دختر خود سلب کرده بود؛ امّا فشار سنت خانوادگی نتوانست مادر گنزالس را از تحقیقات در مورد اسلام باز دارد.

آشنایی با اسلام

با وقوع انقلاب اسلامی در ایران، فضای گرایش به اسلام در آمریکا بازتر شد. مادر گنزالس که مشغول تحصیل در رشتۀ پرستاری در دانشگاه بود،‌ فرصت یافت تا با انجمن دانشجویان ایرانی و همچنین یک فعال فرهنگی ایرانی در مراکز اسلامی آمریکا ارتباط برقرار کند. این آشنایی‌ موجب شد تا اسلام به‌عنوان یک شیوۀ متفاوت زندگی به او معرفی شود. او با رفتن به‌جاهای مختلف، مدت‌ها دربارۀ ادیان، مطالعه و تحقیق کرد و سرانجام با پذیرش سبک زندگی اسلامی، مسلمان شد و نام «فاطمه» را برای خود برگزید؛ اما مدتی تغییر دین و مناسک عبادی خود مانند نماز را به‌صورت پنهانی انجام می‌داد تا از تقابل مستقیم با محیط اولیه جلوگیری کند. مادر گنزالس به‌تدریج شروع به انتقال غیرمستقیم مفاهیم اصلی دین اسلام مانند اصل توحید و مهربانی خداوند به فرزندان خود کرد، تا آنان را به تأمل در ارزش‌های جدید سبک زندگی وادار کند.

سیر تحول اعتقادی زهرا گنزالس

انتخاب دین اسلام

غریزۀ جستجوگری زهرا گنزالس، تحت تأثیر کنش‌های دینی مادر تازه‌مسلمان وی به تکاپو افتاد و به‌همین‌دلیل با آموزگار مدرسۀ خود به بحث در مورد خداوند پرداخت. معلم مدرسه، زهرا را به‌دلیل صحبت از خداوند، به ارتکاب گناه متهم کرده و به توبه پیش یک‌پدر روحانی توصیه می‌کرد؛ اما گنزالس تحت تأثیر آموزش‌های مادر مسلمان خود، ارتباط با خداوند را از واسطه‌ها بی‌نیاز می‌دانست. گفتگوها چنان دامنه‌دار شد که معلم با مادر گنزالس تماس گرفته و ضمن متهم‌کردن زهرا به انحراف، خواستار اخراج او از مدرسه شد. مادر زهرا مسلمان شده بود. او روزی با اعلام این‌‌خبر به فرزندان خود، تصریح کرد که تمام توصیفات در مورد خدا و اخلاق را از دین اسلام یاد گرفته است؛ اما فرزندان خود را در انتخاب دین‌شان آزاد گذاشت. او همچنین از قصد خود برای انتخاب حجاب اسلامی خبر داد. مسلمان‌شدن مادر، در ابتدا زهرا گنزالس را متحیر کرد. اما از آنجایی که زهرا پیش‌تر، به طور غیرمستقیم، با آموزه‌های اسلام از طریق آموزش‌های مادر آشنا شده بود، حرف‌های او عمیقاً بر زهرا اثر گذاشت. او پس از تأمل و گفتگوهایی که با خواهر و برادرش داشت، همگی به یک تصمیم مشترک رسیدند و مسلمان شدند. این بانوی مسلمان‌شدۀ آمریکایی معتقد است که اگر کسی اهل مطالعه و به‌دنبال دین واقعی باشد، به‌طور قطعی به اسلام می‌رسد.

آشنایی با تنوّع مذاهب اسلامی

با آن‌که زهرا گنزالس در دوازده سالگی مسلمان شده بود؛ اما از شیعه و سنّی چیزی نمی‌دانست. او در پی ملاقات با یک زن مسلمان عرب در محلۀ خود، با تنوع مذاهب اصلی اسلامی آشنا شد. این مواجهه، کنجکاوی فکری وی را بر انگیخت تا برای انتخاب نهایی سبک زندگی مذهبی خود، در مورد تفاوت‌های مذاهب شیعه و سنی به تحقیق بپردازد. در جریان این‌تحقیقات، به یک‌مرکز مذهبی متعلق به وهابیون مراجعه کرد؛ اما برخورد افراد حاضر و همچنین آگاهی از دیدگاه‌های محدود کنندۀ آنها نسبت به حقوق اجتماعی زنان، سبب شد تا نسبت به آن جریان خاص مذهبی بدبین شود.

تأثیر مراسم عاشورا برتغییر مذهب گنزالس

نقطۀ مهم در تحقیق مذهبی زهرا گنزالس، حضور وی در مراسم سوگواری امام حسین در روز عاشورا بود. او به‌دعوت یکی از شیعیان، در این‌مراسم شرکت کرد. صحنه‌های عمیق و شورانگیز عزاداری شیعیان، تأثیر عاطفی و معنوی شگرفی بر وی گذاشت؛ چرا که او نخستین‌بار نام امام حسین را از زبان سوگواران حسینی شنید که در مراسم نوحه‌خوانی و سینه‌زنی، این‌نام را فریاد زده و اشک می‌ریختند. این تجربه، نقطۀ عطفی در فرایند گرویدن او به تشیّع شد و او را مجذوب مکتب اهل‌بیت ساخت. به باور گنزالس، در جامعۀ فردگرای آمریکا، مفاهیمی چون ایثار و ابراز علنی احساسات جمعی فاقد معنای عمیق است. با این حال، مشاهدۀ نمایش پرشور و صادقانۀ عواطف در مراسم عاشورا، یک احساس عمیق را در او بر انگیخت که نشان‌دهندۀ نفوذ و قدرت نرم آیین‌ها در فراتر رفتن از مرزهای فرهنگی بود. جذابیت مکتب امام حسین برای گنزالس تنها به بُعد عاطفی محدود نمی‌شد؛ بلکه ریشه در درونمایۀ اصلی آن داشت. او به‌شدت تحت تأثیر فداکاری امام حسین قرار گرفت که هدف اصلی قیام او، احیای ارزش‌های دینی، برقراری عدالت اجتماعی و هدایت نسل‌های بشری بود.

انتخاب مذهب شیعه

زهرا گنزالس، مطالعات خود را ادامه داد؛ با ادمۀ مطالعات، گرایش او به تشیّع روز به‌روز بیشتر شد، تا اینکه در سن چهارده سالگی، این مذهب را به‌عنوان مسیر نهایی سبک زندگی خود برگزید. او به‌دلیل الگو قراردادن حضرت زهرا در زندگی خود، نام «زهرا» را انتخاب کرد. این تحول مذهبی در نهایت به خانواده نیز سرایت کرد؛ خواهر و برادر او نیز تحت تأثیر مادر، به تشیع گرویدند و خواهر، نام «زینب» و برادر نیز نام «رضا» را برای خود برگزیدند.

شوق زیارت حرم امام رضا

زهرا گنزالس پس از گرویدن به تشیّع، کتابی در موضوع اصول و فروع دین به‌زبان انگلیسی را از کسی هدیه گرفت که آخر آن کتاب، به عکسی از ضریح امام رضا آذین شده بود. با هر بار مطالعۀ آن کتاب، آرزوی سفر به مشهد و زیارت حرم امام رضا در دل او افزون‌تر می‌شد.

مهاجرت به ایران و تحصیل در قم

گنزالس نخستین‌بار در هفده سالگی به ایران سفر کرده و به قم رفت. پس از تحقیق در مورد یادگیری درس‌های حوزوی، به تحصیل مشغول شد.‌ او دورۀ دوسالۀ حوزه را در جامعه الزهراء قم به پایان رساند و به آمریکا بازگشت.

آزار و اذیت درآمریکا

به نظر گنزالس، گرایش به توحید یک امر فطری است که محیط اجتماعی نقش تعیین‌کننده در رشد و سرکوب آن دارد. مادر وی با اتخاذ یک روش تربیتی ساده، فطری و جذاب، توانست زمینۀ شکوفایی این گرایش درونی را در فرزندان خود فراهم سازد و قلب آنان را به سوی سبک زندگی اسلامی متمایل کند؛ اما خانواده‌ پدری و مادری‌اش با تغییر دین آنها مخالف بودند. آنان سعی می‌کردند با آزار، اذیت و قطع رابطه، او را به دین کاتولیک برگردانند.

خانوادۀ چهار نفری زهرا گنزالس برای در امان ماندن از آزار خانواده‌های پدری و مادری، مجبور شدند به یک‌شهری کوچک که جمعیت مسلمانان در آن جا زیاد بود مهاجرت کنند. به‌رغم سختی‌ها و برخی تهدیدها، به‌مدت هفده سال، تا زمان مهاجرت آنها به ایران در آن‌شهر ماندند. او که خود قربانی آزار و اذیت خانواده‌های پدر و مادر خود بوده، معتقد است در فضای آمریکا، فرهنگ و ایدۀ مخالف، تحمل نشده و به مخالفان، فرصت بیان حرف و استدلال داده نمی‌شود.

ازدواج و مهاجرت همیشگی به ایران

حمیدرضا اصفهانی‌زاده شوهر زهرا گنزالس از نخستین دانشجویان ایرانی بعد از انقلاب بود که برای تحصیل به آمریکا رفته بود و پس‌از تحصیل نیز در دفتری برای ایران کار می‌کرد. یکی از همکاران مسلمان او که از ایمان و شخصیت گنزالس شناختی داشت، اصفهانی‌زاده را به ازدواج با وی تشویق کرد و این آشنایی به ازدواج انجامید. حاصل این ازدواج، چهار فرزند بود؛ سه فرزند به‌نام‌های «راضیه»، «فاطمه» و «محمد عابد» پیش از مهاجرت گنزالس به ایران و فرزند چهارم نیز پس از سکونت در مشهد به‌دنیا آمد. این خانواده تصمیم گرفتند برای تربیت فرزندان در محیط دینی، از فضای فرهنگ آمریکا فاصله گرفته و در مشهد زندگی کنند.

علاقۀ گنزالس به زندگی در ایران

گنزالس و دختران وی چنان شیفتۀ زندگی در فضای دینی اند که مهریۀخود را زندگی در ایران قرار داده‌اند. به باور گنزالس، تنها وجود امکانات به انسان، حس آرامش نمی‌دهد، بلکه اصل زندگی، آرامش است که دین، آن را به انسان می‌بخشد. از آن‌جا که در آمریکا آرامش نداشته است، به ایران مهاجرت کرده و در مشهد زندگی می‌کند. او زیارت حرم امام رضا را خیلی دوست دارد و فضای حرم را برای روح انسان‌ها انرژی‌بخش می داند.

انتخاب پوشش اسلامی

زهرا گنزالس پس از گرایش به اسلام، از طریق مطالعۀ قرآن با وجوب حجاب اسلامی آشنا شد. پذیرش این سبک پوشش برای او آسان بود، چراکه آموزه‌های درسی مدارس کاتولیک در مورد عفاف حضرت مریم آن را تأیید می‌کرد.

پایبندی به پوشش اسلامی

گنزالس از همان آغاز مسلمان‌شدن خود در سن دوزاده‌سالگی با حجاب اسلامی به مدرسه می‌رفت. او از پوشیدن روسری در روز اول مدرسه خوشحال بود و تصور می‌کرد که دوستان او نیز از دیدن حجاب او خوشحال می‌شوند. با این‌حال، در محیط اجتماعی آمریکا بلافاصله با واکنش‌های منفی و آزارهای شدید مواجه شد؛ ‌طوری که مورد تمسخر قرار می‌گرفت و حتی گاهی آب دهان به سوی او پرتاب می‌شد. او مجبور بود هر روز پس از بازگشت از مدرسه، روسری‌ خود را بشوید. به‌رغم باور قلبی به درست بودن حجاب، کنجکاوی زهرا گنزالس برای درک فلسفه و حدود شرعی آن ادامه داشت. تا آنکه یکی از دوستان مادر گنزالس، بستۀ کتابی را از ایران برای او فرستاد. زهرا از طریق مطالعۀ آن کتاب‌ها در مورد جایگاه زن و حجاب، به دانش خود افزود. او در مواجهه با پیشنهادهای برخی هم‌کیشان مبنی بر سهل‌گیری، حاضر به ترک حجاب نشد؛ زیرا حفظ آن را عمل مستقیم به قرآن می‌دانست. به عقیدۀ زهرا حفظ حجاب، آزمون الهی است که حاضر بود برای موفقیت در آن، تمام سختی‌ها را تحمل کند.

دیدگاه‌های گنزالس در بارۀ پوشش اسلامی

زهرا گنزالس، توحید و حجاب را دو جاذبۀ دین اسلام می‌داند. برای او منطق اسلام در مسألۀ توحید به‌درستی قابل پذیرش است. او نگاه غرب به مسألۀ زنان را به‌دلیل ابزار جنسی دانستن آنان، یک‌نگاه باستانی و قرون وسطایی می داند. گنزالس معتقد است که خانواده‌ها باید الگوی عفاف و حجاب فرزندان خود باشند. به‌باور وی، زیبایی در بی‌حجابی نیست و زنان نباید با بی‌حجابی‌ها خود را ارزان بفروشند. او ریشۀ رواج بی‌حجابی‌ها در جامعه را پاسخ نگرفتن این افراد از دین خود برای دردهای زندگی و همچنین بلد‌نبودن چگونگی جذب آنان از سوی متدینان می‌داند که موجب قهر افراد بی‌حجاب با خداوند شده است. گنزالس تربیت خانوادگی برای حفظ حجاب را مهم دانسته و معتقد است که بچه‌ها باید از کودکی با پوشش مناسب بزرگ شوند و نیز مزیت‌های حجاب به آنان یاد آوری شود. زهرا گنزالس تذکر به حفظ حجاب، بازگشت به‌دین و دعا برای تاباندن نور قرآن بر دل آنان را وظیفۀ مردم می‌داند. او پوشش بانوان مسلمان در غرب را نیز ناقص دانسته و علت این نابهنجاری را کم‌کاری مسلمانان در اطلاع‌رسانی درست در مورد حجاب و همچنین ارائه ندادن الگوی خوب برای بانوان می‌داند.

دیدگاه گنزالس در بارۀ اسلام‌گرایی در غرب

زهرا گنزالس معتقد است که جامعۀ غرب برای پرکردن خلأهای معنوی، تشنۀ دینی همچون اسلام است و این وظیفۀ مسلمانان است تا نیازهای فکری آنان را تأمین کنند. به عقیدۀ او علت ممنوع‌شدن حجاب در محیط‌های آموزشی غرب، ترس آنها از قدرت‌گرفتن اسلام به‌خصوص پس‌از پیروزی انقلاب اسلامی ایران است که حجاب را نماد اسلام و راه جذب نوجوانان و جوانان به اسلام می‌دانند.

دیدگاه‌ زهرا گنزالس دربارۀ انقلاب اسلامی و مردم ایران

به عقیدۀ زهرا گنزالس، انقلاب اسلامی ایران، روح تازه در جذب افراد به اسلام دمیده بود و به‌رغم محدودیت دسترسی مردم آمریکا به نشریات اسلامی، اما انقلاب اسلامی توانسته بود مردم را به اسلام جذب کند. زهراگنزالس ضمن ستایش از فداکاری مردم ایران در جنگ ایران و عراق، معتقد است که به‌عنوان یک آمریکایی نخستین‌بار توانسته است با شنیدن داستان‌های خرمشهر و قضیۀ «شهید فهمیده» مفهوم شهادت و ایثار را درک کند و لذت ببرد.

فعالیت‌های فرهنگی زهرا گنزالس

زهرا گنزالس سه‌سال (1378-1381ش) در مدرسۀ غیر انتفاعی جامعۀ مسلمانان، به‌عنوان استاد زبان و یک‌سال (1382-1383ش) نیز به‌عنوان مدیر دفتر مرکز انجمن‌های اسلامی در مریلند پوتاماک آمریکا فعالیت کرد. او در ایران نیز از 1381ش با دفتر بین‌المللی زنان خارجی آستان قدس رضوی در مشهد و از 1384ش با وزارت امور‌خارجۀ‌ جمهوری اسلامی ایران همکاری داشته است. از 1384ش با بنیان‌گذاری دفتر شبکۀ زنان مترو پلیس در مشهد، کارگاه‌های آموزشی را در آن مرکز برگزار کرده است. این بانوی آمریکایی در یکی از مدارس حوزه علمیۀ مشهد، مشغول به تدریس بوده و کلاس آموزش زبان انگلیسی نیز دارد.

آثار زهرا گنزالس

زهرا گنزالس، کتاب «فاطمه و خانواده» تألیف اعظم رحمت آبادی را به زبان انگلیسی ترجمه کرده است. این کتاب در 1397ش، توسط انتشارات نامۀ نرجس به چاپ رسیده است. او همچنین کتاب‌های «زنان»، «دختران سرزمین خوبان» و «شهر مشهد» را به چاپ رسانده است.

آثار مکتوب در بارۀ زهرا گنزالس

کتاب «قهرمان»، نوشتۀ جمال طاهری، زندگی‌نامه‌ای جذاب از زهرا گنزالس است که به طور ویژه برای مخاطبان کودک و نوجوان نوشته و منتشر شده است. مصاحبۀ زهرا گنزالس با وب‌سایت «خانه حجاب صدف» نیز با عنوان «حجاب نجاتم داد» ‌در ماهنامۀ موعود به چاپ رسیده است.

منابع

• «آب دهان به صورتم پرت کردند، حجابم را حفظ کردم»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 8 آبان 1390ش.
• «ایوت مرسدس گنزالس (زهرا) رهیافته از امریکا، گزارش تصویری»، وبسایت رهیافته‌ها، تاریخ درج مطلب: ۸ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
• «بانوی مبلغ آمریکایی در نشست تخصصی حجاب از منظر ادیان: حجاب در غرب منحصر به راهبه‌ها و افراد سنتی است/ نگاه امروز غرب به زن همان نگاه قرون وسطایی است»، پایگاه خبری مفاز، تاریخ درج مطلب: 28 تیر 1400ش.
• «بانوی مسلمان شده آمریکایی: به وسیله قرآن با حجاب آشنا شدم»، وب‌سایت بنیاد بین‌المللی استبصار، تاریخ بازدید: 24 آبان 1404ش.
• «بانویی از آمریکا؛ آشنایی با زهرا گنزالس (ایوت مرسدس گونزالس) بانوی فعال فرهنگی و اجتماعی در مشهد» وبسایت فرهیخت، پایگاه اینترنتی اندیشکده بین‌المللی فرهیخت مشهد، رصدگاه مؤثران‌ غیرایرانی، تاریخ درج مطلب: 20 مهر 1399ش.
• «پرونده «دور از نزدیک»؛ زهرا گنزالس مسلمانی از دیار کفر»، پایگاه خبری صبح طوس، تاریخ درج مطلب: 5 آبان 1403ش.
• «حجاب نجاتم داد»، ماهنامه ی موعود، مؤسسه فرهنگی موعود عصر، سال پانزدهم، شماره 118، آذر 1389ش.
• «درخت کریسمس را شرک می دانستیم» وب‌سایت بنیاد بین‌المللی استبصار، تاریخ بازدید: 22 آبان 1404ش.
• «دلیل مسلمان شدن بانوی اهل کالیفرنیا»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 15 دی 1399ش.
• «رهیافتۀآمریکایی: زیبایی زن در بی‌حجابی نیست»، پایگاه خبری مفاز، تاریخ درج مطلب: 9 اردیبهشت 1401ش.
• «روایت متفاوت «زهرا گنزالس» بانوی آمریکایی از مسلمان شدنش»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: 8 اردیبهشت 1401ش.
• «زهرا گنزالس مستبصر آمریکایی: آب دهان به صورتم پرت کردند، حجابم را حفظ کردم» وب‌سایت بنیاد بین‌المللی استبصار، تاریخ بازدید: 23 آبان 1404ش.
• «‌فاطمه و خانواده = Fatemah (PBUH) and family»، وب‌سایت کتاب و خانۀ ادبیات ایران، تاریخ بازدید: 25 آبان 1404ش.
• «قهرمان»، وب‌سایت ستارگان درخشان، تاریخ بازدید: 25 آبان 1404ش.
• «گنزالس در گفتگو با مهر: حسین(ع) نامی که پس از شنیدنش شیعه شدم/حجاب برایم اصل است»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 11دی 1391ش.