پیشنویس:گنبد هارونیه: تفاوت میان نسخهها
project>Mojtabakd حذف ردهها |
project>زهرا غلامی بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>'''گنبد هارونیه'''</big>؛ بنایی تاریخی در نزدیکی شهر مشهد.<br> | <big>'''گنبد هارونیه'''</big>؛ بنایی تاریخی در نزدیکی شهر مشهد.<br>گنبد یا بقعۀ هارونیه، تنها اثر بر جای مانده از شهر باستانی توس است که در 25 کیلومتری از سمت شمالغربی [[مشهد]] واقع شده است. گنبد هارونیه بهعنوان اثری تاریخی، فرهنگی و معنوی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. | ||
==تاریخچه و نامگذاری== | |||
تاریخچۀ گنبد هارونیه ترکیبی از روایتهای تاریخی و افسانهای است که بهمرور زمان بخشی از اسرار آن همچنان ناشناخته باقی مانده است. قدمت دقیق ساخت آن هنوز مورد توافق همه باستانشناسان نیست.<ref>[https://www.kojaro.com/attraction/6645-%D8%A8%D9%82%D8%B9%D9%87-%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%87/ «بقعه هارونیه»، وبسایت کجارو.]</ref> | |||
این گنبد، کهنترین اثر به یادگار مانده از توس قدیم است که تا 100 سال پیش، تنها ویرانهای بدون نام و نشان بود. پس از احداث آرامگاه [[فردوسی]]، در سالهای 1308-1313ش، این بنا نیز توسط مردم «زندان هارون» یا «گنبد هارونیه» نامیده شد. روایتها دربارۀ کاربرد گنبد هارونیه متنوع است؛ برخی این بنا را به هارونالرشید نسبت داده و معتقدند زندانی برای مجرمان بوده، ولی معماری بنا این فرضیه را رد میکند. برخی معتقدند این محل آتشکده زرتشتی بوده یا محلی برای عبادت و تدریس امام محمد غزالی، عالم اسلامی قرن یازدهم، که آرامگاه وی نیز در این بنا قرار دارد.<ref>[https://www.irna.ir/news/82468546/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%8A-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%8A-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A-%D8%A8%D9%82%D8%B9%D9%87-%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%8A%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF «نگاهی به بنای تاریخی بقعۀ هارونیه در مشهد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> همچنین گنبد هارونیه بهعنوان نقارهخانه یا محل شکنجۀ [[امام موسی کاظم|امام موسی کاظم ه]]<nowiki/>م معرفی شده است،<ref>[https://seeiran.ir/%DA%AF%D9%86%D8%A8%D8%AF-%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%87/ «گنبد هارونیه»، وبسایت سیری در ایران.]</ref> اما هیچ یک از این کاربردها قطعی نیست.<ref>[https://salamparvaz.com/blog/haruniyeh-dome-mashhad «بقعه هارونیه مشهد»، وبسایت سلام پرواز.]</ref> | |||
برخی مورخان، پایهگذاری این بنا را با توجه به سبک معماری آن، در دورۀ [[ایلخانیان]] (قرن هشتم هجری) معرفی کردهاند که در دورۀ [[تیموریان]] تکامل یافته است. گروهی دیگر از کارشناسان نیز معماری این بنا را بهدلیل شباهتی که به سبک معماری رازی (چهارمین و کاملترین سبک در شیوههای معماری ایرانیان) دارد، مرتبط با قرن ششم هجری میدانند. بر اساس آنچه که در حفاریهای این بنا به دست آمده، علاوه بر یافتن سفالهایی مربوط به دوران [[سلجوقیان]]، تیموریان و صفویان، لایههایی قطور از سبک پیریزیهای دوران ساسانیان نیز در آن پیدا شده است که سابقۀ بخشهایی از این بنا را به دوران قبل از اسلام نسبت میدهد.<ref>[https://www.irna.ir/news/82468546/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%8A-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%8A-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A-%D8%A8%D9%82%D8%B9%D9%87-%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%8A%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF «نگاهی به بنای تاریخی بقعۀ هارونیه در مشهد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی؛] [https://www.salameno.com/news/55345080/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%DA%AF%D9%86%D8%A8%D8%AF-%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%87 «آشنایی با گنبد هارونیه»، وبسایت سلام نو.]</ref> | |||
همچنین برخی، این مکان را مدرسه، محل زندگی یا خانقاه دراویش و نیز مدفن امام محمد غزالی دانستهاند و برخی دیگر نیز آن را مسجدی میدانند که پس از ورود اسلام به ایران، بر روی خرابههای آتشکدهای از دوران [[ساسانیان]]، ساخته شده است. گروهی دیگر نیز این مکان را خانقاه خواجه عثمان بن هارون، قطب صوفیۀ چشتی در هند، میدانند.<ref>[https://www.irna.ir/news/82468546/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%8A-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%8A-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A-%D8%A8%D9%82%D8%B9%D9%87-%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%8A%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF «نگاهی به بنای تاریخی بقعۀ هارونیه در مشهد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> در قسمت شمالغربی این بنا نیز آرامگاه حسین خدیو جام از عالمان معاصر، قرار دارد.<ref>[https://www.jahannews.com/news/813462/%D8%A8%D9%82%D8%B9%D9%87-%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%87-%DA%A9%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%87%D9%85%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B2-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D9%86%D8%A8%D8%AF-%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AA-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AF%DB%8C%D8%AF «بقعه هارونیه کجاست، همه چیز در مورد داخل گنبد و ساعت بازدید آن»، خبرگزاری جهان نیوز.]</ref> | |||
==معماری== | ==معماری== | ||
معماری گنبد هارونیه نمونهای برجسته از سبک معماری آذری است که به سادگی، استحکام و زیبایی توجه خاص دارد. بنای این گنبد به شکل مکعب چهارگوش است و ابعاد اضلاع آن نابرابر است: ضلع شمالی 19.5 متر، ضلع جنوبی 20 متر، ضلع شرقی 28 متر و ضلع غربی 29 متر و ارتفاع کل ساختمان از سطح زمین حدود 22 متر است. | |||
== | |||
سقف بنا یک گنبد دوپوسته است که ارتفاع گنبد خارجی تا کف زمین نزدیک به 26 متر و ارتفاع دهانۀ گنبد داخلی حدود 11.3 متر است. گنبد خارجی دارای تیغههای آجری است که به زیبایی آن افزودهاند. همچنین برخلاف بدنۀ آجری بنا، در ساخت گنبد از هیچ آجر یا کاشی استفاده نشده است. | |||
فضای داخلی بنا شامل بخشهایی چون ایوان صلیبی شکل، چهار شاهنشین، سه اتاق فرعی و گنبدخانه است که به شیوۀ معماری قرن هشتم هجری با مقرنسکاری و کاربندیهای گچی تزئین شدهاند. تعداد هشت طاقنمای داخل بنا با قوسهای جناغی و هفت و پنج به طراحی نورگیری و زیبایی فضا کمک کردهاند.<ref>[https://safarmarket.com/blog/attractions/iran/mashhad/harooniyeh-mashhad «گنبد هارونیه مشهد کجاست؟ کهنترین بنای توس»، وبسایت سفرمارکت.]</ref> | |||
گنبد | در طراحی بنا از سیستم تهویۀ طبیعی استفاده شده است؛ بادگیرهایی در جهات مختلف بنا تعبیه شدهاند که به جریان هوا کمک میکنند. علاوه بر این، در ساخت گنبد از کلافهای چوبی استفاده شده است که علاوه بر استحکام، به مقاومت بنا در برابر زلزله کمک میکند. [[معماری ایرانی|معماری]] گنبد هارونیه بر سادگی، استحکام و زیبایی مبتنی است و هیچ گونه تزئین کاشی یا نقوش رنگی در آن به کار نرفته است. این ویژگیها بنای هارونیه را از دیگر آثار تاریخی متمایز میکند و نشاندهنده مهارت معماران دورۀ آذری است.<ref>[https://www.jahannews.com/news/813462/%D8%A8%D9%82%D8%B9%D9%87-%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%87-%DA%A9%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%87%D9%85%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B2-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D9%86%D8%A8%D8%AF-%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AA-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AF%DB%8C%D8%AF «بقعه هارونیه کجاست، همه چیز در مورد داخل گنبد و ساعت بازدید آن»، خبرگزاری جهان نیوز.]</ref> | ||
در محوطۀ بیرونی گنبد هارونیه، یک سنگ یادبود از امام محمد غزالی و نیز باغچهای مستطیلشکل و بزرگ، روبهروی ایوان هارونیه طراحی شده است.<ref>[https://www.irna.ir/news/82468546/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%8A-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%8A-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A-%D8%A8%D9%82%D8%B9%D9%87-%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%8A%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF «نگاهی به بنای تاریخی بقعۀ هارونیه در مشهد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> | |||
== ثبت ملی گنبد هارونیه == | |||
گنبد هارونیه در تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ش با شماره ثبت ۱۷۳ بهعنوان یکی از [[آثار ملی ایران]] به ثبت رسیده است. این ثبت ملی از جمله نخستین آثار تاریخی ثبتشده در ایران بهشمار میرود و اهمیت تاریخی و فرهنگی این بنا را بهعنوان یکی از کهنترین بناهای شهر توس تایید میکند.<ref>[https://www.isna.ir/news/1401082316010/%D9%86%D8%A7%D9%85-%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%87-%DA%86%D9%87-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «نام واقعی و کاربری هارونیه چه بوده است؟»، خبرگزاری ایسنا.]</ref> بعدها نیز در سال ۱۳۸۲ش این بنا تحت عنوان آرامگاه منسوب به [[امام محمد غزالی]] با شماره ثبت ۸۹۴۴ در فهرست آثار ملی افزوده شد.<ref>[https://demo.visitiran.ir/public/fa/attraction/%DA%AF%D9%86%D8%A8%D8%AF-%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%87 «گنبد هارونیه»، وبسایت ویزیت ایران.]</ref> | |||
==نقش گنبد هارونیه در صنعت گردشگری منطقه== | |||
گنبد هارونیه که در فاصلۀ 600 متری از آرامگاه فردوسی و در منطقۀ باستانی توس واقع شده، هر ساله نقش مهمی در صنعت گردشگری منطقۀ توس و مشهد ایفا کرده است.<ref>[https://seeiran.ir/%DA%AF%D9%86%D8%A8%D8%AF-%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%87/ «گنبد هارونیه»، وبسایت سیری در ایران.]</ref> این بنا که یکی از قدیمیترین و شناختهشدهترین آثار تاریخی در نزدیکی [[مشهد]] بهشمار میرود، سالانه هزاران گردشگر داخلی و خارجی را جذب میکند. رازهای نهفته و معماری خاص این گنبد سبب شده، بسیاری از علاقهمندان تاریخ، فرهنگ و هنر اسلامی، بازدید از آن را در برنامه سفر خود قرار دهند.<ref>[https://www.kojaro.com/attraction/6645-%D8%A8%D9%82%D8%B9%D9%87-%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%87/ «بقعه هارونیه»، وبسایت کجارو.]</ref> | |||
گنبد هارونیه به همراه آرامگاه حکیم فردوسی که در نزدیکی آن قرار دارد، منطقۀ [[توس]] را به یکی از قطبهای گردشگری فرهنگی خراسان رضوی تبدیل کرده است. این امر زمینهساز رونق اقتصادی منطقه شده و فرصتهای شغلی متعددی در حوزه گردشگری و خدمات فرهنگی برای مردم محلی ایجاد کرده است. | |||
همچنین، این بنای تاریخی بهعنوان مکانی برای برگزاری رویدادهای فرهنگی و هنری چون نمایشگاهها و جشنوارهها استفاده میشود که موجب تقویت فرهنگ و هنر محلی و ایجاد تعامل فرهنگی بین گردشگران و ساکنان محلی میشود. این فعالیتها علاوه بر افزایش محبوبیت بنا، به حفظ و ارتقاء میراث فرهنگی ایران نیز کمک میکند.<ref>[https://www.trip.ir/blog/post/47155/%DA%AF%D9%86%D8%A8%D8%AF-%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%87-%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF «گنبد هارونیه مشهد»، وبسایت تریپ.]</ref> | |||
==مسیر دسترسی== | ==مسیر دسترسی== | ||
برای بازدید از این بنای تاریخی میتوان از خودرو شخصی، اتوبوس و تاکسی استفاده کرد. امروزه اتوبوسهای خط 202 مشهد بهسمت آرامگاه فردوسی و ایستگاه شاهنامۀ 66 در کنار این بنا، توقف میکنند.<ref>[https://www.jahannews.com/news/813462/%D8%A8%D9%82%D8%B9%D9%87-%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%87-%DA%A9%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%87%D9%85%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B2-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D9%86%D8%A8%D8%AF-%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AA-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AF%DB%8C%D8%AF «بقعه هارونیه کجاست، همه چیز در مورد داخل گنبد و ساعت بازدید آن»، خبرگزاری جهان نیوز.]</ref> | برای بازدید از این بنای تاریخی میتوان از خودرو شخصی، اتوبوس و تاکسی استفاده کرد. امروزه اتوبوسهای خط 202 مشهد بهسمت آرامگاه فردوسی و ایستگاه شاهنامۀ 66 در کنار این بنا، توقف میکنند.<ref>[https://www.jahannews.com/news/813462/%D8%A8%D9%82%D8%B9%D9%87-%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%87-%DA%A9%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%87%D9%85%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B2-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D9%86%D8%A8%D8%AF-%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AA-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AF%DB%8C%D8%AF «بقعه هارونیه کجاست، همه چیز در مورد داخل گنبد و ساعت بازدید آن»، خبرگزاری جهان نیوز.]</ref> | ||
| خط ۱۷: | خط ۳۵: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* «آشنایی با گنبد هارونیه»، وبسایت سلام نو، تاریخ بارگذاری: 10 فروردین 1401ش. | *«آشنایی با گنبد هارونیه»، وبسایت سلام نو، تاریخ بارگذاری: 10 فروردین 1401ش. | ||
* «بقعه هارونیه کجاست، همه چیز در مورد داخل گنبد و ساعت بازدید آن»، خبرگزاری جهان نیوز، تاریخ بارگذاری: 4 مهر 1401ش. | *«بقعه هارونیه»، وبسایت کجارو، تاریخ بارگذاری: 15 مهر 1396ش. | ||
* «گنبد هارونیه»، وبسایت سیری در ایران، تاریخ بازدید: 23 مهر 1401ش. | *«بقعه هارونیه کجاست، همه چیز در مورد داخل گنبد و ساعت بازدید آن»، خبرگزاری جهان نیوز، تاریخ بارگذاری: 4 مهر 1401ش. | ||
* «نگاهی به بنای تاریخی بقعۀ هارونیه در مشهد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ بازدید: 23 مهر 1401ش. | *«بقعه هارونیه مشهد»، وبسایت سلام پرواز، تاریخ بارگذاری: 2 آبان 1403ش. | ||
*«گنبد هارونیه»، وبسایت سیری در ایران، تاریخ بازدید: 23 مهر 1401ش. | |||
*«گنبد هارونیه»، وبسایت ویزیت ایران، تاریخ بازدید: 27 شهریور 1404ش. | |||
*«گنبد هارونیه مشهد»، وبسایت تریپ، تاریخ بارگذاری: 15 بهمن 1402ش. | |||
*«گنبد هارونیه مشهد کجاست؟ کهنترین بنای توس»، وبسایت سفرمارکت، تاریخ بارگذاری: 13 مرداد 1404ش. | |||
*«نام واقعی و کاربری هارونیه چه بوده است؟»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ بارگذاری: 23 آبان 1401ش. | |||
*«نگاهی به بنای تاریخی بقعۀ هارونیه در مشهد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ بازدید: 23 مهر 1401ش. | |||
نسخهٔ ۲۷ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۰:۲۷
گنبد هارونیه؛ بنایی تاریخی در نزدیکی شهر مشهد.
گنبد یا بقعۀ هارونیه، تنها اثر بر جای مانده از شهر باستانی توس است که در 25 کیلومتری از سمت شمالغربی مشهد واقع شده است. گنبد هارونیه بهعنوان اثری تاریخی، فرهنگی و معنوی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تاریخچه و نامگذاری
تاریخچۀ گنبد هارونیه ترکیبی از روایتهای تاریخی و افسانهای است که بهمرور زمان بخشی از اسرار آن همچنان ناشناخته باقی مانده است. قدمت دقیق ساخت آن هنوز مورد توافق همه باستانشناسان نیست.[۱]
این گنبد، کهنترین اثر به یادگار مانده از توس قدیم است که تا 100 سال پیش، تنها ویرانهای بدون نام و نشان بود. پس از احداث آرامگاه فردوسی، در سالهای 1308-1313ش، این بنا نیز توسط مردم «زندان هارون» یا «گنبد هارونیه» نامیده شد. روایتها دربارۀ کاربرد گنبد هارونیه متنوع است؛ برخی این بنا را به هارونالرشید نسبت داده و معتقدند زندانی برای مجرمان بوده، ولی معماری بنا این فرضیه را رد میکند. برخی معتقدند این محل آتشکده زرتشتی بوده یا محلی برای عبادت و تدریس امام محمد غزالی، عالم اسلامی قرن یازدهم، که آرامگاه وی نیز در این بنا قرار دارد.[۲] همچنین گنبد هارونیه بهعنوان نقارهخانه یا محل شکنجۀ امام موسی کاظم هم معرفی شده است،[۳] اما هیچ یک از این کاربردها قطعی نیست.[۴]
برخی مورخان، پایهگذاری این بنا را با توجه به سبک معماری آن، در دورۀ ایلخانیان (قرن هشتم هجری) معرفی کردهاند که در دورۀ تیموریان تکامل یافته است. گروهی دیگر از کارشناسان نیز معماری این بنا را بهدلیل شباهتی که به سبک معماری رازی (چهارمین و کاملترین سبک در شیوههای معماری ایرانیان) دارد، مرتبط با قرن ششم هجری میدانند. بر اساس آنچه که در حفاریهای این بنا به دست آمده، علاوه بر یافتن سفالهایی مربوط به دوران سلجوقیان، تیموریان و صفویان، لایههایی قطور از سبک پیریزیهای دوران ساسانیان نیز در آن پیدا شده است که سابقۀ بخشهایی از این بنا را به دوران قبل از اسلام نسبت میدهد.[۵]
همچنین برخی، این مکان را مدرسه، محل زندگی یا خانقاه دراویش و نیز مدفن امام محمد غزالی دانستهاند و برخی دیگر نیز آن را مسجدی میدانند که پس از ورود اسلام به ایران، بر روی خرابههای آتشکدهای از دوران ساسانیان، ساخته شده است. گروهی دیگر نیز این مکان را خانقاه خواجه عثمان بن هارون، قطب صوفیۀ چشتی در هند، میدانند.[۶] در قسمت شمالغربی این بنا نیز آرامگاه حسین خدیو جام از عالمان معاصر، قرار دارد.[۷]
معماری
معماری گنبد هارونیه نمونهای برجسته از سبک معماری آذری است که به سادگی، استحکام و زیبایی توجه خاص دارد. بنای این گنبد به شکل مکعب چهارگوش است و ابعاد اضلاع آن نابرابر است: ضلع شمالی 19.5 متر، ضلع جنوبی 20 متر، ضلع شرقی 28 متر و ضلع غربی 29 متر و ارتفاع کل ساختمان از سطح زمین حدود 22 متر است.
سقف بنا یک گنبد دوپوسته است که ارتفاع گنبد خارجی تا کف زمین نزدیک به 26 متر و ارتفاع دهانۀ گنبد داخلی حدود 11.3 متر است. گنبد خارجی دارای تیغههای آجری است که به زیبایی آن افزودهاند. همچنین برخلاف بدنۀ آجری بنا، در ساخت گنبد از هیچ آجر یا کاشی استفاده نشده است.
فضای داخلی بنا شامل بخشهایی چون ایوان صلیبی شکل، چهار شاهنشین، سه اتاق فرعی و گنبدخانه است که به شیوۀ معماری قرن هشتم هجری با مقرنسکاری و کاربندیهای گچی تزئین شدهاند. تعداد هشت طاقنمای داخل بنا با قوسهای جناغی و هفت و پنج به طراحی نورگیری و زیبایی فضا کمک کردهاند.[۸]
در طراحی بنا از سیستم تهویۀ طبیعی استفاده شده است؛ بادگیرهایی در جهات مختلف بنا تعبیه شدهاند که به جریان هوا کمک میکنند. علاوه بر این، در ساخت گنبد از کلافهای چوبی استفاده شده است که علاوه بر استحکام، به مقاومت بنا در برابر زلزله کمک میکند. معماری گنبد هارونیه بر سادگی، استحکام و زیبایی مبتنی است و هیچ گونه تزئین کاشی یا نقوش رنگی در آن به کار نرفته است. این ویژگیها بنای هارونیه را از دیگر آثار تاریخی متمایز میکند و نشاندهنده مهارت معماران دورۀ آذری است.[۹]
در محوطۀ بیرونی گنبد هارونیه، یک سنگ یادبود از امام محمد غزالی و نیز باغچهای مستطیلشکل و بزرگ، روبهروی ایوان هارونیه طراحی شده است.[۱۰]
ثبت ملی گنبد هارونیه
گنبد هارونیه در تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ش با شماره ثبت ۱۷۳ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این ثبت ملی از جمله نخستین آثار تاریخی ثبتشده در ایران بهشمار میرود و اهمیت تاریخی و فرهنگی این بنا را بهعنوان یکی از کهنترین بناهای شهر توس تایید میکند.[۱۱] بعدها نیز در سال ۱۳۸۲ش این بنا تحت عنوان آرامگاه منسوب به امام محمد غزالی با شماره ثبت ۸۹۴۴ در فهرست آثار ملی افزوده شد.[۱۲]
نقش گنبد هارونیه در صنعت گردشگری منطقه
گنبد هارونیه که در فاصلۀ 600 متری از آرامگاه فردوسی و در منطقۀ باستانی توس واقع شده، هر ساله نقش مهمی در صنعت گردشگری منطقۀ توس و مشهد ایفا کرده است.[۱۳] این بنا که یکی از قدیمیترین و شناختهشدهترین آثار تاریخی در نزدیکی مشهد بهشمار میرود، سالانه هزاران گردشگر داخلی و خارجی را جذب میکند. رازهای نهفته و معماری خاص این گنبد سبب شده، بسیاری از علاقهمندان تاریخ، فرهنگ و هنر اسلامی، بازدید از آن را در برنامه سفر خود قرار دهند.[۱۴]
گنبد هارونیه به همراه آرامگاه حکیم فردوسی که در نزدیکی آن قرار دارد، منطقۀ توس را به یکی از قطبهای گردشگری فرهنگی خراسان رضوی تبدیل کرده است. این امر زمینهساز رونق اقتصادی منطقه شده و فرصتهای شغلی متعددی در حوزه گردشگری و خدمات فرهنگی برای مردم محلی ایجاد کرده است.
همچنین، این بنای تاریخی بهعنوان مکانی برای برگزاری رویدادهای فرهنگی و هنری چون نمایشگاهها و جشنوارهها استفاده میشود که موجب تقویت فرهنگ و هنر محلی و ایجاد تعامل فرهنگی بین گردشگران و ساکنان محلی میشود. این فعالیتها علاوه بر افزایش محبوبیت بنا، به حفظ و ارتقاء میراث فرهنگی ایران نیز کمک میکند.[۱۵]
مسیر دسترسی
برای بازدید از این بنای تاریخی میتوان از خودرو شخصی، اتوبوس و تاکسی استفاده کرد. امروزه اتوبوسهای خط 202 مشهد بهسمت آرامگاه فردوسی و ایستگاه شاهنامۀ 66 در کنار این بنا، توقف میکنند.[۱۶]
پانویس
- ↑ «بقعه هارونیه»، وبسایت کجارو.
- ↑ «نگاهی به بنای تاریخی بقعۀ هارونیه در مشهد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «گنبد هارونیه»، وبسایت سیری در ایران.
- ↑ «بقعه هارونیه مشهد»، وبسایت سلام پرواز.
- ↑ «نگاهی به بنای تاریخی بقعۀ هارونیه در مشهد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی؛ «آشنایی با گنبد هارونیه»، وبسایت سلام نو.
- ↑ «نگاهی به بنای تاریخی بقعۀ هارونیه در مشهد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «بقعه هارونیه کجاست، همه چیز در مورد داخل گنبد و ساعت بازدید آن»، خبرگزاری جهان نیوز.
- ↑ «گنبد هارونیه مشهد کجاست؟ کهنترین بنای توس»، وبسایت سفرمارکت.
- ↑ «بقعه هارونیه کجاست، همه چیز در مورد داخل گنبد و ساعت بازدید آن»، خبرگزاری جهان نیوز.
- ↑ «نگاهی به بنای تاریخی بقعۀ هارونیه در مشهد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «نام واقعی و کاربری هارونیه چه بوده است؟»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «گنبد هارونیه»، وبسایت ویزیت ایران.
- ↑ «گنبد هارونیه»، وبسایت سیری در ایران.
- ↑ «بقعه هارونیه»، وبسایت کجارو.
- ↑ «گنبد هارونیه مشهد»، وبسایت تریپ.
- ↑ «بقعه هارونیه کجاست، همه چیز در مورد داخل گنبد و ساعت بازدید آن»، خبرگزاری جهان نیوز.
منابع
- «آشنایی با گنبد هارونیه»، وبسایت سلام نو، تاریخ بارگذاری: 10 فروردین 1401ش.
- «بقعه هارونیه»، وبسایت کجارو، تاریخ بارگذاری: 15 مهر 1396ش.
- «بقعه هارونیه کجاست، همه چیز در مورد داخل گنبد و ساعت بازدید آن»، خبرگزاری جهان نیوز، تاریخ بارگذاری: 4 مهر 1401ش.
- «بقعه هارونیه مشهد»، وبسایت سلام پرواز، تاریخ بارگذاری: 2 آبان 1403ش.
- «گنبد هارونیه»، وبسایت سیری در ایران، تاریخ بازدید: 23 مهر 1401ش.
- «گنبد هارونیه»، وبسایت ویزیت ایران، تاریخ بازدید: 27 شهریور 1404ش.
- «گنبد هارونیه مشهد»، وبسایت تریپ، تاریخ بارگذاری: 15 بهمن 1402ش.
- «گنبد هارونیه مشهد کجاست؟ کهنترین بنای توس»، وبسایت سفرمارکت، تاریخ بارگذاری: 13 مرداد 1404ش.
- «نام واقعی و کاربری هارونیه چه بوده است؟»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ بارگذاری: 23 آبان 1401ش.
- «نگاهی به بنای تاریخی بقعۀ هارونیه در مشهد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ بازدید: 23 مهر 1401ش.