پرش به محتوا

پیش‌نویس:نورستان: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
project>حبیب الله نجفی
بدون خلاصۀ ویرایش
project>حبیب الله نجفی
خط ۸: خط ۸:
==جغرافیا و جمعیت‌ نورستان==
==جغرافیا و جمعیت‌ نورستان==


=== موقعیت جغرافیایی ===
===موقعیت جغرافیایی===
نورستان با مساحت 3632 کیلومتر مربع<ref>دولت‌آبادی، شناسنامه افغانستان، 1371ش، ص120.</ref>  در گوشۀ شمال‌شرقی افغانستان واقع شده است.<ref>وکیل غرری، «نورستان»، 1322ش، ص1.</ref>  اين ولايت در شمال با ولايت بدخشان، در شرق با چترال و منطقۀ کشمير پاکستان، در جنوب با ولايت کنر و در غرب با پنجشير، کاپيسا و لغمان همسایه است.<ref>[https://atis.af/nurestan-province/ محمدی، «معرفی ولایت نورستان، عروس ولایات»، وب‌سایت آتیس سیستم جامع گردشگری افغانستان.] </ref>
نورستان با مساحت 3632 کیلومتر مربع<ref>دولت‌آبادی، شناسنامه افغانستان، 1371ش، ص120.</ref>  در گوشۀ شمال‌شرقی افغانستان واقع شده است.<ref>وکیل غرری، «نورستان»، 1322ش، ص1.</ref>  اين ولايت در شمال با ولايت بدخشان، در شرق با چترال و منطقۀ کشمير پاکستان، در جنوب با ولايت کنر و در غرب با پنجشير، کاپيسا و لغمان همسایه است.<ref>[https://atis.af/nurestan-province/ محمدی، «معرفی ولایت نورستان، عروس ولایات»، وب‌سایت آتیس سیستم جامع گردشگری افغانستان.] </ref>


=== منابع آبی نورستان ===
===منابع آبی نورستان===
نورستان با برخوداری از رودخانه‌های پیج، راشکل،<ref>جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص140.</ref> وایگل، پارون و رمگل و نیز ده‌ها رودخانۀ کوچک دائمی، از منابع آبی غنی بهره‌مند است. جاری بودن آب چشمه‌سارها در سرتاسر این ولایت، نقش محوری در شکل‌گیری سبک زندگی ساکنان آن داشته  و این منابع، پایه‌گذار اقتصاد مبتنی بر کشاورزی و باغداری در دره‌های حاصلخیز منطقه است. همچنین، این آب‌ها به‌عنوان جزئی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و منظر طبیعی، بر الگوی استقرار سکونتگاه‌ها و معماری بومی تأثیر گذاشته‌اند. توزیع فراوان و دسترسی آسان به آب، زندگی در این سرزستان کوهستانی را امکان‌پذیر و پایدار ساخته است.<ref>تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص19.</ref>
نورستان با برخوداری از رودخانه‌های پیج، راشکل،<ref>جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص140.</ref> وایگل، پارون و رمگل و نیز ده‌ها رودخانۀ کوچک دائمی، از منابع آبی غنی بهره‌مند است. جاری بودن آب چشمه‌سارها در سرتاسر این ولایت، نقش محوری در شکل‌گیری سبک زندگی ساکنان آن داشته  و این منابع، پایه‌گذار اقتصاد مبتنی بر کشاورزی و باغداری در دره‌های حاصلخیز منطقه است. همچنین، این آب‌ها به‌عنوان جزئی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و منظر طبیعی، بر الگوی استقرار سکونتگاه‌ها و معماری بومی تأثیر گذاشته‌اند. توزیع فراوان و دسترسی آسان به آب، زندگی در این سرزستان کوهستانی را امکان‌پذیر و پایدار ساخته است.<ref>تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص19.</ref>


=== پوشش گیاهی نورستان ===
===پوشش گیاهی نورستان===
قدمت جنگل‌های نورستان به 4000 سال می‌رسد.<ref>دولت‌آبادی، شناسنامه افغانستان، 1371ش، ص176.</ref>  جنگل‌ها تا ارتفاع 3200 متری کوه‌ها را پوشانده است. این جنگل‌ها، دارای درختان مخروطی و سوزنی‌برگ ارچه، بلوط، توت، انجیر، انگور، انار، عناب، آلو بخارا، جلغوزه و زیتون است.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ص11-17.</ref>  
قدمت جنگل‌های نورستان به 4000 سال می‌رسد.<ref>دولت‌آبادی، شناسنامه افغانستان، 1371ش، ص176.</ref>  جنگل‌ها تا ارتفاع 3200 متری کوه‌ها را پوشانده است. این جنگل‌ها، دارای درختان مخروطی و سوزنی‌برگ ارچه، بلوط، توت، انجیر، انگور، انار، عناب، آلو بخارا، جلغوزه و زیتون است.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ص11-17.</ref>  


باغ‌های نورستان به‌طور طبیعی در دامان کوه بدون احاطه افتاده و برای تشخیص حریم هر کدام، نشانه‌ها و قوانین ویژه‌ای دارند.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ص17.</ref>  باغ‌های نورگرام در نورستان غربی از باغ‌های پرثمر کشور محسوب می‌شود.<ref>افغانستان پرس، «معرفی ولایت نورستان.! با طبیعت زیبا و حیرت‌آور! Nuristan Province».</ref>
باغ‌های نورستان به‌طور طبیعی در دامان کوه بدون احاطه افتاده و برای تشخیص حریم هر کدام، نشانه‌ها و قوانین ویژه‌ای دارند.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ص17.</ref>  باغ‌های نورگرام در نورستان غربی از باغ‌های پرثمر کشور محسوب می‌شود.<ref>افغانستان پرس، «معرفی ولایت نورستان.! با طبیعت زیبا و حیرت‌آور! Nuristan Province».</ref>


=== آب‌وهوای نورستان ===
===آب‌وهوای نورستان===
ولايت نورستان يک ولايت کوهستانى با آب‌و‌هوای ملايم است. میزان بارش در این ولایت، 600 تا 800 میلی‌متر در طول سال است. بخش‌هاى شمالى نورستان در زمستان بسيار سرد بوده و اهالی آن‌جا دمای منفی ۱۰ درجه را نیز تجربه کرده‌اند، اما در فصل‌هاى ديگر سال، معتدل و برخى مناطق آن در تابستان بسيار گرم مي‌شود.<ref>[https://tourism.gov.af/persian/nuristan.php «ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی؛][https://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=154151 «شاخص‌های محیط زیستی ولایت نورستان»، وب‌سایت شکبۀ اطلاع‌رسانی افغانستان.]</ref>
ولايت نورستان يک ولايت کوهستانى با آب‌و‌هوای ملايم است. میزان بارش در این ولایت، 600 تا 800 میلی‌متر در طول سال است. بخش‌هاى شمالى نورستان در زمستان بسيار سرد بوده و اهالی آن‌جا دمای منفی ۱۰ درجه را نیز تجربه کرده‌اند، اما در فصل‌هاى ديگر سال، معتدل و برخى مناطق آن در تابستان بسيار گرم مي‌شود.<ref>[https://tourism.gov.af/persian/nuristan.php «ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی؛][https://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=154151 «شاخص‌های محیط زیستی ولایت نورستان»، وب‌سایت شکبۀ اطلاع‌رسانی افغانستان.]</ref>


=== جمعیت‌شناسی نورستان ===
===جمعیت‌شناسی نورستان===
بر اساس احصائیۀ ملی افغانستان در ۱۳۹۸ش، جمعیت ولایت نورستان  160،993 نفر برآورد شده که 82174 نفر آن را مردان و ۷۸819 نفر آن را زنان تشکیل می‌دهند.<ref>[https://shahed.news/2021/06/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%D9%88-%D9%88%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86/ «ولایت نورستان – نفوس و ولسوالی های آن»، خبرگزاری شاهد.] </ref> زبان نورستانی که آن را کافری می‌نامند، شاخۀ مستقلی از هندو ایرانی است. بیش از یک قرن است که مردم نورستان، مسلمان شده و از پیروان مذهب حنفی به‌شمار می‌روند؛<ref>نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص210.</ref>  اما در گذشته به آیین‌های باستانی و بت‌پرستی اعتقاد داشتند.<ref>ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص90.</ref>  
بر اساس احصائیۀ ملی افغانستان در ۱۳۹۸ش، جمعیت ولایت نورستان  160،993 نفر برآورد شده که 82174 نفر آن را مردان و ۷۸819 نفر آن را زنان تشکیل می‌دهند.<ref>[https://shahed.news/2021/06/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%D9%88-%D9%88%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86/ «ولایت نورستان – نفوس و ولسوالی های آن»، خبرگزاری شاهد.] </ref> زبان نورستانی که آن را کافری می‌نامند، شاخۀ مستقلی از هندو ایرانی است. بیش از یک قرن است که مردم نورستان، مسلمان شده و از پیروان مذهب حنفی به‌شمار می‌روند؛<ref>نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص210.</ref>  اما در گذشته به آیین‌های باستانی و بت‌پرستی اعتقاد داشتند.<ref>ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص90.</ref>  


==اقتصاد==
==اقتصاد==
اساس اقتصاد مردم نورستان، تولیدات زراعی و حیوانی است و به‌صورت کالا‌به‌کالا معامله می‌کنند.<ref>اعتمادی، اقتصاد روستائی نورستان، 1335، ص316. </ref>  قبل از ورود اسلام به نورستان، تفاوت دین، روابط تجاری آنها را با دیگر مناطق کشور محدود کرده بود، اما بعد از ورود اسلام، تجارت، رتبه سوم در اقتصاد نورستان را از آن خود کرده است.<ref>ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص76</ref>  
اساس اقتصاد مردم نورستان، تولیدات زراعی و حیوانی است و به‌صورت کالا‌به‌کالا معامله می‌کنند.<ref>اعتمادی، اقتصاد روستائی نورستان، 1335، ص316. </ref>  قبل از ورود اسلام به نورستان، تفاوت دین، روابط تجاری آنها را با دیگر مناطق کشور محدود کرده بود، اما بعد از ورود اسلام، تجارت، رتبۀ سوم در اقتصاد نورستان را از آن خود کرده است.<ref>ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص76</ref>  


در گذشته‌ زنان بیشتر به زراعت، باربری و جمع‌آوری چوب<ref>کبیر رنجبر، «بحثی پیرامون شیوه تولید آسیایی و امکان موجودیت آن در قبایل پشتون و نورستان»، 1363ش، ص31</ref> و مردان به جنگ، صید و کار مشغول‌ بودند.<ref>هویدی، افغانستان سقف جهان، 1364ش، ص141.</ref> شبانی، صنعت، بافندگی زنان در زمستان، تربیت زنبور عسل به‌خصوص در باغ‌های وامه<ref>«هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28.]</ref>  از دیگر فعالیت‌های مردم نورستان است.
در گذشته‌ زنان بیشتر به زراعت، باربری و جمع‌آوری چوب<ref>کبیر رنجبر، «بحثی پیرامون شیوه تولید آسیایی و امکان موجودیت آن در قبایل پشتون و نورستان»، 1363ش، ص31</ref> و مردان به جنگ، صید و کار مشغول‌ بودند.<ref>هویدی، افغانستان سقف جهان، 1364ش، ص141.</ref> شبانی، صنعت، بافندگی زنان در زمستان، تربیت زنبور عسل به‌خصوص در باغ‌های وامه<ref>«هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28.]</ref>  از دیگر فعالیت‌های مردم نورستان است.
==فرهنگ و هنر==
==فرهنگ و هنر==


=== ادبیات شفاهی نورتسان ===
===ادبیات شفاهی نورتسان===
ادبیات مردم نورستان به دو دورۀ قبل از اسلام و بعد از اسلام تقسیم می‌شود. افسانه‌ها و ضرب‌المثل‌ها در دورۀ قبل از اسلام مضامین اسطوره‌ای و مذهبی<ref>تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص46.</ref>  در وصف خدایان، الهه‌ها، رزمجویان و قهرمانان داشت، اما بعد از اسلام مضامینی همچون عشق، اخلاق، طنز و مسائل تربیتی را شامل می‌شود.<ref>تازه نورستانی ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص46.</ref>
ادبیات مردم نورستان به دو دورۀ قبل از اسلام و بعد از اسلام تقسیم می‌شود. افسانه‌ها و ضرب‌المثل‌ها در دورۀ قبل از اسلام مضامین اسطوره‌ای و مذهبی<ref>تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص46.</ref>  در وصف خدایان، الهه‌ها، رزمجویان و قهرمانان داشت، اما بعد از اسلام مضامینی همچون عشق، اخلاق، طنز و مسائل تربیتی را شامل می‌شود.<ref>تازه نورستانی ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص46.</ref>


=== آداب‌و‌رسوم مردم نورستان ===
===آداب‌و‌رسوم مردم نورستان===
رسوم‌ باشندگان (شهروندان) ولايت نورستان شباهتی به رسوم ولايات ديگر افغنستان ندارد؛ آنها در خانه برای خوردن غذا از چَوکی (صندلی) و میز استفاده می‌کنند.<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص375.</ref>  بزرگان جنگی هم از امتیاز داشتن چوکی‌های شاخدار بهره می‌بردند.<ref>تازه نورستانی، کندنکاری نورستانی و بار معنایی آن، 1397ش، ص110. </ref>  برگزاری جشن و مراسم‌های مختلف نیز در نورستان رایج است؛ مانند جشن‌های خزانی و نوروزی که در جشن خزان دختران چراغ چوب می‌افروختند.<ref>ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص92.</ref>  در گذشته، نورستانی‌های قبل از اسلام (کافرها)، مراسم اسطوره‌ای-آیینی خود را برای قرن‌ها در کنار قربانگاه امرا به جای می‌آوردند. این مراسم با نیایش همراه بود.<ref>عناصری، «نمایش در قلمرو فرهنگ و ملل: صحنه تمثیل و ننداری (نمایش های اسطوره ای - آیینی و تئاتر مدرن در افغانستان»، 1367ش، ص232.</ref>
رسوم‌ باشندگان (شهروندان) ولايت نورستان شباهتی به رسوم ولايات ديگر افغنستان ندارد؛ آنها در خانه برای خوردن غذا از چَوکی (صندلی) و میز استفاده می‌کنند.<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص375.</ref>  بزرگان جنگی هم از امتیاز داشتن چوکی‌های شاخدار بهره می‌بردند.<ref>تازه نورستانی، کندنکاری نورستانی و بار معنایی آن، 1397ش، ص110. </ref>  برگزاری جشن و مراسم‌های مختلف نیز در نورستان رایج است؛ مانند جشن‌های خزانی و نوروزی که در جشن خزان دختران چراغ چوب می‌افروختند.<ref>ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص92.</ref>  در گذشته، نورستانی‌های قبل از اسلام (کافرها)، مراسم اسطوره‌ای-آیینی خود را برای قرن‌ها در کنار قربانگاه امرا به جای می‌آوردند. این مراسم با نیایش همراه بود.<ref>عناصری، «نمایش در قلمرو فرهنگ و ملل: صحنه تمثیل و ننداری (نمایش های اسطوره ای - آیینی و تئاتر مدرن در افغانستان»، 1367ش، ص232.</ref>


=== سبک پوشش مردم نورستان ===
===سبک پوشش مردم نورستان===
پوشش مردم نورستان، بیشتر از پوست و پشم حيوانات ساخته شده است. مردان نورستان از کلاه پکول استفاده می‌کنند.<ref>«ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی. </ref>  زنان نورستانی نوعی ساق‌پوش زیر جامۀ بلند و فراخ می‌پوشیدند که با کمربندهای بافته‌شده، جمع شده و در پشت شانه‌ها و آستین‌ها با ترکیبی از تکه‌دوزی‌های سرخ و سیاه تزیین می‌شده است.  این نوع ساق‌پوش مخصوص نورستان بوده و در جای دیگری یافت نمی‌شود.<ref>یاسینی، «پوشاک سنتی زنان در جغرافیای فرهنگی ایران»، 1395ش، ص69. </ref>
پوشش مردم نورستان، بیشتر از پوست و پشم حيوانات ساخته شده است. مردان نورستان از کلاه پکول استفاده می‌کنند.<ref>«ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی. </ref>  زنان نورستانی نوعی ساق‌پوش زیر جامۀ بلند و فراخ می‌پوشیدند که با کمربندهای بافته‌شده، جمع شده و در پشت شانه‌ها و آستین‌ها با ترکیبی از تکه‌دوزی‌های سرخ و سیاه تزیین می‌شده است.  این نوع ساق‌پوش مخصوص نورستان بوده و در جای دیگری یافت نمی‌شود.<ref>یاسینی، «پوشاک سنتی زنان در جغرافیای فرهنگی ایران»، 1395ش، ص69. </ref>


=== مشاهیر نورستان ===
===مشاهیر نورستان===
نائب سالار عبدالوکيل ‌خان، گل ميرخان، فرمون خان، مولوى افضل، عبدالله‌خان نورستانى، عبدالقديرنورستانى، سميع‌الله، سليمان، مجيد رشيدى، سلطانه نورستانى از چهره‌هاى شهير اين ولايت شمرده مي‌شوند.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html «معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.]</ref>
نائب سالار عبدالوکيل ‌خان، گل ميرخان، فرمون خان، مولوى افضل، عبدالله‌خان نورستانى، عبدالقديرنورستانى، سميع‌الله، سليمان، مجيد رشيدى، سلطانه نورستانى از چهره‌هاى شهير اين ولايت شمرده مي‌شوند.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html «معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.]</ref>


=== موسیقی محلی نورستان ===
===موسیقی محلی نورستان===
رقص و موسیقی در نورستان قدمتی چهار هزار ساله دارد.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ج1، ص224.</ref>  سبک‌های موسیقایی اجرا شده در این منطقه، منحصر به فرد است.<ref>هویدی، افغانستان سقف جهان، 1364ش، ص141.</ref>  یک آواز‌خوان به‌عنوان پیش‌خوان به زبان نورستانی به اجرای آهنگ پرداخته و یک گروه نیز او را همراهی می‌کنند. در نورستان قدیم، رقص و موسیقی با جوش و خروش برگزار می‌شده و شباهتی هم به رقص تمثیلی اپرا دارد.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ج1، ص19.</ref>  
رقص و موسیقی در نورستان قدمتی چهار هزار ساله دارد.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ج1، ص224.</ref>  سبک‌های موسیقایی اجرا شده در این منطقه، منحصر به فرد است.<ref>هویدی، افغانستان سقف جهان، 1364ش، ص141.</ref>  یک آواز‌خوان به‌عنوان پیش‌خوان به زبان نورستانی به اجرای آهنگ پرداخته و یک گروه نیز او را همراهی می‌کنند. در نورستان قدیم، رقص و موسیقی با جوش و خروش برگزار می‌شده و شباهتی هم به رقص تمثیلی اپرا دارد.<ref>معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ج1، ص19.</ref>  


سرنده، نی یا شپوچه باسته (به زبان نورستانی)، دهل،<ref>مددی، « سبک‌های موسیقی محلی افغانی»، 1359ش، ص80.</ref>  دایره یا بومبوک<ref>صدیقی، با سرزمین نورستان آشنا شوید، ص19.</ref>  سگنی، توله<ref>عناصری، «موسیقی در قلمرو فرهنگ ملل: موسیقی فولکلوریک افغانستان»، 1368ش، ص89. </ref>  و اوربا از آلات موسیقی نورستان هستند.<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379.</ref>  که تحت تأثیر موسیقی هندی و دره سند است.<ref> عناصری، «موسیقی در قلمرو فرهنگ ملل: موسیقی فولکلوریک افغانستان»، 1368ش، ص244. </ref>  در نورستان قبل از اسلام رقص نات  (nat) یکی از مناسک دینی و رمز ستایش و نیایش در برابر معبود محسوب می‌شده است. این رقص به شش دسته تقسیم می‌شد.<ref>تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص60</ref>  توله و نوعی سه‌تار خاص به نام واجد نيز در موسيقى محلى نورستان، نواخته مي‌شود.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html «معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.] </ref>  از آوازخوانان آن‌جا می‌توان به محمد اسحاق نورستانی،<ref>مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1378ش، ص189.</ref>  عبدالوکیل، شیراحمد و فضل‌الکریم اشاره کرد.
سرنده، نی یا شپوچه باسته (به زبان نورستانی)، دهل،<ref>مددی، « سبک‌های موسیقی محلی افغانی»، 1359ش، ص80.</ref>  دایره یا بومبوک<ref>صدیقی، با سرزمین نورستان آشنا شوید، ص19.</ref>  سگنی، توله<ref>عناصری، «موسیقی در قلمرو فرهنگ ملل: موسیقی فولکلوریک افغانستان»، 1368ش، ص89. </ref>  و اوربا از آلات موسیقی نورستان هستند.<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379.</ref>  که تحت تأثیر موسیقی هندی و دره سند است.<ref> عناصری، «موسیقی در قلمرو فرهنگ ملل: موسیقی فولکلوریک افغانستان»، 1368ش، ص244. </ref>  در نورستان قبل از اسلام رقص نات  (nat) یکی از مناسک دینی و رمز ستایش و نیایش در برابر معبود محسوب می‌شده است. این رقص به شش دسته تقسیم می‌شد.<ref>تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص60</ref>  توله و نوعی سه‌تار خاص به نام واجد نيز در موسيقى محلى نورستان، نواخته مي‌شود.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html «معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.] </ref>  از آوازخوانان آن‌جا می‌توان به محمد اسحاق نورستانی،<ref>مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1378ش، ص189.</ref>  عبدالوکیل، شیراحمد و فضل‌الکریم اشاره کرد.


=== غذاهای محلی نورستان ===
===غذاهای محلی نورستان===
نان گندم، جو، عسل، پنیر، قروت (کشک)، ماست، چهار مغز،<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص322.</ref> جوش، ایته<ref> دیگدان و تنور، «غذای نورستانی آیته چگونه پخته می‌شود؟»]</ref>  ( با رودۀ بز درست می‌شود) و بولانی (با چربی و چهارمغز) از غذاهای رایج نورستان هستند.<ref> «هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28.]</ref>
نان گندم، جو، عسل، پنیر، قروت (کشک)، ماست، چهار مغز،<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص322.</ref> جوش، ایته<ref> دیگدان و تنور، «غذای نورستانی آیته چگونه پخته می‌شود؟»]</ref>  ( با رودۀ بز درست می‌شود) و بولانی (با چربی و چهارمغز) از غذاهای رایج نورستان هستند.<ref> «هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28.]</ref>


=== رسانه‌های نورستان ===
===رسانه‌های نورستان===
در این ولایت، تنها يک راديو در نورگرام و يک راديو دولتى در پارون فعاليت دارند.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html «معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.]</ref>
در این ولایت، تنها يک راديو در نورگرام و يک راديو دولتى در پارون فعاليت دارند.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html «معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.]</ref>


=== ورزش‌های محلی نورستان ===
===ورزش‌های محلی نورستان===
مردم نورستان به ‌بازی‌های بدنی علاقه دارند؛ خیز انداختن از دور، گَل انداختن، هاکی و تیراندازی از جمله بازی‌های مرسوم است.<ref>وکیل غرزی، «نورستان»، 1322ش، ص42.</ref>  بازی‌هاى مختلف محلى مانند خوسى، توپ دنده، واوروکى، دزغپی نیز در ولايت نورستان رواج دارند که بیشتر در فصل بهار و تابستان بازی می‌شوند. بازى انگشت از بازى‌هاى مشهور نورستان است که در فصل زمستان از سوى اکثريت مردم نورستان اجرا مي‌شود. علاقه‌مندان و بازیکنان واليبال، نسبت به هر نوع بازى ديگر بيشتر است، اما در سال‌های اخیر، بازى کرکت مثل ساير ولايات کشور در نورستان نيز رشد کرده و اين ولايت از يک تيم منتخب برجسته کریکت برخوردار است که در مسابقات ولايتى خوب درخشيده و گاهی مسابقات کرکت نيز در پارون مرکز ولايت برگزار می‌شود.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html « معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.] </ref>
مردم نورستان به ‌بازی‌های بدنی علاقه دارند؛ خیز انداختن از دور، گَل انداختن، هاکی و تیراندازی از جمله بازی‌های مرسوم است.<ref>وکیل غرزی، «نورستان»، 1322ش، ص42.</ref>  بازی‌هاى مختلف محلى مانند خوسى، توپ دنده، واوروکى، دزغپی نیز در ولايت نورستان رواج دارند که بیشتر در فصل بهار و تابستان بازی می‌شوند. بازى انگشت از بازى‌هاى مشهور نورستان است که در فصل زمستان از سوى اکثريت مردم نورستان اجرا مي‌شود. علاقه‌مندان و بازیکنان واليبال، نسبت به هر نوع بازى ديگر بيشتر است، اما در سال‌های اخیر، بازى کرکت مثل ساير ولايات کشور در نورستان نيز رشد کرده و اين ولايت از يک تيم منتخب برجسته کریکت برخوردار است که در مسابقات ولايتى خوب درخشيده و گاهی مسابقات کرکت نيز در پارون مرکز ولايت برگزار می‌شود.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/nuristan.html « معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.] </ref>


=== سوغات و صنایع محلی نورستان ===
===سوغات و صنایع محلی نورستان===
هیکل‌تراشی، منبت‌کاری و کنده‌کاری در نورستان بسیار رایج است. عامل اصلی در ترقی کنده‌کاری اعتقادات مذهبی باستانی و جنگل‌های انبوه است.<ref>کهزاد، «نورستان و روش مخصوص هیکل تراشی و منبت کاری»، 1326ش، ص30.</ref>  هنر کنده‌کاری حاوی مجموعه‌ای از مطالب و مفاهیم است که اطلاعات و وقایع اجتماعی و ساختار اجتماعی کهن نورستان را به‌جای حرف با نمادها بیان می‌کند.<ref>تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص39.</ref>  تزیین چوب در دروازه‌های ورودی و کلکین‌ها (پنجره) و منبرهای مساجد از سبک کلاسیک نورستانی رواج یافته است.<ref>فرهاد، نقش و تزیین در آبدات تاریخی افغانستان، 1398ش، ص28.</ref>  
هیکل‌تراشی، منبت‌کاری و کنده‌کاری در نورستان بسیار رایج است. عامل اصلی در ترقی کنده‌کاری اعتقادات مذهبی باستانی و جنگل‌های انبوه است.<ref>کهزاد، «نورستان و روش مخصوص هیکل تراشی و منبت کاری»، 1326ش، ص30.</ref>  هنر کنده‌کاری حاوی مجموعه‌ای از مطالب و مفاهیم است که اطلاعات و وقایع اجتماعی و ساختار اجتماعی کهن نورستان را به‌جای حرف با نمادها بیان می‌کند.<ref>تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص39.</ref>  تزیین چوب در دروازه‌های ورودی و کلکین‌ها (پنجره) و منبرهای مساجد از سبک کلاسیک نورستانی رواج یافته است.<ref>فرهاد، نقش و تزیین در آبدات تاریخی افغانستان، 1398ش، ص28.</ref>  


ساختن کارد مخصوص (چوری) و تبرهای کار از جنس فولاد و تبرهای رقص و بازی از جنس برنج از دیگر کارهای دستی نورستانی‌ها محسوب می‌شود.<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379. </ref>  جولایی، دباغی، حجاری، سفال‌سازی و خجمچه<ref> تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص217. </ref>  از دیگر فعالیت‌های نورستانی‌ها به‌ شمار می‌رود.<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379. </ref>
ساختن کارد مخصوص (چوری) و تبرهای کار از جنس فولاد و تبرهای رقص و بازی از جنس برنج از دیگر کارهای دستی نورستانی‌ها محسوب می‌شود.<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379. </ref>  جولایی، دباغی، حجاری، سفال‌سازی و خجمچه<ref> تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص217. </ref>  از دیگر فعالیت‌های نورستانی‌ها به‌ شمار می‌رود.<ref>اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379. </ref>


=== سبک معماری در نورستان ===
===سبک معماری در نورستان===
الگوی مسکن نورستان خانه‌هایی دو طبقه با قاب چوبی است که اتاق نشیمن با ایوان جلوی آن در بالا و انبارهای مواد خوراکی و علوفۀ زمستانی در پایین قرار گرفته‌اند. در صورت مساعد بودن شرایط آب‌وهوایی محوطۀ باز بیرون برای دیدار روستاییان با یکدیگر و برگزاری ميهمانی‌ها به فضایی فعال مبدل می‌شود. دسترسی به خانه از طریق نردبان باریکی انجام می‌شود. قشر نجار برای خانواده‌های مشهور نورستان کارهای نمادین از چوب‌های کنده‌کاری شده می‌سازند که نشانگر موقعیت اجتماعی و توانایی اقتصادی افراد است. این کنده‌کاری‌ها بعد از اسلام، بیشتر به‌عنوان عنصر تزیینی استفاده می‌شود.<ref>سرتیپی‌پور، «مسکن روستایی در ترکیه و افغانستان»، 1386ش، ص12-14.</ref>   
الگوی مسکن نورستان خانه‌هایی دو طبقه با قاب چوبی است که اتاق نشیمن با ایوان جلوی آن در بالا و انبارهای مواد خوراکی و علوفۀ زمستانی در پایین قرار گرفته‌اند. در صورت مساعد بودن شرایط آب‌وهوایی محوطۀ باز بیرون برای دیدار روستاییان با یکدیگر و برگزاری ميهمانی‌ها به فضایی فعال مبدل می‌شود. دسترسی به خانه از طریق نردبان باریکی انجام می‌شود. قشر نجار برای خانواده‌های مشهور نورستان کارهای نمادین از چوب‌های کنده‌کاری شده می‌سازند که نشانگر موقعیت اجتماعی و توانایی اقتصادی افراد است. این کنده‌کاری‌ها بعد از اسلام، بیشتر به‌عنوان عنصر تزیینی استفاده می‌شود.<ref>سرتیپی‌پور، «مسکن روستایی در ترکیه و افغانستان»، 1386ش، ص12-14.</ref>   
==آموزش و تحصیلات عالی==
==آموزش و تحصیلات عالی==

نسخهٔ ۱۸ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۵:۴۱

نورستان؛ از ولایت‌های مهم افغانستان در شمال‌شرق این کشور.
نورستان از مناطق باستانی افغانستان است که از گذشته‌ای دور، نسلی از آریایی‎‌ها در آن ساکن بوده و آداب، رسوم و فرهنگ آنها با دیگر مناطق افغانستان متفاوت است.

نام‌گذاری نورستان

نورستان در گذشته به‌نام‌های پارا، پامیزاد، داردستان، بلورستان، کتور و کافرستان و ساکنان آن به الینا، کلاشا،[۱] بلور، کموج یا کیمجی‌کتور و کافرهای سیاهپوش و سفیدپوش و نورستانی شهرت داشتند.[۲]

همچنین، قبل از سلطنت عبدالرحمن‌خان، ساکنان این ولایت دین مخصوصی داشتند؛ امیر عبدالرحمن‌خان در 1895م به ‌نورستان حمله کرد و پس از آن، مردم به اسلام گرویدند و نام کافرستان به نورستان بدل شد. در سدۀ اخیر به نورستان، جدیدالاسلام نیز می‌گویند.[۳]

تاریخچه نورستان

برخی، ساکنان نورستان را از نسل سپاهیان اسکندر مقدونی دانسته‌اند. گروهی دیگر آنها را از نسل قوم کوشانی و برخی دیگر نیز آنها را شاخه‌ای از اقوام آریایی- هندو اروپایی-می‌دانند.[۴] مورخان، تاریخ نورستان را به سه دورۀ قبل از اسلام، دورۀ اسلام در افغانستان و نورستان بعد از اسلام تقسیم می‌کنند.[۵] نورستان، همچنین، پیش از جمهوری دموکراتیک، جزء ولایت کنر بود و اولین خیزش عمومی علیه حکومت خَلقی در 10 تیر 1357ش در نورستان به رهبری محمدانور امین رخ داد.[۶]

جغرافیا و جمعیت‌ نورستان

موقعیت جغرافیایی

نورستان با مساحت 3632 کیلومتر مربع[۷] در گوشۀ شمال‌شرقی افغانستان واقع شده است.[۸] اين ولايت در شمال با ولايت بدخشان، در شرق با چترال و منطقۀ کشمير پاکستان، در جنوب با ولايت کنر و در غرب با پنجشير، کاپيسا و لغمان همسایه است.[۹]

منابع آبی نورستان

نورستان با برخوداری از رودخانه‌های پیج، راشکل،[۱۰] وایگل، پارون و رمگل و نیز ده‌ها رودخانۀ کوچک دائمی، از منابع آبی غنی بهره‌مند است. جاری بودن آب چشمه‌سارها در سرتاسر این ولایت، نقش محوری در شکل‌گیری سبک زندگی ساکنان آن داشته و این منابع، پایه‌گذار اقتصاد مبتنی بر کشاورزی و باغداری در دره‌های حاصلخیز منطقه است. همچنین، این آب‌ها به‌عنوان جزئی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و منظر طبیعی، بر الگوی استقرار سکونتگاه‌ها و معماری بومی تأثیر گذاشته‌اند. توزیع فراوان و دسترسی آسان به آب، زندگی در این سرزستان کوهستانی را امکان‌پذیر و پایدار ساخته است.[۱۱]

پوشش گیاهی نورستان

قدمت جنگل‌های نورستان به 4000 سال می‌رسد.[۱۲] جنگل‌ها تا ارتفاع 3200 متری کوه‌ها را پوشانده است. این جنگل‌ها، دارای درختان مخروطی و سوزنی‌برگ ارچه، بلوط، توت، انجیر، انگور، انار، عناب، آلو بخارا، جلغوزه و زیتون است.[۱۳]

باغ‌های نورستان به‌طور طبیعی در دامان کوه بدون احاطه افتاده و برای تشخیص حریم هر کدام، نشانه‌ها و قوانین ویژه‌ای دارند.[۱۴] باغ‌های نورگرام در نورستان غربی از باغ‌های پرثمر کشور محسوب می‌شود.[۱۵]

آب‌وهوای نورستان

ولايت نورستان يک ولايت کوهستانى با آب‌و‌هوای ملايم است. میزان بارش در این ولایت، 600 تا 800 میلی‌متر در طول سال است. بخش‌هاى شمالى نورستان در زمستان بسيار سرد بوده و اهالی آن‌جا دمای منفی ۱۰ درجه را نیز تجربه کرده‌اند، اما در فصل‌هاى ديگر سال، معتدل و برخى مناطق آن در تابستان بسيار گرم مي‌شود.[۱۶]

جمعیت‌شناسی نورستان

بر اساس احصائیۀ ملی افغانستان در ۱۳۹۸ش، جمعیت ولایت نورستان 160،993 نفر برآورد شده که 82174 نفر آن را مردان و ۷۸819 نفر آن را زنان تشکیل می‌دهند.[۱۷] زبان نورستانی که آن را کافری می‌نامند، شاخۀ مستقلی از هندو ایرانی است. بیش از یک قرن است که مردم نورستان، مسلمان شده و از پیروان مذهب حنفی به‌شمار می‌روند؛[۱۸] اما در گذشته به آیین‌های باستانی و بت‌پرستی اعتقاد داشتند.[۱۹]

اقتصاد

اساس اقتصاد مردم نورستان، تولیدات زراعی و حیوانی است و به‌صورت کالا‌به‌کالا معامله می‌کنند.[۲۰] قبل از ورود اسلام به نورستان، تفاوت دین، روابط تجاری آنها را با دیگر مناطق کشور محدود کرده بود، اما بعد از ورود اسلام، تجارت، رتبۀ سوم در اقتصاد نورستان را از آن خود کرده است.[۲۱]

در گذشته‌ زنان بیشتر به زراعت، باربری و جمع‌آوری چوب[۲۲] و مردان به جنگ، صید و کار مشغول‌ بودند.[۲۳] شبانی، صنعت، بافندگی زنان در زمستان، تربیت زنبور عسل به‌خصوص در باغ‌های وامه[۲۴] از دیگر فعالیت‌های مردم نورستان است.

فرهنگ و هنر

ادبیات شفاهی نورتسان

ادبیات مردم نورستان به دو دورۀ قبل از اسلام و بعد از اسلام تقسیم می‌شود. افسانه‌ها و ضرب‌المثل‌ها در دورۀ قبل از اسلام مضامین اسطوره‌ای و مذهبی[۲۵] در وصف خدایان، الهه‌ها، رزمجویان و قهرمانان داشت، اما بعد از اسلام مضامینی همچون عشق، اخلاق، طنز و مسائل تربیتی را شامل می‌شود.[۲۶]

آداب‌و‌رسوم مردم نورستان

رسوم‌ باشندگان (شهروندان) ولايت نورستان شباهتی به رسوم ولايات ديگر افغنستان ندارد؛ آنها در خانه برای خوردن غذا از چَوکی (صندلی) و میز استفاده می‌کنند.[۲۷] بزرگان جنگی هم از امتیاز داشتن چوکی‌های شاخدار بهره می‌بردند.[۲۸] برگزاری جشن و مراسم‌های مختلف نیز در نورستان رایج است؛ مانند جشن‌های خزانی و نوروزی که در جشن خزان دختران چراغ چوب می‌افروختند.[۲۹] در گذشته، نورستانی‌های قبل از اسلام (کافرها)، مراسم اسطوره‌ای-آیینی خود را برای قرن‌ها در کنار قربانگاه امرا به جای می‌آوردند. این مراسم با نیایش همراه بود.[۳۰]

سبک پوشش مردم نورستان

پوشش مردم نورستان، بیشتر از پوست و پشم حيوانات ساخته شده است. مردان نورستان از کلاه پکول استفاده می‌کنند.[۳۱] زنان نورستانی نوعی ساق‌پوش زیر جامۀ بلند و فراخ می‌پوشیدند که با کمربندهای بافته‌شده، جمع شده و در پشت شانه‌ها و آستین‌ها با ترکیبی از تکه‌دوزی‌های سرخ و سیاه تزیین می‌شده است. این نوع ساق‌پوش مخصوص نورستان بوده و در جای دیگری یافت نمی‌شود.[۳۲]

مشاهیر نورستان

نائب سالار عبدالوکيل ‌خان، گل ميرخان، فرمون خان، مولوى افضل، عبدالله‌خان نورستانى، عبدالقديرنورستانى، سميع‌الله، سليمان، مجيد رشيدى، سلطانه نورستانى از چهره‌هاى شهير اين ولايت شمرده مي‌شوند.[۳۳]

موسیقی محلی نورستان

رقص و موسیقی در نورستان قدمتی چهار هزار ساله دارد.[۳۴] سبک‌های موسیقایی اجرا شده در این منطقه، منحصر به فرد است.[۳۵] یک آواز‌خوان به‌عنوان پیش‌خوان به زبان نورستانی به اجرای آهنگ پرداخته و یک گروه نیز او را همراهی می‌کنند. در نورستان قدیم، رقص و موسیقی با جوش و خروش برگزار می‌شده و شباهتی هم به رقص تمثیلی اپرا دارد.[۳۶]

سرنده، نی یا شپوچه باسته (به زبان نورستانی)، دهل،[۳۷] دایره یا بومبوک[۳۸] سگنی، توله[۳۹] و اوربا از آلات موسیقی نورستان هستند.[۴۰] که تحت تأثیر موسیقی هندی و دره سند است.[۴۱] در نورستان قبل از اسلام رقص نات (nat) یکی از مناسک دینی و رمز ستایش و نیایش در برابر معبود محسوب می‌شده است. این رقص به شش دسته تقسیم می‌شد.[۴۲] توله و نوعی سه‌تار خاص به نام واجد نيز در موسيقى محلى نورستان، نواخته مي‌شود.[۴۳] از آوازخوانان آن‌جا می‌توان به محمد اسحاق نورستانی،[۴۴] عبدالوکیل، شیراحمد و فضل‌الکریم اشاره کرد.

غذاهای محلی نورستان

نان گندم، جو، عسل، پنیر، قروت (کشک)، ماست، چهار مغز،[۴۵] جوش، ایته[۴۶] ( با رودۀ بز درست می‌شود) و بولانی (با چربی و چهارمغز) از غذاهای رایج نورستان هستند.[۴۷]

رسانه‌های نورستان

در این ولایت، تنها يک راديو در نورگرام و يک راديو دولتى در پارون فعاليت دارند.[۴۸]

ورزش‌های محلی نورستان

مردم نورستان به ‌بازی‌های بدنی علاقه دارند؛ خیز انداختن از دور، گَل انداختن، هاکی و تیراندازی از جمله بازی‌های مرسوم است.[۴۹] بازی‌هاى مختلف محلى مانند خوسى، توپ دنده، واوروکى، دزغپی نیز در ولايت نورستان رواج دارند که بیشتر در فصل بهار و تابستان بازی می‌شوند. بازى انگشت از بازى‌هاى مشهور نورستان است که در فصل زمستان از سوى اکثريت مردم نورستان اجرا مي‌شود. علاقه‌مندان و بازیکنان واليبال، نسبت به هر نوع بازى ديگر بيشتر است، اما در سال‌های اخیر، بازى کرکت مثل ساير ولايات کشور در نورستان نيز رشد کرده و اين ولايت از يک تيم منتخب برجسته کریکت برخوردار است که در مسابقات ولايتى خوب درخشيده و گاهی مسابقات کرکت نيز در پارون مرکز ولايت برگزار می‌شود.[۵۰]

سوغات و صنایع محلی نورستان

هیکل‌تراشی، منبت‌کاری و کنده‌کاری در نورستان بسیار رایج است. عامل اصلی در ترقی کنده‌کاری اعتقادات مذهبی باستانی و جنگل‌های انبوه است.[۵۱] هنر کنده‌کاری حاوی مجموعه‌ای از مطالب و مفاهیم است که اطلاعات و وقایع اجتماعی و ساختار اجتماعی کهن نورستان را به‌جای حرف با نمادها بیان می‌کند.[۵۲] تزیین چوب در دروازه‌های ورودی و کلکین‌ها (پنجره) و منبرهای مساجد از سبک کلاسیک نورستانی رواج یافته است.[۵۳]

ساختن کارد مخصوص (چوری) و تبرهای کار از جنس فولاد و تبرهای رقص و بازی از جنس برنج از دیگر کارهای دستی نورستانی‌ها محسوب می‌شود.[۵۴] جولایی، دباغی، حجاری، سفال‌سازی و خجمچه[۵۵] از دیگر فعالیت‌های نورستانی‌ها به‌ شمار می‌رود.[۵۶]

سبک معماری در نورستان

الگوی مسکن نورستان خانه‌هایی دو طبقه با قاب چوبی است که اتاق نشیمن با ایوان جلوی آن در بالا و انبارهای مواد خوراکی و علوفۀ زمستانی در پایین قرار گرفته‌اند. در صورت مساعد بودن شرایط آب‌وهوایی محوطۀ باز بیرون برای دیدار روستاییان با یکدیگر و برگزاری ميهمانی‌ها به فضایی فعال مبدل می‌شود. دسترسی به خانه از طریق نردبان باریکی انجام می‌شود. قشر نجار برای خانواده‌های مشهور نورستان کارهای نمادین از چوب‌های کنده‌کاری شده می‌سازند که نشانگر موقعیت اجتماعی و توانایی اقتصادی افراد است. این کنده‌کاری‌ها بعد از اسلام، بیشتر به‌عنوان عنصر تزیینی استفاده می‌شود.[۵۷]

آموزش و تحصیلات عالی

در ولايت نورستان تاکنون ٢١١ باب مکتب شامل دو ليسه، ١١٧ باب مکتب ابتدايی و ٩٢ مکتب در مقطع متوسطه وجود دارد. در اين ولايت ٢٠ باب مدرسۀ دينى، دو ليسۀ مسلکى زراعت و سه دارالمعلمين‌ نيز وجود داشته و تعداد شاگردان در اين ولايت به ٧٢٨٤٣ نفر مي‌رسند که ٤٤٢٢٠ نفر آن پسران و ٣٢٦٢٣ نفر آن را دختران تشکیل می‌دهند. تعداد معملين اين ولايت ١٢٧٠ نفر بوده که ١٢٠ نفر زن و باقی آنها مرد هستند. همچنان از جمع آنان ٣٠ مرد و ٤ زن معلم مسلکى هستند. در بخش تعليمات اسلامى ١٩٠ استاد وجود دارد که تنها ١٢ نفر از آنها زن هستند. [۵۸]

دانشگاه‌ها: مؤسسۀ تحصیلات عالی نورستان، تنها دانشگاه دولتی در نورستان است.[۵۹]

تقسیمات کشوری

این ولایت هشت[۶۰] ولسوالی به‌نام‌های نورگرام، دوآب، مندول، وایگَل، واما، كامدیش و برگمتال دارد. مركز نورستان «پارون» است که به سه قسمت تقسیم می‌شود: پرایگرام (نورستان شرقی)، گلشوم (نورستان مركزی) و رمگل (نورستان غربی).[۶۱]

گردشگری

نورستان به‌‌دلیل زیبایی مناظر و طبیعت بکری که دارد مقصد مسافران بسیاری از سراسر جهان است.[۶۲]

روستا و معبد کشتگی (خانه کافران) پایگاه نظامی مستحکم و عبادتگاهی مقدس بوده است.[۶۳] باغ وامه در دره ایشتیوی[۶۴] از معروف‌ترین قریه‌های نورستان به‌شمار می‌رود که مقصد بسیاری از مسافران است.[۶۵] ولایت نورستان دارای زبان، فرهنگ، خانه‌ها، صنعت چوب، مجسمه‌های چوبی، مناظر زیبا و شکارگاه‌های خوبی است.[۶۶] زیارت دیوانه بابا در برگمتال[۶۷] یکی از اماکن دیدنی برای مسافران است. در 30 آذر سال 1399ش، ۵۱۹ اثر باستانی در نورستان کشف شد.[۶۸]

بهداشت و سلامت

امروزه وضعیت زیرساخت‌های درمانی و بهداشتی نورستان مناسب نیست[۶۹] و مرکز تعلیم و تربیت صحّی وجود ندارد[۷۰] اما در نورستان قدیم زایشگاه وجود داشته و زنان قبل یا هنگام وضع حمل به‌جایی شبیه به زایشگاه می‌رفتند و بعد از 7 روز مراقبت توسط پرستاران، به خانه برمی‌گشتند.[۷۱]

راه‌های ارتباطی: دره‌های فراوان[۷۲] و شرایط آب‌وهوایی[۷۳] باعث شده بیشتر مناطق نورستان از خطوط مواصلاتی محروم باشند.

زبان نورستانی

برخی معتقدند که ریشه و اساس زبان نورستانی به آریایی‌هایی بر می‌گردد که از جایگاه نخستین خود در آسیای مرکزی جدا شده‌، به باختر آمده و گروه هندواروپایی را تشکیل دادند. این گروه به آریک، آری و یا آریانی نیز معروف بودند.[۷۴]

گروه دیگری از کارشناسان بر این باورند که زبان نورستانی که آن را کافری نیز می‌نامند، شاخۀ مستقلی از هندوایرانی است. آنها خصوصیات عمدۀ فونیتیکی زبان‌های دستۀ نورستانی را از سایر زبان‌ها، یعنی ایرانی و هندوآریایی متمایز کرده و با آوردن مثال‌ها و دلایل زیاد از نگاه اصول و متد علم زبان‌شناسی این گفتۀ خود را به اثبات می‌رسانند.[۷۵]

تاریخچه زبان نورستانی

قدمت زبان نورستانی به قبل از دوران ویدی و اوستا بر می‌گردد که در آن دوران، زبان اندوآریانی (آریک) زبان واحد آریایی‌ها بود. نخستین‌بار در زمان محمدظاهر شاه خط نورستانی ساخته شد و بعد از کودتای ثور، برنامه‌های رادیویی و مسایل طبع و نشر مطرح شد.[۷۶]

در 1357ش برنامه‌های رادیویی زبان نورستانی آغاز به کار کرده و در سال 1366ش از سوی آکادمی علوم افغانستان، الفبای زبان نورستانی تثبیت شد.[۷۷] مجلۀ جاس از طرف وزارت سرحدات، اقوام و قبایل و نشریۀ وطنداران از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ به یکی از لهجه‌های زبان نورستانی چاپ و نشر شد.

همچنین، کتب درسی ابتدایی، مجموعه شعر و داستان‌های سلیمان سونرا به زبان نورستانی منتشر شده است. کتاب‌ ادبیات شفاهی نورستان، پیرامون زبان نورستانی و رسالۀ الفبای زبان نورستانی توسط سمیع‌الله تازه نورستانی، به زبان دری منتشر شده است.[۷۸] امروزه نفوذ بی‌رویه و سریع زبان‌های دری و پشتو خطر نابودی زبان نورستانی را گوشزد می‌کند.[۷۹]

دیدگاه‌ها در مورد ریشۀ زبان نورستانی

دانشمندان زبان‌شناسی، زبان اندوآریایی را به سه شاخۀ اندوآریانی، آریانی و نورستانی تقسیم کرده‌اند.[۸۰] در رابطه با قدمت زبان نورستانی سه دیدگاه مختلف وجود دارد:

  1. زبان نورستانی را باید در نزدیکی مرکز زبان اندوآریانی و یا آریایی قرار داد که زمانی در آسیای مرکزی (آریانا ویجه) صحبت می‌شده است.
  2. زبان نورستانی شاخۀ سوم زبان‌ هند و آریانی به شمار می‌رود. این زبان‌ها دارای خصوصیاتی‌ هستند که در عین‌ حال به هر دو خانوادۀ زبان‌های اندوآریایی و آریانی شبیه بوده و توسط اولین توده‌های اندو آریانی در زمانی‌که هنوز میان دو زبان اختلاف نبوده، به مناطق نورستان آورده شده‌ است.
  3. زبان نورستانی قبل از تولد ویدی از تنۀ زبان اندوآریایی متولد شده است. گروهی از کارشناسان معتقدند که در زمان بسیار قدیم، در حدود دو هزار و پانصد سال قبل از میلاد، یک زبان عمومی وجود داشته که ریشۀ زبان‌های کنونی نورستانی به آن می‌رسد.[۸۱]

گسترۀ جغرافیایی زبان نورستانی

زبان نورستانی در ولایات نورستان، کنر و در بعضی مناطق چترال پاکستان صحبت می‌شود.[۸۲] کارشناسان، تعداد گویش‌وران این زبان را در حدود سی ‌هزار نفر برآورد کرده‌اند. هرچند در بخش‌هایی از ولایت نورستان، مردم به زبان پشه‌ای صحبت می‌کنند و برخی‌، معتقد به قرابت‌هایی میان این زبان با زبان نورستانی هستند.[۸۳]

مشخصات زبان نورستانی

در زبان نورستانی تعداد 44 حرف وجود دارد که از آن جمله 11 حرف احتیاطی و 3 حرف خاص زبان نورستانی است.[۸۴]

لهجه‌های زبان نورستانی

زبان مردم نورستانی در ابتدا واحد بوده، اما به‌دلیل عدم ارتباط گویندگان آن در دره‌های از هم‌ دورافتادۀ جنوب هندوکش شرقی، لهجه‌های آن به دو دستۀ شمالی و جنوبی تقسیم شده است.[۸۵] کته‌ویری، واسیو ویری، کلنه الا، تریگامی، اشگونی[۸۶] و دهمیلی[۸۷] از لهجه‌های این دو دسته هستند.

پانویس

  1. ↑ ارزگانی، افغانستان رنگین‌کمان اقوام: قوم‌شناسی و مردم‌شناسی فرهنگی، 1390ش، ص162.
  2. ↑ نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص209.
  3. ↑ نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص209.
  4. ↑ نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص209.
  5. ↑ تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص2.
  6. ↑ ارزگانی، افغانستان رنگین‌کمان اقوام: قوم‌شناسی و مردم شناسی فرهنگی، 1390ش، ص169.
  7. ↑ دولت‌آبادی، شناسنامه افغانستان، 1371ش، ص120.
  8. ↑ وکیل غرری، «نورستان»، 1322ش، ص1.
  9. ↑ محمدی، «معرفی ولایت نورستان، عروس ولایات»، وب‌سایت آتیس سیستم جامع گردشگری افغانستان.
  10. ↑ جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص140.
  11. ↑ تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص19.
  12. ↑ دولت‌آبادی، شناسنامه افغانستان، 1371ش، ص176.
  13. ↑ معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ص11-17.
  14. ↑ معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ص17.
  15. ↑ افغانستان پرس، «معرفی ولایت نورستان.! با طبیعت زیبا و حیرت‌آور! Nuristan Province».
  16. ↑ «ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی؛«شاخص‌های محیط زیستی ولایت نورستان»، وب‌سایت شکبۀ اطلاع‌رسانی افغانستان.
  17. ↑ «ولایت نورستان – نفوس و ولسوالی های آن»، خبرگزاری شاهد.
  18. ↑ نجفی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، 1390ش، ص210.
  19. ↑ ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص90.
  20. ↑ اعتمادی، اقتصاد روستائی نورستان، 1335، ص316.
  21. ↑ ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص76
  22. ↑ کبیر رنجبر، «بحثی پیرامون شیوه تولید آسیایی و امکان موجودیت آن در قبایل پشتون و نورستان»، 1363ش، ص31
  23. ↑ هویدی، افغانستان سقف جهان، 1364ش، ص141.
  24. ↑ «هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28.]
  25. ↑ تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص46.
  26. ↑ تازه نورستانی ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص46.
  27. ↑ اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص375.
  28. ↑ تازه نورستانی، کندنکاری نورستانی و بار معنایی آن، 1397ش، ص110.
  29. ↑ ندیشنگ، «مرور کوتاهی بررسم رعنعنات نورستان قبل از اسلام»، 1360ش، ص92.
  30. ↑ عناصری، «نمایش در قلمرو فرهنگ و ملل: صحنه تمثیل و ننداری (نمایش های اسطوره ای - آیینی و تئاتر مدرن در افغانستان»، 1367ش، ص232.
  31. ↑ «ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی.
  32. ↑ یاسینی، «پوشاک سنتی زنان در جغرافیای فرهنگی ایران»، 1395ش، ص69.
  33. ↑ «معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.
  34. ↑ معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ج1، ص224.
  35. ↑ هویدی، افغانستان سقف جهان، 1364ش، ص141.
  36. ↑ معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ج1، ص19.
  37. ↑ مددی، « سبک‌های موسیقی محلی افغانی»، 1359ش، ص80.
  38. ↑ صدیقی، با سرزمین نورستان آشنا شوید، ص19.
  39. ↑ عناصری، «موسیقی در قلمرو فرهنگ ملل: موسیقی فولکلوریک افغانستان»، 1368ش، ص89.
  40. ↑ اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379.
  41. ↑ عناصری، «موسیقی در قلمرو فرهنگ ملل: موسیقی فولکلوریک افغانستان»، 1368ش، ص244.
  42. ↑ تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص60
  43. ↑ «معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.
  44. ↑ مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1378ش، ص189.
  45. ↑ اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص322.
  46. ↑ دیگدان و تنور، «غذای نورستانی آیته چگونه پخته می‌شود؟»]
  47. ↑ «هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28.]
  48. ↑ «معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.
  49. ↑ وکیل غرزی، «نورستان»، 1322ش، ص42.
  50. ↑ « معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.
  51. ↑ کهزاد، «نورستان و روش مخصوص هیکل تراشی و منبت کاری»، 1326ش، ص30.
  52. ↑ تازه نورستانی، ادبیات شفاهی نورستان، 1391ش، ص39.
  53. ↑ فرهاد، نقش و تزیین در آبدات تاریخی افغانستان، 1398ش، ص28.
  54. ↑ اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379.
  55. ↑ تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص217.
  56. ↑ اعتمادی، «اقتصاد روستائی نورستان»، 1335ش، ص379.
  57. ↑ سرتیپی‌پور، «مسکن روستایی در ترکیه و افغانستان»، 1386ش، ص12-14.
  58. ↑ «معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، سایت سیاح آنلاین.
  59. ↑ « نهادهای تحصیلی دولتی»، سایت وزارت تحصیلات عالی.
  60. ↑ « نهادهای تحصیلی دولتی» وب‌سایت وزارت تحصیلات عالی.
  61. ↑ تیمور، «نورستان، سرزمین رنج و مبارزه»، وب‌سایت حزب همبستگی افغانستان،.
  62. ↑ «مناظر زیبای طبیعی نورستان دیدنی ترین مناطق در افغانستان»، خبرگزاری آژانس باختر یگانه.
  63. ↑ معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ج1، ص4.
  64. ↑ «هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28.]
  65. ↑ محمود، «معرفی والیت نورستان (گلستان سبزینه افغانستان) در قاموس کبیر افغانستان»، وب‌سایت افغان جرمن آنلاین.
  66. ↑ جیلانی، جغرافیای ولایات افغانستان، 1379ش، ص9.
  67. ↑ محمود، «معرفی ولایت نورستان (گلستان سبزینه افغانستان) در قاموس کبیر افغانستان»، وب‌سایت افغان جرمن آنلاین، تاریخ درج مطلب: 21 آبان 1399ش.
  68. ↑ «پانصدو نوزده اثر باستانی در نورستان کشف شد»، وب‌سایت هشت صبح.
  69. ↑ « دیدار سرپرست وزارت صحت‌عامه با والی ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت صحت عامه.
  70. ↑ تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص297.
  71. ↑ صدیقی، با سرزمین نورستان آشنا شوید، بی‌تا، ص17.
  72. ↑ تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص298.
  73. ↑ «ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی.]
  74. ↑ تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص144.
  75. ↑ سون آرا، «زبان و تاریخ نورستان»، 1396ش، ص12.
  76. ↑ « زبان‌‌های افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین.
  77. ↑ تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص190.
  78. ↑ تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص191.
  79. ↑ تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص14.
  80. ↑ تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص92.
  81. ↑ تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص197.
  82. ↑ تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص153.
  83. ↑ «زبان‌های افغانستان»، وب‌سایت شبکه اطلاع‌رسانی افغانستان.
  84. ↑ سون آرا، «زبان و تاریخ نورستان»، 1396ش، ص12.
  85. ↑ تازه نورستانی، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، 1367ش، ص275.
  86. ↑ تازه نورستانی، پیرامون زبان نورستانی، 1390ش، ص153.
  87. ↑ معتمدی، مذهب قدیم نورستان، 1370ش، ص6.

منابع

  • ارزگانی، مسیح، افغانستان رنگین‌کمان اقوام: قوم‌شناسی و مردم‌شناسی فرهنگی، بی‌جا، بی‌نا‌، 1390ش.
  • اعتمادی، احمدعلی، «اقتصاد روستایی نورستان»، مجلۀ فرهنگ ایران زمین، شماره 4، 1335ش.
  • «پانصدونوزده اثر باستانی در نورستان کشف شد»، وب‌سایت هشت صبح، تاریخ درج مطلب: 30 آذر 1399ش.
  • تازه نورستانی، سمیع‌الله، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، کابل، 1367ش.
  • تازه نورستانی، سمیع‌الله، ادبیات شفاهی نورستان، کابل، وزارت اطلاعات و فرهنگ، چ3، 1391ش.
  • تازه نورستانی، سمیع‌الله، پیرامون زبان نورستانی، کابل، کتب بیهقی، 1390ش.
  • تازه نورستانی، سمیع‌الله، کندنکاری نورستانی و بار معنایی آن، کابل، نهاد فرهنگی میرزا تازه‌گل‌خان، 1397ش.
  • تیمور، «نورستان، سرزمین رنج و مبارزه»، وب‌سایت حزب همبستگی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 6 مرداد 1392ش.
  • جیلانی، غلام، «جغرافیای ولایات افغانستان»، کابل، اداره کتابخانه‌های سیار اریک، 1379ش.
  • دولت‌آبادی، بصیراحمد، شناسنامه افغانستان، قم، مؤلف، چ1، 1371ش.
  • «دیدار سرپرست وزارت صحت‌عامه با والی ولایت نورستان»، ‌وب‌سایت وزارت صحت عامه، تاریخ درج مطلب: 20 اسفند 1399.
  • دیگدان و تنور، «تهیه جوش مزه‌دار در نورستان»، یوتیوب، تاریخ بازدید: 13 دی 1401ش.
  • دیگدان و تنور، «غذای نورستانی آیته چگونه پخته می‌شود؟»، یوتیوب، تاریخ بازدید 13 دی 1401ش.
  • سرتیپی‌پور، محسن، «مسکن: مسکن روستایی در ترکیه و افغانستان»، مجلۀ مسکن و محیط روستا، شماره 117، 1386ش.
  • «شاخص‌های محیط زیستی ولایت نورستان»، وب‌سایت شکبۀ اطلاع‌رسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۶ شهریور ۱۳۹۷ش.
  • شفایی، مهدی، «نورستان سومین پارک ملی افغانستان»، وب‌سایت آتیس سیستم جامع گردشگری افغانستان، تاریخ درج مطلب: 18 خرداد 1399ش.
  • شیرمحمدی، رضا، «ولایت نورستان در افغانستان به عنوان پارک ملی اعلام گردید»، وب‌سایت دویچه‌وله، تاریخ درج مطلب: 18 خرداد 1399ش.
  • صدیقی، جلال‌الدین، با سرزمین نورستان آشنا شوید، کابل، مطبعه دولتی، بی‌تا.
  • طاهری، روح‌الله، «خشم جنگ و طبیعت بر عروس افغانستان؛ در نورستان چه می‌گذرد؟»، وب‌سایت صبح کابل، تاریخ درج مطلب: 13 مرداد 1400ش.
  • «هی میدان طی میدان، دیدار باسط ایرج از قریه ایشتیوی ولایت نورستان»، صفحه طلوع تی‌وی در یوتیوب، قسمت 28، تاریخ بازدید: 25 دی 1401ش.
  • عرفان، داوود، فرهنگ جزیره‌ای: تأملاتی پیرامون فرهنگ سیاسی افغانستان، کابل، انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، 1399ش.
  • عناصری، جابر، «موسیقی در قلمرو فرهنگ ملل: موسیقی فولکلوریک افغانستان»، در ماهنامه چیستا، شماره 62، 1368ش.
  • عناصری، جابر، «نمایش در قلمرو فرهنگ و ملل: صحنه تمثیل و ننداری (نمایش‌های اسطوره‌ای - آیینی و تئاتر مدرن در افغانستان»، مجلۀ چیستا، شماره 53 و 54، 1367ش.
  • فرهاد، محمدعالم، نقش و تزیین در آبدات تاریخی افغانستان، کابل، مطبعه سهر، 1398ش.
  • کبیر رنجبر، علوم، «بحثی پیرامون شیوه تولید آسیایی و امکان موجودیت آن در قبایل پشتون و نورستان»، کابل، آکادمی علوم جمهوری دموکراتیک افغانستان مرکز علوم اجتماعی، 1363ش.
  • کهزاد، احمدعلی، «نورستان و روش مخصوص هیکل‌تراشی و منبت‌کاری مقاله»، مجله آریانا، شماره 2، 1326ش.
  • مارتین، فویگ، «آب‌های نورستان»، ترجمه کتاب کافرستان، جیلانی آریزوی، غ، در مجله آریانا، شماره، 1322ش.
  • محمدی، احمد، «معرفی ولایت نورستان، عروس ولایات»، وب‌سایت آتیس سیستم جامع گردشگری افغانستان، تاریخ درج مطلب: 8 فروردین 1397ش.
  • محمود، شاه‌محمود، «معرفی والیت نورستان (گلستان سبزینه افغانستان) در قاموس کبیر افغانستان»، وب‌سایت افغان جرمن آنلاین، تاریخ درج مطلب: 21 آبان 1399ش.
  • مددی، وهاب، سبک‌های موسیقی محلی افغانی فرهنگ مردم، فصلنامه فرهنگ مردم، شماره 2، 1359ش.
  • معتمدی، احمدعلی، مذهب قدیم نورستان، کابل، آکادمی علوم جمهوری افغانستان، 1370ش.
  • «معرفی ولایت نورستان! با طبیعت زیبا و حیرت آور»، وب‌سایت افغانستان‌پرس، تاریخ بازدید 15 دی 1401ش.
  • «مناظر زیبای طبیعی نورستان دیدنی ترین مناطق در افغانستان»، خبرگزاری آژانس باختر یگانه، 30 خرداد 1401ش.
  • «معرفى ولايت نورستان – افغانستان»، وب‌سایت سیاح آنلاین، تاریخ درج مطلب: 16 شهریور 1394ش.
  • نجفی، علی، «تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان»، در مجله جریان‌شناسی دینی معرفتی در عرصه بین‌الملل، شماره 7، 1390ش.
  • ندیشنگ، سمیع‌الله، «مرور کوتاهی بررسم و عنعنات نورستان قبل از اسلام (2)»، فصلنامه فرهنگ مردم، شماره 6، 1360ش.
  • هویدی، فهمی، افغانستان سقف جهان، ترجمه سرور دانش، قم، مالک اشتر، 1364ش.
  • «نورستان؛ موسیقی شهر رویایی افغانستان چه‌گونه است؟»، وب‌سایت سلام وطن‌دار فارسی، تاریخ درج مطلب: 6 مهر 1399ش.
  • «ولایت نورستان – نفوس و ولسوالی های آن»، خبرگزاری شاهد، تاریخ بازدید: 17 دی 1401ش.
  • «ولایت نورستان»، وب‌سایت وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره گردشگری امور نظارتی، تاریخ بازدید: 17 دی 1401ش.
  • وکیل غرزی، محمدصفر، « نورستان»، مجلۀ آریانا، شماره 3، 1322ش.
  • یاسینی، سیده راضیه، «پوشاک سنتی زنان در جغرافیای فرهنگی ایران»، مجلۀ مطالعات فرهنگ – ارتباطات، شماره 33، 1395ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:نورستان&oldid=6947»