پیش‌نویس:بست (شهر): تفاوت میان نسخه‌ها
project>حبیب الله نجفی |
project>حبیب الله نجفی بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
==نام‌گذاری بست== | ==نام‌گذاری بست== | ||
جغرافی‌دانان باستان از بست با نام‌های بستیاد، دزلوتیا، بستیگیا، دزلنگا، بیسپو پولیس و بیات یاد کردهاند. جغرافی‌دانان [[مسلمان]] و سیاحان فرنگی آن را به‌نام‌های بُست، بِست، قلعۀ بِست، قلعۀ بُست و کلۀ بُست ضبط کردهاند.<ref> | جغرافی‌دانان باستان از بست با نام‌های بستیاد، دزلوتیا، بستیگیا، دزلنگا، بیسپو پولیس و بیات یاد کردهاند. جغرافی‌دانان [[مسلمان]] و سیاحان فرنگی آن را به‌نام‌های بُست، بِست، قلعۀ بِست، قلعۀ بُست و کلۀ بُست ضبط کردهاند.<ref>عالمی، «جغرافیای تاریخی شهر بست از آغاز تا دوره معاصر (بخش اول: جغرافیای طبیعی، ریاضی، اقتصادی و انسانی)»، 1387ش، ص۸۳-۸۴.</ref> | ||
برخی دیگر نیز نام آن را برگرفته از نام اوستايى بُسْته وئيرى، پسر زرير و برادرزادۀ گشتاسب دانستند که در فروردين يشت، بستورى يا بُستور آمده است.<ref>حبیبی، جغرافیای تاریخی افغانستان، ۱۳۷۸ش، ص۱۸۶.</ref> | برخی دیگر نیز نام آن را برگرفته از نام اوستايى بُسْته وئيرى، پسر زرير و برادرزادۀ گشتاسب دانستند که در فروردين يشت، بستورى يا بُستور آمده است.<ref>حبیبی، جغرافیای تاریخی افغانستان، ۱۳۷۸ش، ص۱۸۶.</ref> | ||
==تاریخچه بست== | ==تاریخچه بست== | ||
بنای | شهر کهن بست دارای ریشه‌هایی عمیق در تاریخ اسطوره‌ای و باستانی ایران است؛ برخی ریشهٔ بنای آن را به بستور، پسر زریر، و پاره‌ای دیگر به جد مادری گرشاسب نسبت می‌دهند. با این حال، کاوش‌های باستان‌شناسی قدمت این مرکز تمدنی را تا حدود ۵۰۰ سال پیش از میلاد تأیید می‌کند که نشان‌دهندهٔ حیات پیوسته در آن از دوران هخامنشی تا عصر ساسانی، کوشانی و هفتالی است.<ref>عالمی، «جغرافیای تاریخی شهر بست از آغاز تا دوره معاصر (بخش اول: جغرافیای طبیعی، ریاضی، اقتصادی و انسانی)»، 1387ش، ص۸۵-۸۶</ref> | ||
در عصر ساسانیان، بست به قلمرو اردشیر بابکان اضافه شد و طی تقسیمات کشوری، در کورۀ سیستان و کُست نیمروز قرار گرفت. با وجود این، ثبات سیاسی شهر در برابر قدرت‌های محلی و خارجی دچار چالش بود؛ به‌طوری که پس از شکست پیروز ساسانی، برای مدتی به تصرف هفتالیان درآمد.<ref>عالمی، «جغرافیای تاریخی شهر بست از آغاز تا دوره معاصر (بخش اول: جغرافیای طبیعی، ریاضی، اقتصادی و انسانی)»، 1387ش، ص۸۵-۸۶</ref> | |||
در اواخر دوران ساسانی و اوایل قرن هفتم میلادی، به‌دلیل ضعف دولت مرکزی، حاکمانی محلی از تبار کوشانیان و ترکان بر منطقه چیرگی یافتند. در زمان ورود مسلمانان، حاکمانی چون ایران بن رستم و رتبیل (کابلشاه) در سواحل هیرمند تا کابل، در برابر اعراب مقاومت کردند و برخی از این ملوک توانستند استقلال سیاسی خود را تا قرن سوم هجری حفظ کنند. این سرگذشت نشان‌دهندهٔ مقاومت فرهنگی و سیاسی بست در برابر تحولات بزرگ تاریخی است.<ref>عالمی، «جغرافیای تاریخی شهر بست از آغاز تا دوره معاصر (بخش اول: جغرافیای طبیعی، ریاضی، اقتصادی و انسانی)»، 1387ش، ص۸۵-۸۶</ref> | |||
بست در زمان خلافت عثمان، توسط ربيع بن زياد فتح شد.<ref>غلامی، بست در گذر زمان، ۱۳۹۶ش، ص۱۶.</ref> | |||
در ایام ضعف دولت ساسانی در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم میلادی، بست تحت سلطۀ ملوک محلی بوده است.<ref>عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۲۱.</ref> بست در زمان خلافت عثمان، توسط ربيع بن زياد فتح شد.<ref>غلامی، بست در گذر زمان، ۱۳۹۶ش، ص۱۶.</ref> | |||
=اهمیت و‌جایگاه بست= | =اهمیت و‌جایگاه بست= | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۴: | ||
دوران اسلامی، بست به یک کانون علمی و ادبی تبدیل شد که دانشمندان، فقیهان و شاعران برجسته‌ای را به جامعه اسلامی عرضه کرد. آثار معماری باقی‌مانده از دورۀ اسلامی، به‌ویژه در لشکرگاه، از جمله طاق آجری با تزیینات آمیخته از هنر اسلامی و هندی، گواهی بر شکوه هنری و تبادلات فرهنگی این شهر است.<ref>سمعانی، الانساب، ۱۹۸۸م، ج۱، ص۳۴۸.</ref> آثار علمی و ادبی این شخصیت‌ها، تأثیر ماندگاری در توسعه فقه و ادبیات فارسی و عربی در سده‌های نخستین اسلامی بر جای گذاشته است.<ref>دولت‌آبادی، ''شناسنامۀ افغانستان،'' ۱۳۷۱ش، ص۱۴۳-۱۴۵.</ref> | دوران اسلامی، بست به یک کانون علمی و ادبی تبدیل شد که دانشمندان، فقیهان و شاعران برجسته‌ای را به جامعه اسلامی عرضه کرد. آثار معماری باقی‌مانده از دورۀ اسلامی، به‌ویژه در لشکرگاه، از جمله طاق آجری با تزیینات آمیخته از هنر اسلامی و هندی، گواهی بر شکوه هنری و تبادلات فرهنگی این شهر است.<ref>سمعانی، الانساب، ۱۹۸۸م، ج۱، ص۳۴۸.</ref> آثار علمی و ادبی این شخصیت‌ها، تأثیر ماندگاری در توسعه فقه و ادبیات فارسی و عربی در سده‌های نخستین اسلامی بر جای گذاشته است.<ref>دولت‌آبادی، ''شناسنامۀ افغانستان،'' ۱۳۷۱ش، ص۱۴۳-۱۴۵.</ref> | ||
==جمعیت‌‌شناسی بست== | ==جغرافیا و جمعیت بست== | ||
=== موقعیت جغرافیایی === | |||
خرابه‌های شهر کهن بست در حال حاضر در ساحل چپ رودخانهٔ هیرمند (هلمند)، در نزدیکی محل تلاقی آن با رود ارغنداب، در ولایت هلمند افغانستان قرار دارد. این شهر باستانی در طول جغرافیایی ۹۱ درجه و ۳۸ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۲ درجه و ۵۵ دقیقه واقع شده بود و در مقایسه با تمام توابع شرقی سیستان بزرگ، بزرگ‌ترین شهر به‌شمار می‌رفت.<ref>عالمی، «جغرافیای تاریخی شهر بست از آغاز تا دوره معاصر (بخش اول: جغرافیای طبیعی، ریاضی، اقتصادی و انسانی)»، 1387ش، ص۸۴-۸۵.</ref> | |||
یاقوت حموی در معجم البلدان، بست را در موقعیتی استراتژیک بین سه شهر سجستان (زرنج)، غزنین و هرات قرار می‌دهد. همچنین، نویسندهٔ حدود العالم بست را «شهری بزرگ با باره محکم و بر لب رود هیرمند» توصیف کرده است. مقدسی نیز بر این مزیت تأکید کرده که شهر بین دو نهر هیرمند و ارغنداب (خردروی) واقع شده و آب آن از هیرمند تأمین می‌شود؛ این دو رود در یک فرسخی شهر به هم می‌پیوستند و پُلی که از قایق‌ها ساخته شده بود، در ورودی شهر قرار داشت و مسیر زرنج از آن می‌گذشت.<ref>عالمی، «جغرافیای تاریخی شهر بست از آغاز تا دوره معاصر (بخش اول: جغرافیای طبیعی، ریاضی، اقتصادی و انسانی)»، 1387ش، ص۸۴-۸۵.</ref> | |||
===آب‌وهوا=== | |||
آب‌وهوای بست خوب و دارای دو فصل گرما و سرما است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/228757/%D8%A8%D8%B3%D8%AA همدانی، «بست»، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> | |||
===منابع آبی=== | |||
بست دارای دو رود هیرمند و ارغنداب است که در یک فرسخی بست با هم یکی شده و به‌سوى مرز جنوب‌غربى میان [[ایران]] و [[افغانستان]] جارى مى‌شود.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/46342/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%D9%89-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%D9%89-%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%A8%D9%8F%D8%B3%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%A7-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%88%D9%84 عالمی، جغرافیاى تاریخى شهر بُست از آغاز تا دوره معاصر، بخش اول، پرتال جامع علوم انسانی.]</ref> | |||
=== جمعیت‌‌شناسی بست === | |||
===ساکنین=== | ===ساکنین=== | ||
#ساکنان بومی (فارس‌ها): افرادی که از زمان ساخت شهر بست در آن‌جا سکونت داشتند.<ref>عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۷۲- ۱۷۳.</ref> | #ساکنان بومی (فارس‌ها): افرادی که از زمان ساخت شهر بست در آن‌جا سکونت داشتند.<ref>عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۷۲- ۱۷۳.</ref> | ||
| خط ۳۴: | خط ۴۸: | ||
===زبان=== | ===زبان=== | ||
زبان عربی به‌عنوان زبان رسمی و دیوانی در سیستان و بست به کار گرفته شد؛ اما [[زبان فارسی]] نیز در این مناطق از بین نرفت و به حیات خود ادامه داد.<ref>عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۷۲-۱۷۴.</ref> با توجه به وجود ترکان خَلَج در بست و اطراف، زبان ترکی نیز در این منطقه، رواج داشته است.<ref>عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۸۸.</ref> | زبان عربی به‌عنوان زبان رسمی و دیوانی در سیستان و بست به کار گرفته شد؛ اما [[زبان فارسی]] نیز در این مناطق از بین نرفت و به حیات خود ادامه داد.<ref>عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۷۲-۱۷۴.</ref> با توجه به وجود ترکان خَلَج در بست و اطراف، زبان ترکی نیز در این منطقه، رواج داشته است.<ref>عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۸۸.</ref> | ||
==اقتصاد== | ==اقتصاد== | ||
===محصولات کشاورزی=== | ===محصولات کشاورزی=== | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۷: | ||
*سیستانی، محمداعظم، ''سیستان'' (سرزمین‌ماسه‌ها و حماسه‌ها)، كابل، ۱۳۶۷ش. | *سیستانی، محمداعظم، ''سیستان'' (سرزمین‌ماسه‌ها و حماسه‌ها)، كابل، ۱۳۶۷ش. | ||
*عالمی، سید محمدرضا، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، چ۱، ۱۳۹۶۶ش. | *عالمی، سید محمدرضا، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، چ۱، ۱۳۹۶۶ش. | ||
*عالمی، سید محمدرضا، | *عالمی، سید محمدرضا، «جغرافیای تاریخی شهر بست از آغاز تا دوره معاصر (بخش اول: جغرافیای طبیعی، ریاضی، اقتصادی و انسانی)»، مجلۀ تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شمارۀ ۱۸، 1387ش. | ||
*عظیمی، محمدعظیم، افغانستان و نقاط شگفت‌انگیز آن، کابل، الهدی، ۱۳۹۰ش. | *عظیمی، محمدعظیم، افغانستان و نقاط شگفت‌انگیز آن، کابل، الهدی، ۱۳۹۰ش. | ||
*غلامی، زهرا، بست در گذر زمان (از غزنویان تا تیموریان)، مشهد، جالیز، ۱۳۹۸ش. | *غلامی، زهرا، بست در گذر زمان (از غزنویان تا تیموریان)، مشهد، جالیز، ۱۳۹۸ش. | ||
نسخهٔ ۵ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۱۲:۱۲
بست؛ شهری باستانی در ولایت هلمند افغانستان.
بست، شهری باستانی در محل تلاقی رودهای هیرمند و ارغنداب در جنوب‌غربی افغانستان، با قدمتی بیش از ۲۵۰۰ سال یکی از زیستگاه‌های کهن سیستان بوده است. این شهر به‌دلیل موقعیت جغرافیایی کلیدی خود به مرکزی برای تبادلات تجاری و فرهنگی منطقه تبدیل شد.
بست در طول تاریخ اسلامی، علی‌رغم ویرانی‌های متعدد، یک مرکز علمی، فقهی و ادبی بود و دانشمندان، فقیهان نظیر ابن‌حبان بستی و شاعران مانند ابوالفتح بستی را پرورش داد. تنوع مذهبی و زبانی از زرتشتی و مسیحی تا شیعه و زبانی فارسی، عربی و ترکی در این شهر، گواهی بر تساهل و پویایی فرهنگی آن بوده است. وجود آثاری چون طاق آجری بست و کاخ مسعود غزنوی در لشکرگاه، نشان‌دهندۀ شکوه معماری و غنای هنری این منطقه در دوران اسلامی است.
نام‌گذاری بست
جغرافی‌دانان باستان از بست با نام‌های بستیاد، دزلوتیا، بستیگیا، دزلنگا، بیسپو پولیس و بیات یاد کردهاند. جغرافی‌دانان مسلمان و سیاحان فرنگی آن را به‌نام‌های بُست، بِست، قلعۀ بِست، قلعۀ بُست و کلۀ بُست ضبط کردهاند.[۱]
برخی دیگر نیز نام آن را برگرفته از نام اوستايى بُسْته وئيرى، پسر زرير و برادرزادۀ گشتاسب دانستند که در فروردين يشت، بستورى يا بُستور آمده است.[۲]
تاریخچه بست
شهر کهن بست دارای ریشه‌هایی عمیق در تاریخ اسطوره‌ای و باستانی ایران است؛ برخی ریشهٔ بنای آن را به بستور، پسر زریر، و پاره‌ای دیگر به جد مادری گرشاسب نسبت می‌دهند. با این حال، کاوش‌های باستان‌شناسی قدمت این مرکز تمدنی را تا حدود ۵۰۰ سال پیش از میلاد تأیید می‌کند که نشان‌دهندهٔ حیات پیوسته در آن از دوران هخامنشی تا عصر ساسانی، کوشانی و هفتالی است.[۳]
در عصر ساسانیان، بست به قلمرو اردشیر بابکان اضافه شد و طی تقسیمات کشوری، در کورۀ سیستان و کُست نیمروز قرار گرفت. با وجود این، ثبات سیاسی شهر در برابر قدرت‌های محلی و خارجی دچار چالش بود؛ به‌طوری که پس از شکست پیروز ساسانی، برای مدتی به تصرف هفتالیان درآمد.[۴]
در اواخر دوران ساسانی و اوایل قرن هفتم میلادی، به‌دلیل ضعف دولت مرکزی، حاکمانی محلی از تبار کوشانیان و ترکان بر منطقه چیرگی یافتند. در زمان ورود مسلمانان، حاکمانی چون ایران بن رستم و رتبیل (کابلشاه) در سواحل هیرمند تا کابل، در برابر اعراب مقاومت کردند و برخی از این ملوک توانستند استقلال سیاسی خود را تا قرن سوم هجری حفظ کنند. این سرگذشت نشان‌دهندهٔ مقاومت فرهنگی و سیاسی بست در برابر تحولات بزرگ تاریخی است.[۵]
در ایام ضعف دولت ساسانی در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم میلادی، بست تحت سلطۀ ملوک محلی بوده است.[۶] بست در زمان خلافت عثمان، توسط ربيع بن زياد فتح شد.[۷]
اهمیت و‌جایگاه بست
شهر بست به‌دلیل موقعیت جغرافیایی حساس خود به‌عنوان دروازه هندوستان و قرار گرفتن در تقاطع مسیرهای کاروان‌رو، یک کانون بازرگانی و مرکز ثقل فرهنگی در منطقه سیستان و خراسان بزرگ بود. این موقعیت موجب شد تا این شهر از دوره ساسانیان محل حضور پیروان ادیان مختلف از جمله زرتشتیان، مسیحیان و یهودیان باشد که نشان‌دهندۀ تساهل و تنوع فرهنگی آن است.[۸]
دوران اسلامی، بست به یک کانون علمی و ادبی تبدیل شد که دانشمندان، فقیهان و شاعران برجسته‌ای را به جامعه اسلامی عرضه کرد. آثار معماری باقی‌مانده از دورۀ اسلامی، به‌ویژه در لشکرگاه، از جمله طاق آجری با تزیینات آمیخته از هنر اسلامی و هندی، گواهی بر شکوه هنری و تبادلات فرهنگی این شهر است.[۹] آثار علمی و ادبی این شخصیت‌ها، تأثیر ماندگاری در توسعه فقه و ادبیات فارسی و عربی در سده‌های نخستین اسلامی بر جای گذاشته است.[۱۰]
جغرافیا و جمعیت بست
موقعیت جغرافیایی
خرابه‌های شهر کهن بست در حال حاضر در ساحل چپ رودخانهٔ هیرمند (هلمند)، در نزدیکی محل تلاقی آن با رود ارغنداب، در ولایت هلمند افغانستان قرار دارد. این شهر باستانی در طول جغرافیایی ۹۱ درجه و ۳۸ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۲ درجه و ۵۵ دقیقه واقع شده بود و در مقایسه با تمام توابع شرقی سیستان بزرگ، بزرگ‌ترین شهر به‌شمار می‌رفت.[۱۱]
یاقوت حموی در معجم البلدان، بست را در موقعیتی استراتژیک بین سه شهر سجستان (زرنج)، غزنین و هرات قرار می‌دهد. همچنین، نویسندهٔ حدود العالم بست را «شهری بزرگ با باره محکم و بر لب رود هیرمند» توصیف کرده است. مقدسی نیز بر این مزیت تأکید کرده که شهر بین دو نهر هیرمند و ارغنداب (خردروی) واقع شده و آب آن از هیرمند تأمین می‌شود؛ این دو رود در یک فرسخی شهر به هم می‌پیوستند و پُلی که از قایق‌ها ساخته شده بود، در ورودی شهر قرار داشت و مسیر زرنج از آن می‌گذشت.[۱۲]
آب‌وهوا
آب‌وهوای بست خوب و دارای دو فصل گرما و سرما است.[۱۳]
منابع آبی
بست دارای دو رود هیرمند و ارغنداب است که در یک فرسخی بست با هم یکی شده و به‌سوى مرز جنوب‌غربى میان ایران و افغانستان جارى مى‌شود.[۱۴]
جمعیت‌‌شناسی بست
ساکنین
- ساکنان بومی (فارس‌ها): افرادی که از زمان ساخت شهر بست در آن‌جا سکونت داشتند.[۱۵]
- ترک‌ها: ترکان خُلُّج یا خَلَج که بیشتر دامدار و کوچنشین بودند.[۱۶]
- عرب‌ها: با فتح بست، به این شهر آمدند و از دو قبیلۀ بنوتمیم و بکر بن وائل بودند.[۱۷]
- غلامان: از زمان غزنویان به این شهر آمدند و بخش عمدۀ آنها، اهالی سرزمین غور بودند.[۱۸]
- عیاران: جوانمردانی که از افراد پایین جامعه بودند و گاه به یاری امرا برخاسته و گاه به دسته‌های مخالف آنها می‌پیوستند.[۱۹]
دین و مذهب
پیش از اسلام پیرو ادیانی چون زردتشتی، بودایی، مسیحیت و هندو بودند. پس از ظهور اسلام و فتح بست، پیرو مذاهب گوناگونى چون حنفی، شافعى، زيدى، خوارج و شیعۀ جعفری بود. جمعیت شیعیان آن به حدی بود که پس از واقعۀ عاشورای سال ۶۱ق، همراه با مردم شهرهاى سيستان، دست به شورش زدند و والی آن عبّاد بن زیاد مجبور شد حکومت را رها و فرار کند. مردم بست و سيستان هيچگاه على‌بن ابیطالب را بر منابر سبّ نكردند.[۲۰]
زبان
زبان عربی به‌عنوان زبان رسمی و دیوانی در سیستان و بست به کار گرفته شد؛ اما زبان فارسی نیز در این مناطق از بین نرفت و به حیات خود ادامه داد.[۲۱] با توجه به وجود ترکان خَلَج در بست و اطراف، زبان ترکی نیز در این منطقه، رواج داشته است.[۲۲]
اقتصاد
محصولات کشاورزی
دو رود هیرمند و ارغنداب تأثیر بسیاری در سرسبزی، آبادانی و شکوفایی کشاورزی و اقتصاد شهر بست داشتند. محصولاتی همچون خرما، انگور، غله، سدر، ریحان، زردآلو، خربزه، تربُزَه (هندوانه)، سیب، گلابى و زعفران در آن برداشت می‌شد.[۲۳]
صنعت و تجارت
کارگاههاى صنعتى از جمله ابریشمبافى در نزدیکی بازارها رونق داشت. صنعت مسگرى و خشک کردن میوه نیز وجود داشت. نمک استحصال‌شده، کرباس و صابون نیز در بست تولید می‌شد و ساختن البسۀ نمدى نیز در این شهر رایج بود.[۲۴] کالاهایی مانند روسری، لباس‌های کتانی، انواع دستمال، کنف، ابریشم، نخود، گندم، جو و ارزن به آن وارد شده و برده‌های ترک و غیرترک، تجهیزات و لباس‌های زرهی و سلاح از این شهر به هند و مناطق دیگر صادر می‌شدند.[۲۵]
فرهنگ‌وهنر
آداب‌ورسوم
سبک زندگی، لباس و البسۀ مردم به اهل عراق شباهت داشت. آنها، افرادی سخاوتمند بودند که به‌طور منظم و در مناسبتهاى مختلف چون روز جمعه و ماه رمضان به مستمندان، پول یا کالا اهدا می‌کردند.[۲۶]
براى ازدواج، در بست، قانون اسلامى رعایت مىشد و از گرفتن چهار زن دائمى فراتر نمىرفت. ازدواج فقط در بین افراد قبیله مجاز بود. بین مردم و حتى دبیران و دیوانسالاران، فال زدن، رایج بود.[۲۷]
مشاهیر
ابوسلیمان خطابی فقیه و ادیب و محدث، ابوالفتح بستی، دبیر، شاعر و وزیر سبکتکین و محمود غزنوی، ابو نصر عُتبی، ابن حبان بستی، مظفر بن طاهر بستی و ابوبکر بستی.[۲۸]
آموزش
- کتابخانه و مدرسه ابن‌حبان بُستی: کتابخانه‌ای که طبق وصیت بستی، بعد از مرگ او به‌صورت مدرسه درآمد و شاگردان فقه و حدیث در آن‌جا فرا می‌گرفتند.[۲۹]
- مسجد جامع: محلی که به‌عنوان تعلیم و تعلّم هم از آن استفاده می‌شد و بسیاری از علمای آن دوره، به آن رفت‌وآمد داشتند.[۳۰]
گردشگری
در شهر بست و اطراف آن، حدود ۵۰ اثر تاریخی، قبل و بعد از اسلام را می‌توان مشاهده کرد.[۳۱] برخی از آنها عبارتند از: ۱. طاق آجری بُست: این طاق مربوط به یک رواق است و یادگار تاریخی مسجد عظیمی است که در دورۀ غوریان یا غزنویان ساخته شده است.[۳۲] ۲. لشکری‌بازار: اردوگاهی به بزرگی یک شهر کوچک در فاصلۀ نُه کیلومتری شهر بست[۳۳] که بقايای كاخ مسعود غزنوی در آن کشف شده است.[۳۴]
تخریب بست
بست چندین مرتبه ویران شده است: ۱. سلطان علاءالدين حسين غوری، در سال ۵۴۴ق؛[۳۵] ۲. امیر تیمور در سال ۷۸۵ق؛ ۳. نادرشاه افشار در ۱۱۵۰ق.[۳۶]
بست در اشعار شاعران
فرخی سیستانی در اشعار خود توجه شایانی به بست دارد. مطلع قصیدۀ معروف او چنین است: الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق[۳۷]
پانویس
- ↑ عالمی، «جغرافیای تاریخی شهر بست از آغاز تا دوره معاصر (بخش اول: جغرافیای طبیعی، ریاضی، اقتصادی و انسانی)»، 1387ش، ص۸۳-۸۴.
- ↑ حبیبی، جغرافیای تاریخی افغانستان، ۱۳۷۸ش، ص۱۸۶.
- ↑ عالمی، «جغرافیای تاریخی شهر بست از آغاز تا دوره معاصر (بخش اول: جغرافیای طبیعی، ریاضی، اقتصادی و انسانی)»، 1387ش، ص۸۵-۸۶
- ↑ عالمی، «جغرافیای تاریخی شهر بست از آغاز تا دوره معاصر (بخش اول: جغرافیای طبیعی، ریاضی، اقتصادی و انسانی)»، 1387ش، ص۸۵-۸۶
- ↑ عالمی، «جغرافیای تاریخی شهر بست از آغاز تا دوره معاصر (بخش اول: جغرافیای طبیعی، ریاضی، اقتصادی و انسانی)»، 1387ش، ص۸۵-۸۶
- ↑ عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۲۱.
- ↑ غلامی، بست در گذر زمان، ۱۳۹۶ش، ص۱۶.
- ↑ سیستانی، سیستان (سرزمین‌ماسه‌ها و حماسه‌ها)، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۳۷۴- ۳۷۵.
- ↑ سمعانی، الانساب، ۱۹۸۸م، ج۱، ص۳۴۸.
- ↑ دولت‌آبادی، شناسنامۀ افغانستان، ۱۳۷۱ش، ص۱۴۳-۱۴۵.
- ↑ عالمی، «جغرافیای تاریخی شهر بست از آغاز تا دوره معاصر (بخش اول: جغرافیای طبیعی، ریاضی، اقتصادی و انسانی)»، 1387ش، ص۸۴-۸۵.
- ↑ عالمی، «جغرافیای تاریخی شهر بست از آغاز تا دوره معاصر (بخش اول: جغرافیای طبیعی، ریاضی، اقتصادی و انسانی)»، 1387ش، ص۸۴-۸۵.
- ↑ همدانی، «بست»، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ عالمی، جغرافیاى تاریخى شهر بُست از آغاز تا دوره معاصر، بخش اول، پرتال جامع علوم انسانی.
- ↑ عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۷۲- ۱۷۳.
- ↑ عالمی، جغرافیاى تاریخى شهر بُست از آغاز تا دوره معاصر، بخش اول، پرتال جامع علوم انسانی.
- ↑ عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۶۹.
- ↑ غلامی، بست در گذر زمان، ۱۳۹۶ش، ص۸۶-۸۷.
- ↑ غلامی، بست در گذر زمان، ۱۳۹۶ش، ص۸۸.
- ↑ عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۶.
- ↑ عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۷۲-۱۷۴.
- ↑ عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۸۸.
- ↑ عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۲۴۰-۲۴۱.
- ↑ عالمی، جغرافیاى تاریخى شهر بُست از آغاز تا دوره معاصر، بخش اول، پرتال جامع علوم انسانی.
- ↑ غلامی، بست در گذر زمان، ۱۳۹۶ش، ص۷.
- ↑ عالمی، جغرافیاى تاریخى شهر بُست از آغاز تا دوره معاصر، بخش اول، پرتال جامع علوم انسانی.
- ↑ عالمی، جغرافیاى تاریخى شهر بُست از آغاز تا دوره معاصر، بخش اول، پرتال جامع علوم انسانی.
- ↑ غلامی، بست در گذر زمان، ۱۳۹۶ش، ص۹۷.
- ↑ عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۹.
- ↑ عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۹.
- ↑ عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۲۱۸.
- ↑ عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۲۲۱.
- ↑ قاموس جغرافیایی افغانستان، ۱۳۳۵ش، ج۱، ص۲۴۲.
- ↑ همدانی، «بست»، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۱۱.
- ↑ همدانی، «بست»، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ عالمی، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۷.
منابع
- دولت‌آبادی، بصیراحمد، شناسنامۀ افغانستان، قم، ۱۳۷۱ش
- حبیبی، عبدالحی، جغرافیای تاریخی افغانستان، کابل، میوند، چ۳، ۱۳۸۲ش.
- سمعانی، عبدالکریم، الانساب،به کوشش عبدالله عمر بارودی، بیروت،۱۹۸۸م.
- سیستانی، محمداعظم، سیستان (سرزمین‌ماسه‌ها و حماسه‌ها)، كابل، ۱۳۶۷ش.
- عالمی، سید محمدرضا، تاریخ شهر بست از ورود اسلام تا دوره معاصر، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، چ۱، ۱۳۹۶۶ش.
- عالمی، سید محمدرضا، «جغرافیای تاریخی شهر بست از آغاز تا دوره معاصر (بخش اول: جغرافیای طبیعی، ریاضی، اقتصادی و انسانی)»، مجلۀ تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شمارۀ ۱۸، 1387ش.
- عظیمی، محمدعظیم، افغانستان و نقاط شگفت‌انگیز آن، کابل، الهدی، ۱۳۹۰ش.
- غلامی، زهرا، بست در گذر زمان (از غزنویان تا تیموریان)، مشهد، جالیز، ۱۳۹۸ش.
- قاموس جغرافیایی افغانستان، به اهتمام محمدحکیم ناهض، کابل، انجمن آریانا دایره المعارف، ۱۳۳۵ش.
- همدانی، علی‌کرم، «بست» در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، آخرین بروزرسانی: ۲۷ خرداد ۱۳۹۹ش.