پیشنویس:بیروت: تفاوت میان نسخهها
حذف ردهها |
imported>شاهرودی ابرابزار |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:بیروت 1.jpg|alt=نقشه جغرافیایی لبنان-بیروت|بندانگشتی|نقشه جغرافیایی کشور لبنان]] | [[پرونده:بیروت 1.jpg|alt=نقشه جغرافیایی لبنان-بیروت|بندانگشتی|نقشه جغرافیایی کشور لبنان]] | ||
{{درشت|'''بیروت؛'''}} بزرگترین شهر و پایتخت کشور [[لبنان]]. | |||
بیروت، پایتخت کشور [[لبنان]]، از مراکز مهم فرهنگی در جهان اسلام است که در لوحههای باستانی با نام «عمارنه» از آن یاد شده است. امروز بیروت بزرگترین شهر و بندر اصلی کشور لبنان و یکی از مهمترین مناطق سکونت [[شیعیان لبنان|شیعیان]] در لبنان محسوب میشود. حضور پیروان [[ادیان ابراهیمی|ادیان]] ابراهمیی، آثار تاریخی ارزشمند، خیابانهای زیبا، [[موزه | بیروت، پایتخت کشور [[لبنان]]، از مراکز مهم فرهنگی در جهان اسلام است که در لوحههای باستانی با نام «عمارنه» از آن یاد شده است. امروز بیروت بزرگترین شهر و بندر اصلی کشور لبنان و یکی از مهمترین مناطق سکونت [[شیعیان لبنان|شیعیان]] در لبنان محسوب میشود. حضور پیروان [[ادیان ابراهیمی|ادیان]] ابراهمیی، آثار تاریخی ارزشمند، خیابانهای زیبا، [[موزه]]ها، رستورانها و طبیعت زیبای بیروت، لبنان را به مقصدی پرطرفدار برای گردشگران تبدیل کرده است. | ||
==نامگذاری== | == نامگذاری == | ||
واژهٔ «بیروت» از لفظ عبری «بِئِروت»، جمع «بِئِر»، بهمعنای چاه، گرفته شده است. این واژه در زبانهای سریانی و فُنیقی نیز به چاهها و چشمههای پرآب در این منطقه اشاره دارد.<ref>سلیمان، بیروت العتیقه (بیت مری) فی التاریخ، بیتا، ج۱، ص۲۵.</ref> بهدلیل زیباییها و شباهتهای بیروت با پایتخت [[فرانسه]] در وجود مجسمههای تاریخی، سنگفرشهای خیابان، سبکهای متفاوت [[زندگی]] در کنار یکدیگر، تاریخ هزاران ساله با داستانهای رمانتیک و همجواری با آبهای [[مدیترانه]]، «پاریس خاورمیانه» لقب گرفته است.<ref>[https://www.etemadnewspaper.ir/fa/main/detail/43594/كاجها-هنوز-در-لبنان-سبزند «کاجها هنوز در لبنان سبزند»، وبسایت روزنامۀ اعتماد ملی؛ «ارزان سفر کنیم /بیروت؛ پاریس خاورمیانه + عکس»، خبر آنلاین.]</ref> | |||
[[پرونده:تابوت_کشتی.jpg|بندانگشتی|تصویری از یک کشتی فنیقی بر روی تابوت حکاکی شده در قرن ۲ میلادی.|alt=تابوت کشتی-یک کشتی فنیقی بر روی تابوت حکاکی شده]] | [[پرونده:تابوت_کشتی.jpg|بندانگشتی|تصویری از یک کشتی فنیقی بر روی تابوت حکاکی شده در قرن ۲ میلادی.|alt=تابوت کشتی-یک کشتی فنیقی بر روی تابوت حکاکی شده]] | ||
==تاریخچه== | == تاریخچه == | ||
بیروت از قدیمترین شهرهای [[خاورمیانه]] بهشمار میآید و سکونت انسان در این منطقه به دوران پیش از تاریخ میرسد. آثار مهمی از دورههای مصری، فنیقی، یونانی، رومی، بیزانسی، ایرانی و عثمانی در بیروت کشف شده است.<ref>شبارو، تاریخ بیروت: منذاقدم العصور حتیالقرن العشرین، 1987م، ج1، ص32.</ref> در زمان فنیقیها بندری در سواحل فنیقیه بوده که از آن با نام بروتا در کتیبههای تلالعَمارنه یاد شده است. در نیمهٔ سدهٔ نوزدهم، بیروت بندر و مرکز بازرگانی مهمی بهشمار میرفت که از نظر موقعیت، بعد از سِمرنَه و [[اسکندریه]] قرار داشت. این شهر متأثر از تحولات قرن نوزدهم، مرکز آموزش نوین غربی در قلمرو عثمانی و افکار غربی در [[جهان عرب]] شد.<ref>حتی، تاریخ لبنان: منذ اقدم العصور التاریخیه الی عصرنا الحاضر، 1993م، ص 516 ـ517.</ref> | |||
بیروت بهدلیل موقعیت | == اهمیت و جایگاه == | ||
[ | بیروت بهدلیل موقعیت راهبردی و جغرافیایی، قدمت تاریخی،<ref>شبارو، تاریخ بیروت: منذاقدم العصور حتیالقرن العشرین، 1987م، ج۱، ص۱۱.</ref> وجود آثار باستانی و [[گردشگری]]، محل زیست پیروان ادیان و فرقههای مختلف، گوناگونی فرهنگی و تنوع سبک زندگی ساکنان آن از اهمیت و جایگاه بلند در منطقه و جهان برخوردار بوده و بههمین دلیل این شهر همواره محل رویارویی قدرتهای جهان، حضور [[استعمار غرب]] بهویژه فرانسه و جنگهای داخلی بر سر کنترل سرمایههای مادی و معنوی آن بوده است. واقعشدن این شهر بر سر راههای عمدهٔ [[تجاری]] و ارتباطی آسیا به اروپا و آفریقای شمالی بر اهمیت آن افزوده است. تا پیش از آغاز جنگهای داخلی لبنان در ۱۹۷۵م بیروت بهعنوان یکی از شهرهای بزرگ خدماتی دنیا و مرکز بانکداری و فرهنگی [[خاورمیانه]] محسوب میشد. با پایانیافتن جنگهای داخلی در ۱۹۹۱م تلاش شد تا بیروت موقعیت خود را بهعنوان مرکز تجارتی و بانکداری [[خاورمیانه]] بازیابد.<ref>نادری سمیرمی، لبنان، 1376ش، ج۱، ص5.</ref> این شهر از نظر حضور و فعالیت رسانههای مختلف، هنر تئاتر، فعالیتهای فرهنگی و زندگی شبانه در جهان عرب نامدار است.<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/204922/ارزان-سفر-کنیم-بیروت-پاریس-خاورمیانه-عکس?utm_ «ارزان سفر کنیم /بیروت؛ پاریس خاورمیانه + عکس»، خبر آنلاین.]</ref> | ||
== | == جمعیتشناسی == | ||
جمعیت بیروت در ۱۹۹۱م، یک میلیون و صد هزار نفر و در سال ۲۰۰۳م حدود یک میلیون و پانصدهزار نفر برآورد شده است که حدود ۴۵درصد از جمعیت [[لبنان]] و حدود ۷۰درصد از جمعیت شهرنشین این کشور را در برمیگیرد.<ref>نادری سمیرمی، لبنان، 1376ش، ج۱، ص5.</ref> از نظر حضور پیروان مذاهب در ۱۹۵۰م اهلسنت و ارمنیها بزرگترین گروه مذهبی در بیروت بودند، اما با [[مهاجرت]] شمار زیادی از شیعیان در دهه ۱۹۶۰م و پس از آن به بیروت، به مرور ترکیب جمعیتی این شهر به نحو چشمگیری تغییر کرد. برای مثال آمار ۱۹۷۱م نشان میدهد که ۴۵درصد کل [[شیعه|شیعیان]] لبنان فقط در شهر بیروت و حومهٔ آن زندگی میکردهاند. با توجه به تغییرات جمعیتی، در دههٔ ۱۹۹۰م شیعیان به بزرگترین گروه مذهبی تبدیل شدند و پس از [[شیعیان لبنان|شیعیان]]، اهل سنت مهمترین گروه مذهبی است.<ref>بومونت و دیگران، خاورمیانه، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۴۸۴.</ref> | |||
بیروت | == تقسیمات اداری == | ||
بیروت در ۱۸۸۸م بهصورت استانی مجزا، مشتمل بر بخش عمدهٔ استانهای طرابلس و صیدا درآمد. بهدنبال شکست عثمانی در جنگ جهانی اول، بیروت در ۱۹۲۰م به لبنان بزرگ پیوست و تحت قیمومیت فرانسه درآمد و در ۱۹۲۶م پایتخت جمهوری لبنان شد.<ref>نادری سمیرمی، لبنان، 1376ش، ج۱، ص۹۰.</ref> | |||
== | == سبک زندگی اسلامی در بیروت == | ||
تفکر توحیدی اسلام در ابتدای قرن اول هجری قمری وارد بیروت شد و زمینهٔ ترویج سبک زندگی اسلامی را در این شهر و اطراف آن فراهم کرد.<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۱۵۰.</ref> در قرن چهارم هجری قمری، مذهب تشیع در سواحل لبنان و از جمله بیروت و اطراف آن مانند الغبیرة، برج البراجنة و الشیاح رایج شد؛<ref>امین، دائره المعارف الاسلامیة الشیعیة، 1995م، ج۵، ص۳۱۱.</ref> اما در دورههای میانه حضور [[شیعه|تشیع]] در بیروت بسیار کمرنگ بود تا اینکه پیش از جنگ جهانی اول گروهی از شیعیان از دیگر مناطق در بیروت اقامت گزیدند و به تدریج جمعیت آنها افزایش پیدا کرد. بهگونهای که پس از جنگ جهانی دوم، شیعیان جمعیت بزرگی را تشکیل میدادند، اما در کل بیروت پراکنده بودند و تنها در مناسبتهای مذهبی بهویژه در ایام عاشورا گردهم میآمدند. از زمان جنگ جهانی دوم شیعیان بسیاری از [[جبل عامل|جبلعامل]] و بعلبک و [[دمشق]] به بیروت [[مهاجرت]] کردند و انجمنها، [[مسجد|مساجد]] و حسینیههایی برای خود ساختند. این مراکز دینی در ایجاد سرمایههای معنوی و روحیهٔ مقاومت مسلمانان در برابر ستمهای داخلی، استعمار و اشغالگری صهیونیستها، نقش محوری داشته است.<ref>امین، دائره المعارف الاسلامیة الشیعیة، 1995م، ج۵، ص۳۱2.</ref> | |||
== سبک زندگی غربی در بیروت == | |||
بیروت بهدلیل موقعیت جغرافیایی و سیاسی ویژهٔ که دارد، همواره مورد توجه استعمار غرب و مرکز ترویج سبک زندگی غربی در دوران مدرن بوده است. غربیها تلاش کردهاند که بنیادهای اعتقادی و فکری نظام سکولاریسم را از طریق ایجاد دانشگاههای مهم و آموزش در این منطقه نهادینه کنند. برای مثال از دههٔ ۱۸۲۰م مبلغان مذهبی پروتستان از بریتانیا، ایالات متحده و نیز مبلغان کاتولیک رومی از فرانسه، در این شهر به فعالیت پرداختهاند. آنها دانشگاههای آمریکایی بیروت را در ۱۸۶۶م و سَنژوزف را در ۱۸۸۱م تأسیس و با چاپ و نشر مطبوعات، علاوهبر رشد صنعت چاپ، به ترویج [[فرهنگ غربی]] کمک کردند. این اقدام بر باورها و رویکردهای بسیاری از مردم عرب اثر گذاشت و پس از آن بیروت کانون روزنامهنگاری جهان عرب به سبک غربی شد. طبقهای از روشنفکران به احیای میراث فرهنگی عرب همت گماردند و به نخستین سخنگویان ملیگرایی جدید عرب تبدیل شدند؛<ref>حلاق، بیروت المحروسة فی العهد العثمانی، ۱۹۸۷م، ج۱، ص۱۳۹–۱۴۰.</ref> اما بهدلیل قدرت اندیشههای اسلامی در لبنان و فعالیتهای تبلیغی مؤثر حوزههای علمیه و عالمان دینی، بهویژه [[مقاومت لبنان|مقاومت]] [[شیعیان لبنان]]، از غربیسازی لبنان و نفوذ همهجانبهٔ فرهنگ سکولار در میان اقشار متدین مردم لبنان، جلوگیری شد.<ref>رفعتسید، سیدحسن نصرالله؛ انقلابی جنوبی، 1394ش، ص23.</ref> | |||
[[پرونده:موزه_ملی_بیروت.jpg|بندانگشتی|تصویری از موزه ملی بیروت افتتاح شده در سال ۱۹۴۲م|جایگزین=موزه ملی بیروت موزه اصلی باستانشناسی در لبنان است. این مجموعه پس از جنگ جهانی اول آغاز شد و موزه بهطور رسمی در سال ۱۹۴۲ افتتاح شد]] | |||
== | == جاذبههای گردشگری == | ||
بیروت جاذبههای گردشگری زیادی دارد. برای مثال «حَریصا» نام یک دهکدهٔ کوهستانی در ارتفاع ۶۵۰ متر از سطح دریا و یکی از مهمترین مکانهای زیارتی بیروت محسوب میشود که برای رسیدن به آن تلهکابین تعبیه شده و کلیسای «بانوی ما» (Our Lady of Lebanon) نیز در آن جا قرار دارد. این [[کلیسا]] متعلق به حکومت میراثیِ مارونیها بوده که از زمان تأسیس در ۱۹۰۴م، حکومت خود را به انجمن مبلغین مذهبی مارونی در لبنان واگذار کرد؛ خیابانهای بیروت با گالریها و موزههای زیاد از جمله موزهٔ ملی بیروت که در جنوب خیابان «اشرفیه» قرار دارد؛ غار جعیتا که در ۱۸کیلومتری شمال این شهر واقع شده است؛ میدان ساعت اصلیترین میدان لبنان در وسط خیابانی پر از کافه و رستوران که به پاریس کوچولو معروف است و | |||
[[پرونده:صخرههای_عشاق.jpg|بندانگشتی|صخرههای روشه یا عشاق از نمادهای کشور لبنان|جایگزین=صخرههای روشه یا صخرههای عشاق از نمادهای کشور لبنان]] | |||
صخرههای روشه (عشاق) که از نمادهای کشور لبنان محسوب میشود و در غربیترین نقطه بیروت جای دارند، از مهمترین مکانهای دینی و جاذبهٔ گردشگری بیروت است و سالانه هزاران گردشگر را جذب میکند و به کسبکار و اقتصاد مردم رونق میدهد.<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/204922/ارزان-سفر-کنیم-بیروت-پاریس-خاورمیانه-عکس?utm_ «ارزان سفر کنیم /بیروت؛ پاریس خاورمیانه + عکس»، خبر آنلاین.]</ref> | |||
== غذا و سفرهآرایی در بیروت == | |||
شهر بیروت در تنوع و تهیهٔ غذاهای خوشمزه و سفرهآرایی جذاب، معروف است. برای مثال لبنیات متفاوت، میوه و سبزیجات تازه، غذاهای اصلی مثل انواع کباب و پیشغذاهای لبنانی از خوش طعمترین غذاهای این شهر محسوب میشود. از این جهت، بیروت به خوشمزهترین شهر دنیا شهرت پیدا کرده است.<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/204922/ارزان-سفر-کنیم-بیروت-پاریس-خاورمیانه-عکس?utm_ «ارزان سفر کنیم /بیروت؛ پاریس خاورمیانه + عکس»، خبر آنلاین.]</ref> | |||
== | == مراکز فرهنگی و رسانهای در بیروت == | ||
مراکز و دفاتر زیاد مطبوعاتی، انتشاراتی، رادیویی، تلویزیونهای کابلی و ماهوارهای و خبرگزاریهای خارجی در بیروت مستقر هستند و فعالیتهای فرهنگی و رسانهای بسیاری را سامان میدهند که مخاطبان زیادی در جهان بهویژه کشورهای [[خاورمیانه]] و شمال آفریقا دارد.<ref>نادری سمیرمی، لبنان، 1367ش، ج۱، ص۴۷–۵۰.</ref> | |||
در بیروت فرقههای مختلف مذهبی و ادیان متنوع [[زندگی]] میکنند که باعث تنوع سبک زندگی و نمادهای مختلف فرهنگی در این شهر شده است. برای مثال اکثریت مسلمانان در بیروت غربی و جنوبی سکونت دارند؛ بهویژه | == فرقههای مختلف مذهبی در بیروت == | ||
در بیروت فرقههای مختلف مذهبی و ادیان متنوع [[زندگی]] میکنند که باعث تنوع سبک زندگی و نمادهای مختلف فرهنگی در این شهر شده است. برای مثال اکثریت مسلمانان در بیروت غربی و جنوبی سکونت دارند؛ بهویژه حومهٔ جنوبی با نام [[ضاحیه بیروت|ضاحیه]]، بیشتر مرکز سکونت شیعیان است. مردم بیروت شرقی بهطور تقریبی همه مسیحیاند، مارونیها و ارتدوکسهای یونانی و ارامنه مهمترین جوامع مسیحی ساکن در بیروت شرقی را تشکیل میدهند و کاتولیکهای یونانی، رومی و پروتستانها، کلدانیها و قبطیها دیگر فرقههای مسیحی را شامل میشوند. جامعهٔ کوچکی از یهودیان نیز در بیروت زندگی میکنند.<ref>بومونت و دیگران، خاورمیانه، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۴۸۴.</ref> | |||
==مراکز دینی== | == مراکز دینی == | ||
در شهر بیروت چندین باب [[مسجد]] و کلیسا برای ۱۷ طایفهٔ مختلف مذهبی [[مسلمان]] و مسیحی وجود دارد که مرکز عبادت آنان بوده و از آنها برای برگزاری مراسم عید سال نو، عروسی و عزا نیز استفاده میکنند. وجود این مراکز در کنار هم بیروت را به نماد همزیستی پیروان مذاهب گوناگون در خاورمیانه تبدیل کرده است:<ref>[https://www.irna.ir/news/83630350/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA-%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AA-%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%B2-%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A «پایتخت لبنان؛ زندگی مسالمت آمیز پیروان ادیان»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | |||
=== ۱. کلیساها === | |||
=== | |||
[[پرونده:کلیسای_مار_الیاس.jpg|بندانگشتی|فضای داخلی کلیسای مارونی سنت الیاس در بیروت، لبنان|جایگزین=فضای داخلی کلیسای مارونی سنت الیاس یا مار الیاس در بیروت، لبنان]] | [[پرونده:کلیسای_مار_الیاس.jpg|بندانگشتی|فضای داخلی کلیسای مارونی سنت الیاس در بیروت، لبنان|جایگزین=فضای داخلی کلیسای مارونی سنت الیاس یا مار الیاس در بیروت، لبنان]] | ||
کلیسای «مار الیاس» نزدیک میدان «دباس» متعلق به ارمنیان، کلیسای «العازاریه» و «مار لوییس» یا «کبوشیه» در «باب ادریس» متعلق به مسیحیان لاتینی که «[[ | کلیسای «مار الیاس» نزدیک میدان «دباس» متعلق به ارمنیان، کلیسای «العازاریه» و «مار لوییس» یا «کبوشیه» در «باب ادریس» متعلق به مسیحیان لاتینی که «[[امام موسی صدر]]» رهبر پیشین [[شیعیان لبنان]] در ۱۹۷۵م در این کلیسا سخنرانی کرد. ۲کلسیای «مار جرجیس» و «مار یوسف» مربوط به مسیحیان مارونی، کلیسای «قدیس جاورجیوس» مربوط به رم ارتدکس و کلیسای هفتم متعلق به طایفهٔ مسیحی «انگلیکان» و هشتمین کلیسا در مرکز بیروت کلیسای مسیحیان انجیلی لبنان است.<ref>[https://www.irna.ir/news/83630350/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA-%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AA-%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%B2-%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A «پایتخت لبنان؛ زندگی مسالمت آمیز پیروان ادیان»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | ||
[[پرونده:مسجد_اوزاعی.jpg|بندانگشتی|ورودی مسجد امام اوزاعی در بیروت، لبنان|جایگزین=ورودی مسجد امام اوزاعی در بیروت، لبنان]] | [[پرونده:مسجد_اوزاعی.jpg|بندانگشتی|ورودی مسجد امام اوزاعی در بیروت، لبنان|جایگزین=ورودی مسجد امام اوزاعی در بیروت، لبنان]] | ||
[[پرونده:مسجد_مسجد_الامین.jpg|بندانگشتی|مسجد الامین در میدان شهدای بیروت|جایگزین=مسجد مسجد الامین در میدان شهدای بیروت]] | [[پرونده:مسجد_مسجد_الامین.jpg|بندانگشتی|مسجد الامین در میدان شهدای بیروت|جایگزین=مسجد مسجد الامین در میدان شهدای بیروت]] | ||
=== | === ۲. مساجد === | ||
در مرکز بیروت ۷ باب [[مسجد]] بسیار قدیمی و یک باب مسجد تازه تأسیس شده است که در طول روز پذیرای [[مسلمانان]] سنی مذهب این شهر است: ۲ باب مسجد کوچک ولی با قدمت بسیار به نامهای «ابنعراق» و «امام اوزاعی»، مسجد بزرگ «العُمری»، مسجد «امیر عساف»، مسجد «المنذر» یا «النوفر» (فواره)، مسجد «ابوبکر»، مسجد «مجیدیه» یا «عثمانیه» و مسجد هشتم به نام «الامین» در میدان شهدای بیروت قرار دارد که بزرگترین [[مسجد]] خاورمیانه از جهت حجم، ظرفیت و هزینهٔ ساخت، در زمان خود بوده است.<ref>[https://www.irna.ir/news/83630350/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA-%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AA-%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%B2-%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A «پایتخت لبنان؛ زندگی مسالمت آمیز پیروان ادیان»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | |||
=== ۳. کنیسه === | |||
یک باب کنیسهٔ یهودیان در محله «ابوجمیل» قرارد که در ۱۹۲۶م تأسیس شد، اما در حالحاضر متروک مانده است.<ref>[https://www.irna.ir/news/83630350/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA-%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AA-%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%B2-%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A «پایتخت لبنان؛ زندگی مسالمت آمیز پیروان ادیان»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | |||
=== | == مراکز دینی و فرهنگی شیعیان در بیروت == | ||
=== ۱. حوزههای علمیه === | |||
در شهر بیروت پنج باب [[حوزۀ علمیه]] برای شیعیان وجود دارد که در حفظ هویت و سبک [[زندگی]] آنها نقش مهم دارد؛ این حوزهها عبارت است از «معهد شرعی اسلامی» محمدحسین فضلالله، «معهد رسول اکرم» وابسته به جامعة المصطفی العالمیهٔ ایران، «معهد امام رضا» از شیخ حسن رمیتی، «[[حوزۀ امام علی]]» از سید جعفر مرتضی و حوزهٔ علمیه «سیده زهرا» برای خواهران.<ref>جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۹۱ش، ص۵۲۹.</ref> | |||
=== ۲. مساجد و حسینیه === | |||
«مسجد الحسنین» که سید محمدحسین فضلالله در آن نماز اقامه میکرد، «مسجد الامام صادق» توسط شیخ مهدی شمس الدین ساخته شد، «مسجد الامام الرضا»، «حسینیه سیدالشهداء» در حومهٔ جنوبی بیروت که در ماه محرم، محل [[تجمع]] و عزاداری هزاران نفر است، از مهمترین مساجد و حسینیهٔ [[شیعیان لبنان]] در بیروت محسوب میشود.<ref>نوری، شیعیان لبنان، 1389ش، ص139-141.</ref> | |||
==مراکز | === ۳. مراکز فرهنگی و درمانی === | ||
شیعیان مراکز فرهنگی و درمانی زیادی در بیروت تأسیس کردهاند که مهمترین آنها عبارت است از: «موسسة آل البیت لاحیاء التراث» که در ۱۹۸۷م تأسیس شد، «[[دار الغدیر]]» وابسته به مجلس اعلای شیعیان لبنان، بیمارستان «الرسول الاعظم» وابسته به حزبالله لبنان، مؤسسهٔ دانشگاهی «الرسول الاعظم» و «جمعیة الامداد الخیریة الاسلامیة» که در ۱۹۸۷م و با الهام از تجربه کمیته امداد [[امام خمینی]] در ایران تأسیس شد و افراد نیازمند و بیسرپرست را تحت پوشش مالی، بهداشتی، آموزشی و فرهنگی دارد و در دیگر شهرهای شیعهنشین از جمله بنت جبیل و [[بعلبک]] نیز فعالیت دارد.<ref>رزینی، چاپ و نشر شیعه در لبنان، ۱۳۸۳ش، ص۱۲۲.</ref> | |||
=== | == وضعیت اجتماعی و اقتصادی شیعیان در بیروت == | ||
شیعیان در دوران معاصر گرفتار محرومیتهای اجتماعی و فرهنگی بودهاند. با اینکه شیعیان در کنار دیگر گروههای لبنانی برای استقلال لبنان تلاش کردند اما وضعیت عموم شیعیان تغییری نکرد و بسیاری از آنان برای رهایی از فقر موجود در مناطق شیعهنشین مانند جنوب، بِقاع و بعلبک به سمت بیروت رفتند و در حاشیه شهر مستقر شدند. وضع نامناسب شیعیان بیروت بهگونهای بود که به منطقهٔ سکونت آنان در اطراف بیروت، کمربند فقر (حِزام البُؤس) میگفتند. در قرن ۲۱ میلادی، وضع این منطقه تا حدودی بهبود یافته است.<ref>گلی زوارهای، جغرافیای کشورهای اسلامی، ۱۳۸۵ش، ص145.</ref> پس از فعالیتها و اصلاحات [[امام موسی صدر]] در عرصهٔ لبنان، تلاش و همبستگی شیعیان برای محرومیتزدایی افزایش یافت و بخشی از کرسیهای سیاسی-اجتماعی را به خود اختصاص دادند و حقوقشان را تا حدودی بازپس گرفتند.<ref>نوری، شیعیان لبنان، 1389ش، ص253-258.</ref> | |||
در شهر بیروت | == تنشها و شکافهای اجتماعی در بیروت == | ||
رشد سریع اقتصادی و رشد ناهمگون جمعیت شهر بیروت در قرن بیستم، وجود شکاف طبقاتی و ناخرسندی سیاسی [[مسلمانان]]، ناشی از توزیع نامتناسب قدرت، سبب افزایش تنشهای اجتماعی در بیروت شد. رویارویی مسلمانان و مسیحیان در ۱۹۵۸م این ناآرامیها را دوچندان کرد و سرانجام در ۱۹۷۵–۱۹۷۶م به جنگ داخلی خشونتباری در بیروت منجر شد. این جنگ در ۱۹۷۶م بهطور موقت پایان گرفت. در جنگ داخلی، بیروت با «خط سبز» خیابانی که بیروت شرقی (با اکثریت مسیحی) را از بیروت غربی (با اکثریت مسلمان) جدا میکرد، به دو بخش شرقی و غربی تفکیک شد.<ref>نادری سمیرمی، لبنان، 1367ش، ج۱، ص48.</ref> جنگ داخلی لبنان با توافق ۱۹۸۹م طایف، بهصورت رسمی و دایمی به پایان رسید و مجلس لبنان عفو عمومی و همه شبهنظامیان به استثنای [[حزبالله لبنان|حزبالله]] را غیرقانونی اعلام کرد. بعد از آن زمینهٔ صلح و زندگی مسالمتآمیز میان فرقههای مختلف فراهم شد. در حالحاضر بهدلیل ارتقای جایگاه سیاسی، اجتماعی و نظامی [[شیعیان لبنان|شیعیان]]، تنشها و شکافهای اجتماعی در بیروت نسبت به گذشته کاهش پیدا کرده است.<ref>[https://www.irna.ir/news/83065990/جنگ-داخلي-لبنان-رنج-ها-و-عبرت-ها «جنگ داخلی لبنان؛ رنجها و عبرتها»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | |||
=== | == اثر جنگهای داخلی بر بیروت == | ||
پیش از [[جنگ]] داخلی، بیروت با برخورداری از [[نظام مالی]] و تجاری آزاد و بانکداری موفق، بندر و [[فرودگاه]] مجهز، پایگاه مهم فعالیتهای تجاری منطقهٔ خاورمیانه بود. همچنین وجود دانشگاهها و مراکز آموزشی متعدد، مطبوعات آزاد و نشریات و روزنامههایی که مخاطبانی در دیگر کشورها داشت، موقعیت علمی و فرهنگی برجستهای به این منطقه بخشیده بود. بخش عمدهٔ امور اقتصادی لبنان در بیروت و پیرامون آن تمرکز یافته بود و فعالیتهای اقتصادی سایر مناطق لبنان به این شهر بستگی داشت. اما جنگ داخلی، موقعیت ممتاز آن را متزلزل و زیرساختهای شهری را نابود کرد. بهویژه ناحیهٔ مرکزی شهر، محل استقرار ساختمان [[مجلس]] و مراکز بانکی بهطور کامل تخریب شد. با پایانگرفتن جنگ، حکومتها بر بازسازی مرکز شهر بیروت تأکید کرد. از آن پس ترمیم خرابیها در شهر ادامه یافته و ساختمانهای تجاری و مسکونی جدیدی بنا شده است.<ref>حتی، تاریخ سوریه و لبنان و فلسطین، ۱۹۸۲م، ج۱، ص۵۶۶–۶۱۳.</ref> | |||
== حملهٔ اسرائیل به بیروت == | |||
در ۴ ژوئن ۱۹۸۲م نیروهای اسرائیل جنوب لبنان بخش غربی بیروت را اشغال کردند. غرب بیروت براثر ده روز جنگ اسرائیل با نیروهای سازمان آزادیبخش [[فلسطین]] خسارات سنگینی متحمل شد.<ref>علیبابایی، فرهنگ تاریخی ـ سیاسی ایران و خاورمیانه، ۱۳۷۴ش، ج1، ص252.</ref>پساز اشغال بیروت، گروهیاز اعضای جنبش امل بههمراه عدهای دیگر از مبارزان خارج از این [[جنبش]]، حرکت ضد صهیونیستی جدیدی به نام جنبش حزبالله را بنیان نهادند. [[حزباللّه]] با ایجاد هستههای مقاومت به عملیات گستردهای برضد اسرائیل در حاشیهٔ جنوبی بیروت دست زد و به مرور زمان این رژیم را وادار به عقبنشینی کرد<ref>نادری سمیرمی، لبنان، 1367ش، ج۱، ص 114ـ 115.</ref>و سرانجام ارتش اسراییل در ۲۰۰۰م از بخشهای بزرگ جنوب لبنان نیز خارج شد.<ref>سعدغریب، دین و سیاست در حزبالله، 1389ش، ص223.</ref> | |||
=== | == افتخارات == | ||
=== ۱. مرکز چاپ و نشر خاورمیانه === | |||
مراکز و دفاتر پرشمار مطبوعاتی، انتشاراتی، رادیویی، تلویزیونی (کابلی و ماهوارهای) و خبرگزاری خارجی در این شهر مستقر است و فعالیتهای فرهنگی و رسانهای بسیاری را سامان میدهند که مخاطبان زیادی در کشورهای [[خاورمیانه]] و شمال آفریقا دارد. بههمین دلیل محققان لقب مرکز چاپ و نشر خاورمیانه را به این شهر دادهاند.<ref>نادری سمیرمی، لبنان، 1367ش، ج۱، ص 47ـ50.</ref> | |||
=== ۲. پایتخت کتاب جهان === | |||
سازمان جهانی [[یونسکو]] در ۲۰۰۹م بیروت را بهدلیل [[تربیت]] نویسندگان و روشنفکران زیاد و نقش آن در نشر کتابهای سیاسی و فکری در داخل کشورهای عربی، بهعنوان [[پایتخت کتاب جهان]] معرفی کرد.<ref>[https://www.ibna.ir/news/117350/آيا-لبنان-همچنان-چاپخانه-كشورهای-عربی-است «آیا لبنان همچنان چاپخانه کشورهای عربی است؟» خبرگزاری ابنا.]</ref> | |||
== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | |||
=== | == منابع == | ||
* «آیا لبنان همچنان چاپخانه کشورهای عربی است؟» خبرگزاری ایبنا، ۵ مهر ۱۳۹۵ش. | |||
سازمان | ** «ارزان سفر کنیم /بیروت؛ پاریس خاورمیانه + عکس»، خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۵ فروردین ۱۳۹۱ش. | ||
** امین، حسن، دائرة المعارف الاسلامیة الشیعیة، بیرت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۹۹۵م. | |||
** بلاذری، فتوح البلدان، به کوشش صلاحالدین منجد، قاهره، دار الصاوی، ۱۹۵۶م. | |||
** بومونت، پیتر و جرالد هنری بلیک و جان مالکوم واگ استاف، خاورمیانه، ترجمه محسن مدیر شانه چی، محمود رمضان زاده، و علی آخشینی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۹ش. | |||
** «پایتخت لبنان؛ زندگی مسالمت آمیز پیروان ادیان»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ دی ۱۳۹۸ش. | |||
** جعفریان، رسول، اطلس شیعه، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ۱۳۹۱ش. | |||
** «جنگ داخلی لبنان؛ رنجها و عبرتها»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۳ مهر ۱۳۹۷ش. | |||
** حِتّی، فیلیپ خوری، تاریخ لبنان: منذ اقدم العصور التاریخیه الی عصرنا الحاضر، بیروت، دار الناصر، ۱۹۹۳م. | |||
** حلاق، حسان، بیروت المحروسة فی العهد العثمانی، بیروت، دارالجامعیه، ۱۹۸۷م. | |||
** رزینی، استفان، چاپ و نشر شیعه در لبنان، ترجمه محمد نوری، تهران، هستی نما، ۱۳۸۳ش. | |||
** رفعتسید، احمد، سیدحسن نصرالله؛ انقلابی جنوبی، قم، نشر معارف، ۱۳۹۴ش. | |||
** سعدغریب، امل، دین و سیاست در حزبالله، ترجمهٔ غلامرضا تهامی، تهران، اندیشهسازان نور، ۱۳۸۴ش | |||
** سلیمان، شفیق، بیروت العتیقه (بیت مری) فی التاریخ، بیروت، دیر القلعة، بیتا. | |||
** شبارو، عصام محمد، تاریخ بیروت: منذاقدم العصور حتیالقرن العشرین، بیروت، دار مصباح الفکر، ۱۹۸۷م. | |||
** علی بابائی، غلامرضا، فرهنگ تاریخی ـ سیاسی ایران و خاورمیانه، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی، ۱۳۷۴ش. | |||
** «کاجها هنوز در لبنان سبزند»، وبسایت روزنامهٔ اعتماد ملی، تاریخ درج مطلب: ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۵ش. | |||
** گلی زوارهای، غلامرضا، جغرافیای کشورهای اسلامی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۵ش. | |||
** نادری سمیرمی، احمد، لبنان، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت امور خارجه، ۱۳۷۶ش. | |||
** نوری، داوود، شیعیان لبنان (وضعیت سیاسی- اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایران)، قم، شیعهشناسی، ۱۳۸۹ش. | |||
{{لبنان-افقی}} | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۳ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۰:۱۸
بیروت؛ بزرگترین شهر و پایتخت کشور لبنان.
بیروت، پایتخت کشور لبنان، از مراکز مهم فرهنگی در جهان اسلام است که در لوحههای باستانی با نام «عمارنه» از آن یاد شده است. امروز بیروت بزرگترین شهر و بندر اصلی کشور لبنان و یکی از مهمترین مناطق سکونت شیعیان در لبنان محسوب میشود. حضور پیروان ادیان ابراهمیی، آثار تاریخی ارزشمند، خیابانهای زیبا، موزهها، رستورانها و طبیعت زیبای بیروت، لبنان را به مقصدی پرطرفدار برای گردشگران تبدیل کرده است.
نامگذاری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]واژهٔ «بیروت» از لفظ عبری «بِئِروت»، جمع «بِئِر»، بهمعنای چاه، گرفته شده است. این واژه در زبانهای سریانی و فُنیقی نیز به چاهها و چشمههای پرآب در این منطقه اشاره دارد.[۱] بهدلیل زیباییها و شباهتهای بیروت با پایتخت فرانسه در وجود مجسمههای تاریخی، سنگفرشهای خیابان، سبکهای متفاوت زندگی در کنار یکدیگر، تاریخ هزاران ساله با داستانهای رمانتیک و همجواری با آبهای مدیترانه، «پاریس خاورمیانه» لقب گرفته است.[۲]
تاریخچه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بیروت از قدیمترین شهرهای خاورمیانه بهشمار میآید و سکونت انسان در این منطقه به دوران پیش از تاریخ میرسد. آثار مهمی از دورههای مصری، فنیقی، یونانی، رومی، بیزانسی، ایرانی و عثمانی در بیروت کشف شده است.[۳] در زمان فنیقیها بندری در سواحل فنیقیه بوده که از آن با نام بروتا در کتیبههای تلالعَمارنه یاد شده است. در نیمهٔ سدهٔ نوزدهم، بیروت بندر و مرکز بازرگانی مهمی بهشمار میرفت که از نظر موقعیت، بعد از سِمرنَه و اسکندریه قرار داشت. این شهر متأثر از تحولات قرن نوزدهم، مرکز آموزش نوین غربی در قلمرو عثمانی و افکار غربی در جهان عرب شد.[۴]
اهمیت و جایگاه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بیروت بهدلیل موقعیت راهبردی و جغرافیایی، قدمت تاریخی،[۵] وجود آثار باستانی و گردشگری، محل زیست پیروان ادیان و فرقههای مختلف، گوناگونی فرهنگی و تنوع سبک زندگی ساکنان آن از اهمیت و جایگاه بلند در منطقه و جهان برخوردار بوده و بههمین دلیل این شهر همواره محل رویارویی قدرتهای جهان، حضور استعمار غرب بهویژه فرانسه و جنگهای داخلی بر سر کنترل سرمایههای مادی و معنوی آن بوده است. واقعشدن این شهر بر سر راههای عمدهٔ تجاری و ارتباطی آسیا به اروپا و آفریقای شمالی بر اهمیت آن افزوده است. تا پیش از آغاز جنگهای داخلی لبنان در ۱۹۷۵م بیروت بهعنوان یکی از شهرهای بزرگ خدماتی دنیا و مرکز بانکداری و فرهنگی خاورمیانه محسوب میشد. با پایانیافتن جنگهای داخلی در ۱۹۹۱م تلاش شد تا بیروت موقعیت خود را بهعنوان مرکز تجارتی و بانکداری خاورمیانه بازیابد.[۶] این شهر از نظر حضور و فعالیت رسانههای مختلف، هنر تئاتر، فعالیتهای فرهنگی و زندگی شبانه در جهان عرب نامدار است.[۷]
جمعیتشناسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]جمعیت بیروت در ۱۹۹۱م، یک میلیون و صد هزار نفر و در سال ۲۰۰۳م حدود یک میلیون و پانصدهزار نفر برآورد شده است که حدود ۴۵درصد از جمعیت لبنان و حدود ۷۰درصد از جمعیت شهرنشین این کشور را در برمیگیرد.[۸] از نظر حضور پیروان مذاهب در ۱۹۵۰م اهلسنت و ارمنیها بزرگترین گروه مذهبی در بیروت بودند، اما با مهاجرت شمار زیادی از شیعیان در دهه ۱۹۶۰م و پس از آن به بیروت، به مرور ترکیب جمعیتی این شهر به نحو چشمگیری تغییر کرد. برای مثال آمار ۱۹۷۱م نشان میدهد که ۴۵درصد کل شیعیان لبنان فقط در شهر بیروت و حومهٔ آن زندگی میکردهاند. با توجه به تغییرات جمعیتی، در دههٔ ۱۹۹۰م شیعیان به بزرگترین گروه مذهبی تبدیل شدند و پس از شیعیان، اهل سنت مهمترین گروه مذهبی است.[۹]
تقسیمات اداری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بیروت در ۱۸۸۸م بهصورت استانی مجزا، مشتمل بر بخش عمدهٔ استانهای طرابلس و صیدا درآمد. بهدنبال شکست عثمانی در جنگ جهانی اول، بیروت در ۱۹۲۰م به لبنان بزرگ پیوست و تحت قیمومیت فرانسه درآمد و در ۱۹۲۶م پایتخت جمهوری لبنان شد.[۱۰]
سبک زندگی اسلامی در بیروت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]تفکر توحیدی اسلام در ابتدای قرن اول هجری قمری وارد بیروت شد و زمینهٔ ترویج سبک زندگی اسلامی را در این شهر و اطراف آن فراهم کرد.[۱۱] در قرن چهارم هجری قمری، مذهب تشیع در سواحل لبنان و از جمله بیروت و اطراف آن مانند الغبیرة، برج البراجنة و الشیاح رایج شد؛[۱۲] اما در دورههای میانه حضور تشیع در بیروت بسیار کمرنگ بود تا اینکه پیش از جنگ جهانی اول گروهی از شیعیان از دیگر مناطق در بیروت اقامت گزیدند و به تدریج جمعیت آنها افزایش پیدا کرد. بهگونهای که پس از جنگ جهانی دوم، شیعیان جمعیت بزرگی را تشکیل میدادند، اما در کل بیروت پراکنده بودند و تنها در مناسبتهای مذهبی بهویژه در ایام عاشورا گردهم میآمدند. از زمان جنگ جهانی دوم شیعیان بسیاری از جبلعامل و بعلبک و دمشق به بیروت مهاجرت کردند و انجمنها، مساجد و حسینیههایی برای خود ساختند. این مراکز دینی در ایجاد سرمایههای معنوی و روحیهٔ مقاومت مسلمانان در برابر ستمهای داخلی، استعمار و اشغالگری صهیونیستها، نقش محوری داشته است.[۱۳]
سبک زندگی غربی در بیروت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بیروت بهدلیل موقعیت جغرافیایی و سیاسی ویژهٔ که دارد، همواره مورد توجه استعمار غرب و مرکز ترویج سبک زندگی غربی در دوران مدرن بوده است. غربیها تلاش کردهاند که بنیادهای اعتقادی و فکری نظام سکولاریسم را از طریق ایجاد دانشگاههای مهم و آموزش در این منطقه نهادینه کنند. برای مثال از دههٔ ۱۸۲۰م مبلغان مذهبی پروتستان از بریتانیا، ایالات متحده و نیز مبلغان کاتولیک رومی از فرانسه، در این شهر به فعالیت پرداختهاند. آنها دانشگاههای آمریکایی بیروت را در ۱۸۶۶م و سَنژوزف را در ۱۸۸۱م تأسیس و با چاپ و نشر مطبوعات، علاوهبر رشد صنعت چاپ، به ترویج فرهنگ غربی کمک کردند. این اقدام بر باورها و رویکردهای بسیاری از مردم عرب اثر گذاشت و پس از آن بیروت کانون روزنامهنگاری جهان عرب به سبک غربی شد. طبقهای از روشنفکران به احیای میراث فرهنگی عرب همت گماردند و به نخستین سخنگویان ملیگرایی جدید عرب تبدیل شدند؛[۱۴] اما بهدلیل قدرت اندیشههای اسلامی در لبنان و فعالیتهای تبلیغی مؤثر حوزههای علمیه و عالمان دینی، بهویژه مقاومت شیعیان لبنان، از غربیسازی لبنان و نفوذ همهجانبهٔ فرهنگ سکولار در میان اقشار متدین مردم لبنان، جلوگیری شد.[۱۵]
جاذبههای گردشگری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بیروت جاذبههای گردشگری زیادی دارد. برای مثال «حَریصا» نام یک دهکدهٔ کوهستانی در ارتفاع ۶۵۰ متر از سطح دریا و یکی از مهمترین مکانهای زیارتی بیروت محسوب میشود که برای رسیدن به آن تلهکابین تعبیه شده و کلیسای «بانوی ما» (Our Lady of Lebanon) نیز در آن جا قرار دارد. این کلیسا متعلق به حکومت میراثیِ مارونیها بوده که از زمان تأسیس در ۱۹۰۴م، حکومت خود را به انجمن مبلغین مذهبی مارونی در لبنان واگذار کرد؛ خیابانهای بیروت با گالریها و موزههای زیاد از جمله موزهٔ ملی بیروت که در جنوب خیابان «اشرفیه» قرار دارد؛ غار جعیتا که در ۱۸کیلومتری شمال این شهر واقع شده است؛ میدان ساعت اصلیترین میدان لبنان در وسط خیابانی پر از کافه و رستوران که به پاریس کوچولو معروف است و
صخرههای روشه (عشاق) که از نمادهای کشور لبنان محسوب میشود و در غربیترین نقطه بیروت جای دارند، از مهمترین مکانهای دینی و جاذبهٔ گردشگری بیروت است و سالانه هزاران گردشگر را جذب میکند و به کسبکار و اقتصاد مردم رونق میدهد.[۱۶]
غذا و سفرهآرایی در بیروت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]شهر بیروت در تنوع و تهیهٔ غذاهای خوشمزه و سفرهآرایی جذاب، معروف است. برای مثال لبنیات متفاوت، میوه و سبزیجات تازه، غذاهای اصلی مثل انواع کباب و پیشغذاهای لبنانی از خوش طعمترین غذاهای این شهر محسوب میشود. از این جهت، بیروت به خوشمزهترین شهر دنیا شهرت پیدا کرده است.[۱۷]
مراکز فرهنگی و رسانهای در بیروت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مراکز و دفاتر زیاد مطبوعاتی، انتشاراتی، رادیویی، تلویزیونهای کابلی و ماهوارهای و خبرگزاریهای خارجی در بیروت مستقر هستند و فعالیتهای فرهنگی و رسانهای بسیاری را سامان میدهند که مخاطبان زیادی در جهان بهویژه کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا دارد.[۱۸]
فرقههای مختلف مذهبی در بیروت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در بیروت فرقههای مختلف مذهبی و ادیان متنوع زندگی میکنند که باعث تنوع سبک زندگی و نمادهای مختلف فرهنگی در این شهر شده است. برای مثال اکثریت مسلمانان در بیروت غربی و جنوبی سکونت دارند؛ بهویژه حومهٔ جنوبی با نام ضاحیه، بیشتر مرکز سکونت شیعیان است. مردم بیروت شرقی بهطور تقریبی همه مسیحیاند، مارونیها و ارتدوکسهای یونانی و ارامنه مهمترین جوامع مسیحی ساکن در بیروت شرقی را تشکیل میدهند و کاتولیکهای یونانی، رومی و پروتستانها، کلدانیها و قبطیها دیگر فرقههای مسیحی را شامل میشوند. جامعهٔ کوچکی از یهودیان نیز در بیروت زندگی میکنند.[۱۹]
مراکز دینی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در شهر بیروت چندین باب مسجد و کلیسا برای ۱۷ طایفهٔ مختلف مذهبی مسلمان و مسیحی وجود دارد که مرکز عبادت آنان بوده و از آنها برای برگزاری مراسم عید سال نو، عروسی و عزا نیز استفاده میکنند. وجود این مراکز در کنار هم بیروت را به نماد همزیستی پیروان مذاهب گوناگون در خاورمیانه تبدیل کرده است:[۲۰]
۱. کلیساها
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
کلیسای «مار الیاس» نزدیک میدان «دباس» متعلق به ارمنیان، کلیسای «العازاریه» و «مار لوییس» یا «کبوشیه» در «باب ادریس» متعلق به مسیحیان لاتینی که «امام موسی صدر» رهبر پیشین شیعیان لبنان در ۱۹۷۵م در این کلیسا سخنرانی کرد. ۲کلسیای «مار جرجیس» و «مار یوسف» مربوط به مسیحیان مارونی، کلیسای «قدیس جاورجیوس» مربوط به رم ارتدکس و کلیسای هفتم متعلق به طایفهٔ مسیحی «انگلیکان» و هشتمین کلیسا در مرکز بیروت کلیسای مسیحیان انجیلی لبنان است.[۲۱]
۲. مساجد
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در مرکز بیروت ۷ باب مسجد بسیار قدیمی و یک باب مسجد تازه تأسیس شده است که در طول روز پذیرای مسلمانان سنی مذهب این شهر است: ۲ باب مسجد کوچک ولی با قدمت بسیار به نامهای «ابنعراق» و «امام اوزاعی»، مسجد بزرگ «العُمری»، مسجد «امیر عساف»، مسجد «المنذر» یا «النوفر» (فواره)، مسجد «ابوبکر»، مسجد «مجیدیه» یا «عثمانیه» و مسجد هشتم به نام «الامین» در میدان شهدای بیروت قرار دارد که بزرگترین مسجد خاورمیانه از جهت حجم، ظرفیت و هزینهٔ ساخت، در زمان خود بوده است.[۲۲]
۳. کنیسه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]یک باب کنیسهٔ یهودیان در محله «ابوجمیل» قرارد که در ۱۹۲۶م تأسیس شد، اما در حالحاضر متروک مانده است.[۲۳]
مراکز دینی و فرهنگی شیعیان در بیروت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]۱. حوزههای علمیه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در شهر بیروت پنج باب حوزۀ علمیه برای شیعیان وجود دارد که در حفظ هویت و سبک زندگی آنها نقش مهم دارد؛ این حوزهها عبارت است از «معهد شرعی اسلامی» محمدحسین فضلالله، «معهد رسول اکرم» وابسته به جامعة المصطفی العالمیهٔ ایران، «معهد امام رضا» از شیخ حسن رمیتی، «حوزۀ امام علی» از سید جعفر مرتضی و حوزهٔ علمیه «سیده زهرا» برای خواهران.[۲۴]
۲. مساجد و حسینیه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]«مسجد الحسنین» که سید محمدحسین فضلالله در آن نماز اقامه میکرد، «مسجد الامام صادق» توسط شیخ مهدی شمس الدین ساخته شد، «مسجد الامام الرضا»، «حسینیه سیدالشهداء» در حومهٔ جنوبی بیروت که در ماه محرم، محل تجمع و عزاداری هزاران نفر است، از مهمترین مساجد و حسینیهٔ شیعیان لبنان در بیروت محسوب میشود.[۲۵]
۳. مراکز فرهنگی و درمانی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]شیعیان مراکز فرهنگی و درمانی زیادی در بیروت تأسیس کردهاند که مهمترین آنها عبارت است از: «موسسة آل البیت لاحیاء التراث» که در ۱۹۸۷م تأسیس شد، «دار الغدیر» وابسته به مجلس اعلای شیعیان لبنان، بیمارستان «الرسول الاعظم» وابسته به حزبالله لبنان، مؤسسهٔ دانشگاهی «الرسول الاعظم» و «جمعیة الامداد الخیریة الاسلامیة» که در ۱۹۸۷م و با الهام از تجربه کمیته امداد امام خمینی در ایران تأسیس شد و افراد نیازمند و بیسرپرست را تحت پوشش مالی، بهداشتی، آموزشی و فرهنگی دارد و در دیگر شهرهای شیعهنشین از جمله بنت جبیل و بعلبک نیز فعالیت دارد.[۲۶]
وضعیت اجتماعی و اقتصادی شیعیان در بیروت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]شیعیان در دوران معاصر گرفتار محرومیتهای اجتماعی و فرهنگی بودهاند. با اینکه شیعیان در کنار دیگر گروههای لبنانی برای استقلال لبنان تلاش کردند اما وضعیت عموم شیعیان تغییری نکرد و بسیاری از آنان برای رهایی از فقر موجود در مناطق شیعهنشین مانند جنوب، بِقاع و بعلبک به سمت بیروت رفتند و در حاشیه شهر مستقر شدند. وضع نامناسب شیعیان بیروت بهگونهای بود که به منطقهٔ سکونت آنان در اطراف بیروت، کمربند فقر (حِزام البُؤس) میگفتند. در قرن ۲۱ میلادی، وضع این منطقه تا حدودی بهبود یافته است.[۲۷] پس از فعالیتها و اصلاحات امام موسی صدر در عرصهٔ لبنان، تلاش و همبستگی شیعیان برای محرومیتزدایی افزایش یافت و بخشی از کرسیهای سیاسی-اجتماعی را به خود اختصاص دادند و حقوقشان را تا حدودی بازپس گرفتند.[۲۸]
تنشها و شکافهای اجتماعی در بیروت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]رشد سریع اقتصادی و رشد ناهمگون جمعیت شهر بیروت در قرن بیستم، وجود شکاف طبقاتی و ناخرسندی سیاسی مسلمانان، ناشی از توزیع نامتناسب قدرت، سبب افزایش تنشهای اجتماعی در بیروت شد. رویارویی مسلمانان و مسیحیان در ۱۹۵۸م این ناآرامیها را دوچندان کرد و سرانجام در ۱۹۷۵–۱۹۷۶م به جنگ داخلی خشونتباری در بیروت منجر شد. این جنگ در ۱۹۷۶م بهطور موقت پایان گرفت. در جنگ داخلی، بیروت با «خط سبز» خیابانی که بیروت شرقی (با اکثریت مسیحی) را از بیروت غربی (با اکثریت مسلمان) جدا میکرد، به دو بخش شرقی و غربی تفکیک شد.[۲۹] جنگ داخلی لبنان با توافق ۱۹۸۹م طایف، بهصورت رسمی و دایمی به پایان رسید و مجلس لبنان عفو عمومی و همه شبهنظامیان به استثنای حزبالله را غیرقانونی اعلام کرد. بعد از آن زمینهٔ صلح و زندگی مسالمتآمیز میان فرقههای مختلف فراهم شد. در حالحاضر بهدلیل ارتقای جایگاه سیاسی، اجتماعی و نظامی شیعیان، تنشها و شکافهای اجتماعی در بیروت نسبت به گذشته کاهش پیدا کرده است.[۳۰]
اثر جنگهای داخلی بر بیروت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]پیش از جنگ داخلی، بیروت با برخورداری از نظام مالی و تجاری آزاد و بانکداری موفق، بندر و فرودگاه مجهز، پایگاه مهم فعالیتهای تجاری منطقهٔ خاورمیانه بود. همچنین وجود دانشگاهها و مراکز آموزشی متعدد، مطبوعات آزاد و نشریات و روزنامههایی که مخاطبانی در دیگر کشورها داشت، موقعیت علمی و فرهنگی برجستهای به این منطقه بخشیده بود. بخش عمدهٔ امور اقتصادی لبنان در بیروت و پیرامون آن تمرکز یافته بود و فعالیتهای اقتصادی سایر مناطق لبنان به این شهر بستگی داشت. اما جنگ داخلی، موقعیت ممتاز آن را متزلزل و زیرساختهای شهری را نابود کرد. بهویژه ناحیهٔ مرکزی شهر، محل استقرار ساختمان مجلس و مراکز بانکی بهطور کامل تخریب شد. با پایانگرفتن جنگ، حکومتها بر بازسازی مرکز شهر بیروت تأکید کرد. از آن پس ترمیم خرابیها در شهر ادامه یافته و ساختمانهای تجاری و مسکونی جدیدی بنا شده است.[۳۱]
حملهٔ اسرائیل به بیروت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در ۴ ژوئن ۱۹۸۲م نیروهای اسرائیل جنوب لبنان بخش غربی بیروت را اشغال کردند. غرب بیروت براثر ده روز جنگ اسرائیل با نیروهای سازمان آزادیبخش فلسطین خسارات سنگینی متحمل شد.[۳۲]پساز اشغال بیروت، گروهیاز اعضای جنبش امل بههمراه عدهای دیگر از مبارزان خارج از این جنبش، حرکت ضد صهیونیستی جدیدی به نام جنبش حزبالله را بنیان نهادند. حزباللّه با ایجاد هستههای مقاومت به عملیات گستردهای برضد اسرائیل در حاشیهٔ جنوبی بیروت دست زد و به مرور زمان این رژیم را وادار به عقبنشینی کرد[۳۳]و سرانجام ارتش اسراییل در ۲۰۰۰م از بخشهای بزرگ جنوب لبنان نیز خارج شد.[۳۴]
افتخارات
[ویرایش | ویرایش مبدأ]۱. مرکز چاپ و نشر خاورمیانه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مراکز و دفاتر پرشمار مطبوعاتی، انتشاراتی، رادیویی، تلویزیونی (کابلی و ماهوارهای) و خبرگزاری خارجی در این شهر مستقر است و فعالیتهای فرهنگی و رسانهای بسیاری را سامان میدهند که مخاطبان زیادی در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا دارد. بههمین دلیل محققان لقب مرکز چاپ و نشر خاورمیانه را به این شهر دادهاند.[۳۵]
۲. پایتخت کتاب جهان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]سازمان جهانی یونسکو در ۲۰۰۹م بیروت را بهدلیل تربیت نویسندگان و روشنفکران زیاد و نقش آن در نشر کتابهای سیاسی و فکری در داخل کشورهای عربی، بهعنوان پایتخت کتاب جهان معرفی کرد.[۳۶]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ سلیمان، بیروت العتیقه (بیت مری) فی التاریخ، بیتا، ج۱، ص۲۵.
- ↑ «کاجها هنوز در لبنان سبزند»، وبسایت روزنامۀ اعتماد ملی؛ «ارزان سفر کنیم /بیروت؛ پاریس خاورمیانه + عکس»، خبر آنلاین.
- ↑ شبارو، تاریخ بیروت: منذاقدم العصور حتیالقرن العشرین، 1987م، ج1، ص32.
- ↑ حتی، تاریخ لبنان: منذ اقدم العصور التاریخیه الی عصرنا الحاضر، 1993م، ص 516 ـ517.
- ↑ شبارو، تاریخ بیروت: منذاقدم العصور حتیالقرن العشرین، 1987م، ج۱، ص۱۱.
- ↑ نادری سمیرمی، لبنان، 1376ش، ج۱، ص5.
- ↑ «ارزان سفر کنیم /بیروت؛ پاریس خاورمیانه + عکس»، خبر آنلاین.
- ↑ نادری سمیرمی، لبنان، 1376ش، ج۱، ص5.
- ↑ بومونت و دیگران، خاورمیانه، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۴۸۴.
- ↑ نادری سمیرمی، لبنان، 1376ش، ج۱، ص۹۰.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۱۵۰.
- ↑ امین، دائره المعارف الاسلامیة الشیعیة، 1995م، ج۵، ص۳۱۱.
- ↑ امین، دائره المعارف الاسلامیة الشیعیة، 1995م، ج۵، ص۳۱2.
- ↑ حلاق، بیروت المحروسة فی العهد العثمانی، ۱۹۸۷م، ج۱، ص۱۳۹–۱۴۰.
- ↑ رفعتسید، سیدحسن نصرالله؛ انقلابی جنوبی، 1394ش، ص23.
- ↑ «ارزان سفر کنیم /بیروت؛ پاریس خاورمیانه + عکس»، خبر آنلاین.
- ↑ «ارزان سفر کنیم /بیروت؛ پاریس خاورمیانه + عکس»، خبر آنلاین.
- ↑ نادری سمیرمی، لبنان، 1367ش، ج۱، ص۴۷–۵۰.
- ↑ بومونت و دیگران، خاورمیانه، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۴۸۴.
- ↑ «پایتخت لبنان؛ زندگی مسالمت آمیز پیروان ادیان»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «پایتخت لبنان؛ زندگی مسالمت آمیز پیروان ادیان»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «پایتخت لبنان؛ زندگی مسالمت آمیز پیروان ادیان»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «پایتخت لبنان؛ زندگی مسالمت آمیز پیروان ادیان»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۹۱ش، ص۵۲۹.
- ↑ نوری، شیعیان لبنان، 1389ش، ص139-141.
- ↑ رزینی، چاپ و نشر شیعه در لبنان، ۱۳۸۳ش، ص۱۲۲.
- ↑ گلی زوارهای، جغرافیای کشورهای اسلامی، ۱۳۸۵ش، ص145.
- ↑ نوری، شیعیان لبنان، 1389ش، ص253-258.
- ↑ نادری سمیرمی، لبنان، 1367ش، ج۱، ص48.
- ↑ «جنگ داخلی لبنان؛ رنجها و عبرتها»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ حتی، تاریخ سوریه و لبنان و فلسطین، ۱۹۸۲م، ج۱، ص۵۶۶–۶۱۳.
- ↑ علیبابایی، فرهنگ تاریخی ـ سیاسی ایران و خاورمیانه، ۱۳۷۴ش، ج1، ص252.
- ↑ نادری سمیرمی، لبنان، 1367ش، ج۱، ص 114ـ 115.
- ↑ سعدغریب، دین و سیاست در حزبالله، 1389ش، ص223.
- ↑ نادری سمیرمی، لبنان، 1367ش، ج۱، ص 47ـ50.
- ↑ «آیا لبنان همچنان چاپخانه کشورهای عربی است؟» خبرگزاری ابنا.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- «آیا لبنان همچنان چاپخانه کشورهای عربی است؟» خبرگزاری ایبنا، ۵ مهر ۱۳۹۵ش.
- «ارزان سفر کنیم /بیروت؛ پاریس خاورمیانه + عکس»، خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۵ فروردین ۱۳۹۱ش.
- امین، حسن، دائرة المعارف الاسلامیة الشیعیة، بیرت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۹۹۵م.
- بلاذری، فتوح البلدان، به کوشش صلاحالدین منجد، قاهره، دار الصاوی، ۱۹۵۶م.
- بومونت، پیتر و جرالد هنری بلیک و جان مالکوم واگ استاف، خاورمیانه، ترجمه محسن مدیر شانه چی، محمود رمضان زاده، و علی آخشینی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۹ش.
- «پایتخت لبنان؛ زندگی مسالمت آمیز پیروان ادیان»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ دی ۱۳۹۸ش.
- جعفریان، رسول، اطلس شیعه، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ۱۳۹۱ش.
- «جنگ داخلی لبنان؛ رنجها و عبرتها»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۳ مهر ۱۳۹۷ش.
- حِتّی، فیلیپ خوری، تاریخ لبنان: منذ اقدم العصور التاریخیه الی عصرنا الحاضر، بیروت، دار الناصر، ۱۹۹۳م.
- حلاق، حسان، بیروت المحروسة فی العهد العثمانی، بیروت، دارالجامعیه، ۱۹۸۷م.
- رزینی، استفان، چاپ و نشر شیعه در لبنان، ترجمه محمد نوری، تهران، هستی نما، ۱۳۸۳ش.
- رفعتسید، احمد، سیدحسن نصرالله؛ انقلابی جنوبی، قم، نشر معارف، ۱۳۹۴ش.
- سعدغریب، امل، دین و سیاست در حزبالله، ترجمهٔ غلامرضا تهامی، تهران، اندیشهسازان نور، ۱۳۸۴ش
- سلیمان، شفیق، بیروت العتیقه (بیت مری) فی التاریخ، بیروت، دیر القلعة، بیتا.
- شبارو، عصام محمد، تاریخ بیروت: منذاقدم العصور حتیالقرن العشرین، بیروت، دار مصباح الفکر، ۱۹۸۷م.
- علی بابائی، غلامرضا، فرهنگ تاریخی ـ سیاسی ایران و خاورمیانه، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی، ۱۳۷۴ش.
- «کاجها هنوز در لبنان سبزند»، وبسایت روزنامهٔ اعتماد ملی، تاریخ درج مطلب: ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۵ش.
- گلی زوارهای، غلامرضا، جغرافیای کشورهای اسلامی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۵ش.
- نادری سمیرمی، احمد، لبنان، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت امور خارجه، ۱۳۷۶ش.
- نوری، داوود، شیعیان لبنان (وضعیت سیاسی- اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایران)، قم، شیعهشناسی، ۱۳۸۹ش.
| شهرها | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سیاست | |||||||
| جامعه |
| ||||||
| مشاهیر | |||||||
