پیش‌نویس:خواستگاری: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

نسخهٔ ۱۴ مرداد ۱۴۰۴، ساعت ۱۴:۳۰

خواستگاری؛ پیشنهاد رسمی ازدواج از سوی مرد به زن.

خواستگاری به‌معنی تقاضای ازدواج از دختر یا خانمی است که مانع شرعی برای ازدواج با خواستگار نداشته باشد.^[۱]

پیشینه

رسم خواستگاری از دیرباز در ایران وجود داشته است. حتی در اساطیر ایرانی، نمونه‌هایی از خواستگاری گزارش شده است؛ به‌عنوان مثال خواستگاری کیومرث برای سیامک (پسرش)،^[۲] خواستگاری افراسیاب از اسفندارمذ (ایزدبانوی زمین)^[۳] یا خواستگاری تهمینه از رستم در شاهنامه^[۴] که نوع دیگری خواستگاری در ایران باستان را نشان می‌دهد. فردوسی در کنار خواستگاری به آزمون پسران برای نشان‌ دادن لیاقت خود برای ازدواج اشاره کرده است؛ برای نمونه رودابه پس از آزمون زال به همسری وی درآمد.^[۵]

خواستگاری در ایران پیش از اسلام

در ایران پیش از اسلام، معمولا فرد سال‌خورده‌ای همراه با هدایا برای خواستگاری به خانۀ پدر دختر می‌رفت.^[۶] در آن دوره پدر، کفیل یا قیّم دختر وظیفۀ انتخاب همسر مناسب برای او را بر عهده داشت.^[۷] همچنین دختر در انتخاب همسر، از آزادی نسبی برخوردار بود. نوعی ازدواج «خودسرزن» نیز وجود داشت که دختر بدون اذن پدر، خودسرانه ازدواج می‌کرد.^[۸] مهریه در آن زمان از جمله مسائلی بود که خانواده‌ها به توافق رسیده و با انگشتری دختر را نشان می‌کردند.^[۹]

خواستگاری در ایران پس از اسلام

پس از ورود اسلام به ایران و گسترش پدرسالاری، رضایت پدر، برادر بزرگ یا یکی از بزرگان خانوادۀ دختر، بیش از پیش اهمیت یافت.^[۱۰] در دوران غزنویان، خواستگاری در میان شاهزادگان با فرستادن رسول یا نامه‌ای صورت می‌گرفت.^[۱۱] برخی نامه‌های خواستگاران از سدۀ هشتم قمری برجای مانده است. خانوادۀ دختر در صورت نارضایتی نامه‌ای مبنی بر خردسالی دختر یا مشکلات مالی خانواده برای خانوادۀ پسر ارسال می‌کردند.^[۱۲] در دوران تیموریان، شاهزادگان فرستاده‌ای را با هدایایی برای «خواستداری» نزد پدر دختر می‌فرستادند.^[۱۳] در دوران صفویه، خانواده و اقوام پسر به جستجوی دختر مناسب برای او می‌پرداختند.^[۱۴] در آن دوره یکی از مردان به خانۀ دختر می‌رفت تا درخواست خواستگاری را مطرح کند. معمولا پدر دختر با او برخورد مناسبی نداشت.^[۱۵] در دوران قاجاریه، خانواده‌ها اغلب از خویشاوندان خود دختری را انتخاب می‌کردند.^[۱۶] در صورت نیافتن دختر مورد نظر، آن‌ها در مجالس روضه‌خوانی، امام‌زاده‌ها و بازارهای محلی به جستجوی دختر مناسب خود می‌پرداختند.^[۱۷] پس از انتخاب، شماری از زنان باتجربه به خواستگاری می‌رفتند.^[۱۸] پس از پسند دختر، آن‌ها در یک مراسم رسمی با نقل، نبات و یک تخته شال به خانة دختر می‌رفتند. دختر از آنان با ظرفی آب، چای یا شربت پذیرایی می‌کرد.^[۱۹]

خواستگاری در احکام اسلامی

خواستگاری در فقه، خِطبه نامیده می‌شود که قبل از مراسم عقد صورت می‌گیرد.^[۲۰] در احکام اسلامی، خواستگاری از محارم، زن متأهل یا خانمی که در عدّۀ طلاق است، جایز نیست.^[۲۱] خواستگاری مرد، از زنی که او را سه‌طلاقه کرده حرام است.^[۲۲] خواستگاری از خانمی که فردی او را انتخاب کرده، مکروه است. خواستگاری در حال احرام نیز مکروه است.^[۲۳] خواستگاری در ایام عزاداری و سالگرد شهادت پیشوایان مذهب شیعه مانعی ندارد.^[۲۴]

شیوۀ خواستگاری امروزی

امروزه، خواستگاری به دو شکل سنتی و مدرن انجام می‌شود. در روش سنتی، خانوادۀ پسر جهت خواستگاری به خانۀ دختر می‌روند. در این روش خانواده رکن اصلی تصمیم‌گیری در ازدواج است. در روش مدرن، دختر و پسر پس از انتخاب یکدیگر، خانواده‌های خود را در جریان قرار می‌دهند. تصمیم‌گیری اصلی در این نوع ازدواج بر عهدۀ دختر و پسر است.^[۲۵]

پانویس

↑ عاملی، حقوق خانواده، ۱۳۵۰، ص۱۷.
↑ طبری، تاریخ بلعمی، ۱۳۹۹ش، ص۱۲۴-۱۲۵.
↑ تفضلی، «خواستگاری افراسیاب از اسپندارمذ»، ۱۳۶۷ش، ص۱۹۳-۱۹۵.
↑ فردوسی، شاهنامه ، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۱۲۲-۱۲۳.
↑ فردوسی، شاهنامه ، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۲۴۶-۲۵۷.
↑ Mazahéri, La Famille iranienne, 1938, P67.
↑ Bartholomae, Die Frau im sasanidischen Recht, 1924, P10.
↑ آموزگار، زبان فرهنگ و اسطوره، ۱۳۸۶ش، ص۲۹۴-۲۹۵.
↑ Christensen, L’Iran sous les Sassanides, 1944, P328؛ علوی، زناشویی در ایران باستان، ۱۳۳۷ش، ص۱۸.
↑ حسن، تاریخ الإسلام، ۱۹۶۴م، ج۲، ص۲۵.
↑ بیهقی، تاریخ، ۱۳۷۴ش، ص۲۷۳-۲۷۴؛ بیانی، زن در ایران عصر مغول، ۱۳۵۳ش، ص۳۷-۳۸.
↑ نخجوانی، دستور الکاتب فی تعیین المراتب، ۱۹۶۴م، ج۱، ص۴۲۰-۴۲۹.
↑ شرف‌الدین، ظفرنامه، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۸۵۶.
↑ Chardin, Voyages en Perse, 1811, II, P237-238.
↑ Oléarius, Moskowitische und Persische Reise, P426.
↑ شهری، طهران قدیم، ۱۳۸۳ش، ج۳، ص۴۱؛ مستوفی، شرح زندگانـی من، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۱۳۷۶.
↑ شهری، طهران قدیم، ۱۳۸۳ش، ج۳، ص۴۱-۴۳؛ ناجی قزوینی، تزویج‌نامه، ۱۳۸۸ش، ص۲۹-۳۲.
↑ Massé, Croyances et coutumes persanes, 1938, I, P62.
↑ مونس‌الدوله، خاطرات، ۱۳۸۰ش، ص۳۳-۳۴.
↑ طاهری، حقوق مدنی، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۴۲.
↑ نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۰، ص۱۱۹-۱۲۰.
↑ علامه حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۷.
↑ فرهنگ فقه فارسی، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۵۱۶.
↑ «خواستگاری رفتن در ایام عزا»، سایت جامع المسائل.
↑ «آداب و رسوم مراسم خواستگاری که دختر پسرهای دم‌بخت باید بدانند»، سایت سوربان.

منابع

«آداب و رسوم مراسم خواستگاری که دختر پسرهای دم‌بخت باید بدانند»، سایت سوربان، تاریخ بازدید: ۶ تیر ۱۴۰۱ش.
آموزگار، ژاله، زبان فرهنگ و اسطوره، تهران، معین، چ۱، ۱۳۸۶ش.
بیانی، شیرین، زن در ایران عصر مغول، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۵۳ش.
بیهقی، محمد بن حسین، تاریخ، به‌تحقیق خلیل خطیب رهبر، تهران، مهتاب، ۱۳۷۴ش.
تفضلی، احمد، «خواستگاری افراسیاب از اسپندارمذ»، ایران‌نامه، واشینگتن، ۱۳۶۷ش.
حسن، حسن ابراهیم، تاریخ الاسلام، قاهره، مکتبة النهضه المصریه، ۱۹۶۴م.
«خواستگاری رفتن در ایام عزا»، سایت جامع المسائل، تاریخ بازدید: ۶ تیر ۱۴۰۱ش.
شرف‌الدین علی یزدی، ظفرنامه، به‌تحقیق سعید میرمحمد‌صادق و عبدالحسین نوایی، تهران، کتاب‌خانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ۱۳۸۷ش.
شهری، جعفر، طهران قدیم، تهران، معین، ۱۳۸۳ش.
طاهری، حبیب‌الله، حقوق مدنی، قم،‌ دفتر انتشارات اسلامی، چ۲، ۱۴۱۸ق.
طبری، محمد بن جریر، تاریخ بلعمی، به‌تحقیق محمد پروین گنابادی،‌ تهران، زوار، ۱۳۹۹ش.
عاملی، باقر، حقوق خانواده، تهران، مدرسة عالی دختران ایران، ۱۳۵۰ش.
علامه حلی، حسن ‌بن ‌یوسف، قواعد الاحکام، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۱۳ق.
علوی، هدایت‌الله، زناشویی در ایران باستان، تهران، [بی‌نا]، ۱۳۳۷ش.
فردوسی، شاهنامه، به‌تحقیق جلال خالقی ‌مطلق، تهران، مرکز دایره‌المعارف بزرگ فارسی، ۱۳۸۶ش.
فرهنگ فقه فارسی، به‌تحقیق محمود هاشمی شاهرودی، قم، موسسه دایرةالمعارف فقه فارسی، ۱۴۲۶ق.
مونس‌الدوله، خاطرات، به‌تحقیق سیروس سعدوندیان، تهران، زرین، ۱۳۸۰ش.
ناجی قزوینی، باقر، تزویج‌نامه، به‌تحقیق علی آل‌داود، تهران، [بی‌نا]، ۱۳۸۸ش.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت،‌ دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.
نخجوانی، محمد بن هندوشاه، دستور الکاتب فی تعیین المراتب، به‌تحقیق عبدالکریم علی‌زاده، مسکو، فرهنگستان علوم جمهوری شوروی سوسیالیستی، ۱۹۶۴م.
مستوفـی، عبدالله، شرح زندگانـی من، تهران، هرمس، چ۱، ۱۳۸۶ش.
Bartholomae, Ch., Die Frau im sasanidischen Recht, Heidelberg, 1924.
Chardin, J., Voyages en Perse, Paris, 1811.
Mazahéri, A.- A., La Famille iranienne, Paris, 1938.
Massé, H., Croyances et coutumes persanes, Paris, 1938.
Oléarius, A., Moskowitische und Persische Reise, Darmstadt, Progress-Verlag.

[1] عاملی، حقوق خانواده، ۱۳۵۰، ص۱۷.

[2] طبری، تاریخ بلعمی، ۱۳۹۹ش، ص۱۲۴-۱۲۵.

[3] تفضلی، «خواستگاری افراسیاب از اسپندارمذ»، ۱۳۶۷ش، ص۱۹۳-۱۹۵.

[4] فردوسی، شاهنامه ، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۱۲۲-۱۲۳.

[5] فردوسی، شاهنامه ، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۲۴۶-۲۵۷.

[6] Mazahéri, La Famille iranienne, 1938, P67.

[7] Bartholomae, Die Frau im sasanidischen Recht, 1924, P10.

[8] آموزگار، زبان فرهنگ و اسطوره، ۱۳۸۶ش، ص۲۹۴-۲۹۵.

[9] Christensen, L’Iran sous les Sassanides, 1944, P328؛ علوی، زناشویی در ایران باستان، ۱۳۳۷ش، ص۱۸.

[10] حسن، تاریخ الإسلام، ۱۹۶۴م، ج۲، ص۲۵.

[11] بیهقی، تاریخ، ۱۳۷۴ش، ص۲۷۳-۲۷۴؛ بیانی، زن در ایران عصر مغول، ۱۳۵۳ش، ص۳۷-۳۸.

[12] نخجوانی، دستور الکاتب فی تعیین المراتب، ۱۹۶۴م، ج۱، ص۴۲۰-۴۲۹.

[13] شرف‌الدین، ظفرنامه، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۸۵۶.

[14] Chardin, Voyages en Perse, 1811, II, P237-238.

[15] Oléarius, Moskowitische und Persische Reise, P426.

[16] شهری، طهران قدیم، ۱۳۸۳ش، ج۳، ص۴۱؛ مستوفی، شرح زندگانـی من، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۱۳۷۶.

[17] شهری، طهران قدیم، ۱۳۸۳ش، ج۳، ص۴۱-۴۳؛ ناجی قزوینی، تزویج‌نامه، ۱۳۸۸ش، ص۲۹-۳۲.

[18] Massé, Croyances et coutumes persanes, 1938, I, P62.

[19] مونس‌الدوله، خاطرات، ۱۳۸۰ش، ص۳۳-۳۴.

[20] طاهری، حقوق مدنی، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۴۲.

[21] نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۰، ص۱۱۹-۱۲۰.

[22] علامه حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۷.

[23] فرهنگ فقه فارسی، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۵۱۶.

[24] «خواستگاری رفتن در ایام عزا»، سایت جامع المسائل.

[25] «آداب و رسوم مراسم خواستگاری که دختر پسرهای دم‌بخت باید بدانند»، سایت سوربان.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-[[پرونده:خواستگاری ایرانی (2).jpg|جایگزین=جلسه ی خواستگاری ایرانی|بندانگشتی|تصویری از جلسه ی خواستگاری ایرانی]]
+<big>'''خواستگاری'''</big>؛ پیشنهاد رسمی ازدواج از سوی مرد به زن.
-<big>'''خواستگاری ایرانی'''</big>، سنت ایرانی درخواست خانوادۀ پسر از خانوادۀ دختر برای ازدواج.
-خواستگاری در فرهنگ ایرانی به‌عنوان یک رسم قدیمی، با توجه به شرایط تاریخی، قومیت‌ها و مناطق مختلف، تغییرات زیادی داشته است. در دوران معاصر اما خواستگاری ایرانی با تحولات و چالش‌هایی روبرو شده است که از جملۀ آنها، دوری از آداب و رسوم اصیل، توقعات بالا، تجمل‌گرایی و عدم آشنایی کافی زوجین با یکدیگر است. صاحب‌نظران برای غلبه بر این چالش‌ها به راهکارهایی مانند ترویج فرهنگ [[ازدواج آسان]]، آموزش مهارت‌های خواستگاری، و احیای سنت‌های اسلامی و ایرانی، [[مشاوره پیش از ازدواج|مشاورۀ پیش از ازدواج]] و طرح سؤالات مهم در جلسات خواستگاری توجه کرده‌اند.
+خواستگاری به‌معنی تقاضای ازدواج از دختر یا خانمی است که مانع شرعی برای ازدواج با خواستگار نداشته باشد.<ref>عاملی، حقوق خانواده، ۱۳۵۰، ص۱۷.</ref>
-==مفهوم‌شناسی==
+==پیشینه==
-خواستگاری در لغت به‌معنای طلب ازدواج از زن است.<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/خواستگاری-کردن?q=خواستگاری دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه «خواستگاری‌کردن»].</ref> کلمه «خِطْبه» در زبان عربی، معادل [[خواستگاری]] است<ref>[https://lib.eshia.ir/40707/1/360 ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۳۶۰].</ref> و در متون دینی، از جمله قرآن کریم،<ref>سوره بقره، آیه ۲۳۵.</ref> به‌کار رفته است. خواستگاری رسمی دیرینه است که ریشه در [[فطرت]] بشر دارد و در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف به اشکال گوناگون رواج داشته است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/8842?خواستگاری فتحی، «خواستگاری»، وب‌سایت دانشنامه جهان اسلام].</ref>
+رسم خواستگاری از دیرباز در ایران وجود داشته است. حتی در اساطیر ایرانی، نمونه‌هایی از خواستگاری گزارش شده است؛ به‌عنوان مثال خواستگاری کیومرث برای سیامک (پسرش)،<ref>طبری، تاریخ بلعمی، ۱۳۹۹ش، ص۱۲۴-۱۲۵.</ref>  خواستگاری افراسیاب از اسفندارمذ (ایزدبانوی زمین)<ref>تفضلی، «خواستگاری افراسیاب از اسپندارمذ»، ۱۳۶۷ش، ص۱۹۳-۱۹۵.</ref> یا خواستگاری تهمینه از رستم در شاهنامه<ref>فردوسی، شاهنامه ، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۱۲۲-۱۲۳.</ref> که نوع دیگری خواستگاری در ایران باستان را نشان می‌دهد. فردوسی در کنار خواستگاری به آزمون پسران برای نشان‌ دادن لیاقت خود برای ازدواج اشاره کرده است؛ برای نمونه رودابه پس از آزمون زال به همسری وی درآمد.<ref>فردوسی، شاهنامه ، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۲۴۶-۲۵۷.</ref>
-==تاریخچه خواستگاری در ایران==
-[[پرونده:خواستگاری ایرانی (1).jpg|جایگزین=خواستگاری تهمینه از رستم |بندانگشتی|ورقی از  شاهنامه مصور  فردوسی، روایتگر داستان خواستگاری تهمینه از رستم؛ رونویسی شده به‌دست محمود بن محمد الجمالی، شیراز، ایران، موزه آقاخان.]]
-===دوره پیش از اسلام===
+==خواستگاری در ایران پیش از اسلام==
-رسم خواستگاری در ایران به دورۀ باستان برمی‌گردد. شواهدی از این رسم کهن در متون کهن ایرانی مانند [[شاهنامه]] و [[اوستا]] قابل مشاهده است. [[فردوسی]]، در شاهنامه نمونه‌های متعددی از رسم خواستگاری را به تصویر می‌کشد. از جملۀ این موارد می‌توان به خواستگاری کیومرث برای پسرش سیامک، خواستگاری افراسیاب از اسفندارمذ و خواستگاری تهمینه از رستم اشاره کرد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/245129/خواستگاری حاجی‌زاده، «خواستگاری»، وب‌سایت دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی]؛ [https://rasekhoon.net/article/show/850019/آیینهای-عروسی-در-شاهنامه اخیانی، «آیین‌های عروسی در شاهنامه»، وب‌سایت راسخون].</ref>
+در ایران پیش از اسلام، معمولا فرد سال‌خورده‌ای همراه با هدایا برای خواستگاری به خانۀ پدر دختر می‌رفت.<ref>Mazahéri, La Famille iranienne, 1938, P67.</ref> در آن دوره پدر، کفیل یا قیّم دختر وظیفۀ انتخاب همسر مناسب برای او را بر عهده داشت.<ref>Bartholomae, Die Frau im sasanidischen Recht, 1924, P10.</ref> همچنین دختر در انتخاب همسر، از آزادی نسبی برخوردار بود. نوعی ازدواج «خودسرزن» نیز وجود داشت که دختر بدون اذن پدر، خودسرانه ازدواج می‌کرد.<ref>آموزگار، زبان فرهنگ و اسطوره، ۱۳۸۶ش،  ص۲۹۴-۲۹۵.</ref> مهریه در آن زمان از جمله مسائلی بود که خانواده‌ها به توافق رسیده و با انگشتری دختر را نشان می‌کردند.<ref>Christensen, L’Iran sous les Sassanides, 1944, P328؛ علوی، زناشویی در ایران باستان، ۱۳۳۷ش، ص۱۸.</ref>
-در ایران باستان، رسم خواستگاری با توجه به دوره و قومیت، تنوع زیادی داشت. در دورۀ هخامنشی خواستگاری عموماً توسط خانوادۀ داماد و با هدایایی به خانوادۀ عروس انجام می‌شد. پس از توافق بر سر [[مهریه|مَهریه]] و شروط [[ازدواج]]، جشن و سروری برگزار می‌شد. در دورۀ ساسانی، ازدواج به دو نوع «خاستگار» و «پاتخت» تقسیم می‌شد. در نوع خاستگار، مرد به خواستگاری زن می‌رفت و در نوع پاتخت، زن به خواستگاری مرد می‌رفت. در هر دو نوع، رضایت هر دو طرف برای ازدواج لازم بود. در آیین زرتشت، ازدواج پیوندی مقدس بین زن و مرد محسوب می‌شد. مراسم خواستگاری با حضور مؤبد و خواندن دعا انجام می‌شد. سپس، زَوَج (مهریه) تعیین می‌شد و زن و مرد به یکدیگر سوگند [[وفاداری همسران|وفاداری]] یاد می‌کردند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/245129/خواستگاری حاجی‌زاده، «خواستگاری»، وب‌سایت دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی]؛ [https://www.cgie.org.ir/fa/article/246516/خواستگاری احمدی و مجتهدپور، «خواستگاری»، وب‌سایت دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی].</ref>
+==خواستگاری در ایران پس از اسلام==
+پس از ورود اسلام به ایران و گسترش پدرسالاری، رضایت پدر، برادر بزرگ یا یکی از بزرگان خانوادۀ دختر، بیش از پیش اهمیت یافت.<ref>حسن، تاریخ الإسلام، ۱۹۶۴م، ج۲، ص۲۵.</ref> در دوران غزنویان، خواستگاری در میان شاهزادگان با فرستادن رسول یا نامه‌ای صورت می‌گرفت.<ref>بیهقی، تاریخ، ۱۳۷۴ش، ص۲۷۳-۲۷۴؛ بیانی، زن در ایران عصر مغول، ۱۳۵۳ش، ص۳۷-۳۸.</ref> برخی نامه‌های خواستگاران از سدۀ هشتم قمری برجای مانده است. خانوادۀ دختر در صورت نارضایتی نامه‌ای مبنی بر خردسالی دختر یا مشکلات مالی خانواده برای خانوادۀ پسر ارسال می‌کردند.<ref>نخجوانی، دستور الکاتب فی تعیین المراتب، ۱۹۶۴م، ج۱، ص۴۲۰-۴۲۹.</ref> در دوران تیموریان، شاهزادگان فرستاده‌ای را با هدایایی برای «خواستداری» نزد پدر دختر می‌فرستادند.<ref>شرف‌الدین، ظفرنامه، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۸۵۶.</ref>  در دوران صفویه، خانواده و اقوام پسر به جستجوی دختر مناسب برای او می‌پرداختند.<ref>Chardin, Voyages en Perse, 1811, II, P237-238.</ref> در آن دوره یکی از مردان به خانۀ دختر می‌رفت تا درخواست خواستگاری را مطرح کند. معمولا پدر دختر با او برخورد مناسبی نداشت.<ref>Oléarius, Moskowitische und Persische Reise, P426.</ref>  در دوران قاجاریه، خانواده‌ها اغلب از خویشاوندان خود دختری را انتخاب می‌کردند.<ref>شهری، طهران قدیم، ۱۳۸۳ش، ج۳، ص۴۱؛ مستوفی، شرح زندگانـی من، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۱۳۷۶.</ref> در صورت نیافتن دختر مورد نظر، آن‌ها در مجالس روضه‌خوانی، امام‌زاده‌ها و بازارهای محلی به جستجوی دختر مناسب خود می‌پرداختند.<ref>شهری، طهران قدیم، ۱۳۸۳ش، ج۳، ص۴۱-۴۳؛ ناجی قزوینی، تزویج‌نامه، ۱۳۸۸ش، ص۲۹-۳۲.</ref>  پس از انتخاب، شماری از زنان باتجربه به خواستگاری می‌رفتند.<ref>Massé, Croyances et coutumes persanes, 1938, I, P62.</ref>  پس از پسند دختر، آن‌ها در یک مراسم رسمی با نقل، نبات و یک تخته شال به خانة دختر می‌رفتند. دختر از آنان با ظرفی آب، چای یا شربت پذیرایی می‌کرد.<ref>مونس‌الدوله، خاطرات، ۱۳۸۰ش، ص۳۳-۳۴.</ref>
-از ویژگی‌های خواستگاری در دوران باستان نقش مهم [[خانواده]] در انتخاب همسر برای فرزندان بود و خانواده نقش محوری در جلسات خواستگاری داشت. نوعی ازدواج خاص در ایران باستان به‌نام «خودسرزن» وجود داشت که در آن دختر بدون رضایت پدر یا قیّم خود ازدواج می‌کرد. این نوع ازدواج نوعی نافرمانی تلقی می‌شد و دختر، «نافرمان» و «گستاخ» شمرده می‌شد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/245129/خواستگاری حاجی‌زاده، «خواستگاری»، وب‌سایت دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی].</ref>
+==خواستگاری در احکام اسلامی==
-===دوره پس از اسلام===
+خواستگاری در فقه، خِطبه نامیده می‌شود که قبل از مراسم عقد صورت می‌گیرد.<ref>طاهری، حقوق مدنی، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۴۲. </ref>  در احکام اسلامی، خواستگاری از محارم، زن متأهل یا خانمی که در عدّۀ طلاق است، جایز نیست.<ref>[https://lib.eshia.ir/10088/30/119 نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۰، ص۱۱۹-۱۲۰.]</ref>  خواستگاری مرد، از زنی که او را سه‌طلاقه کرده حرام است.<ref>[https://lib.eshia.ir/10114/3/7 علامه حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۷.]</ref> خواستگاری از خانمی که فردی او را انتخاب کرده، مکروه است. خواستگاری در حال احرام نیز مکروه است.<ref>[https://lib.eshia.ir/23017/3/516 فرهنگ فقه فارسی، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۵۱۶.]</ref>  خواستگاری در ایام عزاداری و سالگرد شهادت پیشوایان مذهب شیعه مانعی ندارد.<ref>[http://www.makarem.ir/ahkam/fa/home/istifta/262752 «خواستگاری رفتن در ایام عزا»، سایت جامع المسائل.]</ref>
-با ورود اسلام به ایران آداب و رسوم خواستگاری براساس سنت‌های گذشته ادامه پیدا کرد، اما احکام خاصی برای آن تعریف شد. در دوره‌های مختلف، از جمله غزنوی، ایلخانی، [[تیموریان|تیموری]] و صفوی، روش‌های مختلفی برای خواستگاری رایج بود، از جمله خواستگاری با واسطه، فرستادن نامه و معرفی دختر توسط خویشاوندان. در دورۀ [[قاجاریه|قاجار]]، دلاله‌ها نقشی مهم در پیداکردن دختر مناسب و انجام خواستگاری داشتند. پس از پسند دختر، مراسم خواستگاری رسمی با حضور افراد باتجربه خانوادۀ پسر و با هدایایی انجام می‌شد. اگر خانوادۀ دختر تمایل به ازدواج نداشتند، پاسخ رد خود را به‌طور مستقیم یا نمادین اعلام می‌کردند. پس از دورۀ قاجار، روش‌های خواستگاری تا حدودی تغییر کرد، اما همچنان انتخاب همسر تا حد زیادی توسط خانواده‌ها انجام می‌شد. در میان عشایر، ریش‌سفیدان و بزرگان طوایف در خواستگاری نقش داشتند و حضور کلانتر یا کدخدا نیز ضروری بود.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/245129/خواستگاری حاجی‌زاده، «خواستگاری»، وب‌سایت دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی].</ref>
+==شیوۀ خواستگاری امروزی==
-==خواستگاری در دورۀ معاصر==
+امروزه، خواستگاری به دو شکل سنتی و مدرن انجام می‌شود. در روش سنتی، خانوادۀ پسر جهت خواستگاری به خانۀ دختر می‌روند. در این روش خانواده رکن اصلی تصمیم‌گیری در ازدواج است. در روش مدرن، دختر و پسر پس از انتخاب یکدیگر، خانواده‌های خود را در جریان قرار می‌دهند. تصمیم‌گیری اصلی در این نوع ازدواج بر عهدۀ دختر و پسر است.<ref>[https://www.soorban.com/wedding-guide/945-the-etiquette-of-courtship-that-lucky-girls-and-girls-should-know «آداب و رسوم مراسم خواستگاری که دختر پسرهای دم‌بخت باید بدانند»، سایت سوربان.] </ref>
-[[پرونده:خواستگاری ایرانی (3).jpg|جایگزین=جلسه ی خواستگاری ایرانی|بندانگشتی|تصویری از جلسه ی خواستگاری ایرانی]]
-رسم خواستگاری در دوران معاصر، دستخوش تحولات و چالش‌های متعددی شده است. در حالی که سنت خواستگاری به روش سنتی آن در بسیاری از خانواده‌های ایرانی همچنان پابرجا است، اما در برخی موارد، انتخاب همسر تا حد زیادی از اختیار خانواده‌ها خارج شده و به عهدۀ دختران و پسران گذاشته شده است. شیوه‌های خواستگاری نیز از سنتی تا مجازی تنوع یافته و مکان آن از منزل تا تالار عروسی و کافی‌شاپ با هزینه‌های زیاد گسترده شده است. معیارهای انتخاب همسر نیز دستخوش تغییر شده و مادی‌گرایی در این زمینه افزایش یافته و جایگزین ملاک‌های اخلاقی و انسانی شده است، جذابیت‌های ظاهری، تحصیلات عالیه، شغل رسمی و تمکن مالی از جمله ملاک‌های رایج در انتخاب همسر در این دوره به‌شمار می‌رود. نقش خانواده‌ها در امر ازدواج کمرنگ‌تر شده، اما همچنان در بسیاری از موارد، نظر و حمایت آنها موثر است. با وجود این تحولات، ازدواج‌های زودهنگام و بدون شناخت کافی، انتخاب همسر با ملاک‌های غیرمنطقی، مشکلات اقتصادی و اجتماعی و عدم آگاهی از آموزه‌های دینی و اخلاقی، همچنین افزایش هزینه‌های ازدواج با تجمل‌گرایی و چشم‌وهم‌چشمی در خواستگاری از جمله چالش‌های ازدواج در عصر حاضر به شمار می‌رود.<ref>[https://article.tebyan.net/461821/روش-های-خواستگاری-به-سبک-جوان-های-امروزی «روش‌های خواستگاری به سبک جوان‌های امروزی»، وب‌سایت تبیان]؛ [https://salamateravan.net/article/مقایسه-ازدواج-های-امروزی-با-ازدواج-های-سنتی موسوی، «مقایسه ازدواج‌های امروزی با ازدواج‌های سنتی»، وب‌سایت مرکز مشاوره سلامت روان].</ref>
-==آداب و رسوم خواستگاری در ایران==
-===آداب و رسوم عمومی===
-در ایران، رسم خواستگاری با توجه به فرهنگ و رسوم هر منطقه و خانواده، تنوع دارد؛ اما به‌طور کلی، آداب و رسوم مشترکی در این زمینه وجود دارد که از جمله آنها موافقت بزرگترها، انتخاب واسطه، دیدار و گفتگو، هدیه‌بردن، طرح موضوع ازدواج و موافقت یا مخالفت خانوادۀ دختر است. در صورت موافقت، برگزاری مراسم جشن [[بله‌برون]] یا [[نامزدی]] است که طی آن، رسم و رسومات مربوط به این مرحله، مانند [[شیرینی‌خوران]]، رد و بدل کردن هدایا، دادن [[حلقۀ نامزدی]] و تعیین تاریخ عقد و عروسی انجام می‌شود.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1429372/آداب-و-رسوم-جلسه-خواستگاری «آداب و رسوم جلسه خواستگاری»، وب‌سایت راسخون]؛ [https://www.khabaronline.ir/news/1620128/بله-برون-و-نامزدی-چه-رسوم-و-هدایایی-دارند «بله‌برون و نامزدی چه رسوم و هدایایی دارند؟»، وب‌سایت خبرآنلاین].</ref>
-===آداب و رسوم مناطق مختلف ایران===
-در بسیاری از نقاط ایران، پیش از خواستگاری رسمی، خانوادۀ پسر با فرستادن هدایایی مانند طلا، لباس و شیرینی به منزل دختر، او را «نشون‌کرده» خود اعلام می‌کنند. پذیرش این هدایا توسط خانوادۀ دختر به منزلۀ تعهد نانوشته‌ای برای ازدواج این دو نفر تا زمان مراسم خواستگاری رسمی تلقی می‌شود. این رسم در مناطق زیادی از ایران رواج دارد، به‌عنوان مثال در روستاهای خراسان، در رسم «نشون‌کردن» علاوه بر انگشتر طلا، با هدیه‌دادن یک جفت کفش، نُقل و نبات، قند و چای، حنا و گاه یک دست لباس به عروس همراه است. این سینی هدایا به‌همراه سکه به منزل عروس برده می‌شود و در مراسمی که با پذیرایی از مهمانان با چای و شیرینی همراه است، در مورد مهریه نیز صحبت می‌شود.
-در [[تهران]] قدیم، ازدواج پسران با دختران فامیل مرسوم بود و انتخاب همسر به عهدۀ خانواده‌ها بود و به‌طور معمول پسر اختیاری در انتخاب نداشت. گاه از دلاله‌ها نیز برای پیدا کردن دختر مناسب کمک می‌گرفتند. پس از رویت دختر توسط زن‌های فامیل پسر، در صورت رضایت، خواستگاری رسمی انجام می‌شد و در جلسه‌ای با حضور خانواده‌ها، مقدمات ازدواج از جمله مهریه و شیربها تعیین می‌گشت.
-در [[شیراز]]، رسم خواستگاری به این صورت است که گاه از همان ابتدا با رد خواستگار روبرو می‌شوند و گاه در داخل خانه پذیرایی نمی‌شوند که به منزلۀ پاسخ منفی است. دختر با چای از خواستگاران پذیرایی می‌کند و زنان خانوادۀ پسر با اشاره نظر خود را در مورد دختر به یکدیگر می‌رسانند. پس از پرس‌وجو توسط خانواده‌ها، در صورت تمایل دو طرف، خواستگاری رسمی انجام می‌شود.
-در گذشته در اراک، پس از انتخاب دختر مورد نظر، مادر داماد به همراه خواهران و زنی باتجربه از بستگان، به منزل عروس می‌رفتند. عروس با چای یا شربت از مهمانان پذیرایی می‌کرد و سپس از او می‌خواستند تا چادرش را بردارد. خواستگاران او را برانداز می‌کردند و مادر داماد از او می‌خواست تا قلیانی بیاورد تا خانه‌داری و طرز برخورد او را بسنجند. در صورت رضایت، پدر داماد از پدر عروس اجازه می‌گرفت تا شبی با خویشان خود برای بله‌برون به منزل‌شان بروند.
-این رسم‌ها همچنان در اقوام و مناطق مختلف ایران به‌شیوه‌های مختلف اجرا می‌شود و برخی از آداب و رسم در گذر زمان دستخوش تغییرات شده است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/246516/خواستگاری?entryviewid=246517 احمدی و مجتهدپور، «خواستگاری»، وب‌سایت دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی].</ref>
-==باورها و اعتقادات خواستگاری در ایران==
-در گذشته، برای باز شدن بخت دختر و آمدن خواستگار، در نقاط مختلف ایران آداب و رسوم خاصی وجود داشت. مثلا در تهران از آب دباغ‌خانه یا توپ مروارید استفاده می‌کردند. همچنین برخی خوراکی‌ها و میوه‌ها مثل ته انار، برای بخت دختر نحس شمرده می‌شد و خوردن آن‌ها را منع می‌کردند. در ایل کلهر لرستان، خواستگاری در روزهای خوش‌یمن و فرد انجام می‌گرفت. در شیراز نیز در مراسم خواستگاری از هندوانه پذیرایی نمی‌شد، چون معتقد بودند طبع سرد آن باعث به‌هم خوردن خواستگاری می‌شود.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/245129/خواستگاری حاجی‌زاده، «خواستگاری»، وب‌سایت دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی].</ref>
-==چالش‌های خواستگاری==
-خواستگاری، به‌عنوان نخستین قدم در مسیر پیوند زناشویی، در فرهنگ ایرانی از جایگاهی ویژه برخوردار است. اما این رسم دیرینه، در گذر زمان و با پیچیدگی‌های جامعۀ امروزی، با چالش‌های زیر روبرو شده است:
-===دوری از آداب و رسوم اصیل و صحیح===
-یکی از چالش‌های مهم در خواستگاری‌های امروزی ایران، دورشدن از آداب و رسوم اصیل و صحیح است. با گذشت زمان و تحولات فرهنگی، بسیاری از افراد جوان به‌دلایل مختلف از جمله تأثیر فرهنگ‌های غربی یا تغییر در ارزش‌های اجتماعی، به رعایت آداب و رسوم اصیل خواستگاری کمتر توجه می‌کنند. این دوری منجر به از دست‌رفتن ارتباطات اجتماعی مهم و انتقال فرهنگ ایرانی به نسل‌های آینده می‌شود. همچنین، عدم رعایت آداب و رسوم خواستگاری منجر به ایجاد ابهامات و سوءتفاهم‌ها در فرآیند خواستگاری شده و حتی تأثیر منفی بر روابط خانوادگی و اجتماعی دارد.<ref>[https://www.irna.ir/news/81768505/آیین-های-ریشه-دار-ازدواج-در-بوته-فراموشی «آیین‌های ریشه‌دار ازدواج در بوته فراموشی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی].</ref>
-===تفاوت‌های فرهنگی===
-تنوع قومی و فرهنگی در ایران، گاه منجر به تفاوت‌هایی در آداب و رسوم و انتظارات خانواده‌ها در امر خواستگاری می‌شود. این تفاوت‌ها در مواردی مانند مهریه، رسم و رسومات، نوع پوشش و موارد دیگر بروز پیدا می‌کند و به چالش‌هایی برای زوجین و خانواده‌ها تبدیل می‌شود. تحقیق دربارۀ فرهنگ طرف مقابل، صحبت‌کردن دربارۀ فرهنگ‌ها و رسیدن به راه‌حل مشترک، همدلی‌کردن و مراعات انصاف از راهکارهای برون‌‌رفت از این چالش دانسته شده است.<ref>[https://ravanaramclinic.com/اختلاف-فرهنگی-در-ازدواج/ «اختلاف فرهنگی در ازدواج»، وب‌سایت مرکز مشاوره روان آرام]؛ [https://www.isna.ir/news/94041609056/زوجین-با-تفاوت-های-فرهنگی-چگونه-کنار-بیایند عزیزی، «زوجین با تفاوت‌های فرهنگی چگونه کنار بیایند؟»، خبرگزاری ایسنا].</ref>
-===توقعات بالا===
-در برخی موارد، توقعات غیرواقعی و ایده‌آل‌گرایانه از سوی خانواده‌ها، چه در مورد ویژگی‌های ظاهری و چه در مورد مسائل مالی و اجتماعی، منجر به سخت‌گیری در انتخاب همسر و طولانی‌شدن فرآیند خواستگاری می‌شود. از جملۀ‌ این توقعات می‌توان به قراردادن مهریۀ بالا، انتظار برگزاری مراسم عقد و عروسی مجلل و خریدهای عقد و عروسی گران‌قیمت اشاره کرد.<ref>[https://rasekhoon.net/lifestyle/show/1528428/بررسی-سطح-توقعات-در-ازدواج «بررسی سطح توقعات در ازدواج»، وب‌سایت راسخون].</ref>
-===تجمل‌گرایی===
-امروزه برخی، مراسم خواستگاری و مراسم بله‌برون را در تالارهای مجلل و با صرف هزینه‌های گزاف برگزار می‌کنند. این در حالی است که در گذشته، مراسم خواستگاری در منزل عروس و با حفظ آداب و رسوم اصیل ایرانی برگزار می‌شد. با وجود پایبندی بسیاری از افراد به سنت‌های اصیل، روحیه تجمل‌گرایی و چشم‌وهم‌چشمی، منجر به گسترش آداب و رسوم پرهزینه و غیرضروری شده است. این امر نه‌تنها هزینه‌های ازدواج را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد، بلکه موجب دلسردی و ناامیدی جوانان از ازدواج می‌شود.<ref>[http://rahtoosheh.dte.ir/article_68155.html طباطبایی ندوشن، «نقش تجملات در کاهش ازدواج جوانان»]؛ [https://hedayatgar.ir/fa/news/5410/تجمل%E2%80%8Cگرایی-یکی-از-موانع-ازدواج امینی، «تجمل‌گرایی، یکی از موانع ازدواج»، وب‌سایت دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت].</ref>
-===دخالت اطرافیان===
-در برخی خانواده‌ها، دخالت بیش از حد اطرافیان و اقوام در امور خواستگاری مشاهده می‌شود. این واقعیت استقلال و آزادی عمل زوجین در انتخاب همسر را محدود می‌کند. از سوی دیگر، نادیده‌گرفتن نظرات اطرافیان، حتی پدر و مادر، منجر به محرومیت از تجربیات آنها می‌شود. ایجاد تعادل در این مسأله و در نظر گرفتن دیدگاه‌های اطرافیان، در کنار حفظ استقلال در تصمیم‌گیری، برای انتخاب دقیق‌تر همسر آینده ضروری است.<ref>[https://dr-slm.ir/دخالت-در-ازدواج/ «دخالت در ازدواج»، وب‌سایت کلینیک روانشناسی دکترسلام].</ref>
-===نداشتن شناخت کافی از یکدیگر===
-یکی از چالش‌های مهم در جلسات خواستگاری، نداشتن شناخت کافی زوجین از یکدیگر است. در بسیاری از موارد، زوجین به جای پرسیدن سوالاتی که به شناخت عمیق‌تر شخصیت، علایق، ارزش‌ها و اهداف یکدیگر کمک می‌کند، به پرسش‌های سطحی و کلی اکتفا می‌کنند. این امر تصویری ناقص و غیرواقعی از طرف مقابل را به وجود می‌آورد و در نهایت به انتخابی اشتباه و ازدواجی ناموفق منجر می‌شود. علاوه بر این، انتخاب معیارهای نادرست مانند تأکید افراطی بر ظواهر، موقعیت اجتماعی یا انتظارات غیرواقع‌بینانه، می‌تواند چالشی دیگر در فرآیند خواستگاری باشد. این معیارها با نیازها و خواسته‌های واقعی فرد همخوانی ندارند و در نهایت به انتخابی اشتباه و پشیمانی در آینده منجر می‌شوند.
-برای غلبه بر این مشکل، راهکارهای زیر پیشنهاد شده است: آشنایی با معیارهای ازدواج، استفاده از منابع علمی و معتبر، مشاوره با افراد باتجربه، دریافت مشاورۀ پیش از ازدواج و عجله‌نکردن در دریافت جواب مثبت و گذراندن زمان بیشتر باهمدیگر برای شناخت بیشتر.<ref>[https://pasokh.org/fa/Article/View/10093/روابط-دختر-و-پسر-قبل-از-ازدواج/?SearchText=البته%20اسلام،%20جایز%20دانسته%20که%20دختر%20و%20پسر%20قبل%20از%20ازدواج،%20به%20قصد%20ازدواج&LPhrase= آینه‌چی، «روابط دختر و پسر قبل از ازدواج»، وب‌سایت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم]؛ [https://newmiind.com/2201/premarital-dating/ «شناخت پیش از ازدواج»، وب‌سایت ذهن نو]؛ [https://rahyabpsych.com/شناخت-قبل-از-ازدواج/ «20 مورد از مهمترین سوالات شناخت قبل از ازدواج که باید پرسیده شوند!»، وب‌سایت مرکز روانشناختی رهیاب]؛ [http://rahtoosheh.dte.ir/article_68155.html طباطبایی ندوشن، «نقش تجملات در کاهش ازدواج جوانان»]؛ [https://hedayatgar.ir/fa/news/5410/تجمل%E2%80%8Cگرایی-یکی-از-موانع-ازدواج امینی، «تجمل‌گرایی، یکی از موانع ازدواج»، وب‌سایت دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت].</ref>
-==راهکارهای برون‌رفت از مشکلات خواستگاری==
-در مسیر خواستگاری، چالش‌های زیادی وجود دارد که برای عبور از آنها راهکارهایی عنوان شده است. از جملۀ این راه‌حل‌ها، ترویج فرهنگ ازدواج آسان، آموزش مهارت‌های لازم برای خواستگاری، احیای سنت‌های اسلامی و ایرانی، همراهی خانواده‌ها، بهره‌گیری از منابع علمی و معتبر و پرهیز از تجملات و تشریفات پرهزینه، پیشنهاد شده است. آموزش مهارت‌های ارتباط موثر، بهره‌مندی از مشاوره پیش از ازدواج و طرح سؤالات صحیح در جلسات خواستگاری، از بروز سوءتفاهم‌ها جلوگیری کرده و شناخت دقیق‌تری را حاصل می‌کند. احیای سنت‌های اصیل ایرانی مانند [[صبر]]، احترام متقابل و گفتگوی صادقانه، به‌جای توجه افراطی به ظواهر، انتخاب درست و پایداری را برای زندگی مشترک به همراه دارد.<ref>[https://pasokh.org/fa/Article/View/10093/روابط-دختر-و-پسر-قبل-از-ازدواج/?SearchText=البته%20اسلام،%20جایز%20دانسته%20که%20دختر%20و%20پسر%20قبل%20از%20ازدواج،%20به%20قصد%20ازدواج&LPhrase= آینه‌چی، «روابط دختر و پسر قبل از ازدواج»، وب‌سایت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم]؛ [https://newmiind.com/2201/premarital-dating/ «شناخت پیش از ازدواج»، وب‌سایت ذهن نو]؛ [https://rahyabpsych.com/شناخت-قبل-از-ازدواج/ «20 مورد از مهمترین سوالات شناخت قبل از ازدواج که باید پرسیده شوند!»، وب‌سایت مرکز روانشناختی رهیاب].</ref>
 ==پانویس==
 {{پانویس}}
 ==منابع==
-*ابن‌منظور، محمد، لسان العرب، بیروت، نشر دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
+* «آداب و رسوم مراسم خواستگاری که دختر پسرهای دم‌بخت باید بدانند»، سایت سوربان، تاریخ بازدید: ۶ تیر ۱۴۰۱ش.
-*احمدی، محسن و مجتهدپور، یاسمین، «خواستگاری»، دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی، وب‌سایت دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۶ دی ۱۳۹۸ش.
+* آموزگار، ژاله، زبان فرهنگ و اسطوره، تهران، معین، چ۱، ۱۳۸۶ش.
-*«اختلاف فرهنگی در ازدواج»، وب‌سایت مرکز مشاوره روان آرام، تاریخ درج مطلب: ۱۹ دی ۱۴۰۲ش.
+* بیانی، شیرین، زن در ایران عصر مغول، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۵۳ش.
-*اخیانی، جمیله، «آیین‌های عروسی در شاهنامه»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۱۱ دی ۱۳۹۲ش.
+* بیهقی، محمد بن حسین، تاریخ، به‌تحقیق خلیل خطیب رهبر، تهران، مهتاب، ۱۳۷۴ش.
-*امینی، ابراهیم، «تجمل‌گرایی، یکی از موانع ازدواج»، وب‌سایت دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت، تاریخ درج مطلب: 4 اردیبهشت 1401ش.
+* تفضلی، احمد، «خواستگاری افراسیاب از اسپندارمذ»، ایران‌نامه، واشینگتن، ۱۳۶۷ش.
-*«آداب و رسوم جلسه خواستگاری»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۲۸ فروردین ۱۳۹۸ش.
+* حسن، حسن ابراهیم، تاریخ الاسلام، قاهره، مکتبة النهضه المصریه، ۱۹۶۴م.
-*آینه‌چی، عباس، «روابط دختر و پسر قبل از ازدواج»، وب‌سایت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم، تاریخ بازدید: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
+* «خواستگاری رفتن در ایام عزا»، سایت جامع المسائل، تاریخ بازدید: ۶ تیر ۱۴۰۱ش.
-*«آیین‌های ریشه‌دار ازدواج در بوته فراموشی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۳۰ شهریور ۱۳۹۴ش.
+* شرف‌الدین علی یزدی، ظفرنامه، به‌تحقیق سعید میرمحمد‌صادق و عبدالحسین نوایی، تهران، کتاب‌خانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ۱۳۸۷ش.
-*«بررسی سطح توقعات در ازدواج»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۲۴ خرداد ۱۳۹۹ش.
+* شهری، جعفر، طهران قدیم، تهران، معین، ۱۳۸۳ش.
-*«بله‌برون و نامزدی چه رسوم و هدایایی دارند؟»، وب‌سایت خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۰ فروردین ۱۴۰۱ش.
+* طاهری، حبیب‌الله، حقوق مدنی، قم،‌ دفتر انتشارات اسلامی، چ۲، ۱۴۱۸ق.
-*حاجی‌زاده، محبوبه، «خواستگاری»، دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی، وب‌سایت دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۷ دی ۱۳۹۸ش.
+* طبری، محمد بن جریر، تاریخ بلعمی، به‌تحقیق محمد پروین گنابادی،‌ تهران، زوار، ۱۳۹۹ش.
-*«دخالت در ازدواج»، وب‌سایت کلینیک روانشناسی دکترسلام، تاریخ بازدید: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
+* عاملی، باقر، حقوق خانواده، تهران، مدرسة عالی دختران ایران، ۱۳۵۰ش.
-*دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه، ذیل واژه «خواستگاری‌کردن»، در وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
+* علامه حلی، حسن ‌بن ‌یوسف، قواعد الاحکام، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۱۳ق.
-*«روش‌های خواستگاری به سبک جوان‌های امروزی»، وب‌سایت تبیان، تاریخ بازدید: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
+* علوی، هدایت‌الله، زناشویی در ایران باستان، تهران، [بی‌نا]، ۱۳۳۷ش.
-*«شناخت پیش از ازدواج»، وب‌سایت ذهن نو، تاریخ بازدید: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
+* فردوسی، شاهنامه، به‌تحقیق جلال خالقی ‌مطلق، تهران، مرکز دایره‌المعارف بزرگ فارسی،  ۱۳۸۶ش.
-*طباطبایی ندوشن، سیده مریم، «نقش تجملات در کاهش ازدواج جوانان»، در مجله ره‌توشه، دورۀ 1437، شمارۀ 136، 1394ش.
+* فرهنگ فقه فارسی، به‌تحقیق محمود هاشمی شاهرودی، قم، موسسه دایرةالمعارف فقه فارسی، ۱۴۲۶ق.
-*عزیزی، نرگس، «زوجین با تفاوت‌های فرهنگی چگونه کنار بیایند؟»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ تیر ۱۳۹۴ش.
+* مونس‌الدوله، خاطرات، به‌تحقیق سیروس سعدوندیان، تهران، زرین، ۱۳۸۰ش.
-*فتحی، مریم، «خواستگاری»، دانشنامه جهان اسلام، وب‌سایت دانشنامه جهان اسلام، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۳ش.
+* ناجی قزوینی، باقر، تزویج‌نامه، به‌تحقیق علی آل‌داود، تهران، [بی‌نا]، ۱۳۸۸ش.
-*موسوی، سیدکمال، «مقایسه ازدواج‌های امروزی با ازدواج‌های سنتی»، وب‌سایت مرکز مشاوره سلامت روان، تاریخ بازدید: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
+* نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت،‌ دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.
-*«20 مورد از مهمترین سوالات شناخت قبل از ازدواج که باید پرسیده شوند!»، وب‌سایت مرکز روانشناختی رهیاب، تاریخ بازدید: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
+* نخجوانی، محمد بن هندوشاه، دستور الکاتب فی تعیین المراتب، به‌تحقیق عبدالکریم علی‌زاده، مسکو، فرهنگستان علوم جمهوری شوروی سوسیالیستی، ۱۹۶۴م.
-[[رده:ویکی‌زندگی]]
+* مستوفـی، عبدالله، شرح زندگانـی من، تهران، هرمس، چ۱، ۱۳۸۶ش.
-[[رده:ازدواج]]
+* Bartholomae, Ch., Die Frau im sasanidischen Recht, Heidelberg, 1924.
+*  Chardin, J., Voyages en Perse, Paris, 1811.
+* Mazahéri, A.- A., La Famille iranienne, Paris, 1938.
+* Massé, H., Croyances et coutumes persanes, Paris, 1938.
+* Oléarius, A., Moskowitische und Persische Reise, Darmstadt, Progress-Verlag.