پرش به محتوا

پیش‌نویس:سوزن‌دوزی مردم بلوچ: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
تفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
imported>اسدالله عظیمی
صفحه‌ای تازه حاوی «سوزن‌دوزی مردم بلوچ؛ رودوزی سنتی زنان بلوچ. سوزن‌دوزی مردم بلوچ، از گونه‌های هنر رودوزی است که زنان بلوچ در چارچوب فرهنگ قومی خود، از کودکی آن را یاد می‌گیرند. زنان بلوچ با انواع طرح و نقش در سوزن‌دوزی، باورها و تخیلات خود را به نمایش می‌گذ...» ایجاد کرد
 
imported>اسدالله عظیمی
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
سوزن‌دوزی مردم بلوچ؛ رودوزی سنتی زنان بلوچ.
<big>'''سوزن‌دوزی مردم بلوچ؛'''</big> رودوزی سنتی زنان بلوچ.
 
سوزن‌دوزی مردم بلوچ، از گونه‌های هنر رودوزی است که زنان بلوچ در چارچوب فرهنگ قومی خود، از کودکی آن را یاد می‌گیرند. زنان بلوچ با انواع طرح و نقش در سوزن‌دوزی، باورها و تخیلات خود را به نمایش می‌گذارند.
سوزن‌دوزی مردم بلوچ، از گونه‌های هنر رودوزی است که زنان بلوچ در چارچوب فرهنگ قومی خود، از کودکی آن را یاد می‌گیرند. زنان بلوچ با انواع طرح و نقش در سوزن‌دوزی، باورها و تخیلات خود را به نمایش می‌گذارند.
مفهوم‌شناسی
==مفهوم‌شناسی==
سوزن‌دوزی یک هنر دستی است که در زبان بلوچی به‌ آن سوچن یا سیچن‌دوزی می‌گویند.  زنان بلوچ برای آراستن پارچه‌های ساده با کمک سوزن و قلاب و استفاده از نخ، نقوشی را در آن ترسیم می‌کنند.  
سوزن‌دوزی یک هنر دستی است که در زبان بلوچی به‌ آن سوچن یا سیچن‌دوزی می‌گویند.<ref>[https://takarinaco.com/products/catid/89 «سوزن‌دوزی بلوچ یا بلوچ‌دوزی»، وبلاگ تک آرینا.]</ref> زنان بلوچ برای آراستن پارچه‌های ساده با کمک سوزن و قلاب و استفاده از نخ، نقوشی را در آن ترسیم می‌کنند.<ref>[https://blog.dipia.ir/%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C/ «سوزن‌دوزی»، وبسایت مجلۀ دیپیا.]</ref>
تاریخچه
==تاریخچه==
برخی محققان سوزن‌دوزی بلوچ را به دوران قبل از ورود اسلام در منطقه می‌دانند که توسط قومی به ‌نام اسلاو‌های مسیحی در منطقه‌ای از بلوچستان فعلی پاکستان رایج شد. این مردم پرورش کرم ابریشم و استفاده از آن را در پارچه‌بافی و سوزن‌دوزی به‌ بلوچ‌ها آموزش دادند.  از نظر برخی پژوهشگران اوج هنر سوز‌ن‌دوزی بلوچ در دوران ایلخانی به‌ویژه دورۀ تیموری و صفوی بوده است.  برخی دیگر بر این نظرند که تاریخ دقیق برای سوزن‌دوزی بلوچ وجود ندارد اما نقوش آن قرابت خاصی به سنگ‌نگاره‌های پیش از تاریخ دارد.   
برخی محققان سوزن‌دوزی بلوچ را به دوران قبل از ورود اسلام در منطقه می‌دانند که توسط قومی به ‌نام اسلاو‌های مسیحی در منطقه‌ای از بلوچستان فعلی پاکستان رایج شد. این مردم پرورش کرم ابریشم و استفاده از آن را در پارچه‌بافی و سوزن‌دوزی به‌ بلوچ‌ها آموزش دادند.<ref>[https://blog.dipia.ir/%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C/ «سوزن‌دوزی»، وبسایت مجلۀ دیپیا.]</ref> از نظر برخی پژوهشگران اوج هنر سوز‌ن‌دوزی بلوچ در دوران ایلخانی به‌ویژه دورۀ تیموری و صفوی بوده است.<ref>[https://takarinaco.com/products/catid/89 «سوزن‌دوزی بلوچ یا بلوچ‌دوزی»، وبلاگ تک آرینا.]</ref> برخی دیگر بر این نظرند که تاریخ دقیق برای سوزن‌دوزی بلوچ وجود ندارد اما نقوش آن قرابت خاصی به سنگ‌نگاره‌های پیش از تاریخ دارد.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/469920/%D9%86%D9%82%D9%88%D8%B4-%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86 کشاورز و دیگران «نقوش هندسی در سوزن‌دوزی بلوچ»، 1399ش، ص126.]</ref>  
جایگاه سوزن‌دوزی در فرهنگ بلوچ
==جایگاه سوزن‌دوزی در فرهنگ بلوچ==
کارشناسان معتقدند که سوزن‌دوزی آن‌قدر با زندگی زن بلوچ آمیخته که در سرتاسر دنیا زن بلوچ را با سوزن‌دوزی و سوزن‌دوزی را با زن بلوچ می‌شناسند. زنان بلوچ از کودکی در کنار دیگر مهارت‌های زندگی، سوزن‌دوزی را می‌آموزند و بیشتر اوقات، مقداری نخ و تکه‌ای پارچه در جیب بزرگ خود دارند. سوراخ پرۀ بینی زنان بلوچ، محل قراردادن سوزن است و هر جا فراغتی پیدا کنند به‌ سوزن‌دوزی می‌پردازند.  
کارشناسان معتقدند که سوزن‌دوزی آن‌قدر با زندگی زن بلوچ آمیخته که در سرتاسر دنیا زن بلوچ را با سوزن‌دوزی و سوزن‌دوزی را با زن بلوچ می‌شناسند. زنان بلوچ از کودکی در کنار دیگر مهارت‌های زندگی، سوزن‌دوزی را می‌آموزند و بیشتر اوقات، مقداری نخ و تکه‌ای پارچه در جیب بزرگ خود دارند. سوراخ پرۀ بینی زنان بلوچ، محل قراردادن سوزن است و هر جا فراغتی پیدا کنند به‌ سوزن‌دوزی می‌پردازند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/257749/سوزن‌دوزی-بلوچ بیجاری، «سوزن‌دوزی بلوچ»، مرکز دایرۀ المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
ابزار و مواد اولیه
==ابزار و مواد اولیه==
نخ و پارچه اساسی‌ترین مواد سوزن‌دوزی است. زنان بلوچ در این هنر از انگشتانه، قیچی و سوزن استفاده می‌کنند. اندازۀ سوزن بستگی به‌ نوع دوخت و پارچه دارد. از نظر زنان بلوچ پارچۀ سوزن‌دوزی باید از نوع شش‌تاری (دارای تاروپود مشخص) و راست از جنس کتان، ابریشم و زربافت باشد.  در گذشته، منطقۀ بلوچ از نظر تأمین لباس و پارچه خودکفا بودند، اما امروزه بیشتر از پارچه‌های پاکستانی به‌دلیل استحکام، فراوانی و ارزانی استفاده می‌شود.  نخ‌های مورد استفاده به‌طور معمول از تولیدات پاکستان و از جنس ابریشمی یا پنبه‌ای است.  در برخی سوزن‌دوزی‌ها از آیینه‌های کوچک و بزرگ، سکه، دکمه و مهره نیز استفاده می‌شود.  
نخ و پارچه اساسی‌ترین مواد سوزن‌دوزی است. زنان بلوچ در این هنر از انگشتانه، قیچی و سوزن استفاده می‌کنند. اندازۀ سوزن بستگی به‌ نوع دوخت و پارچه دارد. از نظر زنان بلوچ پارچۀ سوزن‌دوزی باید از نوع شش‌تاری (دارای تاروپود مشخص) و راست از جنس کتان، ابریشم و زربافت باشد.<ref> [https://www.digikala.com/mag/everything-about-needlework/ نکیدان، «سوزندوزی؛ هنری که با نام مردم بلوچ گره خورده است»، دیجی‌‌کالا.]</ref> در گذشته، منطقۀ بلوچ از نظر تأمین لباس و پارچه خودکفا بودند، اما امروزه بیشتر از پارچه‌های پاکستانی به‌دلیل استحکام، فراوانی و ارزانی استفاده می‌شود.<ref>[https://blog.dipia.ir/%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C/ «سوزن‌دوزی»، وبسایت مجلۀ دیپیا.]</ref> نخ‌های مورد استفاده به‌طور معمول از تولیدات پاکستان و از جنس ابریشمی<ref>[https://roostatish.ir/%D9%87%D9%85%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C/ سالور، «همه چیز در رابطه با هنر سوزن‌دوزی بلوچی و هویت فرهنگی آن»، وب‌سایت روستاتیش.]</ref> یا پنبه‌ای است.<ref>[https://niavaranmu.ir/detail/861/%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86 «سوزندوزی بلوچ»، وبسایت مجموعۀ فرهنگی تاریخی نیاوران.]</ref> در برخی سوزن‌دوزی‌ها از آیینه‌های کوچک و بزرگ، سکه، دکمه و مهره نیز استفاده می‌شود.<ref>[https://blog.dipia.ir/%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C/ «سوزن‌دوزی»، وبسایت مجلۀ دیپیا.]</ref>
ترکیب ‌رنگ‌ها  
==ترکیب ‌رنگ‌ها==
در سوزن‌دوزی بلوچی به‌طور معمول از نخ شش‌رنگ استفاده می‌شود که در میان زنان به دوختۀ هفت‌رنگ شهرت دارد و گاهی از نخ‌ دورنگ (قهوه‌ای و قرمز) و تک‌رنگ (سفید، مشکی و قهوه‌ای) استفاده می‌شود. در اکثر دوخت‌ها هشتاد درصد از رنگ قرمز، استفاده می‌شود.  زنان بلوچ برای رنگ‌رزی نخ‌های سوزن‌دوزی از رنگ‌های طبیعی استفاده می‌کنند.  
در سوزن‌دوزی بلوچی به‌طور معمول از نخ شش‌رنگ استفاده می‌شود که در میان زنان به دوختۀ هفت‌رنگ شهرت دارد و گاهی از نخ‌ دورنگ (قهوه‌ای و قرمز) و تک‌رنگ (سفید، مشکی و قهوه‌ای) استفاده می‌شود. در اکثر دوخت‌ها هشتاد درصد از رنگ قرمز، استفاده می‌شود.<ref>[https://roostatish.ir/%D9%87%D9%85%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C/ سالور، «همه چیز در رابطه با هنر سوزن‌دوزی بلوچی و هویت فرهنگی آن»، وب‌سایت روستاتیش.]</ref> زنان بلوچ برای رنگ‌رزی نخ‌های سوزن‌دوزی از رنگ‌های طبیعی استفاده می‌کنند.<ref>[https://mag.sarak-co.com/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86/ میرزایی، «بررسی لباس اقوام بلوچ»، وب‌سایت سارک.]</ref>
نقش‌های‌سوزن‌دوزی
==نقش‌های‌سوزن‌دوزی==
1. خطوط؛ خطوط راست در سوزن‌دوزی بلوچ، نماد اتحاد و پیوستگی است، اما خطوط زیگزاگی تجسمی از آب جاری است که در حیات عشایری مردم بلوچ اهمیت زیاد دارد.
1. خطوط؛ خطوط راست در سوزن‌دوزی بلوچ، نماد اتحاد و پیوستگی است، اما خطوط زیگزاگی تجسمی از آب جاری است که در حیات عشایری مردم بلوچ اهمیت زیاد دارد.
2. نقش‌های انسانی؛ نقش‌های انواع شمایل انسانی در سوزن‌دوزی قوم بلوچ، نماد تلاش و زحمت زنان بلوچ است. همچنین نقش‌های دیگر انسانی در سوزن‌دوزی بلوچ وجود دارد که نماد دل‌دادگی شناخته می‌شود؛ مانند نقش عاشق و معشوق که متشکل از یک چندضلعی بوده و فرم بدن انسان را به نمایش می‌گذارد و نقش قلب که ضرب‌المثل «دل پیام‌آور دل است» را تداعی می‌کند. زنان بلوچ از نقش‌های انسانی در حواشی‌ سوزن‌دوزی یا برای جداکردن مرز بین دو نقش بهره می‌گیرند.
2. نقش‌های انسانی؛ نقش‌های انواع شمایل انسانی در سوزن‌دوزی قوم بلوچ، نماد تلاش و زحمت زنان بلوچ است. همچنین نقش‌های دیگر انسانی در سوزن‌دوزی بلوچ وجود دارد که نماد دل‌دادگی شناخته می‌شود؛ مانند نقش عاشق و معشوق که متشکل از یک چندضلعی بوده و فرم بدن انسان را به نمایش می‌گذارد و نقش قلب که ضرب‌المثل «دل پیام‌آور دل است» را تداعی می‌کند. زنان بلوچ از نقش‌های انسانی در حواشی‌ سوزن‌دوزی یا برای جداکردن مرز بین دو نقش بهره می‌گیرند.
3. نقش‌های‌ حیوانی؛ در سوزن‌دوزی‌های زنان بلوچ پنجۀ پلنگ، نماد قدرت است؛ سر یا بال طاووس، نماد زیبایی، جاودانگی، مقام، شهرت و آرزوهای بلند است؛ بال کبوتر، نماد بشارت، عشق و اوج پرواز است.  همچنین نقش‌های حیوانات اهلی مانند سر قوچ با دو شاخ،  نماد قدرت میان مردم بلوچ است؛  بز، اسب، مرغ، بال مرغ، چشم گاو و شتر نشان زندگی عشایری، دام‌پروری و منبع معیشت مردم بلوچ است.  زنان بلوچ گاهی از نقوش پای گربه (پاد گوربُک) و گوش‌های گربه  و ماهی (نشان نقش صنعت ماهی‌گیری در زندگی مردم بلوچ) در سوزن‌دوزی‌ها استفاده می‌کنند.
3. نقش‌های‌ حیوانی؛ در سوزن‌دوزی‌های زنان بلوچ پنجۀ پلنگ، نماد قدرت است؛ سر یا بال طاووس، نماد زیبایی، جاودانگی، مقام، شهرت و آرزوهای بلند است؛ بال کبوتر، نماد بشارت، عشق و اوج پرواز است.<ref>[https://mag.sarak-co.com/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86/ میرزایی، «بررسی لباس اقوام بلوچ»، وب‌سایت سارک.]</ref> همچنین نقش‌های حیوانات اهلی مانند سر قوچ با دو شاخ،  نماد قدرت میان مردم بلوچ است؛<ref>[https://qjik.atu.ac.ir/article_15876.html میرزایی و مافی‌تبار، «تحلیل و طبقه‌بندی موضوعی انواع نقوش در سوزن‌دوزی بلوچ براساس اسلوب و هنرهای سنتی»، 1401ش، ص65 و 72.]</ref> بز، اسب، مرغ، بال مرغ، چشم گاو و شتر نشان زندگی عشایری، دام‌پروری و منبع معیشت مردم بلوچ است.<ref> [https://www.jamejamdaily.ir/newspaper/item/54993 «قصۀ سوزن‌های بلوچی»، وب‌سایت روزنامۀ جام جم.]</ref> زنان بلوچ گاهی از نقوش پای گربه (پاد گوربُک) و گوش‌های گربه<ref>[https://qjik.atu.ac.ir/article_15876.html میرزایی و مافی‌تبار، «تحلیل و طبقه‌بندی موضوعی انواع نقوش در سوزن‌دوزی بلوچ براساس اسلوب و هنرهای سنتی»، 1401ش، ص65.]</ref> و ماهی (نشان نقش صنعت ماهی‌گیری در زندگی مردم بلوچ) در سوزن‌دوزی‌ها استفاده می‌کنند.
4. نقش‌های خزندگان و حشرات؛ زنان بلوچ در هنر سوزن‌دوزی با الهام از محیط زندگی، از نقش‌های مار، پشه‌ها مانند مالاریا و پروانه‌ها استفاده می‌کنند.  برخی دیگر مانند نقش کرم‌های کوچک (نماد آرامش و نظم) و عقرب (زومک) به‌منظور دفع چشم‌زخم، می‌تواند ریشۀ اعتقادی داشته باشد.   
4. نقش‌های خزندگان و حشرات؛ زنان بلوچ در هنر سوزن‌دوزی با الهام از محیط زندگی، از نقش‌های مار، پشه‌ها مانند مالاریا و پروانه‌ها استفاده می‌کنند.<ref>[https://qjik.atu.ac.ir/article_15876.html میرزایی و مافی‌تبار، «تحلیل و طبقه‌بندی موضوعی انواع نقوش در سوزن‌دوزی بلوچ براساس اسلوب و هنرهای سنتی»، 1401ش، ص66.]</ref> برخی دیگر مانند نقش کرم‌های کوچک (نماد آرامش و نظم) و عقرب (زومک) به‌منظور دفع چشم‌زخم، می‌تواند ریشۀ اعتقادی داشته باشد.<ref>[https://mag.sarak-co.com/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86/ میرزایی، «بررسی لباس اقوام بلوچ»، وب‌سایت سارک.]</ref>  
5. نقوش گیاهان و درختان؛ نقوش گیاهان و درختان در هنر سوزن‌دوزی زنان بلوچ، زاییدۀ تخیلات و آروزهای آنان و نماد بهار و طراوت طبیعت و انعکاسی از محیط زندگی آنها است. نقش‌های برخی از گیاهان و درختان نیز نشان تقدس و کاربرد دارویی آن است.  
5. نقوش گیاهان و درختان؛ نقوش گیاهان و درختان در هنر سوزن‌دوزی زنان بلوچ، زاییدۀ تخیلات و آروزهای آنان و نماد بهار و طراوت طبیعت و انعکاسی از محیط زندگی آنها است. نقش‌های برخی از گیاهان و درختان نیز نشان تقدس و کاربرد دارویی آن است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/142982/fa قاسمی و دیگران، «ساختار صوری نقوش طبیعی در سوزن‌دوزی زنان بلوچ با تأکید بر نمونه‌های شهرستان سراوان»، 1392ش، ص64.]</ref>
6. نقوش کیهانی؛ نقوش ستارگان، ماه و خورشید در سوزن‌دوزی، نماد درخشندگی و نیک‌اقبالی است.  
6. نقوش کیهانی؛ نقوش ستارگان، ماه و خورشید در سوزن‌دوزی، نماد درخشندگی و نیک‌اقبالی است.<ref>[https://mag.sarak-co.com/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86/ میرزایی، «بررسی لباس اقوام بلوچ»، وب‌سایت سارک.]  </ref>
7. نقوش ادوات جنگی؛ زنان بلوچ گاهی از نقوش ادوات جنگی مانند شمشیر، پیکان، سپر و کلاه‌خود، به‌صورت‌ تخیلی استفاده می‌کنند  که نماد شجاعت، جنگ‌آوری و دفاع است.  
7. نقوش ادوات جنگی؛ زنان بلوچ گاهی از نقوش ادوات جنگی مانند شمشیر، پیکان، سپر و کلاه‌خود، به‌صورت‌ تخیلی استفاده می‌کنند<ref>[https://www.digikala.com/mag/everything-about-needlework/ کیدان، «سوزندوزی؛ هنری که با نام مردم بلوچ گره خورده است»، دیجی‌کالا.]</ref> که نماد شجاعت، جنگ‌آوری و دفاع است.<ref>[https://qjik.atu.ac.ir/article_15876.html میرزایی و مافی‌تبار، «تحلیل و طبقه‌بندی موضوعی انواع نقوش در سوزن‌دوزی بلوچ براساس اسلوب و هنرهای سنتی»، 1401ش، ص75-76.]</ref>
8. نقش‌های ابزارها ومکان‌ها؛ نقش‌های زیورآلاتی چون گردن‌بند،  گوشواره، در سوزن‌دوزی نشان اهمیت آن در زندگی زن بلوچ است. در برخی موارد نقش‌های ابزار زندگی مانند کپرها و حصارهای محافظ دام، لنگر کشتی، ظرفی که در گذشته از آن برای تشخیص زمان آبیاری استفاده می‌شده و قیچی در سوزن‌دوزی‌های بلوچ استفاده می‌شود. گاهی زنان بلوچ از نقش‌های مکان‌ها مانند محراب که ریشۀ اعتقادی دارد، کوچکُک (گوشه)، و کلاهی چَگَن (چشمۀ آب)، در سوزن‌دوزی استفاده می‌کنند.  
8. نقش‌های ابزارها ومکان‌ها؛ نقش‌های زیورآلاتی چون گردن‌بند،<ref>[https://karkhonak.ir/elementor-3550/ «نقوش سوزندوزی سنتی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کارخونک.]</ref> گوشواره، در سوزن‌دوزی نشان اهمیت آن در زندگی زن بلوچ است. در برخی موارد نقش‌های ابزار زندگی مانند کپرها و حصارهای محافظ دام، لنگر کشتی، ظرفی که در گذشته از آن برای تشخیص زمان آبیاری استفاده می‌شده و قیچی در سوزن‌دوزی‌های بلوچ استفاده می‌شود. گاهی زنان بلوچ از نقش‌های مکان‌ها مانند محراب که ریشۀ اعتقادی دارد، کوچکُک (گوشه)، و کلاهی چَگَن (چشمۀ آب)، در سوزن‌دوزی استفاده می‌کنند.<ref>[https://qjik.atu.ac.ir/article_15876.html میرزایی و مافی‌تبار، «تحلیل و طبقه‌بندی موضوعی انواع نقوش در سوزن‌دوزی بلوچ براساس اسلوب و هنرهای سنتی»، 1401ش، ص73-76.]</ref>
کاربرد سوزن‌دوزی
==کاربرد سوزن‌دوزی==
زنان بلوچ از هنر سوزن‌دوزی برای تزیین لباس‌های خود استفاده می‌کنند. در لباس زنان بلوچ، یک قطعه پیش‌ سینه (جی)، دو قطعه سر آستین (بندک)، یک قطعه روی شکم (پندول یا گوپتان)، دو قطعه پاچۀ شلوار (کریک) و جیب (پندول) سوزن‌دوزی می‌شود.  زنان بلوچ سه‌گوشۀ زیر‌ بغل پیراهن را با رنگ متفاوت سوزن‌دوزی می‌کنند و معتقدند اگر رنگ زیر بغل جامه متفاوت نباشد، دعا مستجاب نمی‌شود.  چارقد (توری نازک الوانی) روی چادر زن بلوچ و کلاه عروس نیز سوزن‌دوزی می‌شود. تا 1300ش مردان بلوچ در نواحی سردتر، نیم‌تنه‌های بافته‌شده از پشم بره یا موی بز و سراسر سوزن‌دوزی‌شده، می‌پوشیدند.  زنان بلوچ افزون بر تزیین لباس، برای آراستن سفره‌های پارچه‌ای، پرده، روتختی، رومیزی، سجاده، کراوات، کیف و کفش،  مانتو، قوطی سیگار، جعبۀ دستمال‌کاغذی، کمربند، بلوز، قاب عکس، جلد آلبوم و کاپشن از سوزن‌دوزی استفاده می‌کنند.  زنان بلوچ لباس‌های سوزن‌دوزی را در جشن‌ها و عروسی‌ها می‌پوشند و از این محصولات به‌عنوان تحفۀ نامزدی و جهیزیۀ عروسی نیز استفاده می‌شود. همچنین برای تزیین حجلۀ عروس در مراسم «جل‌بندان» به اعتقاد دفع جادو و تزیین منازل و چادرها استفاده می‌کنند.  در میان بلوچ‌های افغانستان رایج است هر دختر حداقل 60 تکۀ سوزن‌دوزی در جهیزیۀ خود داشته باشد.  
زنان بلوچ از هنر سوزن‌دوزی برای تزیین لباس‌های خود استفاده می‌کنند. در لباس زنان بلوچ، یک قطعه پیش‌ سینه (جی)، دو قطعه سر آستین (بندک)، یک قطعه روی شکم (پندول یا گوپتان)، دو قطعه پاچۀ شلوار (کریک) و جیب (پندول) [https://takarinaco.com/products/catid/89 سوزن‌دوزی می‌شود.<ref>«سوزن‌دوزی بلوچ یا بلوچ‌دوزی»، وبسایت تک آرینا.]</ref> زنان بلوچ سه‌گوشۀ زیر‌ بغل پیراهن را با رنگ متفاوت سوزن‌دوزی می‌کنند و معتقدند اگر رنگ زیر بغل جامه متفاوت نباشد، دعا مستجاب نمی‌شود.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/257749/سوزن‌دوزی-بلوچ بیجاری، «سوزن‌دوزی بلوچ»، مرکز دایرۀ المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> چارقد (توری نازک الوانی) روی چادر زن بلوچ و کلاه عروس نیز سوزن‌دوزی می‌شود. تا 1300ش مردان بلوچ در نواحی سردتر، نیم‌تنه‌های بافته‌شده از پشم بره یا موی بز و سراسر سوزن‌دوزی‌شده، می‌پوشیدند.<ref>جاری، «سوزن‌دوزی بلوچ»، [https://www.cgie.org.ir/fa/article/257749/سوزن‌دوزی-بلوچ مرکز دایرۀ المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> زنان بلوچ افزون بر تزیین لباس، برای آراستن سفره‌های پارچه‌ای، پرده، روتختی، رومیزی، سجاده، کراوات، کیف و کفش،<ref>[https://roostatish.ir/%D9%87%D9%85%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C/ سالور، «همه چیز در رابطه با هنر سوزن‌دوزی بلوچی و هویت فرهنگی آن»، وب‌سایت روستاتیش.]</ref> مانتو، قوطی سیگار، جعبۀ دستمال‌کاغذی، کمربند، بلوز، قاب عکس، جلد آلبوم و کاپشن از سوزن‌دوزی استفاده می‌کنند.<ref>[https://niavaranmu.ir/detail/861/%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86 «سوزندوزی بلوچ»، وبسایت مجموعۀ فرهنگی تاریخی نیاوران.]</ref> زنان بلوچ لباس‌های سوزن‌دوزی را در جشن‌ها و عروسی‌ها می‌پوشند و از این محصولات به‌عنوان تحفۀ نامزدی و جهیزیۀ عروسی نیز استفاده می‌شود. همچنین برای تزیین حجلۀ عروس در مراسم «جل‌بندان» به اعتقاد دفع جادو و تزیین منازل و چادرها استفاده می‌کنند.<ref>[http://chabahargasht.ir/post-107 «عروسی بلوچ»، وبسایت چابهارگشت.]</ref> در میان بلوچ‌های افغانستان رایج است هر دختر حداقل 60 تکۀ سوزن‌دوزی در جهیزیۀ خود داشته باشد.<ref>[https://shahraranews.ir/fa/news/72267/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D9%88%D8%B2-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D9%88-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86% «روایتهایی از زنان سوزندوز بلوچ  افغانستانی در محله شهید باهنر»، وبسایت شهرآرانیوز.]</ref>
روش‌ سوزن‌دوزی
==روش‌ سوزن‌دوزی==
زنان بلوچ سوزن‌دوزی را به ‌دو روش انجام می‌دهند:
زنان بلوچ سوزن‌دوزی را به ‌دو روش انجام می‌دهند:
الف) چپ‌دوز؛ طرح‌ها با شمردن تاروپود پارچه به‌صورت کاملا تخیلی و بدون طرح پیشینی، دوخته می‌شود و ارزش بیشتر دارد؛
الف) چپ‌دوز؛ طرح‌ها با شمردن تاروپود پارچه به‌صورت کاملا تخیلی و بدون طرح پیشینی، دوخته می‌شود و ارزش بیشتر دارد؛
ب) راست‌دوز؛ نقوش با مهر روی پارچه‌ها انتقال داده و دوخته می‌شود. این روش زمان کم نیاز دارد و قیمت آن نیز ارزان است. گفته می‌شود این روش در میان بلوچ‌های افغانستان  و شهرستان‌های چابهار و قصرقند بلوچستان ایران رایج است.  
ب) راست‌دوز؛ نقوش با مهر روی پارچه‌ها انتقال داده و دوخته می‌شود. این روش زمان کم نیاز دارد و قیمت آن نیز ارزان است. گفته می‌شود این روش در میان بلوچ‌های افغانستان<ref> [https://takarinaco.com/products/catid/89 «سوزن‌دوزی بلوچ یا بلوچ دوزی»، وبسایت تک آرینا.]</ref> و شهرستان‌های چابهار و قصرقند بلوچستان ایران رایج است.<ref>[https://mag.sarak-co.com/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86/ میرزایی، «بررسی لباس اقوام بلوچ»، وب‌سایت سارک.]</ref>
زنان بلوچ، ابتدا پارچه را به اندازه و مدل دل‌خواه برش می‌زنند.  کار سوزن‌دوزی به‌طور معمول زنجیره‌ای است که هر زن یک قطعۀ پارچه، طرح یا یک رنگ را انجام می‌دهد  و گاهی هر زن مستقلانه محصول تولید می‌کند.  پس از تکمیل کار، آن را در قسمت‌های لباس که بیشتر در معرض فرسودگی و پارگی است، با نخ‌های رنگی دوخت می‌زنند.  
زنان بلوچ، ابتدا پارچه را به اندازه و مدل دل‌خواه برش می‌زنند.<ref>[https://mag.sarak-co.com/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86/ بهدانی و رادینا، «بررسی تطبیقی نقوش سوزن‌دوزی‌های بلوچ و گلیمک‌های بلوچ خراسان جنوبی»، 1394ش، ص 877.]</ref> کار سوزن‌دوزی به‌طور معمول زنجیره‌ای است که هر زن یک قطعۀ پارچه، طرح یا یک رنگ را انجام می‌دهد<ref>[https://roostatish.ir/%D9%87%D9%85%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C/ سالور، «همه چیز در رابطه با هنر سوزن‌دوزی بلوچی و هویت فرهنگی آن»، وب‌سایت روستاتیش.]</ref> و گاهی هر زن مستقلانه محصول تولید می‌کند.<ref>[https://roostatish.ir/%D9%87%D9%85%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C/ «سوزندوزی بلوچ»، وبسایت مجموعۀ فرهنگی تاریخی نیاوران.]</ref> پس از تکمیل کار، آن را در قسمت‌های لباس که بیشتر در معرض فرسودگی و پارگی است، با نخ‌های رنگی دوخت می‌زنند.<ref>[https://rochshop.com/%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B0-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%B3/ «نفوذ هنر بلوچی‌دوزی زنان بلوچ در پوشاک سلطنتی خاندان پهلوی»، وب‌سایت روچ.]</ref>
انواع سوزن‌دوزی
==انواع سوزن‌دوزی==
1. خامک‌دوزی؛ خامه‌دوزی روی پارچه‌های ساتن، کتان و چلوار با سوزن ظریف و نخ ابریشمی خام انجام می‌شود؛
1. خامک‌دوزی؛ خامه‌دوزی روی پارچه‌های ساتن، کتان و چلوار با سوزن ظریف و نخ ابریشمی خام انجام می‌شود؛
2. بلوچی‌دوزی؛ در این مدل بیشتر از نخی با رنگ قرمز و پارچه‌های استفاده می‌شود که تاروپود صاف و مستقیم داشته باشد؛
2. بلوچی‌دوزی؛ در این مدل بیشتر از نخی با رنگ قرمز و پارچه‌های استفاده می‌شود که تاروپود صاف و مستقیم داشته باشد؛
3. ممقان‌دوزی؛ این هنر روی پارچه‌های ساتن و متقال مشکی با نخ‌های ابریشمی رنگی دوخته‌ می‌شود؛   
3. ممقان‌دوزی؛ این هنر روی پارچه‌های ساتن و متقال مشکی با نخ‌های ابریشمی رنگی دوخته‌ می‌شود؛   
4. سیاه‌دوزی؛ این سوزن‌دوزی روی پارچۀ سیاه بیشتر با طرح جانوران، طبیعت، ادوات جنگی و نقوش وابسته به عقاید و باورها دوخته می‌شود.  
4. سیاه‌دوزی؛ این سوزن‌دوزی روی پارچۀ سیاه بیشتر با طرح جانوران، طبیعت، ادوات جنگی و نقوش وابسته به عقاید و باورها دوخته می‌شود.<ref>[https://www.digikala.com/mag/everything-about-needlework/ نکیدان، «سوزندوزی؛ هنری که با نام مردم بلوچ گره خورده است»، دیجیکالا.] </ref>
5. نواردوزی؛ در این هنر از نوار‌های آماده استفاده می‌شود. زنان بلوچ به‌دلیل صرفه‌جویی نقش‌های زیبایی را روی کناره‌های اضافی پارچه به نام نوار، سوزن‌دوزی کرده بعد در کارهای تکمیلی از آن استفاده می‌کنند؛
5. نواردوزی؛ در این هنر از نوار‌های آماده استفاده می‌شود. زنان بلوچ به‌دلیل صرفه‌جویی نقش‌های زیبایی را روی کناره‌های اضافی پارچه به نام نوار، سوزن‌دوزی کرده بعد در کارهای تکمیلی از آن استفاده می‌کنند؛
‌ش پریواردوزی؛ از این دوخت با نقوش هندسی به‌صورت حصیری، بیشتر روی دامن استفاده می‌شود.  همچنین از نخ ابریشیمی با ظرافت زیاد در قسمت حاشیۀ روسری زنان بلوچ استفاده می‌شود که بعد از ختم کار بخیه‌های روی پارچه، حالت مخملی پیدا می‌کند. نام اصلی این دوخت از زیبایی پر‌های طاووس گرفته شده است.   
‌6. پریواردوزی؛ از این دوخت با نقوش هندسی به‌صورت حصیری، بیشتر روی دامن استفاده می‌شود.<ref>[https://mag.sarak-co.com/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86/ میرزایی، «بررسی لباس اقوام بلوچ»، وب‌سایت سارک.]</ref> همچنین از نخ ابریشیمی با ظرافت زیاد در قسمت حاشیۀ روسری زنان بلوچ استفاده می‌شود که بعد از ختم کار بخیه‌های روی پارچه، حالت مخملی پیدا می‌کند. نام اصلی این دوخت از زیبایی پر‌های طاووس گرفته شده است.<ref>[https://blog.dipia.ir/%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C/ «سوزن‌دوزی»، وبسایت مجلۀ دیپیا.]</ref>  
7. سکه‌دوزی؛ زنان بلوچ از این هنر برای تزیین رویه‌های رخت‌خواب، اتاق و تزیین گردن شتر در روز عروسی استفاده می‌کنند. زنان بلوچ دکمه‌های سفید را روی تکه دوخته و در لابهلای آن آینه‌های کوچک و بزرگ و پلوک‌ها را قرار داده، اشکال هندسی و ستاره‌ای ایجاد می‌کنند.  
7. سکه‌دوزی؛ زنان بلوچ از این هنر برای تزیین رویه‌های رخت‌خواب، اتاق و تزیین گردن شتر در روز عروسی استفاده می‌کنند. زنان بلوچ دکمه‌های سفید را روی تکه دوخته و در لابهلای آن آینه‌های کوچک و بزرگ و پلوک‌ها را قرار داده، اشکال هندسی و ستاره‌ای ایجاد می‌کنند.<ref>[https://www.beytoote.com/art/handicrafts/introduction-crochet2-coin.html «آشنایی با هنر سکه‌دوزی»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>
8. آینه‌دوزی؛ در این هنر زنان بلوچ از  آینه‌ و پولک‌ در سایز‌های مختلف، نخ ابریشمی، پارچه‌های ترگال، مخمل، ساتن و جیر با رنگ تیره و امید آنکه آینه نظر بد را از صاحب محصول دور می‌کند، استفاده می‌کنند.  
8. آینه‌دوزی؛ در این هنر زنان بلوچ از  آینه‌ و پولک‌ در سایز‌های مختلف، نخ ابریشمی، پارچه‌های ترگال، مخمل، ساتن و جیر با رنگ تیره و امید آنکه آینه نظر بد را از صاحب محصول دور می‌کند، استفاده می‌کنند.<ref>[https://bahrolfonun.com/%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C/ «آینه دوزی»، وبلاگ فنون.]</ref>
سوزن‌دوزان معروف بلوچ
==سوزن‌دوزان معروف بلوچ==
زرخاتون عظیمی ایرندگانی عضو مؤسسۀ هنرمندان پیش‌کسوت  و دارندۀ مهر اصالت جهانی یونسکو، شهناز خلیلی ایرندگانی ملقب به مادر هنر بلوچ‌دوزی، مهناز جمال‌زهی، مریم کریمی و مهتاب نوروزی از هنرمندان هستند که در زنده‌نگهداشتن هنر سوزن‌دوزی بلوچ از طریق آموزش، خلق اثر و معرفی آن در بازارهای جهانی نقش اساسی داشته‌اند.   
زرخاتون عظیمی ایرندگانی عضو مؤسسۀ هنرمندان پیش‌کسوت<ref>[https://kesvat.ir/artists/%D8%B2%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%86-%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C/ «زرخاتون عظیمی ایرندگانی»، وب‌سایت مؤسسۀ هنرمندان پیشکسوت.]</ref> و دارندۀ مهر اصالت جهانی یونسکو، شهناز خلیلی ایرندگانی ملقب به مادر هنر بلوچ‌دوزی، مهناز جمال‌زهی، مریم کریمی و مهتاب نوروزی از هنرمندان هستند که در زنده‌نگهداشتن هنر سوزن‌دوزی بلوچ از طریق آموزش، خلق اثر و معرفی آن در بازارهای جهانی نقش اساسی داشته‌اند.<ref>[https://ensafnews.com/443408/%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%AA-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D8%B4%D9%87%D9%86%D8%A7%D8%B2-%D8%AE%D9%84%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7/ «به مناسبت سالمرگ شهناز خلیلی ایرندگانی مادر هنر بلوچ‌دوزی»، پایگاه خبری تحلیلی انصاف.]</ref>  
مراکز اصلی سوزن‌دوزی
==مراکز اصلی سوزن‌دوزی==
در شهرستان ایران‌شهر که در 1397ش عنوان شهر ملی سوزن‌دوزی را به دست آورد، روستاهای اسپکه، قاسم‌آباد، بمپور و نکوچ در عرصه سوزن‌دوزی و صادرات آن به خارج نقش عمده دارند. همچنین در روستاهای کوپچ، پیپ، مته‌سنگ، چانف، مهنت در شهرستان نیک‌شهر و روستاهای‌ ایرندگان، مارندگان، اسماعیل‌آباد در شهرستان خاش و روستاهای گشت، سوران جالق و کله‌گان در شهرستان سراوان و برخی از مناطق زاهدان در استان سیستان و بلوچستان ایران  و ولایت نیمروز افغانستان، سوزن‌دوزی رونق دارد.  
در شهرستان ایران‌شهر که در 1397ش عنوان شهر ملی سوزن‌دوزی را به دست آورد، روستاهای اسپکه، قاسم‌آباد، بمپور و نکوچ در عرصه سوزن‌دوزی و صادرات آن به خارج نقش عمده دارند. همچنین در روستاهای کوپچ، پیپ، مته‌سنگ، چانف، مهنت در شهرستان نیک‌شهر و روستاهای‌ ایرندگان، مارندگان، اسماعیل‌آباد در شهرستان خاش و روستاهای گشت، سوران جالق و کله‌گان در شهرستان سراوان و برخی از مناطق زاهدان در استان سیستان و بلوچستان ایران<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/2983356/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1 «ایران‌شهر پایانۀ صادرات سوزن‌دوزی کشور»، خبرگزاری صداوسیما.]</ref> و ولایت نیمروز افغانستان، سوزن‌دوزی رونق دارد.<ref>[https://pajhwok.com/fa/2015/12/27/%D8%AE%D8%A7%D9%85%DA%A9-%D8%AF%D9%88%D8%B2%D9%89-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D9%89-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%8A%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%82-%D9%8A%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D8%B3/ «خامک‌دوزی بلوچی در نیمروز رونق یافته است»، آژانس ‌خبری پژواک.]</ref>
چالش‌ها
==چالش‌ها==
سوزن‌دوزی اگرچه یک شغل خانگی برای زنان بلوچ بوده و در تقویت اقتصاد خانواده و حفظ و معرفی فرهنگ سنتی مردم بلوچ، نقش اساسی دارد،  اما به‌رغم رونق این هنر میان بلوچ‌ها و تلاش دولت‌ها در بخش‌های آموزش این هنر، ایجاد بازار مخصوص و بازاریابی منطقه‌ای و بین‌المللی، همچنان زنان بلوچ ایران به‌دلیل پراکندگی روستاها با دشواری دست‌رسی به مراکز آموزشی، بازار فروش و امکانات روبرو هستند.  زنان بلوچ افغانستان نیز از نبود امکانات و عدم توجه دولت شکایت دارند.   
سوزن‌دوزی اگرچه یک شغل خانگی برای زنان بلوچ بوده و در تقویت اقتصاد خانواده و حفظ و معرفی فرهنگ سنتی مردم بلوچ، نقش اساسی دارد،<ref>[https://journals.ut.ac.ir/article_90070_ea5234b7633fdc86f683ab1b60d50199.pdf آویشی و دیگران، «نقش صنایع دستی بر میزان اشتغال‌زایی بانوان بلوچ و پیشبرد اقتصاد منطقه، مطالعۀ موردی سوزن‌دوزی شهرستان ایرانشهر»، 1402ش، ص63.]</ref> اما به‌رغم رونق این هنر میان بلوچ‌ها و تلاش دولت‌ها در بخش‌های آموزش این هنر، ایجاد بازار مخصوص و بازاریابی منطقه‌ای و بین‌المللی، همچنان زنان بلوچ ایران به‌دلیل پراکندگی روستاها با دشواری دست‌رسی به مراکز آموزشی، بازار فروش و امکانات روبه‌رو هستند.<ref>[https://ensafnews.com/443408/%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%AA-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D8%B4%D9%87%D9%86%D8%A7%D8%B2-%D8%AE%D9%84%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7/ «به مناسبت سالمرگ شهناز خلیلی ایرندگانی مادر هنر بلوچ‌دوزی»، پایگاه خبری تحلیلی انصاف.]</ref> زنان بلوچ افغانستان نیز از نبود امکانات و عدم توجه دولت شکایت دارند.<ref> [https://pajhwok.com/fa/2015/12/27/%D8%AE%D8%A7%D9%85%DA%A9-%D8%AF%D9%88%D8%B2%D9%89-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D9%89-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%8A%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%82-%D9%8A%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D8%B3/ «خامکدوزی بلوچی در نیمروز رونق یافته است»، آژانس خبری پژواک.]</ref>  
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}

نسخهٔ ۱۸ بهمن ۱۴۰۲، ساعت ۱۰:۱۰

سوزن‌دوزی مردم بلوچ؛ رودوزی سنتی زنان بلوچ.

سوزن‌دوزی مردم بلوچ، از گونه‌های هنر رودوزی است که زنان بلوچ در چارچوب فرهنگ قومی خود، از کودکی آن را یاد می‌گیرند. زنان بلوچ با انواع طرح و نقش در سوزن‌دوزی، باورها و تخیلات خود را به نمایش می‌گذارند.

مفهوم‌شناسی

سوزن‌دوزی یک هنر دستی است که در زبان بلوچی به‌ آن سوچن یا سیچن‌دوزی می‌گویند.[۱] زنان بلوچ برای آراستن پارچه‌های ساده با کمک سوزن و قلاب و استفاده از نخ، نقوشی را در آن ترسیم می‌کنند.[۲]

تاریخچه

برخی محققان سوزن‌دوزی بلوچ را به دوران قبل از ورود اسلام در منطقه می‌دانند که توسط قومی به ‌نام اسلاو‌های مسیحی در منطقه‌ای از بلوچستان فعلی پاکستان رایج شد. این مردم پرورش کرم ابریشم و استفاده از آن را در پارچه‌بافی و سوزن‌دوزی به‌ بلوچ‌ها آموزش دادند.[۳] از نظر برخی پژوهشگران اوج هنر سوز‌ن‌دوزی بلوچ در دوران ایلخانی به‌ویژه دورۀ تیموری و صفوی بوده است.[۴] برخی دیگر بر این نظرند که تاریخ دقیق برای سوزن‌دوزی بلوچ وجود ندارد اما نقوش آن قرابت خاصی به سنگ‌نگاره‌های پیش از تاریخ دارد.[۵]

جایگاه سوزن‌دوزی در فرهنگ بلوچ

کارشناسان معتقدند که سوزن‌دوزی آن‌قدر با زندگی زن بلوچ آمیخته که در سرتاسر دنیا زن بلوچ را با سوزن‌دوزی و سوزن‌دوزی را با زن بلوچ می‌شناسند. زنان بلوچ از کودکی در کنار دیگر مهارت‌های زندگی، سوزن‌دوزی را می‌آموزند و بیشتر اوقات، مقداری نخ و تکه‌ای پارچه در جیب بزرگ خود دارند. سوراخ پرۀ بینی زنان بلوچ، محل قراردادن سوزن است و هر جا فراغتی پیدا کنند به‌ سوزن‌دوزی می‌پردازند.[۶]

ابزار و مواد اولیه

نخ و پارچه اساسی‌ترین مواد سوزن‌دوزی است. زنان بلوچ در این هنر از انگشتانه، قیچی و سوزن استفاده می‌کنند. اندازۀ سوزن بستگی به‌ نوع دوخت و پارچه دارد. از نظر زنان بلوچ پارچۀ سوزن‌دوزی باید از نوع شش‌تاری (دارای تاروپود مشخص) و راست از جنس کتان، ابریشم و زربافت باشد.[۷] در گذشته، منطقۀ بلوچ از نظر تأمین لباس و پارچه خودکفا بودند، اما امروزه بیشتر از پارچه‌های پاکستانی به‌دلیل استحکام، فراوانی و ارزانی استفاده می‌شود.[۸] نخ‌های مورد استفاده به‌طور معمول از تولیدات پاکستان و از جنس ابریشمی[۹] یا پنبه‌ای است.[۱۰] در برخی سوزن‌دوزی‌ها از آیینه‌های کوچک و بزرگ، سکه، دکمه و مهره نیز استفاده می‌شود.[۱۱]

ترکیب ‌رنگ‌ها

در سوزن‌دوزی بلوچی به‌طور معمول از نخ شش‌رنگ استفاده می‌شود که در میان زنان به دوختۀ هفت‌رنگ شهرت دارد و گاهی از نخ‌ دورنگ (قهوه‌ای و قرمز) و تک‌رنگ (سفید، مشکی و قهوه‌ای) استفاده می‌شود. در اکثر دوخت‌ها هشتاد درصد از رنگ قرمز، استفاده می‌شود.[۱۲] زنان بلوچ برای رنگ‌رزی نخ‌های سوزن‌دوزی از رنگ‌های طبیعی استفاده می‌کنند.[۱۳]

نقش‌های‌سوزن‌دوزی

1. خطوط؛ خطوط راست در سوزن‌دوزی بلوچ، نماد اتحاد و پیوستگی است، اما خطوط زیگزاگی تجسمی از آب جاری است که در حیات عشایری مردم بلوچ اهمیت زیاد دارد. 2. نقش‌های انسانی؛ نقش‌های انواع شمایل انسانی در سوزن‌دوزی قوم بلوچ، نماد تلاش و زحمت زنان بلوچ است. همچنین نقش‌های دیگر انسانی در سوزن‌دوزی بلوچ وجود دارد که نماد دل‌دادگی شناخته می‌شود؛ مانند نقش عاشق و معشوق که متشکل از یک چندضلعی بوده و فرم بدن انسان را به نمایش می‌گذارد و نقش قلب که ضرب‌المثل «دل پیام‌آور دل است» را تداعی می‌کند. زنان بلوچ از نقش‌های انسانی در حواشی‌ سوزن‌دوزی یا برای جداکردن مرز بین دو نقش بهره می‌گیرند. 3. نقش‌های‌ حیوانی؛ در سوزن‌دوزی‌های زنان بلوچ پنجۀ پلنگ، نماد قدرت است؛ سر یا بال طاووس، نماد زیبایی، جاودانگی، مقام، شهرت و آرزوهای بلند است؛ بال کبوتر، نماد بشارت، عشق و اوج پرواز است.[۱۴] همچنین نقش‌های حیوانات اهلی مانند سر قوچ با دو شاخ، نماد قدرت میان مردم بلوچ است؛[۱۵] بز، اسب، مرغ، بال مرغ، چشم گاو و شتر نشان زندگی عشایری، دام‌پروری و منبع معیشت مردم بلوچ است.[۱۶] زنان بلوچ گاهی از نقوش پای گربه (پاد گوربُک) و گوش‌های گربه[۱۷] و ماهی (نشان نقش صنعت ماهی‌گیری در زندگی مردم بلوچ) در سوزن‌دوزی‌ها استفاده می‌کنند. 4. نقش‌های خزندگان و حشرات؛ زنان بلوچ در هنر سوزن‌دوزی با الهام از محیط زندگی، از نقش‌های مار، پشه‌ها مانند مالاریا و پروانه‌ها استفاده می‌کنند.[۱۸] برخی دیگر مانند نقش کرم‌های کوچک (نماد آرامش و نظم) و عقرب (زومک) به‌منظور دفع چشم‌زخم، می‌تواند ریشۀ اعتقادی داشته باشد.[۱۹] 5. نقوش گیاهان و درختان؛ نقوش گیاهان و درختان در هنر سوزن‌دوزی زنان بلوچ، زاییدۀ تخیلات و آروزهای آنان و نماد بهار و طراوت طبیعت و انعکاسی از محیط زندگی آنها است. نقش‌های برخی از گیاهان و درختان نیز نشان تقدس و کاربرد دارویی آن است.[۲۰] 6. نقوش کیهانی؛ نقوش ستارگان، ماه و خورشید در سوزن‌دوزی، نماد درخشندگی و نیک‌اقبالی است.[۲۱] 7. نقوش ادوات جنگی؛ زنان بلوچ گاهی از نقوش ادوات جنگی مانند شمشیر، پیکان، سپر و کلاه‌خود، به‌صورت‌ تخیلی استفاده می‌کنند[۲۲] که نماد شجاعت، جنگ‌آوری و دفاع است.[۲۳] 8. نقش‌های ابزارها ومکان‌ها؛ نقش‌های زیورآلاتی چون گردن‌بند،[۲۴] گوشواره، در سوزن‌دوزی نشان اهمیت آن در زندگی زن بلوچ است. در برخی موارد نقش‌های ابزار زندگی مانند کپرها و حصارهای محافظ دام، لنگر کشتی، ظرفی که در گذشته از آن برای تشخیص زمان آبیاری استفاده می‌شده و قیچی در سوزن‌دوزی‌های بلوچ استفاده می‌شود. گاهی زنان بلوچ از نقش‌های مکان‌ها مانند محراب که ریشۀ اعتقادی دارد، کوچکُک (گوشه)، و کلاهی چَگَن (چشمۀ آب)، در سوزن‌دوزی استفاده می‌کنند.[۲۵]

کاربرد سوزن‌دوزی

زنان بلوچ از هنر سوزن‌دوزی برای تزیین لباس‌های خود استفاده می‌کنند. در لباس زنان بلوچ، یک قطعه پیش‌ سینه (جی)، دو قطعه سر آستین (بندک)، یک قطعه روی شکم (پندول یا گوپتان)، دو قطعه پاچۀ شلوار (کریک) و جیب (پندول) [https://takarinaco.com/products/catid/89 سوزن‌دوزی می‌شود.[۲۶] زنان بلوچ سه‌گوشۀ زیر‌ بغل پیراهن را با رنگ متفاوت سوزن‌دوزی می‌کنند و معتقدند اگر رنگ زیر بغل جامه متفاوت نباشد، دعا مستجاب نمی‌شود.[۲۷] چارقد (توری نازک الوانی) روی چادر زن بلوچ و کلاه عروس نیز سوزن‌دوزی می‌شود. تا 1300ش مردان بلوچ در نواحی سردتر، نیم‌تنه‌های بافته‌شده از پشم بره یا موی بز و سراسر سوزن‌دوزی‌شده، می‌پوشیدند.[۲۸] زنان بلوچ افزون بر تزیین لباس، برای آراستن سفره‌های پارچه‌ای، پرده، روتختی، رومیزی، سجاده، کراوات، کیف و کفش،[۲۹] مانتو، قوطی سیگار، جعبۀ دستمال‌کاغذی، کمربند، بلوز، قاب عکس، جلد آلبوم و کاپشن از سوزن‌دوزی استفاده می‌کنند.[۳۰] زنان بلوچ لباس‌های سوزن‌دوزی را در جشن‌ها و عروسی‌ها می‌پوشند و از این محصولات به‌عنوان تحفۀ نامزدی و جهیزیۀ عروسی نیز استفاده می‌شود. همچنین برای تزیین حجلۀ عروس در مراسم «جل‌بندان» به اعتقاد دفع جادو و تزیین منازل و چادرها استفاده می‌کنند.[۳۱] در میان بلوچ‌های افغانستان رایج است هر دختر حداقل 60 تکۀ سوزن‌دوزی در جهیزیۀ خود داشته باشد.[۳۲]

روش‌ سوزن‌دوزی

زنان بلوچ سوزن‌دوزی را به ‌دو روش انجام می‌دهند: الف) چپ‌دوز؛ طرح‌ها با شمردن تاروپود پارچه به‌صورت کاملا تخیلی و بدون طرح پیشینی، دوخته می‌شود و ارزش بیشتر دارد؛ ب) راست‌دوز؛ نقوش با مهر روی پارچه‌ها انتقال داده و دوخته می‌شود. این روش زمان کم نیاز دارد و قیمت آن نیز ارزان است. گفته می‌شود این روش در میان بلوچ‌های افغانستان[۳۳] و شهرستان‌های چابهار و قصرقند بلوچستان ایران رایج است.[۳۴] زنان بلوچ، ابتدا پارچه را به اندازه و مدل دل‌خواه برش می‌زنند.[۳۵] کار سوزن‌دوزی به‌طور معمول زنجیره‌ای است که هر زن یک قطعۀ پارچه، طرح یا یک رنگ را انجام می‌دهد[۳۶] و گاهی هر زن مستقلانه محصول تولید می‌کند.[۳۷] پس از تکمیل کار، آن را در قسمت‌های لباس که بیشتر در معرض فرسودگی و پارگی است، با نخ‌های رنگی دوخت می‌زنند.[۳۸]

انواع سوزن‌دوزی

1. خامک‌دوزی؛ خامه‌دوزی روی پارچه‌های ساتن، کتان و چلوار با سوزن ظریف و نخ ابریشمی خام انجام می‌شود؛ 2. بلوچی‌دوزی؛ در این مدل بیشتر از نخی با رنگ قرمز و پارچه‌های استفاده می‌شود که تاروپود صاف و مستقیم داشته باشد؛ 3. ممقان‌دوزی؛ این هنر روی پارچه‌های ساتن و متقال مشکی با نخ‌های ابریشمی رنگی دوخته‌ می‌شود؛ 4. سیاه‌دوزی؛ این سوزن‌دوزی روی پارچۀ سیاه بیشتر با طرح جانوران، طبیعت، ادوات جنگی و نقوش وابسته به عقاید و باورها دوخته می‌شود.[۳۹] 5. نواردوزی؛ در این هنر از نوار‌های آماده استفاده می‌شود. زنان بلوچ به‌دلیل صرفه‌جویی نقش‌های زیبایی را روی کناره‌های اضافی پارچه به نام نوار، سوزن‌دوزی کرده بعد در کارهای تکمیلی از آن استفاده می‌کنند؛ ‌6. پریواردوزی؛ از این دوخت با نقوش هندسی به‌صورت حصیری، بیشتر روی دامن استفاده می‌شود.[۴۰] همچنین از نخ ابریشیمی با ظرافت زیاد در قسمت حاشیۀ روسری زنان بلوچ استفاده می‌شود که بعد از ختم کار بخیه‌های روی پارچه، حالت مخملی پیدا می‌کند. نام اصلی این دوخت از زیبایی پر‌های طاووس گرفته شده است.[۴۱] 7. سکه‌دوزی؛ زنان بلوچ از این هنر برای تزیین رویه‌های رخت‌خواب، اتاق و تزیین گردن شتر در روز عروسی استفاده می‌کنند. زنان بلوچ دکمه‌های سفید را روی تکه دوخته و در لابهلای آن آینه‌های کوچک و بزرگ و پلوک‌ها را قرار داده، اشکال هندسی و ستاره‌ای ایجاد می‌کنند.[۴۲] 8. آینه‌دوزی؛ در این هنر زنان بلوچ از آینه‌ و پولک‌ در سایز‌های مختلف، نخ ابریشمی، پارچه‌های ترگال، مخمل، ساتن و جیر با رنگ تیره و امید آنکه آینه نظر بد را از صاحب محصول دور می‌کند، استفاده می‌کنند.[۴۳]

سوزن‌دوزان معروف بلوچ

زرخاتون عظیمی ایرندگانی عضو مؤسسۀ هنرمندان پیش‌کسوت[۴۴] و دارندۀ مهر اصالت جهانی یونسکو، شهناز خلیلی ایرندگانی ملقب به مادر هنر بلوچ‌دوزی، مهناز جمال‌زهی، مریم کریمی و مهتاب نوروزی از هنرمندان هستند که در زنده‌نگهداشتن هنر سوزن‌دوزی بلوچ از طریق آموزش، خلق اثر و معرفی آن در بازارهای جهانی نقش اساسی داشته‌اند.[۴۵]

مراکز اصلی سوزن‌دوزی

در شهرستان ایران‌شهر که در 1397ش عنوان شهر ملی سوزن‌دوزی را به دست آورد، روستاهای اسپکه، قاسم‌آباد، بمپور و نکوچ در عرصه سوزن‌دوزی و صادرات آن به خارج نقش عمده دارند. همچنین در روستاهای کوپچ، پیپ، مته‌سنگ، چانف، مهنت در شهرستان نیک‌شهر و روستاهای‌ ایرندگان، مارندگان، اسماعیل‌آباد در شهرستان خاش و روستاهای گشت، سوران جالق و کله‌گان در شهرستان سراوان و برخی از مناطق زاهدان در استان سیستان و بلوچستان ایران[۴۶] و ولایت نیمروز افغانستان، سوزن‌دوزی رونق دارد.[۴۷]

چالش‌ها

سوزن‌دوزی اگرچه یک شغل خانگی برای زنان بلوچ بوده و در تقویت اقتصاد خانواده و حفظ و معرفی فرهنگ سنتی مردم بلوچ، نقش اساسی دارد،[۴۸] اما به‌رغم رونق این هنر میان بلوچ‌ها و تلاش دولت‌ها در بخش‌های آموزش این هنر، ایجاد بازار مخصوص و بازاریابی منطقه‌ای و بین‌المللی، همچنان زنان بلوچ ایران به‌دلیل پراکندگی روستاها با دشواری دست‌رسی به مراکز آموزشی، بازار فروش و امکانات روبه‌رو هستند.[۴۹] زنان بلوچ افغانستان نیز از نبود امکانات و عدم توجه دولت شکایت دارند.[۵۰]

پانویس

  1. ↑ «سوزن‌دوزی بلوچ یا بلوچ‌دوزی»، وبلاگ تک آرینا.
  2. ↑ «سوزن‌دوزی»، وبسایت مجلۀ دیپیا.
  3. ↑ «سوزن‌دوزی»، وبسایت مجلۀ دیپیا.
  4. ↑ «سوزن‌دوزی بلوچ یا بلوچ‌دوزی»، وبلاگ تک آرینا.
  5. ↑ کشاورز و دیگران «نقوش هندسی در سوزن‌دوزی بلوچ»، 1399ش، ص126.
  6. ↑ بیجاری، «سوزن‌دوزی بلوچ»، مرکز دایرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
  7. ↑ نکیدان، «سوزندوزی؛ هنری که با نام مردم بلوچ گره خورده است»، دیجی‌‌کالا.
  8. ↑ «سوزن‌دوزی»، وبسایت مجلۀ دیپیا.
  9. ↑ سالور، «همه چیز در رابطه با هنر سوزن‌دوزی بلوچی و هویت فرهنگی آن»، وب‌سایت روستاتیش.
  10. ↑ «سوزندوزی بلوچ»، وبسایت مجموعۀ فرهنگی تاریخی نیاوران.
  11. ↑ «سوزن‌دوزی»، وبسایت مجلۀ دیپیا.
  12. ↑ سالور، «همه چیز در رابطه با هنر سوزن‌دوزی بلوچی و هویت فرهنگی آن»، وب‌سایت روستاتیش.
  13. ↑ میرزایی، «بررسی لباس اقوام بلوچ»، وب‌سایت سارک.
  14. ↑ میرزایی، «بررسی لباس اقوام بلوچ»، وب‌سایت سارک.
  15. ↑ میرزایی و مافی‌تبار، «تحلیل و طبقه‌بندی موضوعی انواع نقوش در سوزن‌دوزی بلوچ براساس اسلوب و هنرهای سنتی»، 1401ش، ص65 و 72.
  16. ↑ «قصۀ سوزن‌های بلوچی»، وب‌سایت روزنامۀ جام جم.
  17. ↑ میرزایی و مافی‌تبار، «تحلیل و طبقه‌بندی موضوعی انواع نقوش در سوزن‌دوزی بلوچ براساس اسلوب و هنرهای سنتی»، 1401ش، ص65.
  18. ↑ میرزایی و مافی‌تبار، «تحلیل و طبقه‌بندی موضوعی انواع نقوش در سوزن‌دوزی بلوچ براساس اسلوب و هنرهای سنتی»، 1401ش، ص66.
  19. ↑ میرزایی، «بررسی لباس اقوام بلوچ»، وب‌سایت سارک.
  20. ↑ قاسمی و دیگران، «ساختار صوری نقوش طبیعی در سوزن‌دوزی زنان بلوچ با تأکید بر نمونه‌های شهرستان سراوان»، 1392ش، ص64.
  21. ↑ میرزایی، «بررسی لباس اقوام بلوچ»، وب‌سایت سارک.
  22. ↑ کیدان، «سوزندوزی؛ هنری که با نام مردم بلوچ گره خورده است»، دیجی‌کالا.
  23. ↑ میرزایی و مافی‌تبار، «تحلیل و طبقه‌بندی موضوعی انواع نقوش در سوزن‌دوزی بلوچ براساس اسلوب و هنرهای سنتی»، 1401ش، ص75-76.
  24. ↑ «نقوش سوزندوزی سنتی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کارخونک.
  25. ↑ میرزایی و مافی‌تبار، «تحلیل و طبقه‌بندی موضوعی انواع نقوش در سوزن‌دوزی بلوچ براساس اسلوب و هنرهای سنتی»، 1401ش، ص73-76.
  26. ↑ «سوزن‌دوزی بلوچ یا بلوچ‌دوزی»، وبسایت تک آرینا.]
  27. ↑ بیجاری، «سوزن‌دوزی بلوچ»، مرکز دایرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
  28. ↑ جاری، «سوزن‌دوزی بلوچ»، مرکز دایرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
  29. ↑ سالور، «همه چیز در رابطه با هنر سوزن‌دوزی بلوچی و هویت فرهنگی آن»، وب‌سایت روستاتیش.
  30. ↑ «سوزندوزی بلوچ»، وبسایت مجموعۀ فرهنگی تاریخی نیاوران.
  31. ↑ «عروسی بلوچ»، وبسایت چابهارگشت.
  32. ↑ «روایتهایی از زنان سوزندوز بلوچ افغانستانی در محله شهید باهنر»، وبسایت شهرآرانیوز.
  33. ↑ «سوزن‌دوزی بلوچ یا بلوچ دوزی»، وبسایت تک آرینا.
  34. ↑ میرزایی، «بررسی لباس اقوام بلوچ»، وب‌سایت سارک.
  35. ↑ بهدانی و رادینا، «بررسی تطبیقی نقوش سوزن‌دوزی‌های بلوچ و گلیمک‌های بلوچ خراسان جنوبی»، 1394ش، ص 877.
  36. ↑ سالور، «همه چیز در رابطه با هنر سوزن‌دوزی بلوچی و هویت فرهنگی آن»، وب‌سایت روستاتیش.
  37. ↑ «سوزندوزی بلوچ»، وبسایت مجموعۀ فرهنگی تاریخی نیاوران.
  38. ↑ «نفوذ هنر بلوچی‌دوزی زنان بلوچ در پوشاک سلطنتی خاندان پهلوی»، وب‌سایت روچ.
  39. ↑ نکیدان، «سوزندوزی؛ هنری که با نام مردم بلوچ گره خورده است»، دیجیکالا.
  40. ↑ میرزایی، «بررسی لباس اقوام بلوچ»، وب‌سایت سارک.
  41. ↑ «سوزن‌دوزی»، وبسایت مجلۀ دیپیا.
  42. ↑ «آشنایی با هنر سکه‌دوزی»، وب‌سایت بیتوته.
  43. ↑ «آینه دوزی»، وبلاگ فنون.
  44. ↑ «زرخاتون عظیمی ایرندگانی»، وب‌سایت مؤسسۀ هنرمندان پیشکسوت.
  45. ↑ «به مناسبت سالمرگ شهناز خلیلی ایرندگانی مادر هنر بلوچ‌دوزی»، پایگاه خبری تحلیلی انصاف.
  46. ↑ «ایران‌شهر پایانۀ صادرات سوزن‌دوزی کشور»، خبرگزاری صداوسیما.
  47. ↑ «خامک‌دوزی بلوچی در نیمروز رونق یافته است»، آژانس ‌خبری پژواک.
  48. ↑ آویشی و دیگران، «نقش صنایع دستی بر میزان اشتغال‌زایی بانوان بلوچ و پیشبرد اقتصاد منطقه، مطالعۀ موردی سوزن‌دوزی شهرستان ایرانشهر»، 1402ش، ص63.
  49. ↑ «به مناسبت سالمرگ شهناز خلیلی ایرندگانی مادر هنر بلوچ‌دوزی»، پایگاه خبری تحلیلی انصاف.
  50. ↑ «خامکدوزی بلوچی در نیمروز رونق یافته است»، آژانس خبری پژواک.

منابع

  • «آشنایی با هنر سکه‌دوزی»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 20 دی 1402ش.
  • «آیینه دوزی»، وبلاگ فنون، تاریخ درج مطلب: 30 خرداد 1401ش.
  • آویشی، نگار و دیگران، «نقش صنایع دستی بر میزان اشتغال‌زایی بانوان بلوچ و پیشبرد اقتصاد منطقه، مطالعۀ موردی سوزن‌دوزی شهرستان ایرانشهر»، فصل‌نامۀ پژوهش‌های ایران‌شناسی، دورۀ 13، شمارۀ 3، پاییز 1402ش.
  • بیجاری، مریم، «سوزن‌دوزی بلوچ»، مرکز دایرۀ المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 1 آذر 1400ش.
  • «ایران‌شهر پایانۀ صادرات سوزن‌دوزی کشور»، خبرگزاری صداوسیما، تاریخ درج مطلب: 28 دی 1399ش.
  • «به مناسبت سالمرگ شهناز خلیلی ایرندگانی مادر هنر بلوچ‌دوزی»، پایگاه خبری تحلیلی انصاف، تاریخ درج مطلب: 3 مهر 1402ش.
  • بهدانی، مریم و رادینا، زیبا، «بررسی تطبیقی نقوش سوزن‌دوزی‌های بلوچ و گلیمک‌های بلوچ خراسان جنوبی»، همایش ملی دستباف خراسان جنوبی دانشگاه بیرجند، آذر 1394ش.
  • «خامک‌دوزی بلوچی در نیمروز رونق یافته‌ است»، آژانس خبری پژواک، تاریخ درج مطلب: 27 دسامبر 2015م.
  • «روایتهایی از زنان سوزندوز بلوچ افغانستانی در محله شهید باهنر»، وبسایت شهرآرانیوز، تاریخ درج مطلب: 18 مرداد 1400ش.
  • «زرخاتون عظیمی ایرندگانی»، وب‌سایت مؤسسۀ هنرمندان پیشکسوت، تاریخ بازدید: 3 بهمن 1402ش.
  • «سوزن‌دوزی بلوچ یا بلوچ‌دوزی»، وبلاگ تک آرینا، تاریخ بازدید: 14 دی 1402ش.
  • «سوزندوزی بلوچ»، وبسایت مجموعۀ فرهنگی تاریخی نیاوران، 24 دی 1399ش.
  • «سوزن‌دوزی»، وبسایت مجلۀ دیپیا، تاریخ درج مطلب: 8 ژانویۀ 2023م.
  • سالور، آدریا، «همه چیز در رابطه با هنر سوزن‌دوزی بلوچی و هویت فرهنگی آن»، وب‌سایت روستاتیش، تاریخ درج مطلب: 24 تیر 1402ش.
  • «سوزن‌دوزی بلوچ یا بلوچ‌دوزی»، وبلاگ تک آرینا، تاریخ بازدید: 28 دی 1402ش.
  • «عروسی بلوچ»، وبسایت چابهارگشت، تاریخ بازدید: 8 آبان 1402ش.
  • کشاورز، گلناز و دیگران «نقوش هندسی در سوزن‌دوزی بلوچ»، دوفصل‌نامۀ علمی رجشمار، دورۀ اول، شمارۀ یک، بهار و تابستان 1399ش.
  • «قصۀ سوزن‌های بلوچی»، وب‌سایت روزنامۀ جام جم، تاریخ بازدید: 3 بهمن 1402ش.
  • قاسمی، مرضیه و دیگران، «ساختار صوری نقوش طبیعی در سوزن‌دوزی زنان بلوچ با تأکید بر نمونه‌های شهرستان سراوان»، فصل‌نامۀ علمی پژوهشی نگره، شمارۀ 27، پاییز 1392ش.
  • میرزایی، مونا، «بررسی لباس اقوام بلوچ»، وب‌سایت سارک، تاریخ درج مطلب: 22 خرداد 1398ش.
  • میرزایی، فاطمه و مافی‌تبار، آمنه، «تحلیل و طبقه‌بندی موضوعی انواع نقوش در سوزن‌دوزی بلوچ براساس اسلوب و هنرهای سنتی»، دوفصل‌نامۀ علمی دانش‌های بومی ایران، دورۀ، نهم، شمارۀ 19، بهار و تابستان 1401ش.
  • نکیدان، سودابه، «سوزندوزی؛ هنری که با نام مردم بلوچ گره خورده است»، دیجی کالا، تاریخ درج مطلب: 1 خرداد 1402ش.
  • «نفوذ هنر بلوچی‌دوزی زنان بلوچ در پوشاک سلطنتی خاندان پهلوی»، وب‌سایت روچ، تاریخ بازدید: 3 بهمن 1402ش.
  • «نقوش سوزن‌دوزی سنتی سیستان و بلوچستان»، وب‌سایت کارخونک، تاریخ بازدید: 4 بهمن 1402ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:سوزن‌دوزی_مردم_بلوچ&oldid=47841»