[[پرونده:North-of-iran.jpg|جایگزین=جشن ملی نوروز|بندانگشتی|جشن نوروز در استان گیلان]]
<big>'''جشنهای ملی ایران'''؛</big> مجموعهای از آیینهای مردمی ایرانیان با ریشۀ تاریخی و گویای هویت ملی و بومی.
<big>'''جشنهای ملی ایران'''؛</big> مجموعهای از آیینهای مردمی ایرانیان با ریشۀ تاریخی و گویای هویت ملی و بومی.
خط ۱۲:
خط ۱۳:
پژوهشگران تاریخ اجتماعی، جشنها و آیینها در ایران را بر اساس موضوع و علت برگزاری آنها به چند دسته تقسیم میکنند:
پژوهشگران تاریخ اجتماعی، جشنها و آیینها در ایران را بر اساس موضوع و علت برگزاری آنها به چند دسته تقسیم میکنند:
# [[جشن|جشنها]] و آیینهای باستانی و اسطورهای و فصلی پیش از ورود اسلام به ایران؛
#[[جشن|جشنها]] و آیینهای باستانی و اسطورهای و فصلی پیش از ورود اسلام به ایران؛
# جشنها و آیینهای دینی و مذهبی بعد از ورود اسلام به ایران؛
#جشنها و آیینهای دینی و مذهبی بعد از ورود اسلام به ایران؛
# جشنها و آیینهای ملی، میهنی و سیاسی.<ref>روحالامینی، آیینها و جشنهای کهن در ایران امروز، 1376ش، ص17.</ref>
#جشنها و آیینهای ملی، میهنی و سیاسی.<ref>روحالامینی، آیینها و جشنهای کهن در ایران امروز، 1376ش، ص17.</ref>
==تاریخچه جشنهای کهن ایرانیان==
==تاریخچه جشنهای کهن ایرانیان==
خط ۲۲:
خط ۲۳:
مهمترین جشنهای ملی ایرانیان که از دوران باستان تا کنون برجای مانده، عبارتاند از جشن [[نوروز]]،مهرگان، [[یلدا]]، تیرگان و [[جشن سده|سده]]. در این میان نوروز و یلدا تا به امروز بهصورت گسترده، ادامه یافتهاند ولی مهرگان و [[تیرگان]] و سده تنها در برخی از شهرها برگزار میشوند.
مهمترین جشنهای ملی ایرانیان که از دوران باستان تا کنون برجای مانده، عبارتاند از جشن [[نوروز]]،مهرگان، [[یلدا]]، تیرگان و [[جشن سده|سده]]. در این میان نوروز و یلدا تا به امروز بهصورت گسترده، ادامه یافتهاند ولی مهرگان و [[تیرگان]] و سده تنها در برخی از شهرها برگزار میشوند.
* '''جشن نوروز'''
*[[پرونده:Persepolis stairs of the Apadana relief.jpg|جایگزین=نوروز __تخت جمشید|بندانگشتی|یکی از نماد های نوروزی در تخت جمشید]]'''جشن نوروز'''
آغاز سال ایرانیان، از زمان خلقت انسان یعنی ابتدای هزاره هفتم از تاریخ عالم، روز هرمز از ماه فروردین، زمانیکه آفتاب در نصفالنهار، در نقطۀ اعتدال ربیعی قرار میگرفت و طالع، سرطان بوده است.<ref>تقیزاده، گاهشماری در ایران قدیم، 1357ش، ص65.</ref> جشن نوروز علاوه بر سنتی و ملی بودن، ریشه در عقاید مذهبی آریایی دارد که در گذر زمان، آموزههای دین [[زرتشت]] نیز با آن سازگار شده است و سپس ایرانیان، آن را با آموزههای دین اسلام نیز سازگار کردند.<ref> [https://irannama.iran.ir/home/-/irannama/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85+%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D9%85%D9%84%DB%8C+-+%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C «مراسمهای ملی- محلی»، وبسایت ایرانما.]</ref>
آغاز سال ایرانیان، از زمان خلقت انسان یعنی ابتدای هزاره هفتم از تاریخ عالم، روز هرمز از ماه فروردین، زمانیکه آفتاب در نصفالنهار، در نقطۀ اعتدال ربیعی قرار میگرفت و طالع، سرطان بوده است.<ref>تقیزاده، گاهشماری در ایران قدیم، 1357ش، ص65.</ref> جشن نوروز علاوه بر سنتی و ملی بودن، ریشه در عقاید مذهبی آریایی دارد که در گذر زمان، آموزههای دین [[زرتشت]] نیز با آن سازگار شده است و سپس ایرانیان، آن را با آموزههای دین اسلام نیز سازگار کردند.<ref> [https://irannama.iran.ir/home/-/irannama/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85+%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D9%85%D9%84%DB%8C+-+%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C «مراسمهای ملی- محلی»، وبسایت ایرانما.]</ref>
خط ۲۸:
خط ۲۹:
علاوه بر زرتشتیان و [[مسلمان|مسلمانان]]، که هر کدام این جشن را بر اساس باورها و اعتقادات خود برپا میکنند، در میان مسیحیان ارمنی و یهودیان فارسیزبان نیز این جشن برگزار میشود.<ref>روحالامینی، آیینها و جشنهای کهن در ایران امروز، 1376ش، ص19.</ref> برگزاری باشکوه این جشن در بین قشرها و گروههای مختلف اجتماعی با وجود [[جنگ|جنگها]] و دگرگونیهای سیاسی، اجتماعی، اعتقادی و علمی همواره پابرجا بوده و در فرهنگها و جامعهها نیز راه یافته است. برخی از آداب و رسوم جشن نوروز مانند نظافت و پاکیزهکردن خانه، تهیۀ لباس نو،<ref>بیرونی، آثارالباقیه، 1363ش، ص29.</ref> یاد درگذشتگان در پنجشنبۀ آخر سال<ref>بیرونی، آثارالباقیه، 1363ش، ص368.</ref> و دیدوبازدید مورد تأکید اسلام نیز بوده است.<ref>روحالامینی، آیینها و جشنهای کهن در ایران امروز، 1376ش، ص56-62.</ref>
علاوه بر زرتشتیان و [[مسلمان|مسلمانان]]، که هر کدام این جشن را بر اساس باورها و اعتقادات خود برپا میکنند، در میان مسیحیان ارمنی و یهودیان فارسیزبان نیز این جشن برگزار میشود.<ref>روحالامینی، آیینها و جشنهای کهن در ایران امروز، 1376ش، ص19.</ref> برگزاری باشکوه این جشن در بین قشرها و گروههای مختلف اجتماعی با وجود [[جنگ|جنگها]] و دگرگونیهای سیاسی، اجتماعی، اعتقادی و علمی همواره پابرجا بوده و در فرهنگها و جامعهها نیز راه یافته است. برخی از آداب و رسوم جشن نوروز مانند نظافت و پاکیزهکردن خانه، تهیۀ لباس نو،<ref>بیرونی، آثارالباقیه، 1363ش، ص29.</ref> یاد درگذشتگان در پنجشنبۀ آخر سال<ref>بیرونی، آثارالباقیه، 1363ش، ص368.</ref> و دیدوبازدید مورد تأکید اسلام نیز بوده است.<ref>روحالامینی، آیینها و جشنهای کهن در ایران امروز، 1376ش، ص56-62.</ref>
* '''جشن یلدا'''
*[[پرونده:Yalda.chelle.Iranian in JAPAN.jpg|جایگزین=شب یلدا|بندانگشتی|چیدن سفره یلدا در طولانی ترین شب سال]]'''جشن یلدا'''
یلدا از جمله جشنها و آیینهای خانوادگی است که در شب آخر [[پاییز]] و اول [[زمستان]] که درازترین شب سال است، برگزار میشود. از امور مهم و پسندیده در این شب انجام [[دید و بازدید|صلهرحم]] و رفتن به دیدار بزرگان خانواده است. برخی دیگر از آداب این شب عبارتاند از:
یلدا از جمله جشنها و آیینهای خانوادگی است که در شب آخر [[پاییز]] و اول [[زمستان]] که درازترین شب سال است، برگزار میشود. از امور مهم و پسندیده در این شب انجام [[دید و بازدید|صلهرحم]] و رفتن به دیدار بزرگان خانواده است. برخی دیگر از آداب این شب عبارتاند از:
# گرفتن [[فال حافظ]]؛
#گرفتن [[فال حافظ]]؛
# خواندن [[شاهنامه]]؛
#خواندن [[شاهنامه]]؛
# قصهگویی و شعرخوانی؛
#قصهگویی و شعرخوانی؛
# خوردن میوههایی مانند [[انار]] و هندوانه؛
#خوردن میوههایی مانند [[انار]] و هندوانه؛
# خوردن [[آجیل]] که شامل دانههای گندم و نخود برشته، تخمه، [[بادام]]، فندق، کشمش، انجیر و توت خشک است.<ref> [https://www.digikala.com/mag/yalda-night/ دبیری، «شب یلدا از کجا شروع شد؟»، وبسایت دیجی کالا.]</ref>
#خوردن [[آجیل]] که شامل دانههای گندم و نخود برشته، تخمه، [[بادام]]، فندق، کشمش، انجیر و توت خشک است.<ref> [https://www.digikala.com/mag/yalda-night/ دبیری، «شب یلدا از کجا شروع شد؟»، وبسایت دیجی کالا.]</ref>
* '''جشن مهرگان'''
*'''جشن مهرگان'''
[[پرونده:جشن مهرگان.jpg|جایگزین=جشن مهرگان|بندانگشتی|نسخه خطی شاهنامه: فریدون ضحاک را شکست میدهد.]]
در ایران باستان جشن مهرگان بعد از جشن نوروز دومین جشن مهم در بین مردم بود. عدهای همزمان شدن روز مهر با نام خود در مهرماه را علت برپایی این جشن بیان میکنند و عدۀ دیگر پیروزشدن کاوۀ آهنگر بر ضحاک و بهتخت نشستن فریدون را دلیل برگزاری آن دانستهاند. امروزه این جشن در میان زرتشتیان در شهرهای [[کرمان (شهر)|کرمان]]، [[شهر یزد|یزد]]، [[اصفهان]] و [[شیراز]] برپا میشود.<ref>. [https://www.kojaro.com/var/190846-mehregan-celebration/ زمانی نوری، «جشن مهرگان چیست/ هر چیزی که باید در بارۀ مهرگان بدانید»، وبسایت کجارو.]</ref>
در ایران باستان جشن مهرگان بعد از جشن نوروز دومین جشن مهم در بین مردم بود. عدهای همزمان شدن روز مهر با نام خود در مهرماه را علت برپایی این جشن بیان میکنند و عدۀ دیگر پیروزشدن کاوۀ آهنگر بر ضحاک و بهتخت نشستن فریدون را دلیل برگزاری آن دانستهاند. امروزه این جشن در میان زرتشتیان در شهرهای [[کرمان (شهر)|کرمان]]، [[شهر یزد|یزد]]، [[اصفهان]] و [[شیراز]] برپا میشود.<ref>. [https://www.kojaro.com/var/190846-mehregan-celebration/ زمانی نوری، «جشن مهرگان چیست/ هر چیزی که باید در بارۀ مهرگان بدانید»، وبسایت کجارو.]</ref>
* '''جشن تیرگان'''
*'''جشن تیرگان'''
از جمله جشنهای باستانی که امروزه تنها در چند شهر [[گیلان]] و [[مازندران]]، شیراز، [[اهواز]] و در برخی نقاط یزد برگزار میشود، جشن تیرگان است که در آثار ملی ایران نیز ثبت شده است. این جشن در سیزدهم تیرماه برگزار میشود. در این جشن مراسمهایی مانند فال کوزه، آبپاشی، دستبند تیر و باد و خوردن میوه و گندم برپا میشود.
از جمله جشنهای باستانی که امروزه تنها در چند شهر [[گیلان]] و [[مازندران]]، شیراز، [[اهواز]] و در برخی نقاط یزد برگزار میشود، جشن تیرگان است که در آثار ملی ایران نیز ثبت شده است. این جشن در سیزدهم تیرماه برگزار میشود. در این جشن مراسمهایی مانند فال کوزه، آبپاشی، دستبند تیر و باد و خوردن میوه و گندم برپا میشود.
* '''جشن سده'''
*'''جشن سده'''
علیرغم اینکه در آداب و رسوم جشن سده، بخشی از آداب زرتشتیان اجرا میشود ولی بسیاری از مورخان آن را از جمله جشنهای ملی ایران باستان بیان میکنند که همچون جشن نوروز از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. امروزه این جشن در کرمان و یزد برگزار میشود. سده معرف صدمین روز زمستان از تقویم ایران باستان است. این جشن دهم بهمن برگزار میشود. از جمله آداب آن روشنکردن آتش و گرد آن جمعشدن و شادیکردن است و در پایان، کشاورزان از خاکستر آتش برمیدارند و بر زمین کشاورزی خود میپاشند و آن را مایۀ [[برکت]] میدانند.<ref> [https://www.kojaro.com/history-art-culture/193570-sadeh-iran-ancient-festival/ بهزادیمنش، «جشن سده چیست؟ و چه زمانی برگزار میشود؟»، وبسایت کجارو.]</ref>
علیرغم اینکه در آداب و رسوم جشن سده، بخشی از آداب زرتشتیان اجرا میشود ولی بسیاری از مورخان آن را از جمله جشنهای ملی ایران باستان بیان میکنند که همچون جشن نوروز از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. امروزه این جشن در کرمان و یزد برگزار میشود. سده معرف صدمین روز زمستان از تقویم ایران باستان است. این جشن دهم بهمن برگزار میشود. از جمله آداب آن روشنکردن آتش و گرد آن جمعشدن و شادیکردن است و در پایان، کشاورزان از خاکستر آتش برمیدارند و بر زمین کشاورزی خود میپاشند و آن را مایۀ [[برکت]] میدانند.<ref> [https://www.kojaro.com/history-art-culture/193570-sadeh-iran-ancient-festival/ بهزادیمنش، «جشن سده چیست؟ و چه زمانی برگزار میشود؟»، وبسایت کجارو.]</ref>
خط ۵۳:
خط ۵۴:
با ورود اسلام به ایران، علاوه بر جشنهای باستانی، جشنهای مذهبی نیز به مناسبت بزرگداشت و یادآوری رویدادها و بهویژه تولد پیشوایان دین اسلام و مذهب [[شیعه]] برگزار میشود. این جشنها عبارتاند از:
با ورود اسلام به ایران، علاوه بر جشنهای باستانی، جشنهای مذهبی نیز به مناسبت بزرگداشت و یادآوری رویدادها و بهویژه تولد پیشوایان دین اسلام و مذهب [[شیعه]] برگزار میشود. این جشنها عبارتاند از:
# عید فطر؛ [[عید فطر]] مهمترین عید مسلمانان است که نماد همبستگی امت اسلامی در سراسر جهان بهشمار میرود. از جمله مراسم مهم این روز، نماز عید فطر است. شدعید قربان؛ [[عید قربان]] یا عیدالاضحی دومین عید بزرگ مسلمانان است که در تاریخ دهم ذیالحجه برگزار میشود و به آن عید گوسفندکشان نیز گفته میشود. در ایران اسلامی نیز با تأسی از دین اسلام این روز را جشن میگیرند. پژوهشگران این روز را همپای نوروز میدانند و آن را با جشن مهرگان مقایسه میکنند. برخی از مراسمهای این روز، برگزاری نماز عید و قربانیکردن است.
#عید فطر؛ [[عید فطر]] مهمترین عید مسلمانان است که نماد همبستگی امت اسلامی در سراسر جهان بهشمار میرود. از جمله مراسم مهم این روز، نماز عید فطر است. شدعید قربان؛ [[عید قربان]] یا عیدالاضحی دومین عید بزرگ مسلمانان است که در تاریخ دهم ذیالحجه برگزار میشود و به آن عید گوسفندکشان نیز گفته میشود. در ایران اسلامی نیز با تأسی از دین اسلام این روز را جشن میگیرند. پژوهشگران این روز را همپای نوروز میدانند و آن را با جشن مهرگان مقایسه میکنند. برخی از مراسمهای این روز، برگزاری نماز عید و قربانیکردن است.
# جشن میلاد [[حضرت محمد|پیامبر اسلام]]؛ این جشن از ۱۲ ربیعالاول تاریخ ولادت پیامبر اسلام به روایت اهل سنت تا ۱۷ ربیعالاول به روایت تشیع، به مدت یک هفته برگزار میشود و آن را هفتۀ وحدت نامگذاری کردهاند.
#[[پرونده:4703720.jpg|جایگزین=جشن غدیر در تهران|بندانگشتی|بزرگترین جشن و مهمانی غدیر در قلب تهران]]جشن میلاد [[حضرت محمد|پیامبر اسلام]]؛ این جشن از ۱۲ ربیعالاول تاریخ ولادت پیامبر اسلام به روایت اهل سنت تا ۱۷ ربیعالاول به روایت تشیع، به مدت یک هفته برگزار میشود و آن را هفتۀ وحدت نامگذاری کردهاند.
# عید مبعث؛ ۲۷ [[ربیع الاول|ربیعالاول]] سالروز مبعوثشدن حضرت محمد به پیامبری است و ایرانیان مسلمان این روز را جشن میگیرند.
#عید مبعث؛ ۲۷ [[ربیع الاول|ربیعالاول]] سالروز مبعوثشدن حضرت محمد به پیامبری است و ایرانیان مسلمان این روز را جشن میگیرند.
# [[عید غدیر]]؛ در ۱۸ [[ذی حجه|ذیالحجه]] هر سال بهمناسبت برگزیدهشدن [[امام علی]] به جانشینی پیامبر اسلام در غدیر خم، جشن بزرگی در بین شیعیان برگزار میشود که از جمله جشنهای بزرگ در ایران اسلامی بهشمار میرود.
#[[عید غدیر]]؛ در ۱۸ [[ذی حجه|ذیالحجه]] هر سال بهمناسبت برگزیدهشدن [[امام علی]] به جانشینی پیامبر اسلام در غدیر خم، جشن بزرگی در بین شیعیان برگزار میشود که از جمله جشنهای بزرگ در ایران اسلامی بهشمار میرود.
# جشن میلاد امام زمان؛ این جشن نیز بهمناسبت تولد امام زمان در [[نیمه شعبان|نیمۀ شعبان]] هر سال با شکوه بسیار برگزار میشود.<ref> [http://guidtouristique.blogfa.com/post/95 کوچکی، «اعیاد مذهبی»، وبلاگ گردشگری.]</ref>
#جشن میلاد امام زمان؛ این جشن نیز بهمناسبت تولد امام زمان در [[نیمه شعبان|نیمۀ شعبان]] هر سال با شکوه بسیار برگزار میشود.<ref> [http://guidtouristique.blogfa.com/post/95 کوچکی، «اعیاد مذهبی»، وبلاگ گردشگری.]</ref>
==جشن پیروزی انقلاب اسلامی در ایران==
==جشن پیروزی انقلاب اسلامی در ایران==
[[پرونده:Eghtesadnews-703386.jpg|جایگزین= راهپیمایی ۲۲ بهمن |بندانگشتی|برگزاری جشن و راهپمایی ۲۲ بهمن در میدان آزادی تهران]]
جشن ۲۲ بهمن بهمناسبت سالروز پیروزی [[انقلاب اسلامی]]، از جمله جشنهای ملی بزرگ در ایران است که هر سال باشکوه برگزار میشود. در ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ ش مبارزۀ پانزدهسالۀ مردم ایران اسلامی به رهبری [[امام خمینی]] به ثمر نشست و نظام ۲۵۰۰ سالۀ شاهنشاهی ریشهکن شد. در این روز بهمناسبت سرنگونی پادشاهی خاندان پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی، جشن ملی برگزار میشود.
جشن ۲۲ بهمن بهمناسبت سالروز پیروزی [[انقلاب اسلامی]]، از جمله جشنهای ملی بزرگ در ایران است که هر سال باشکوه برگزار میشود. در ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ ش مبارزۀ پانزدهسالۀ مردم ایران اسلامی به رهبری [[امام خمینی]] به ثمر نشست و نظام ۲۵۰۰ سالۀ شاهنشاهی ریشهکن شد. در این روز بهمناسبت سرنگونی پادشاهی خاندان پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی، جشن ملی برگزار میشود.
نسخهٔ ۶ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۴۶
جشن نوروز در استان گیلان
جشنهای ملی ایران؛ مجموعهای از آیینهای مردمی ایرانیان با ریشۀ تاریخی و گویای هویت ملی و بومی.
جشن ملی هر سرزمین از جمله مهمترین راههای شناخت آداب و رسوم و هویت ملی آن سرزمین است. هدف از برپایی چنین مراسمهایی، نهادینهسازی باورها و ارزشها فرهنگی و دینی پذیرفتهشده در جامعه و ایجاد همبستگی و سرزندگی افراد جامعه است.
معرفی جشنهای ملی ایران
جشنهای ملی آن دسته از آیینهای مردمی هستند که ریشه در تاریخ کهن یک سرزمین دارند و نشاندهندۀ هویت ملی و بومی آن سرزمین هستند.[۱]
فلسفۀ برگزاری جشنها
جشنهای ملی در ایران نوعی آداب و مناسک دینی[۲] هستند که ریشه در تاریخ چند هزارسالۀ این سرزمین کهن دارند. این جشنها که برگرفته از باورها و اعتقادات اقوام مختلف در دورههای تاریخی این مرز و بوم هستند بر اساس پیوند جشنها و آیینها با اسطورههای دینی، انگیزهها و مناسبتهای خاص، با نمادهای اعتقادی برپا میشوند. برخی از این جشنها با گذشت زمان و آمیخته شدن آنها با اعتقادات و فرهنگهای مختلف در هر منطقه، حالت محلی به خود گرفتهاند.[۳]
انواع جشنهای ملی در ایران
پژوهشگران تاریخ اجتماعی، جشنها و آیینها در ایران را بر اساس موضوع و علت برگزاری آنها به چند دسته تقسیم میکنند:
جشنها و آیینهای باستانی و اسطورهای و فصلی پیش از ورود اسلام به ایران؛
جشنها و آیینهای دینی و مذهبی بعد از ورود اسلام به ایران؛
در تقویم ایران پیش از اسلام علاوه بر نامگذاری ۱۲ ماه سال، هر یک از روزهای ماه، نام معینی داشت، بهعنوان مثال روز نخست هر ماه اورمزد نام داشت، روز دوم بهمن، روز سوم اردیبهشت، روز چهارم شهریور و به همین ترتیب تا روز سیام نامگذاری شده بود. هرگاه نام روز با نام ماه مصادف میشد مردم آن را خوشیمن میدانستند و آن را جشن میگرفتند و به این ترتیب جشنهای دوازدهگانهای که عبارت بودند از فروردینگان که مصادف بود با ۱۹فروروردین، اردیبهشتگان مصادف بود با ۳ اردیبهشت، خوردگان مصادف بود با ۶ خرداد، تیرگان مصادف بود با ۱۳ تیر، امردادگان مصاف بود با ۷ مرداد، شهریورگان مصادف بود با ۴ شهریور، مهرگان مصادف بود با ۶ مهر، آبانگان مصادف بود با ۱۰ آبان، آذرگان مصادف بود با ۹ آذر، دیگان مصادف بود با ۸، ۱۵ و ۲۳ دی ماه، بهمنگان یا بهمنجنه مصادف بود با ۲ بهمن و در آخر، سپندمذگان در ۵ اسفند شکل گرفت که مدتها بعد از ورود اسلام به ایران نیز رواج داشتند. از دیگر علتهای برپایی این جشنها علاوه بر مناسبتهای فصلی، بهرهوریهای کشاورزی بود.[۵]
مهمترین جشنهای ملی ایران
مهمترین جشنهای ملی ایرانیان که از دوران باستان تا کنون برجای مانده، عبارتاند از جشن نوروز،مهرگان، یلدا، تیرگان و سده. در این میان نوروز و یلدا تا به امروز بهصورت گسترده، ادامه یافتهاند ولی مهرگان و تیرگان و سده تنها در برخی از شهرها برگزار میشوند.
یکی از نماد های نوروزی در تخت جمشیدجشن نوروز
آغاز سال ایرانیان، از زمان خلقت انسان یعنی ابتدای هزاره هفتم از تاریخ عالم، روز هرمز از ماه فروردین، زمانیکه آفتاب در نصفالنهار، در نقطۀ اعتدال ربیعی قرار میگرفت و طالع، سرطان بوده است.[۶] جشن نوروز علاوه بر سنتی و ملی بودن، ریشه در عقاید مذهبی آریایی دارد که در گذر زمان، آموزههای دین زرتشت نیز با آن سازگار شده است و سپس ایرانیان، آن را با آموزههای دین اسلام نیز سازگار کردند.[۷]
علاوه بر زرتشتیان و مسلمانان، که هر کدام این جشن را بر اساس باورها و اعتقادات خود برپا میکنند، در میان مسیحیان ارمنی و یهودیان فارسیزبان نیز این جشن برگزار میشود.[۸] برگزاری باشکوه این جشن در بین قشرها و گروههای مختلف اجتماعی با وجود جنگها و دگرگونیهای سیاسی، اجتماعی، اعتقادی و علمی همواره پابرجا بوده و در فرهنگها و جامعهها نیز راه یافته است. برخی از آداب و رسوم جشن نوروز مانند نظافت و پاکیزهکردن خانه، تهیۀ لباس نو،[۹] یاد درگذشتگان در پنجشنبۀ آخر سال[۱۰] و دیدوبازدید مورد تأکید اسلام نیز بوده است.[۱۱]
چیدن سفره یلدا در طولانی ترین شب سالجشن یلدا
یلدا از جمله جشنها و آیینهای خانوادگی است که در شب آخر پاییز و اول زمستان که درازترین شب سال است، برگزار میشود. از امور مهم و پسندیده در این شب انجام صلهرحم و رفتن به دیدار بزرگان خانواده است. برخی دیگر از آداب این شب عبارتاند از:
خوردن آجیل که شامل دانههای گندم و نخود برشته، تخمه، بادام، فندق، کشمش، انجیر و توت خشک است.[۱۲]
جشن مهرگان
نسخه خطی شاهنامه: فریدون ضحاک را شکست میدهد.
در ایران باستان جشن مهرگان بعد از جشن نوروز دومین جشن مهم در بین مردم بود. عدهای همزمان شدن روز مهر با نام خود در مهرماه را علت برپایی این جشن بیان میکنند و عدۀ دیگر پیروزشدن کاوۀ آهنگر بر ضحاک و بهتخت نشستن فریدون را دلیل برگزاری آن دانستهاند. امروزه این جشن در میان زرتشتیان در شهرهای کرمان، یزد، اصفهان و شیراز برپا میشود.[۱۳]
جشن تیرگان
از جمله جشنهای باستانی که امروزه تنها در چند شهر گیلان و مازندران، شیراز، اهواز و در برخی نقاط یزد برگزار میشود، جشن تیرگان است که در آثار ملی ایران نیز ثبت شده است. این جشن در سیزدهم تیرماه برگزار میشود. در این جشن مراسمهایی مانند فال کوزه، آبپاشی، دستبند تیر و باد و خوردن میوه و گندم برپا میشود.
جشن سده
علیرغم اینکه در آداب و رسوم جشن سده، بخشی از آداب زرتشتیان اجرا میشود ولی بسیاری از مورخان آن را از جمله جشنهای ملی ایران باستان بیان میکنند که همچون جشن نوروز از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. امروزه این جشن در کرمان و یزد برگزار میشود. سده معرف صدمین روز زمستان از تقویم ایران باستان است. این جشن دهم بهمن برگزار میشود. از جمله آداب آن روشنکردن آتش و گرد آن جمعشدن و شادیکردن است و در پایان، کشاورزان از خاکستر آتش برمیدارند و بر زمین کشاورزی خود میپاشند و آن را مایۀ برکت میدانند.[۱۴]
جشنهای دینی و مذهبی در ایران
با ورود اسلام به ایران، علاوه بر جشنهای باستانی، جشنهای مذهبی نیز به مناسبت بزرگداشت و یادآوری رویدادها و بهویژه تولد پیشوایان دین اسلام و مذهب شیعه برگزار میشود. این جشنها عبارتاند از:
عید فطر؛ عید فطر مهمترین عید مسلمانان است که نماد همبستگی امت اسلامی در سراسر جهان بهشمار میرود. از جمله مراسم مهم این روز، نماز عید فطر است. شدعید قربان؛ عید قربان یا عیدالاضحی دومین عید بزرگ مسلمانان است که در تاریخ دهم ذیالحجه برگزار میشود و به آن عید گوسفندکشان نیز گفته میشود. در ایران اسلامی نیز با تأسی از دین اسلام این روز را جشن میگیرند. پژوهشگران این روز را همپای نوروز میدانند و آن را با جشن مهرگان مقایسه میکنند. برخی از مراسمهای این روز، برگزاری نماز عید و قربانیکردن است.
بزرگترین جشن و مهمانی غدیر در قلب تهرانجشن میلاد پیامبر اسلام؛ این جشن از ۱۲ ربیعالاول تاریخ ولادت پیامبر اسلام به روایت اهل سنت تا ۱۷ ربیعالاول به روایت تشیع، به مدت یک هفته برگزار میشود و آن را هفتۀ وحدت نامگذاری کردهاند.
عید مبعث؛ ۲۷ ربیعالاول سالروز مبعوثشدن حضرت محمد به پیامبری است و ایرانیان مسلمان این روز را جشن میگیرند.
عید غدیر؛ در ۱۸ ذیالحجه هر سال بهمناسبت برگزیدهشدن امام علی به جانشینی پیامبر اسلام در غدیر خم، جشن بزرگی در بین شیعیان برگزار میشود که از جمله جشنهای بزرگ در ایران اسلامی بهشمار میرود.
جشن میلاد امام زمان؛ این جشن نیز بهمناسبت تولد امام زمان در نیمۀ شعبان هر سال با شکوه بسیار برگزار میشود.[۱۵]
جشن پیروزی انقلاب اسلامی در ایران
برگزاری جشن و راهپمایی ۲۲ بهمن در میدان آزادی تهران
جشن ۲۲ بهمن بهمناسبت سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، از جمله جشنهای ملی بزرگ در ایران است که هر سال باشکوه برگزار میشود. در ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ ش مبارزۀ پانزدهسالۀ مردم ایران اسلامی به رهبری امام خمینی به ثمر نشست و نظام ۲۵۰۰ سالۀ شاهنشاهی ریشهکن شد. در این روز بهمناسبت سرنگونی پادشاهی خاندان پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی، جشن ملی برگزار میشود.
از منظر بسیاری از اندیشمندان و پژوهگشران، زنده نگهداشتن باورها و ارزشهای فرهنگی در جامعه و تقویت و آموزش آداب و رسوم صحیح بر اساس آموزههای دینی، زمینه را برای برپایی جشنها و آیینها فراهم میکند و از ریشهدواندن بسیاری از باورهای نادرست یا خرافی و نفوذ باورها و ارزشهای بیگانه در سنتها و آیینهای اصیل، جلوگیری میکند.[۱۶]
