پیش‌نویس:ازدواج: تفاوت میان نسخه‌ها
project>امان الله فصیحی |
project>حمید گلزار ابرابزار |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{درشت|'''ازدواج'''}}؛ پیوند مشروع، قانونی و پایدار زن و مرد در ساختار خانواده. | |||
ازدواج، یک قرارداد دینی و قانونی برای پیوند و معاشرت زن و مرد است. این تعهد حقوقی به‌صورت معمول، در ساختار [[خانواده]] و با هدف تأمین پایدار نیازهای عاطفی، روانی و جنسی زن و مرد صورت می‌پذیرد و تکامل معنوی آن دو را نیز در پی دارد. امروزه با گسترش سبک‌های زندگیِ برآمده از فرهنگ بیگانه و غربی، گونه‌های متفاوتی از هم‌باشی مورد توجه قرار می‌گیرد که ازدواج و نهاد خانواده را تهدید می‌کند. | ازدواج، یک قرارداد دینی و قانونی برای پیوند و معاشرت زن و مرد است. این تعهد حقوقی به‌صورت معمول، در ساختار [[خانواده]] و با هدف تأمین پایدار نیازهای عاطفی، روانی و جنسی زن و مرد صورت می‌پذیرد و تکامل معنوی آن دو را نیز در پی دارد. امروزه با گسترش سبک‌های زندگیِ برآمده از فرهنگ بیگانه و غربی، گونه‌های متفاوتی از هم‌باشی مورد توجه قرار می‌گیرد که ازدواج و نهاد خانواده را تهدید می‌کند. | ||
== مفهوم‌شناسی از دواج == | |||
ازدواج، امر قراردادی، قانونی، مشروع و مبتنی بر غریزه و فطرت انسانی است که به‌شیوهٔ همسرگزینی به‌انجام رسیده و منافعی از جمله ایجاد آرامش، ارضای نیاز جنسی و تکامل معنوی را به‌همراه دارد. عقد ازدواج، معاشرت زن و مرد را در چارچوب خانواده، مشروعیت بخشیده و حقوق و مسئولیت‌هایی برای هر دو جانب به‌وجود می‌آورد. با قرارداد ازدواج، دو فرد ناهم‌جنس بالغ، به‌هم پیوسته و برقراری ارتباط جنسی دائم یا موقت میان آنها مجاز شمرده شده و سلامت خانواده، فرزندان، جامعه و نسل بشری تأمین می‌شود.<ref>ابراهیمی‌پور، شاخص‌های خانوادهٔ مطلوب در اسلام، 1391ش، ص25.</ref> | |||
== | == تاریخچه ازدواج == | ||
ازدواج پدیده‌ای فراگیر است که در همهٔ زمان‌ها، مکان‌ها و همهٔ جوامع وجود داشته و تنها راه تشکیل خانواده به‌شمار آمده است. در روم باستان ازدواج امری اجباری بوده و دختران در دولت‌شهر اسپارت حتی در انتخاب همسر خود دخالتی نداشتند و ازدواج مطابق نظر پدران و مادران انجام می‌شد. ایرانیان عهد ساسانیان نیز سنت ازدواج را پاس داشته وتک شوهری را اصلی قاطع در ازدواج می‌دانستند.<ref>[http://askdin.com/thread/تاریخچه-ازدواج «تاریخچۀ ازدواج»، وب‌سایت مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی.]</ref> | |||
==عوامل | با ورود [[دین]] اسلام در حوزهٔ جغرافیای بزرگ ایران باستان، ازدواج تنها نهاد مشروع تأمین نیازهای طبیعی و تکامل معنوی زن و مرد بوده و سلطهٔ خود را تا هنوز حفظ کرده است. به‌همین جهت به‌مسایل مربوط به‌پیمان ازدواج در ملل و نظام‌های حقوقی مختلف، توجه ویژه‌ای شده است.<ref>ابراهیمی‌پور، شاخص‌های خانوادهٔ مطلوب در اسلام، 1391ش، ص20.</ref> | ||
== اهمیت ازدواج == | |||
# ازدواج موجودیت دو انسان را از جهات بسیار، به‌هم مرتبط ساخته و محیط طبیعی برای تولید مثل و پرورش نوع انسان را بنیان می‌نهد و از این راه، بر جسم و جان، اندیشه و آیندهٔ انسان‌ها اثرگذار است.<ref>ابراهیمی‌پور، شاخص‌های خانوادهٔ مطلوب در اسلام، 1391ش، ص20.</ref> | |||
# ازدواج در آموزه‌های دینی و به‌ویژه در قرآن، از نشانه‌های الهی، مایهٔ آرامش زن و مرد و موجب رحمت و مودت در روابط آن دو معرفی شده است.<ref>سورهٔ روم، آیهٔ 21.</ref> | |||
# انسانی که ازدواج می‌کند در روایات اسلامی از منزلت بالایی برخوردار است؛ حتی مناسک و کنش‌های عبادی و روزمره انسان متأهل، برتر و بافضیلت‌تر از اعمال شخص مجرد دانسته شده است.<ref>ابراهیمی‌پور، شاخص‌های خانوادهٔ مطلوب در اسلام، 1391ش، ص26.</ref> | |||
== وضعیت ازدواج در ایران == | |||
طبق آمار سازمان ثبت احوال ایران، در نیمهٔ نخست سال ۱۴۰۱ش در کل کشور، بیش از ۲۲۵ هزار ازدواج و ۹۴ هزار [[طلاق]] به‌ثبت رسیده است.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/14011109000744/رقابت-تنگاتنگ-ازدواج-و-طلاق-در-کشور-تهران-در-صدر-همه-آمارها حاجی‌بابایی، «رقابت تنگاتنگ ازدواج و طلاق در کشور/ تهران در صدر همه آمارها»، خبرگزاری فارس.]</ref> بر اساس دیدگاه کارشناسان و با توجه به شاخص‌های علمی، نرخ ازدواج در ایران، کاهشی بوده و به مرز بحران رسیده است. | |||
=== بالا رفتن سن ازدواج === | |||
بر اساس اطلاعات موجود، میانگین سن ازدواج که در ده‌های گذشته، در پسران ۲۵ تا ۲۶ سال بود، امروزه به ۲۹ سال رسیده است و میانگین سن ازدواج در بین دختران، از ۱۸ تا ۲۰ سال به ۲۴ سال رسیده است.<ref>[https://snn.ir/fa/news/947658/وضعیت-ازدواج-در-کشور-بحرانی-است-ضرورت-تغییر-ماهیت-فرابخشی-معاونت-امور-زنان-دولت-جدید «وضعیت ازدواج در کشور بحرانی است»، خبرگزاری دانشجو.]</ref> | |||
=== حجم پائین ازدواج === | |||
تعداد ازدواج‌های اتفاق افتاده، به‌عنوان شاخص دوم وضعیت بحرانی ازدواج جوانان یاد شده است که بر اساس آمار، سال‌به‌سال تعداد ازدواج جوانان کم شده و حجم قابل توجهی از جمعیت پسران جوان ۲۰ تا ۴۹ سال و دختران ۱۵ تا ۴۹ سال ازدواج نمی‌کنند. بر اساس آخرین آمار، نزدیک به ۱۲ میلیون نفر از جوانان فعلی کشور، در بازه سنی مطرح شده هنوز ازدواج نکرده‌اند.<ref>[https://snn.ir/fa/news/947658/وضعیت-ازدواج-در-کشور-بحرانی-است-ضرورت-تغییر-ماهیت-فرابخشی-معاونت-امور-زنان-دولت-جدید «وضعیت ازدواج در کشور بحرانی است»، خبرگزاری دانشجو.]</ref> | |||
=== اولویت نداشتن ازدواج === | |||
سومین شاخص بحران ازدواج، گرایش و نگرش جوانان مبنی بر اولویت نداشتن ازدواج است. بر خلاف گذشته که از دوران نوجوانی به‌بعد در میان افراد و خانوادهٔ آنها، ازدواج دغدغهٔ جدی بود، امروزه، ازدواج به‌عنوان یک اولویت در نظام فرهنگی، مطرح نیست یا کمتر این‌گونه است.<ref>[https://snn.ir/fa/news/947658/وضعیت-ازدواج-در-کشور-بحرانی-است-ضرورت-تغییر-ماهیت-فرابخشی-معاونت-امور-زنان-دولت-جدید «وضعیت ازدواج در کشور بحرانی است»، خبرگزاری دانشجو.]</ref> | |||
=== کاهش سن بلوغ جنسی و افزایش سن ازدواج === | |||
کاهش سن بلوغ جنسی نوجوانان و فعال‌شدن زودهنگام غریزهٔ جنسی از یک‌سو و افزایش سن ازدواج از سوی دیگر، از دیگر شاخص‌های بحران ازدواج در ایران است. اما اگر بلوغ زود رس جنسی با کاهش سن از دواج همراه باشد آسیبی درپی ندارد.<ref>[https://snn.ir/fa/news/947658/وضعیت-ازدواج-در-کشور-بحرانی-است-ضرورت-تغییر-ماهیت-فرابخشی-معاونت-امور-زنان-دولت-جدید «وضعیت ازدواج در کشور بحرانی است»، خبرگزاری دانشجو.]</ref> | |||
== عوامل تهدیدکنندهٔ ازدواج == | |||
عوامل زیادی نهاد ازدواج را مورد تهدید قرار داده و فرصت‌های انجام آن را در ایران، دچار محدودیت کرده است. | عوامل زیادی نهاد ازدواج را مورد تهدید قرار داده و فرصت‌های انجام آن را در ایران، دچار محدودیت کرده است. | ||
#مسکن؛ | # مسکن؛ | ||
#اشتغال؛ | # اشتغال؛ | ||
#طولانی بودن نظام آموزشی؛ | # طولانی بودن نظام آموزشی؛ | ||
#وضعیت سربازی؛ | # وضعیت سربازی؛ | ||
#وضعیت تفریح و اوقات فراغت جوانان؛ <ref>[https://snn.ir/fa/news/947658/ | # وضعیت تفریح و اوقات فراغت جوانان؛<ref>[https://snn.ir/fa/news/947658/وضعیت-ازدواج-در-کشور-بحرانی-است-ضرورت-تغییر-ماهیت-فرابخشی-معاونت-امور-زنان-دولت-جدید «وضعیت ازدواج در کشور بحرانی است»، خبرگزاری دانشجو.]</ref> | ||
#ایده‌آل‌گرایی جوانان؛ | # ایده‌آل‌گرایی جوانان؛ | ||
#سخت‌گیری خانواده‌ها؛ | # سخت‌گیری خانواده‌ها؛ | ||
#دسترسی آسان به جایگزین‌های ازدواج.<ref>[https://www.pasokhkadeh.ir/72459/ | # دسترسی آسان به جایگزین‌های ازدواج.<ref>[https://www.pasokhkadeh.ir/72459/مهمترین-علل-تأخیر-در-ازدواج-جوانان-چیس/ «مهمترین علل تأخیر در ازدواج جوانان چیست؟»، وب‌سایت پاسخکده.]</ref> | ||
==آثار ازدواج== | |||
===تشکیل خانواده=== | == آثار ازدواج == | ||
خانواده اولین واحد اجتماعی، حقوقی و بنیادی<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1358ش، | === تشکیل خانواده === | ||
خانواده اولین واحد اجتماعی، حقوقی و بنیادی<ref>قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1358ش، مادهٔ 10.</ref> جامعه است که جهت رفع نیازمندی‌های جنسی، عاطفی و تکامل معنوی پایدار مرد و زن، توسط نهاد ازدواج ایجاد شده و استمرار نسل بشری از نتایج اساسی آن به‌شمار می‌آید. پیمان ازدواج دارای یک مفهوم زیربنایی اخلاقی است که جایگاه شخص سوم (فرزند) در آن، بیش از جایگاه دو طرف قرارداد، در نظر گرفته شده است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/25721/%C2«Ø®ÙاÙØ´-ÙÙسÙÛ-از-خاÙÙادÙ%C2»-در-Ú¯ÙتâÙÚ¯Ù-با-برÙدا-Ø¢ÙÙ
ÙÙد-(ÙÛÙسÙÙ-جاÙ
عÙ-Ù-اخÙاÙ) «خوانش فلسفی از خانواده در گفتگو با برندا آلموند (فیلسوف جامعه و اخلاق)»، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> | |||
=== آرامش === | === آرامش === | ||
آرامش یکی از نیازهای مهم انسان برای سامان زندگی در این جهان است. آرامشی که در پرتو رابطه زن و مرد شکل می‌گیرد و هر دو به آن راضی می‌شوند از انگیزه‌های اصلی ازدواج محسوب می‌شود. قرآن نیز علت آفرینش انسان در دو جنس زن و مرد را رسیدن به آرامش به‌واسطه ازدواج، معرفی کرده است.<ref>سوره اعراف، آیه 189.</ref> | آرامش یکی از نیازهای مهم انسان برای سامان زندگی در این جهان است. آرامشی که در پرتو رابطه زن و مرد شکل می‌گیرد و هر دو به آن راضی می‌شوند از انگیزه‌های اصلی ازدواج محسوب می‌شود. قرآن نیز علت آفرینش انسان در دو جنس زن و مرد را رسیدن به آرامش به‌واسطه ازدواج، معرفی کرده است.<ref>سوره اعراف، آیه 189.</ref> | ||
همچنین در آیه دیگری انس و الفت انسان‌ها و رسیدن آنها به آرامش در پرتو زوجیت را از نشانه‌های خداوند دانسته است.<ref>سوره روم، آیه 21.</ref> | همچنین در آیه دیگری انس و الفت انسان‌ها و رسیدن آنها به آرامش در پرتو زوجیت را از نشانه‌های خداوند دانسته است.<ref>سوره روم، آیه 21.</ref> در سخنان پیامبر خدا نیز شادمان شدن و آرامش یافتن انسان از دیدن همسر شایسته، از بهترین بهره‌های مؤمن در دنیا تلقی شده است.<ref>[http://lib.eshia.ir/11024/14/7/أفاد حر عاملی، وسائل الشیعه، 1416ق، ج۱۴، ص۷.]</ref> شیخ طبرسی در تفسیر آیه «هُنَّ لِبَاسٌ لَکُمْ وَأَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنّ»،<ref>سوره بقره، آیه 187.</ref> لباس بودن زن و شوهر برای یکدیگر را به‌معنای مایه آرامش بودن زوجین برای همدیگر دانسته است.<ref>[http://lib.eshia.ir/12023/2/22/الكثرة طبرسی، مجمع البیان، 1408ق، ج۲، ص۲۲.]</ref> | ||
=== حفظ ایمان، آبرو و امنیت === | === حفظ ایمان، آبرو و امنیت === | ||
برخی از مفسران قرآن، ازدواج را همچون لباس، موجب پنهان‌داشتن زشتی‌های زن و شوهر دانسته‌اند؛ یعنی همان‌گونه که لباس عیب‌ها و بدی‌های انسان را می‌پوشاند، زن و شوهر نیز همانند لباس، عیب‌ها و نارسایی‌های همدیگر را می‌پوشانند.<ref>قرائتی، تفسیر نور، 1383ش، ج1، ص292.</ref> | برخی از مفسران قرآن، ازدواج را همچون لباس، موجب پنهان‌داشتن زشتی‌های زن و شوهر دانسته‌اند؛ یعنی همان‌گونه که لباس عیب‌ها و بدی‌های انسان را می‌پوشاند، زن و شوهر نیز همانند لباس، عیب‌ها و نارسایی‌های همدیگر را می‌پوشانند.<ref>قرائتی، تفسیر نور، 1383ش، ج1، ص292.</ref> | ||
همچنین ازدواج می‌تواند امنیت آبرویی و اخلاقی در افراد ایجاد کند و این خود موجب امنیت اجتماعی خواهد بود. در ازدواج، زن و شوهر به‌منزله لباس مایه عفت و پوشیدگی هم می‌شوند اما در رابطه جنسی بدون ازدواج این امر مهم وجود ندارد که درنتیجه موجب بی‌عفتی و برهنگی یکدیگر شده و امنیت اخلاقی جامعه نیز خدشه‌دار می‌شود.<ref> | همچنین ازدواج می‌تواند امنیت آبرویی و اخلاقی در افراد ایجاد کند و این خود موجب امنیت اجتماعی خواهد بود. در ازدواج، زن و شوهر به‌منزله لباس مایه عفت و پوشیدگی هم می‌شوند اما در رابطه جنسی بدون ازدواج این امر مهم وجود ندارد که درنتیجه موجب بی‌عفتی و برهنگی یکدیگر شده و امنیت اخلاقی جامعه نیز خدشه‌دار می‌شود.<ref>حداد عادل، فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی، 1387ش، ص۷۲.</ref> به‌همین دلیل، پیامبر اسلام ازدواج را موجب حفظ نیمی از دین دانسته و توصیه می‌کند که برای حفظ نیم دیگرِ دین، تقوای الهی پیشه کنید.<ref>[http://lib.eshia.ir/11005/5/329/أحرز کلینی، کافی، 1387ش، ج۵، ص۳۳۹.]</ref> | ||
=== حفظ نوع بشر === | === حفظ نوع بشر === | ||
ازدواج، تنها راه بقای انسان و جامعه است. قرآن به این حقیقت تصریح می‌کند که خداوند فقط این راه را برای بقای نسل موجودات قرار داده است. خدا برای انسان‌ها و حیوانات از جنس خودشان، جفت‌هایی قرارداد تا با ازدواج، نسل انسان و | ازدواج، تنها راه بقای انسان و جامعه است. قرآن به این حقیقت تصریح می‌کند که خداوند فقط این راه را برای بقای نسل موجودات قرار داده است. خدا برای انسان‌ها و حیوانات از جنس خودشان، جفت‌هایی قرارداد تا با ازدواج، نسل انسان و سایر گونه‌های حیوانات تکثیر گردد.<ref>سوره شوری، آیه 11.</ref> | ||
قرآن کریم ادامه یافتن نسل را بر ازدواج مترتب می‌کند و بیان می‌دارد که خداوند از جنس خود انسان‌ها همسرانی برای‌شان قرارداد و از همسران، فرزندان و نوه‌هایی به‌وجود آورد.<ref>سوره نحل، آیه 72.</ref> قرآن در کنار سفارش به سنت الهی ازدواج که موجب بقای نسل انسان‌ها است، از زنا<ref>سوره اسراء، آیه 32.</ref> | قرآن کریم ادامه یافتن نسل را بر ازدواج مترتب می‌کند و بیان می‌دارد که خداوند از جنس خود انسان‌ها همسرانی برای‌شان قرارداد و از همسران، فرزندان و نوه‌هایی به‌وجود آورد.<ref>سوره نحل، آیه 72.</ref> قرآن در کنار سفارش به سنت الهی ازدواج که موجب بقای نسل انسان‌ها است، از زنا<ref>سوره اسراء، آیه 32.</ref> و لواط نهی می‌کند و این دو را قطع‌کننده تداوم نسل انسان می‌داند.<ref>سوره عنکبوت، آیه 29.</ref> | ||
=== تأمین نیازهای جنسی === | === تأمین نیازهای جنسی === | ||
غریزه جنسی یک استعداد و تمایل طبیعی و فطری در انسان است که منجر به همسرخواهی و آمیزش جنسی است.<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، 1381ش، ذیل واژه غریزه.</ref> غریزه جنسی با وجود این‌که خاستگاه زیستی دارد، دارای ساختار روانی ـ عاطفی است؛ ساختاری که مجموعه‌ای از توانمندی‌های روانی و بدنی، نیازها و احساس‌ها را در خود داشته و آثار عاطفی، اخلاقی، معنوی و اجتماعی فراوانی | غریزه جنسی یک استعداد و تمایل طبیعی و فطری در انسان است که منجر به همسرخواهی و آمیزش جنسی است.<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، 1381ش، ذیل واژه غریزه.</ref> غریزه جنسی با وجود این‌که خاستگاه زیستی دارد، دارای ساختار روانی ـ عاطفی است؛ ساختاری که مجموعه‌ای از توانمندی‌های روانی و بدنی، نیازها و احساس‌ها را در خود داشته و آثار عاطفی، اخلاقی، معنوی و اجتماعی فراوانی دربردارد.<ref>فقیهی، تربیت جنسی: مبانی، اصول و روش‌ها از منظر قرآن و حدیث، 1394ش، ص45.</ref> | ||
آموزه‌های اسلام بر ازدواج به‌عنوان تنها راه اطفای غریزه و نیاز جنسی تأکید کرده است.<ref>سوره مؤمنون، آیه 5-6.</ref> رسیدگی به نیاز جنسی از طریق ازدواج، شیوه‌ای مطلوب، معقول و اجتماع پسند است که موجب آرامش است.<ref>نوابی‌نژاد، مشاوره ازدواج، ۱۳۷۹ش، ص۶-7.</ref> البته اطفاء و ارضای غریزه جنسی، هدف اصلی ازدواج نیست اما رسیدن به لذت جنسی که خواسته همه انسان‌ها است یکی از پیامدهای مهم ازدواج است.<ref>سوره آل‌عمران، آیه 14.</ref> | آموزه‌های اسلام بر ازدواج به‌عنوان تنها راه اطفای غریزه و نیاز جنسی تأکید کرده است.<ref>سوره مؤمنون، آیه 5-6.</ref> رسیدگی به نیاز جنسی از طریق ازدواج، شیوه‌ای مطلوب، معقول و اجتماع پسند است که موجب آرامش است.<ref>نوابی‌نژاد، مشاوره ازدواج، ۱۳۷۹ش، ص۶-7.</ref> البته اطفاء و ارضای غریزه جنسی، هدف اصلی ازدواج نیست اما رسیدن به لذت جنسی که خواسته همه انسان‌ها است یکی از پیامدهای مهم ازدواج است.<ref>سوره آل‌عمران، آیه 14.</ref> | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۹: | ||
یکی از نیازهای فطری انسان، علاقه او به داشتن فرزند و درک لذت پدری و مادری است. داشتن فرزند موجب زیبایی زندگی دنیا است که در قرآن نیز به آن اشاره شده است.<ref>سوره کهف، آیه 46.</ref> یکی دیگر از خواسته‌های فطری انسان در فرزندآوری، داشتن فرزند شایسته و صالح است. در قرآن نیز به این خواست درونی و فطری انسانی اشاره شده است که انسان از خداوند می‌خواهد که فرزند صالحی به آنها عطا کند تا در ازای آن شکرگزار باشند.<ref>سوره اعراف، آیه 189.</ref> | یکی از نیازهای فطری انسان، علاقه او به داشتن فرزند و درک لذت پدری و مادری است. داشتن فرزند موجب زیبایی زندگی دنیا است که در قرآن نیز به آن اشاره شده است.<ref>سوره کهف، آیه 46.</ref> یکی دیگر از خواسته‌های فطری انسان در فرزندآوری، داشتن فرزند شایسته و صالح است. در قرآن نیز به این خواست درونی و فطری انسانی اشاره شده است که انسان از خداوند می‌خواهد که فرزند صالحی به آنها عطا کند تا در ازای آن شکرگزار باشند.<ref>سوره اعراف، آیه 189.</ref> | ||
البته فرزند صالح و شایسته، هم مطالبه انبیای الهی است همچون زکریای نبی که بارها از خداوند فرزند شایسته که جانشین او باشد<ref>سوره مریم، آیه 5.</ref> | البته فرزند صالح و شایسته، هم مطالبه انبیای الهی است همچون زکریای نبی که بارها از خداوند فرزند شایسته که جانشین او باشد<ref>سوره مریم، آیه 5.</ref> یا مورد رضایت پروردگار باشد،<ref>سوره مریم، آیه 6.</ref> طلب کرده است و هم مطلوب الهی است. به‌همین دلیل وقتی خداوند به مریم بشارت عیسای مسیح را می‌دهد، او را فرزندی معرفی می‌کند که در دنیا و آخرت صاحب شخصیت و از مقربان الهی است.<ref>سوره آل‌عمران، آیه 45.</ref> | ||
روی دیگر نیاز به فرزند، نیاز و خواست قلبیِ بقای نسل است که قرآن کریم در آیه | روی دیگر نیاز به فرزند، نیاز و خواست قلبیِ بقای نسل است که قرآن کریم در آیه ۲۲۳ سوره بقره، آن را به کشت در زمین تشبیه می‌کند. از این‌رو خداوند، طبیعت مردان و زنان را به‌شکلی آفریده است که به همدیگر متمایل باشند و بین زن و مرد مهربانی و عطوفت قرار داده است تا به‌وسیله ازدواج به همدیگر نزدیک شده و موجبات بقای نسل را فراهم آورند.<ref>[http://lib.eshia.ir/12016/2/213/فمحصل طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، 1393ش، ج۲، ص۲۱۳.]</ref> | ||
=== مودت و رحمت === | === مودت و رحمت === | ||
از آثار ازدواج، شکل‌گیری مودت و رحمت (عطوفت و مهربانی) بین زوجین است که قرآن از آن به‌عنوان یکی از آیات الهی نام می‌برد.<ref>سوره روم، آیه 21.</ref> علامه طباطبایی مودت را محبتی قلبی دانسته است که در مقام عمل خود را نشان می‌دهد؛ برخلاف محبت که فقط در قلب است.<ref>[http://lib.eshia.ir/12016/16/166/ومن طباطابئی، المیزان فی تفسیر القرآن، 1393ش ، | از آثار ازدواج، شکل‌گیری مودت و رحمت (عطوفت و مهربانی) بین زوجین است که قرآن از آن به‌عنوان یکی از آیات الهی نام می‌برد.<ref>سوره روم، آیه 21.</ref> علامه طباطبایی مودت را محبتی قلبی دانسته است که در مقام عمل خود را نشان می‌دهد؛ برخلاف محبت که فقط در قلب است.<ref>[http://lib.eshia.ir/12016/16/166/ومن طباطابئی، المیزان فی تفسیر القرآن، 1393ش ، ج۱۶، ص۱۶۶.]</ref> | ||
فخر رازی رحمت را در ادامه مودت معنا کرده است؛ یعنی زمانی که زوجین دچار ضعف و ناتوانی می‌شوند و گرایش‌های محبتی و هیجانی به همدیگر ندارند، رحمت جای مودت را می‌گیرد تا علاوه بر حفظ زندگی، به همدیگر ترحم و مهربانی کرده و از یکدیگر نگهداری و محافظت کنند.<ref>[http://lib.eshia.ir/41730/25/92/فَالْمَوَدَّةُ فخر رازی، تفسیر کبیر، 1420ق، | فخر رازی رحمت را در ادامه مودت معنا کرده است؛ یعنی زمانی که زوجین دچار ضعف و ناتوانی می‌شوند و گرایش‌های محبتی و هیجانی به همدیگر ندارند، رحمت جای مودت را می‌گیرد تا علاوه بر حفظ زندگی، به همدیگر ترحم و مهربانی کرده و از یکدیگر نگهداری و محافظت کنند.<ref>[http://lib.eshia.ir/41730/25/92/فَالْمَوَدَّةُ فخر رازی، تفسیر کبیر، 1420ق، ج۲۵، ص۹۲.]</ref> ناصر مکارم شیرازی تفاوت مودت و رحمت را چنین بیان کرده که مودت غالباً دوطرفه است اما رحمت یک جانبه و ایثارگرانه است.<ref>[http://lib.eshia.ir/50082/16/393 مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 1374ش، ج۱۶، ص۳۹۳.]</ref> | ||
=== گشایش در روزی === | === گشایش در روزی === | ||
قرآن کریم به کسانی که به‌سبب ترس از تنگ‌دستی و فقر، ازدواج نمی‌کنند، امیدواری می‌دهد که خداوند از فضل خویش شما را بی‌نیاز می‌گرداند.<ref>سوره نور، آیه 32.</ref> علامه طباطبایی در تفسیر آیه مذکور، بی‌نیاز شدن با ازدواج را وعده الهی دانسته و تحقق وعده الهی را منوط به خواست الهی می‌داند که در پی صلاحیت داشتن شخصی که ازدواج کرده، می‌آید.<ref>[http://lib.eshia.ir/12016/15/113/وعد طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، 1393ش، ج۱۵، | قرآن کریم به کسانی که به‌سبب ترس از تنگ‌دستی و فقر، ازدواج نمی‌کنند، امیدواری می‌دهد که خداوند از فضل خویش شما را بی‌نیاز می‌گرداند.<ref>سوره نور، آیه 32.</ref> علامه طباطبایی در تفسیر آیه مذکور، بی‌نیاز شدن با ازدواج را وعده الهی دانسته و تحقق وعده الهی را منوط به خواست الهی می‌داند که در پی صلاحیت داشتن شخصی که ازدواج کرده، می‌آید.<ref>[http://lib.eshia.ir/12016/15/113/وعد طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، 1393ش، ج۱۵، ص۱۱۳.]</ref> | ||
روایات اسلامی نیز به‌روشنی، ازدواج را موجب گشایش در رزق و روزی دانسته‌اند. امام صادق می‌گوید مردی نزد پیامبر خدا از تنگ‌دستی شکایت کرد، پیامبر به او سفارش کرد که ازدواج کند و در پی ازدواج، گشایش چشمگیری در روزی‌اش پدید آمد.<ref>[http://lib.eshia.ir/11005/5/330/ترك کلینی، کافی، 1387ش، ج۵، ص۳۳۰.]</ref> در روایت دیگری از پیامبر خدا نقل شده که معنای ازدواج نکردن به‌خاطر ترس از فقر و هزینه زندگی، سوءظن به خداوند عزوجل است در حالی که خداوند در آیه | روایات اسلامی نیز به‌روشنی، ازدواج را موجب گشایش در رزق و روزی دانسته‌اند. امام صادق می‌گوید مردی نزد پیامبر خدا از تنگ‌دستی شکایت کرد، پیامبر به او سفارش کرد که ازدواج کند و در پی ازدواج، گشایش چشمگیری در روزی‌اش پدید آمد.<ref>[http://lib.eshia.ir/11005/5/330/ترك کلینی، کافی، 1387ش، ج۵، ص۳۳۰.]</ref> در روایت دیگری از پیامبر خدا نقل شده که معنای ازدواج نکردن به‌خاطر ترس از فقر و هزینه زندگی، سوءظن به خداوند عزوجل است در حالی که خداوند در آیه ۳۲ سوره نور وعده به بی‌نیاز کردن مزدوجین داده است.<ref>[http://lib.eshia.ir/11005/5/331/ترك کلینی، کافی، 1387ش، ج۵، ص۳۳1.]</ref> | ||
=== جلوگیری از بیماری‌های جسمی و روانی === | === جلوگیری از بیماری‌های جسمی و روانی === | ||
در نظر روان‌شناسان، محرومیت از ارضای خواسته‌های جنسی، یکی از ریشه‌های عوارضی از قبیل ناراحتی‌های عصبی و بیماری‌های روانی است. همچنین عوارض جسمی متعددی از قبیل تنگی نفس، افزایش | در نظر روان‌شناسان، محرومیت از ارضای خواسته‌های جنسی، یکی از ریشه‌های عوارضی از قبیل ناراحتی‌های عصبی و بیماری‌های روانی است. همچنین عوارض جسمی متعددی از قبیل تنگی نفس، افزایش تپش قلب، خستگی و کوفتگی عمومی، ناراحتی معده، سردرد و ضعف عمومی در اثر عدم ارضای خواسته‌های جنسی، در بدن ایجاد می‌شود. البته زیاده‌روی در برآورده کردن خواسته‌های جنسی نیز پیامدهای خطرناک‌تری از قبیل بیماری سیفلیس، سوزاک و ایدز خواهد داشت.<ref>حبیب‌نژاد، پیوند آسمانی، ۱۳۸۱ش، ص۶۰، به نقل از ازدواج در آستانه علم، ص۱۰۸.</ref> | ||
== جایگزین‌های ازدواج در فرهنگ بیگانه == | |||
=== کمون‌ها === | |||
همراه با آزادی وسیع روابط جنسی میان زن و مرد که در دهه‌های گذشته در جوامع غربی پدید آمده است، نوع دیگری از روابط بین زن و مرد در چارچوب هم‌خانگی یا زندگی مشترک یک زن با یک مرد بدون ازدواج شکل گرفته است. از دههٔ ۱۹۶۰م تحت تأثیر برخی دیدگاه‌های رادیکال، کمون‌ها، به‌عنوان جایگزین خانواده به‌صحنه آمده و برخی جوانان غربی را جذب کرده است. این گروه‌ها مشتمل برشماری از مردان و زنان است که با یکدیگر ارتباط جنسی مشترک داشته و از دیدگاه ایدئولوگ‌ها، نوعی بازگشت به طبیعت و احیای دوبارهٔ کمون‌های اولیهٔ پیش از تاریخ دانسته شده است.<ref>ابراهیمی‌پور، شاخص‌های خانوادهٔ مطلوب در اسلام، 1391ش، ص20.</ref> | |||
=== هم‌خانگی === | |||
با افول الگوهای سنّتی خانواده و تغییر در ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی، گونه‌های جدید ازدواج سر برآورده‌اند.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/69770/جایگاه-خانواده-در-غرب استیون مینتز، «جایگاه خانواده در غرب»، پرتال جامع علوم اسلامی.]</ref> جامعهٔ غرب تلاش کرده است تا ارتباط نامشروع زن و مرد را مشروع دانسته و با نام‌های جدیدی چون هم‌باشی و هم‌خانگی، آن را موجّه جلوه دهد.<ref>[http://www.jwss.ir/article_120260.html عظیم‌پور و پاپی‌نژاد، «راهکارهای مقابله با ازدواج سفید از منظر قرآن و روایات»، 1384ش، ص70.]</ref> | |||
== جایگزین‌های ازدواج در ایران == | |||
امروزه جایگزین‌های ازدواج در دو شکل هم‌خانگی و هم‌باشی در ایران نیز، دیده می‌شود. هم‌خانگی، وضعیتی است که زن و مرد به‌صورت غیررسمی در یک خانهٔ مشترک زندگی می‌کنند و با یکدیگر رابطهٔ جنسی ندارند. در وضعیت هم‌باشی، دو فرد غیر هم‌جنس در یک خانه زندگی می‌کنند و با یکدیگر رابطهٔ جنسی نیز دارند.<ref>[https://rahjooyan.org/blog/ازدواج-سفید/ «ازدواج سفید چیست؟ شرایط ازدواج سفید در ایران»، وب‌سایت وکلای دادگستری ره‌جویان عدالت.]</ref> | |||
همچنین بر اساس برخی آمارها، روی آوردن جوانان به‌زندگی مجردی در برخی کلان‌شهرهای ایران به ۳۰ درصد رسیده است. آمار دختران در این جامعة آماری، رو به افزایش است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/94647/زندگی-مجردی-و-هم-خانگی،-ره-آورد-سبک-زندگی-غربی-برای-جوانان-ایرانی «زندگی مجردی و هم‌خانگی، ره‌آورد سبک زندگی غربی برای جوانان ایرانی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref> دسترسی آسان و ارزان بودن جایگزین‌های ازدواج روابط چندگانه دختر و پسر، خانه‌های مجردی، گسترش نرم‌افزارهای ارتباط جمعی، صنعتی شدن کشورها، آشنایی نوجوانان و جوانان با روابط پنهانی و بالارفتن سن ازدواج، وجود سایت‌های غیراخلاقی از دیگر جایگزین‌های ازدواج ذکر شده است.[https://psychology.avije.org/marriage-counseling/عوامل-زندگی-مشترک-بدون-چیست/]<ref>«عوامل هم خانگی یا زندگی مشترک بدون ازدواج»، وب‌سایتمرکز مشاوره خانواده و روانشناسی آویژه.</ref> | |||
== | == شیوه‌های حفظ نهاد ازدواج == | ||
=== | === تعمیق ارزش‌های دینی و فرهنگی === | ||
خویشتن‌داری و تقوا، از شیوه‌های مؤثر در ایجاد، حفظ و تعمیق نهاد ازدواج به‌شمار آمده است. هرچه مایهٔ دینی، عفت و تقوا در فرد، پررنگ‌تر و عمیق‌تر باشد، احتمال پذیرش وسوسه‌های برقراری ارتباط با جنس مخالف در قالب دوستی‌های مخفی یا همباشی‌های بدون ازدواج، کمتر می‌شود. تقوا از اصول رفتاری- اخلاقی است که در قرآن بسیار توصیه شده است و این اصل در غریزهٔ جنسی نمود بیشتری پیدا می‌کند. این امر در روایت‌های تاریخی مانند توصیهٔ لوط پیامبر به قوم خود، به‌عنوان مهمترین اصل رفتاری جهت مهار غریزهٔ جنسی دیده می‌شود.<ref>[http://www.jwss.ir/article_120260.html عظیم‌پور و پاپی‌نژاد، «راهکارهای مقابله با ازدواج سفید از منظر قرآن و روایات»، 1384ش، ص82.]</ref> احیای واسطه‌گری ازدواج یکی دیگر از ارزش‌های دینی و فرهنگی در این زمینه است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/4980475/زمانی-برای-احیای-سنت-واسطه-گری-در-ازدواج «زمانی برای احیای سنت واسطه‌گری در ازدواج»، خبرگرزاری مهر.]</ref> | |||
=== تعمیق ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی === | |||
ترغیب به ساده‌زیستی و ازدواج آسان، دوری از هزینه‌های گزاف برگزاری جشن‌ها، به حداقل رساندن محرک‌های جنسی در اجتماع، سالم‌سازی رابطه‌های اجتماعی، سامان‌دهی حضور زنان در اجتماع و محیط‌های مختلط و جهت‌دهی مناسب به‌رابطه‌های جنسی در مسیر ازدواج برای حفظ سلامت جامعه و جلوگیری از ایجاد زمینه‌های فساد، از راهکارهای احیای امر ازدواج شمرده شده است.<ref>[http://www.jwss.ir/article_120260.html عظیم‌پور و پاپی‌نژاد، «راهکارهای مقابله با ازدواج سفید از منظر قرآن و روایات»، 1384ش، ص83-85.]</ref> | |||
=== تعمیق ارزش‌های اجتماعی === | |||
ازدواج از نهادهای کهن تمدنی و اجتماعی انسان‌ها است. صیانت از این ارزش اجتماعی و حرمت گذاشتن به آن موجب حفظ جامعه از هرگونه آلودگی و انحرافات و تأمین فضای آرام و سالم جهت انجام فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی می‌شود.<ref>[http://www.jwss.ir/article_120260.html عظیم‌پور و پاپی‌نژاد، «راهکارهای مقابله با ازدواج سفید از منظر قرآن و روایات»، 1384ش، ص9.]</ref> | |||
===تعمیق ارزش‌های | |||
ازدواج از نهادهای کهن تمدنی و اجتماعی انسان‌ها است. صیانت از این ارزش اجتماعی و حرمت گذاشتن به آن موجب حفظ جامعه از هرگونه آلودگی و انحرافات و تأمین فضای آرام و سالم جهت انجام فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی می‌شود.<ref>[http://www.jwss.ir/article_120260.html | |||
#تلاش برای اصلاح باورها و آداب و رسوم ازدواج در | === سیاست‌گذاری دولتی === | ||
#تشویق | # تلاش برای اصلاح باورها و آداب و رسوم ازدواج در همهٔ مناطق کشور؛ | ||
#آگاهی‌بخشی روزآمد | # تشویق جوانان و خانواده‌ها به‌برپایی جشن‌های گروهی و کاهش هزینه‌های ازدواج؛ | ||
#تمهید زمینه‌های کار و اشتغال جوانان؛ | # آگاهی‌بخشی روزآمد دربارهٔ چگونگی تشکیل خانواده، روش‌ها و آداب همسرگزینی و ازدواج آسان و شرعی از طریق رسانه‌های گروهی، صدا و سیما، کتب درسی و آموزش عالی؛<ref>[http://www.jwss.ir/article_120260.html عظیم‌پور و پاپی‌نژاد، «راهکارهای مقابله با ازدواج سفید از منظر قرآن و روایات»، 1384ش، ص85.]</ref> | ||
#آشنایی خانواده‌ها با سبک زندگی مطلوب و پرهیز از تجملات و هزینه‌های سنگین در ازدواج؛<ref>[http://www.jwss.ir/article_120260.html | # تمهید زمینه‌های کار و اشتغال جوانان؛ | ||
#اصلاح و بازتعریف اهداف و رسالت نهادهای ذی‌ربط ازدواج مانند وزارت ورزش و جوانان و معاونت امور زنان و | # آشنایی خانواده‌ها با سبک زندگی مطلوب و پرهیز از تجملات و هزینه‌های سنگین در ازدواج؛<ref>[http://www.jwss.ir/article_120260.html عظیم‌پور و پاپی‌نژاد، «راهکارهای مقابله با ازدواج سفید از منظر قرآن و روایات»، 1384ش، ص90.]</ref> | ||
# اصلاح و بازتعریف اهداف و رسالت نهادهای ذی‌ربط ازدواج مانند وزارت ورزش و جوانان و معاونت امور زنان و خانوادهٔ ریاست جمهوری.<ref>[https://snn.ir/fa/news/947658/وضعیت-ازدواج-در-کشور-بحرانی-است-ضرورت-تغییر-ماهیت-فرابخشی-معاونت-امور-زنان-دولت-جدید «وضعیت ازدواج در کشور بحرانی است»، خبرگزاری دانشجو.]</ref> | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | == منابع == | ||
*قرآن کریم. | {{آغاز منابع}} | ||
*ابراهیمی‌پور، قاسم، شاخص‌های | * قرآن کریم. | ||
*«ازدواج سفید چیست؟ شرایط ازدواج سفید در ایران»، وب‌سایت وکلای دادگستری ره‌جویان عدالت، تاریخ بازدید: | * ابراهیمی‌پور، قاسم، شاخص‌های خانوادهٔ مطلوب در اسلام، قم، مرکزبررسی‌های راهبردی ریاست جمهوری با همکاری پژوهشگاه المصطفی، ۱۳۹۱ش. | ||
*استیون مینتز، سوزان کلوگ، | * «ازدواج سفید چیست؟ شرایط ازدواج سفید در ایران»، وب‌سایت وکلای دادگستری ره‌جویان عدالت، تاریخ بازدید: ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | ||
*اسدپور، (بی‌نام)، | * استیون مینتز، سوزان کلوگ، ترجمهٔ مرتضی مداحی، «جایگاه خانواده در غرب»، پرتال جامع علوم اسلامی، تاریخ بازدید: ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | ||
*انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، | * اسدپور، (بی‌نام)، «مسألهٔ زن در نظام اندیشه‌ای شهید مطهری»، پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | ||
* | * انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، ۱۳۸۱ش. | ||
*حاجی‌بابایی، زهرا، «رقابت تنگاتنگ ازدواج و طلاق در کشور/ تهران در صدر | * «تاریخچهٔ ازدواج»، وب‌سایت مرکز ملی پاسخگویی به‌سوالات دینی، تاریخ بازدید: ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | ||
*حبیب‌نژاد، سید احمد، پیوند آسمانی، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، ۱۳۸۱ش. | * حاجی‌بابایی، زهرا، «رقابت تنگاتنگ ازدواج و طلاق در کشور/ تهران در صدر همهٔ آمارها»، وب‌سایت خبرگزاری فارس؛ باشگاه توانا، تاریخ درج مطلب: ۱۰ بهمن ۱۴۰۱ش. | ||
* | * حبیب‌نژاد، سید احمد، پیوند آسمانی، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، ۱۳۸۱ش. | ||
*حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل | * حدادعادل، غلامعلی، فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی، تهران، سروش، ۱۳۸۷ش. | ||
*«خوانش فلسفی از خانواده در گفتگو با برندا آلموند (فیلسوف جامعه و اخلاق)»، وب‌سایت مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: | * حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آل‌البیت علیهم السلام، ۱۴۱۶ق. | ||
*«زندگی مجردی و هم‌خانگی، ره‌آورد سبک زندگی غربی برای جوانان ایرانی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: | * «خوانش فلسفی از خانواده در گفتگو با برندا آلموند (فیلسوف جامعه و اخلاق)»، وب‌سایت مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۷ آبان ۱۳۹۳ش. | ||
*«زمانی برای احیای سنت واسطه‌گری در ازدواج»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: | * «زندگی مجردی و هم‌خانگی، ره‌آورد سبک زندگی غربی برای جوانان ایرانی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۵ فروردین ۱۳۹۵ش. | ||
*باطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، | * «زمانی برای احیای سنت واسطه‌گری در ازدواج»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲ مرداد ۱۳۹۹ش. | ||
*طبرسی، فضل بن حسن، | * باطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۳ق. | ||
* | * طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۸ق. | ||
*«عوامل هم خانگی یا زندگی مشترک بدون ازدواج»، وب‌سای تمرکز مشاوره خانواده و | * عظیم‌پور، عظیم و پاپی‌نژاد، فاطمه، «راهکارهای مقابله با ازدواج سفید از منظر قرآن و روایات»، مطالعات راهبردی زنان، شمارهٔ ۸۴، شهریور ۱۳۸۴ش. | ||
*فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر کبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، | * «عوامل هم خانگی یا زندگی مشترک بدون ازدواج»، وب‌سای تمرکز مشاوره خانواده و روانشناسی آویژه، تاریخ درج مطلب: ۴ مارچ ۲۰۲۱م. | ||
*فقیهی، علی‌نقی، تربیت جنسی: مبانی، اصول و روش‌ها از منظر قرآن و حدیث، قم، | * فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر کبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق. | ||
*قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، | * فقیهی، علی‌نقی، تربیت جنسی: مبانی، اصول و روش‌ها از منظر قرآن و حدیث، قم، مؤسسه فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۴ش. | ||
*قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوب | * قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، چاپ یازدهم، ۱۳۸۳ش. | ||
*کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم، | * قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوب ۱۳۵۸ش. | ||
*مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، | * کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۸۷ش. | ||
* | * مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش. | ||
*نوابی‌نژاد، شکوه، مشاوره ازدواج، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، ۱۳۷۹ش. | * «مهمترین علل تأخیر در ازدواج جوانان چیست؟»، وب‌سایت پاسخکده، تاریخ بازد دید: ۳۰ خرداد ۱۴۰۲ش. | ||
*«وضعیت ازدواج در کشور بحرانی است»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: | * نوابی‌نژاد، شکوه، مشاوره ازدواج، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، ۱۳۷۹ش. | ||
*هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام، قم، مؤسسه | * «وضعیت ازدواج در کشور بحرانی است»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۱۹ تیر ۱۴۰۰ش. | ||
* هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام، قم، مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش. | |||
{{پایان منابع}} | |||
نسخهٔ ۳۱ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۵:۰۵
ازدواج؛ پیوند مشروع، قانونی و پایدار زن و مرد در ساختار خانواده.
ازدواج، یک قرارداد دینی و قانونی برای پیوند و معاشرت زن و مرد است. این تعهد حقوقی به‌صورت معمول، در ساختار خانواده و با هدف تأمین پایدار نیازهای عاطفی، روانی و جنسی زن و مرد صورت می‌پذیرد و تکامل معنوی آن دو را نیز در پی دارد. امروزه با گسترش سبک‌های زندگیِ برآمده از فرهنگ بیگانه و غربی، گونه‌های متفاوتی از هم‌باشی مورد توجه قرار می‌گیرد که ازدواج و نهاد خانواده را تهدید می‌کند.
مفهوم‌شناسی از دواج
ازدواج، امر قراردادی، قانونی، مشروع و مبتنی بر غریزه و فطرت انسانی است که به‌شیوهٔ همسرگزینی به‌انجام رسیده و منافعی از جمله ایجاد آرامش، ارضای نیاز جنسی و تکامل معنوی را به‌همراه دارد. عقد ازدواج، معاشرت زن و مرد را در چارچوب خانواده، مشروعیت بخشیده و حقوق و مسئولیت‌هایی برای هر دو جانب به‌وجود می‌آورد. با قرارداد ازدواج، دو فرد ناهم‌جنس بالغ، به‌هم پیوسته و برقراری ارتباط جنسی دائم یا موقت میان آنها مجاز شمرده شده و سلامت خانواده، فرزندان، جامعه و نسل بشری تأمین می‌شود.[۱]
تاریخچه ازدواج
ازدواج پدیده‌ای فراگیر است که در همهٔ زمان‌ها، مکان‌ها و همهٔ جوامع وجود داشته و تنها راه تشکیل خانواده به‌شمار آمده است. در روم باستان ازدواج امری اجباری بوده و دختران در دولت‌شهر اسپارت حتی در انتخاب همسر خود دخالتی نداشتند و ازدواج مطابق نظر پدران و مادران انجام می‌شد. ایرانیان عهد ساسانیان نیز سنت ازدواج را پاس داشته وتک شوهری را اصلی قاطع در ازدواج می‌دانستند.[۲]
با ورود دین اسلام در حوزهٔ جغرافیای بزرگ ایران باستان، ازدواج تنها نهاد مشروع تأمین نیازهای طبیعی و تکامل معنوی زن و مرد بوده و سلطهٔ خود را تا هنوز حفظ کرده است. به‌همین جهت به‌مسایل مربوط به‌پیمان ازدواج در ملل و نظام‌های حقوقی مختلف، توجه ویژه‌ای شده است.[۳]
اهمیت ازدواج
- ازدواج موجودیت دو انسان را از جهات بسیار، به‌هم مرتبط ساخته و محیط طبیعی برای تولید مثل و پرورش نوع انسان را بنیان می‌نهد و از این راه، بر جسم و جان، اندیشه و آیندهٔ انسان‌ها اثرگذار است.[۴]
- ازدواج در آموزه‌های دینی و به‌ویژه در قرآن، از نشانه‌های الهی، مایهٔ آرامش زن و مرد و موجب رحمت و مودت در روابط آن دو معرفی شده است.[۵]
- انسانی که ازدواج می‌کند در روایات اسلامی از منزلت بالایی برخوردار است؛ حتی مناسک و کنش‌های عبادی و روزمره انسان متأهل، برتر و بافضیلت‌تر از اعمال شخص مجرد دانسته شده است.[۶]
وضعیت ازدواج در ایران
طبق آمار سازمان ثبت احوال ایران، در نیمهٔ نخست سال ۱۴۰۱ش در کل کشور، بیش از ۲۲۵ هزار ازدواج و ۹۴ هزار طلاق به‌ثبت رسیده است.[۷] بر اساس دیدگاه کارشناسان و با توجه به شاخص‌های علمی، نرخ ازدواج در ایران، کاهشی بوده و به مرز بحران رسیده است.
بالا رفتن سن ازدواج
بر اساس اطلاعات موجود، میانگین سن ازدواج که در ده‌های گذشته، در پسران ۲۵ تا ۲۶ سال بود، امروزه به ۲۹ سال رسیده است و میانگین سن ازدواج در بین دختران، از ۱۸ تا ۲۰ سال به ۲۴ سال رسیده است.[۸]
حجم پائین ازدواج
تعداد ازدواج‌های اتفاق افتاده، به‌عنوان شاخص دوم وضعیت بحرانی ازدواج جوانان یاد شده است که بر اساس آمار، سال‌به‌سال تعداد ازدواج جوانان کم شده و حجم قابل توجهی از جمعیت پسران جوان ۲۰ تا ۴۹ سال و دختران ۱۵ تا ۴۹ سال ازدواج نمی‌کنند. بر اساس آخرین آمار، نزدیک به ۱۲ میلیون نفر از جوانان فعلی کشور، در بازه سنی مطرح شده هنوز ازدواج نکرده‌اند.[۹]
اولویت نداشتن ازدواج
سومین شاخص بحران ازدواج، گرایش و نگرش جوانان مبنی بر اولویت نداشتن ازدواج است. بر خلاف گذشته که از دوران نوجوانی به‌بعد در میان افراد و خانوادهٔ آنها، ازدواج دغدغهٔ جدی بود، امروزه، ازدواج به‌عنوان یک اولویت در نظام فرهنگی، مطرح نیست یا کمتر این‌گونه است.[۱۰]
کاهش سن بلوغ جنسی و افزایش سن ازدواج
کاهش سن بلوغ جنسی نوجوانان و فعال‌شدن زودهنگام غریزهٔ جنسی از یک‌سو و افزایش سن ازدواج از سوی دیگر، از دیگر شاخص‌های بحران ازدواج در ایران است. اما اگر بلوغ زود رس جنسی با کاهش سن از دواج همراه باشد آسیبی درپی ندارد.[۱۱]
عوامل تهدیدکنندهٔ ازدواج
عوامل زیادی نهاد ازدواج را مورد تهدید قرار داده و فرصت‌های انجام آن را در ایران، دچار محدودیت کرده است.
- مسکن؛
- اشتغال؛
- طولانی بودن نظام آموزشی؛
- وضعیت سربازی؛
- وضعیت تفریح و اوقات فراغت جوانان؛[۱۲]
- ایده‌آل‌گرایی جوانان؛
- سخت‌گیری خانواده‌ها؛
- دسترسی آسان به جایگزین‌های ازدواج.[۱۳]
آثار ازدواج
تشکیل خانواده
خانواده اولین واحد اجتماعی، حقوقی و بنیادی[۱۴] جامعه است که جهت رفع نیازمندی‌های جنسی، عاطفی و تکامل معنوی پایدار مرد و زن، توسط نهاد ازدواج ایجاد شده و استمرار نسل بشری از نتایج اساسی آن به‌شمار می‌آید. پیمان ازدواج دارای یک مفهوم زیربنایی اخلاقی است که جایگاه شخص سوم (فرزند) در آن، بیش از جایگاه دو طرف قرارداد، در نظر گرفته شده است.[۱۵]
آرامش
آرامش یکی از نیازهای مهم انسان برای سامان زندگی در این جهان است. آرامشی که در پرتو رابطه زن و مرد شکل می‌گیرد و هر دو به آن راضی می‌شوند از انگیزه‌های اصلی ازدواج محسوب می‌شود. قرآن نیز علت آفرینش انسان در دو جنس زن و مرد را رسیدن به آرامش به‌واسطه ازدواج، معرفی کرده است.[۱۶]
همچنین در آیه دیگری انس و الفت انسان‌ها و رسیدن آنها به آرامش در پرتو زوجیت را از نشانه‌های خداوند دانسته است.[۱۷] در سخنان پیامبر خدا نیز شادمان شدن و آرامش یافتن انسان از دیدن همسر شایسته، از بهترین بهره‌های مؤمن در دنیا تلقی شده است.[۱۸] شیخ طبرسی در تفسیر آیه «هُنَّ لِبَاسٌ لَکُمْ وَأَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنّ»،[۱۹] لباس بودن زن و شوهر برای یکدیگر را به‌معنای مایه آرامش بودن زوجین برای همدیگر دانسته است.[۲۰]
حفظ ایمان، آبرو و امنیت
برخی از مفسران قرآن، ازدواج را همچون لباس، موجب پنهان‌داشتن زشتی‌های زن و شوهر دانسته‌اند؛ یعنی همان‌گونه که لباس عیب‌ها و بدی‌های انسان را می‌پوشاند، زن و شوهر نیز همانند لباس، عیب‌ها و نارسایی‌های همدیگر را می‌پوشانند.[۲۱]
همچنین ازدواج می‌تواند امنیت آبرویی و اخلاقی در افراد ایجاد کند و این خود موجب امنیت اجتماعی خواهد بود. در ازدواج، زن و شوهر به‌منزله لباس مایه عفت و پوشیدگی هم می‌شوند اما در رابطه جنسی بدون ازدواج این امر مهم وجود ندارد که درنتیجه موجب بی‌عفتی و برهنگی یکدیگر شده و امنیت اخلاقی جامعه نیز خدشه‌دار می‌شود.[۲۲] به‌همین دلیل، پیامبر اسلام ازدواج را موجب حفظ نیمی از دین دانسته و توصیه می‌کند که برای حفظ نیم دیگرِ دین، تقوای الهی پیشه کنید.[۲۳]
حفظ نوع بشر
ازدواج، تنها راه بقای انسان و جامعه است. قرآن به این حقیقت تصریح می‌کند که خداوند فقط این راه را برای بقای نسل موجودات قرار داده است. خدا برای انسان‌ها و حیوانات از جنس خودشان، جفت‌هایی قرارداد تا با ازدواج، نسل انسان و سایر گونه‌های حیوانات تکثیر گردد.[۲۴]
قرآن کریم ادامه یافتن نسل را بر ازدواج مترتب می‌کند و بیان می‌دارد که خداوند از جنس خود انسان‌ها همسرانی برای‌شان قرارداد و از همسران، فرزندان و نوه‌هایی به‌وجود آورد.[۲۵] قرآن در کنار سفارش به سنت الهی ازدواج که موجب بقای نسل انسان‌ها است، از زنا[۲۶] و لواط نهی می‌کند و این دو را قطع‌کننده تداوم نسل انسان می‌داند.[۲۷]
تأمین نیازهای جنسی
غریزه جنسی یک استعداد و تمایل طبیعی و فطری در انسان است که منجر به همسرخواهی و آمیزش جنسی است.[۲۸] غریزه جنسی با وجود این‌که خاستگاه زیستی دارد، دارای ساختار روانی ـ عاطفی است؛ ساختاری که مجموعه‌ای از توانمندی‌های روانی و بدنی، نیازها و احساس‌ها را در خود داشته و آثار عاطفی، اخلاقی، معنوی و اجتماعی فراوانی دربردارد.[۲۹]
آموزه‌های اسلام بر ازدواج به‌عنوان تنها راه اطفای غریزه و نیاز جنسی تأکید کرده است.[۳۰] رسیدگی به نیاز جنسی از طریق ازدواج، شیوه‌ای مطلوب، معقول و اجتماع پسند است که موجب آرامش است.[۳۱] البته اطفاء و ارضای غریزه جنسی، هدف اصلی ازدواج نیست اما رسیدن به لذت جنسی که خواسته همه انسان‌ها است یکی از پیامدهای مهم ازدواج است.[۳۲]
فرزندآوری و بقای نسل
یکی از نیازهای فطری انسان، علاقه او به داشتن فرزند و درک لذت پدری و مادری است. داشتن فرزند موجب زیبایی زندگی دنیا است که در قرآن نیز به آن اشاره شده است.[۳۳] یکی دیگر از خواسته‌های فطری انسان در فرزندآوری، داشتن فرزند شایسته و صالح است. در قرآن نیز به این خواست درونی و فطری انسانی اشاره شده است که انسان از خداوند می‌خواهد که فرزند صالحی به آنها عطا کند تا در ازای آن شکرگزار باشند.[۳۴]
البته فرزند صالح و شایسته، هم مطالبه انبیای الهی است همچون زکریای نبی که بارها از خداوند فرزند شایسته که جانشین او باشد[۳۵] یا مورد رضایت پروردگار باشد،[۳۶] طلب کرده است و هم مطلوب الهی است. به‌همین دلیل وقتی خداوند به مریم بشارت عیسای مسیح را می‌دهد، او را فرزندی معرفی می‌کند که در دنیا و آخرت صاحب شخصیت و از مقربان الهی است.[۳۷]
روی دیگر نیاز به فرزند، نیاز و خواست قلبیِ بقای نسل است که قرآن کریم در آیه ۲۲۳ سوره بقره، آن را به کشت در زمین تشبیه می‌کند. از این‌رو خداوند، طبیعت مردان و زنان را به‌شکلی آفریده است که به همدیگر متمایل باشند و بین زن و مرد مهربانی و عطوفت قرار داده است تا به‌وسیله ازدواج به همدیگر نزدیک شده و موجبات بقای نسل را فراهم آورند.[۳۸]
مودت و رحمت
از آثار ازدواج، شکل‌گیری مودت و رحمت (عطوفت و مهربانی) بین زوجین است که قرآن از آن به‌عنوان یکی از آیات الهی نام می‌برد.[۳۹] علامه طباطبایی مودت را محبتی قلبی دانسته است که در مقام عمل خود را نشان می‌دهد؛ برخلاف محبت که فقط در قلب است.[۴۰]
فخر رازی رحمت را در ادامه مودت معنا کرده است؛ یعنی زمانی که زوجین دچار ضعف و ناتوانی می‌شوند و گرایش‌های محبتی و هیجانی به همدیگر ندارند، رحمت جای مودت را می‌گیرد تا علاوه بر حفظ زندگی، به همدیگر ترحم و مهربانی کرده و از یکدیگر نگهداری و محافظت کنند.[۴۱] ناصر مکارم شیرازی تفاوت مودت و رحمت را چنین بیان کرده که مودت غالباً دوطرفه است اما رحمت یک جانبه و ایثارگرانه است.[۴۲]
گشایش در روزی
قرآن کریم به کسانی که به‌سبب ترس از تنگ‌دستی و فقر، ازدواج نمی‌کنند، امیدواری می‌دهد که خداوند از فضل خویش شما را بی‌نیاز می‌گرداند.[۴۳] علامه طباطبایی در تفسیر آیه مذکور، بی‌نیاز شدن با ازدواج را وعده الهی دانسته و تحقق وعده الهی را منوط به خواست الهی می‌داند که در پی صلاحیت داشتن شخصی که ازدواج کرده، می‌آید.[۴۴]
روایات اسلامی نیز به‌روشنی، ازدواج را موجب گشایش در رزق و روزی دانسته‌اند. امام صادق می‌گوید مردی نزد پیامبر خدا از تنگ‌دستی شکایت کرد، پیامبر به او سفارش کرد که ازدواج کند و در پی ازدواج، گشایش چشمگیری در روزی‌اش پدید آمد.[۴۵] در روایت دیگری از پیامبر خدا نقل شده که معنای ازدواج نکردن به‌خاطر ترس از فقر و هزینه زندگی، سوءظن به خداوند عزوجل است در حالی که خداوند در آیه ۳۲ سوره نور وعده به بی‌نیاز کردن مزدوجین داده است.[۴۶]
جلوگیری از بیماری‌های جسمی و روانی
در نظر روان‌شناسان، محرومیت از ارضای خواسته‌های جنسی، یکی از ریشه‌های عوارضی از قبیل ناراحتی‌های عصبی و بیماری‌های روانی است. همچنین عوارض جسمی متعددی از قبیل تنگی نفس، افزایش تپش قلب، خستگی و کوفتگی عمومی، ناراحتی معده، سردرد و ضعف عمومی در اثر عدم ارضای خواسته‌های جنسی، در بدن ایجاد می‌شود. البته زیاده‌روی در برآورده کردن خواسته‌های جنسی نیز پیامدهای خطرناک‌تری از قبیل بیماری سیفلیس، سوزاک و ایدز خواهد داشت.[۴۷]
جایگزین‌های ازدواج در فرهنگ بیگانه
کمون‌ها
همراه با آزادی وسیع روابط جنسی میان زن و مرد که در دهه‌های گذشته در جوامع غربی پدید آمده است، نوع دیگری از روابط بین زن و مرد در چارچوب هم‌خانگی یا زندگی مشترک یک زن با یک مرد بدون ازدواج شکل گرفته است. از دههٔ ۱۹۶۰م تحت تأثیر برخی دیدگاه‌های رادیکال، کمون‌ها، به‌عنوان جایگزین خانواده به‌صحنه آمده و برخی جوانان غربی را جذب کرده است. این گروه‌ها مشتمل برشماری از مردان و زنان است که با یکدیگر ارتباط جنسی مشترک داشته و از دیدگاه ایدئولوگ‌ها، نوعی بازگشت به طبیعت و احیای دوبارهٔ کمون‌های اولیهٔ پیش از تاریخ دانسته شده است.[۴۸]
هم‌خانگی
با افول الگوهای سنّتی خانواده و تغییر در ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی، گونه‌های جدید ازدواج سر برآورده‌اند.[۴۹] جامعهٔ غرب تلاش کرده است تا ارتباط نامشروع زن و مرد را مشروع دانسته و با نام‌های جدیدی چون هم‌باشی و هم‌خانگی، آن را موجّه جلوه دهد.[۵۰]
جایگزین‌های ازدواج در ایران
امروزه جایگزین‌های ازدواج در دو شکل هم‌خانگی و هم‌باشی در ایران نیز، دیده می‌شود. هم‌خانگی، وضعیتی است که زن و مرد به‌صورت غیررسمی در یک خانهٔ مشترک زندگی می‌کنند و با یکدیگر رابطهٔ جنسی ندارند. در وضعیت هم‌باشی، دو فرد غیر هم‌جنس در یک خانه زندگی می‌کنند و با یکدیگر رابطهٔ جنسی نیز دارند.[۵۱]
همچنین بر اساس برخی آمارها، روی آوردن جوانان به‌زندگی مجردی در برخی کلان‌شهرهای ایران به ۳۰ درصد رسیده است. آمار دختران در این جامعة آماری، رو به افزایش است.[۵۲] دسترسی آسان و ارزان بودن جایگزین‌های ازدواج روابط چندگانه دختر و پسر، خانه‌های مجردی، گسترش نرم‌افزارهای ارتباط جمعی، صنعتی شدن کشورها، آشنایی نوجوانان و جوانان با روابط پنهانی و بالارفتن سن ازدواج، وجود سایت‌های غیراخلاقی از دیگر جایگزین‌های ازدواج ذکر شده است.[۱][۵۳]
شیوه‌های حفظ نهاد ازدواج
تعمیق ارزش‌های دینی و فرهنگی
خویشتن‌داری و تقوا، از شیوه‌های مؤثر در ایجاد، حفظ و تعمیق نهاد ازدواج به‌شمار آمده است. هرچه مایهٔ دینی، عفت و تقوا در فرد، پررنگ‌تر و عمیق‌تر باشد، احتمال پذیرش وسوسه‌های برقراری ارتباط با جنس مخالف در قالب دوستی‌های مخفی یا همباشی‌های بدون ازدواج، کمتر می‌شود. تقوا از اصول رفتاری- اخلاقی است که در قرآن بسیار توصیه شده است و این اصل در غریزهٔ جنسی نمود بیشتری پیدا می‌کند. این امر در روایت‌های تاریخی مانند توصیهٔ لوط پیامبر به قوم خود، به‌عنوان مهمترین اصل رفتاری جهت مهار غریزهٔ جنسی دیده می‌شود.[۵۴] احیای واسطه‌گری ازدواج یکی دیگر از ارزش‌های دینی و فرهنگی در این زمینه است.[۵۵]
تعمیق ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی
ترغیب به ساده‌زیستی و ازدواج آسان، دوری از هزینه‌های گزاف برگزاری جشن‌ها، به حداقل رساندن محرک‌های جنسی در اجتماع، سالم‌سازی رابطه‌های اجتماعی، سامان‌دهی حضور زنان در اجتماع و محیط‌های مختلط و جهت‌دهی مناسب به‌رابطه‌های جنسی در مسیر ازدواج برای حفظ سلامت جامعه و جلوگیری از ایجاد زمینه‌های فساد، از راهکارهای احیای امر ازدواج شمرده شده است.[۵۶]
تعمیق ارزش‌های اجتماعی
ازدواج از نهادهای کهن تمدنی و اجتماعی انسان‌ها است. صیانت از این ارزش اجتماعی و حرمت گذاشتن به آن موجب حفظ جامعه از هرگونه آلودگی و انحرافات و تأمین فضای آرام و سالم جهت انجام فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی می‌شود.[۵۷]
سیاست‌گذاری دولتی
- تلاش برای اصلاح باورها و آداب و رسوم ازدواج در همهٔ مناطق کشور؛
- تشویق جوانان و خانواده‌ها به‌برپایی جشن‌های گروهی و کاهش هزینه‌های ازدواج؛
- آگاهی‌بخشی روزآمد دربارهٔ چگونگی تشکیل خانواده، روش‌ها و آداب همسرگزینی و ازدواج آسان و شرعی از طریق رسانه‌های گروهی، صدا و سیما، کتب درسی و آموزش عالی؛[۵۸]
- تمهید زمینه‌های کار و اشتغال جوانان؛
- آشنایی خانواده‌ها با سبک زندگی مطلوب و پرهیز از تجملات و هزینه‌های سنگین در ازدواج؛[۵۹]
- اصلاح و بازتعریف اهداف و رسالت نهادهای ذی‌ربط ازدواج مانند وزارت ورزش و جوانان و معاونت امور زنان و خانوادهٔ ریاست جمهوری.[۶۰]
پانویس
- ↑ ابراهیمی‌پور، شاخص‌های خانوادهٔ مطلوب در اسلام، 1391ش، ص25.
- ↑ «تاریخچۀ ازدواج»، وب‌سایت مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی.
- ↑ ابراهیمی‌پور، شاخص‌های خانوادهٔ مطلوب در اسلام، 1391ش، ص20.
- ↑ ابراهیمی‌پور، شاخص‌های خانوادهٔ مطلوب در اسلام، 1391ش، ص20.
- ↑ سورهٔ روم، آیهٔ 21.
- ↑ ابراهیمی‌پور، شاخص‌های خانوادهٔ مطلوب در اسلام، 1391ش، ص26.
- ↑ حاجی‌بابایی، «رقابت تنگاتنگ ازدواج و طلاق در کشور/ تهران در صدر همه آمارها»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «وضعیت ازدواج در کشور بحرانی است»، خبرگزاری دانشجو.
- ↑ «وضعیت ازدواج در کشور بحرانی است»، خبرگزاری دانشجو.
- ↑ «وضعیت ازدواج در کشور بحرانی است»، خبرگزاری دانشجو.
- ↑ «وضعیت ازدواج در کشور بحرانی است»، خبرگزاری دانشجو.
- ↑ «وضعیت ازدواج در کشور بحرانی است»، خبرگزاری دانشجو.
- ↑ «مهمترین علل تأخیر در ازدواج جوانان چیست؟»، وب‌سایت پاسخکده.
- ↑ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1358ش، مادهٔ 10.
- ↑ «خوانش فلسفی از خانواده در گفتگو با برندا آلموند (فیلسوف جامعه و اخلاق)»، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ سوره اعراف، آیه 189.
- ↑ سوره روم، آیه 21.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، 1416ق، ج۱۴، ص۷.
- ↑ سوره بقره، آیه 187.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، 1408ق، ج۲، ص۲۲.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، 1383ش، ج1، ص292.
- ↑ حداد عادل، فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی، 1387ش، ص۷۲.
- ↑ کلینی، کافی، 1387ش، ج۵، ص۳۳۹.
- ↑ سوره شوری، آیه 11.
- ↑ سوره نحل، آیه 72.
- ↑ سوره اسراء، آیه 32.
- ↑ سوره عنکبوت، آیه 29.
- ↑ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، 1381ش، ذیل واژه غریزه.
- ↑ فقیهی، تربیت جنسی: مبانی، اصول و روش‌ها از منظر قرآن و حدیث، 1394ش، ص45.
- ↑ سوره مؤمنون، آیه 5-6.
- ↑ نوابی‌نژاد، مشاوره ازدواج، ۱۳۷۹ش، ص۶-7.
- ↑ سوره آل‌عمران، آیه 14.
- ↑ سوره کهف، آیه 46.
- ↑ سوره اعراف، آیه 189.
- ↑ سوره مریم، آیه 5.
- ↑ سوره مریم، آیه 6.
- ↑ سوره آل‌عمران، آیه 45.
- ↑ طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، 1393ش، ج۲، ص۲۱۳.
- ↑ سوره روم، آیه 21.
- ↑ طباطابئی، المیزان فی تفسیر القرآن، 1393ش ، ج۱۶، ص۱۶۶.
- ↑ فخر رازی، تفسیر کبیر، 1420ق، ج۲۵، ص۹۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 1374ش، ج۱۶، ص۳۹۳.
- ↑ سوره نور، آیه 32.
- ↑ طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، 1393ش، ج۱۵، ص۱۱۳.
- ↑ کلینی، کافی، 1387ش، ج۵، ص۳۳۰.
- ↑ کلینی، کافی، 1387ش، ج۵، ص۳۳1.
- ↑ حبیب‌نژاد، پیوند آسمانی، ۱۳۸۱ش، ص۶۰، به نقل از ازدواج در آستانه علم، ص۱۰۸.
- ↑ ابراهیمی‌پور، شاخص‌های خانوادهٔ مطلوب در اسلام، 1391ش، ص20.
- ↑ استیون مینتز، «جایگاه خانواده در غرب»، پرتال جامع علوم اسلامی.
- ↑ عظیم‌پور و پاپی‌نژاد، «راهکارهای مقابله با ازدواج سفید از منظر قرآن و روایات»، 1384ش، ص70.
- ↑ «ازدواج سفید چیست؟ شرایط ازدواج سفید در ایران»، وب‌سایت وکلای دادگستری ره‌جویان عدالت.
- ↑ «زندگی مجردی و هم‌خانگی، ره‌آورد سبک زندگی غربی برای جوانان ایرانی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ «عوامل هم خانگی یا زندگی مشترک بدون ازدواج»، وب‌سایتمرکز مشاوره خانواده و روانشناسی آویژه.
- ↑ عظیم‌پور و پاپی‌نژاد، «راهکارهای مقابله با ازدواج سفید از منظر قرآن و روایات»، 1384ش، ص82.
- ↑ «زمانی برای احیای سنت واسطه‌گری در ازدواج»، خبرگرزاری مهر.
- ↑ عظیم‌پور و پاپی‌نژاد، «راهکارهای مقابله با ازدواج سفید از منظر قرآن و روایات»، 1384ش، ص83-85.
- ↑ عظیم‌پور و پاپی‌نژاد، «راهکارهای مقابله با ازدواج سفید از منظر قرآن و روایات»، 1384ش، ص9.
- ↑ عظیم‌پور و پاپی‌نژاد، «راهکارهای مقابله با ازدواج سفید از منظر قرآن و روایات»، 1384ش، ص85.
- ↑ عظیم‌پور و پاپی‌نژاد، «راهکارهای مقابله با ازدواج سفید از منظر قرآن و روایات»، 1384ش، ص90.
- ↑ «وضعیت ازدواج در کشور بحرانی است»، خبرگزاری دانشجو.
منابع
- قرآن کریم.
- ابراهیمی‌پور، قاسم، شاخص‌های خانوادهٔ مطلوب در اسلام، قم، مرکزبررسی‌های راهبردی ریاست جمهوری با همکاری پژوهشگاه المصطفی، ۱۳۹۱ش.
- «ازدواج سفید چیست؟ شرایط ازدواج سفید در ایران»، وب‌سایت وکلای دادگستری ره‌جویان عدالت، تاریخ بازدید: ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- استیون مینتز، سوزان کلوگ، ترجمهٔ مرتضی مداحی، «جایگاه خانواده در غرب»، پرتال جامع علوم اسلامی، تاریخ بازدید: ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- اسدپور، (بی‌نام)، «مسألهٔ زن در نظام اندیشه‌ای شهید مطهری»، پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، ۱۳۸۱ش.
- «تاریخچهٔ ازدواج»، وب‌سایت مرکز ملی پاسخگویی به‌سوالات دینی، تاریخ بازدید: ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- حاجی‌بابایی، زهرا، «رقابت تنگاتنگ ازدواج و طلاق در کشور/ تهران در صدر همهٔ آمارها»، وب‌سایت خبرگزاری فارس؛ باشگاه توانا، تاریخ درج مطلب: ۱۰ بهمن ۱۴۰۱ش.
- حبیب‌نژاد، سید احمد، پیوند آسمانی، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، ۱۳۸۱ش.
- حدادعادل، غلامعلی، فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی، تهران، سروش، ۱۳۸۷ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آل‌البیت علیهم السلام، ۱۴۱۶ق.
- «خوانش فلسفی از خانواده در گفتگو با برندا آلموند (فیلسوف جامعه و اخلاق)»، وب‌سایت مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۷ آبان ۱۳۹۳ش.
- «زندگی مجردی و هم‌خانگی، ره‌آورد سبک زندگی غربی برای جوانان ایرانی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۵ فروردین ۱۳۹۵ش.
- «زمانی برای احیای سنت واسطه‌گری در ازدواج»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲ مرداد ۱۳۹۹ش.
- باطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۳ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۸ق.
- عظیم‌پور، عظیم و پاپی‌نژاد، فاطمه، «راهکارهای مقابله با ازدواج سفید از منظر قرآن و روایات»، مطالعات راهبردی زنان، شمارهٔ ۸۴، شهریور ۱۳۸۴ش.
- «عوامل هم خانگی یا زندگی مشترک بدون ازدواج»، وب‌سای تمرکز مشاوره خانواده و روانشناسی آویژه، تاریخ درج مطلب: ۴ مارچ ۲۰۲۱م.
- فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر کبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- فقیهی، علی‌نقی، تربیت جنسی: مبانی، اصول و روش‌ها از منظر قرآن و حدیث، قم، مؤسسه فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۴ش.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، چاپ یازدهم، ۱۳۸۳ش.
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوب ۱۳۵۸ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۸۷ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
- «مهمترین علل تأخیر در ازدواج جوانان چیست؟»، وب‌سایت پاسخکده، تاریخ بازد دید: ۳۰ خرداد ۱۴۰۲ش.
- نوابی‌نژاد، شکوه، مشاوره ازدواج، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، ۱۳۷۹ش.
- «وضعیت ازدواج در کشور بحرانی است»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۱۹ تیر ۱۴۰۰ش.
- هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام، قم، مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.