پیشنویس:عروسک تاجمیر: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
عروسک تاجمیر یا عروسک دستساز بومی دوتوک جانبیبی تاجمیر، از جمله عروسکهای بومی ایرانی است که توسط فردی بهنام «گل بیبی» از زنان توانمند روستای تاجمیر ساخته شد. بانوان روستای تاجمیر، برای هر کدام از این عروسکها، قصهای گفته و این قصهها، یادآور لالاییها، شعرهای قدیمی و خاطرات زندگی روستایی و عشایری هستند که دانش بومی ارزشمندی در آنها نهفته است. ساخت عروسکهای بومی، از بهترین راههای ماندگاری فرهنگ و سنن منطقهای است و با خرید و استقبال از این عروسکهای ایرانی، راه برای روایت و انتقال فرهنگ مردمی این منطقه باز میشود. عروسکهای تاجمیر که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیدهاند، به زودی در فهرست آثار یونسکو نیز ثبت جهانی خواهند شد. | عروسک تاجمیر یا عروسک دستساز بومی دوتوک جانبیبی تاجمیر، از جمله عروسکهای بومی ایرانی است که توسط فردی بهنام «گل بیبی» از زنان توانمند روستای تاجمیر ساخته شد. بانوان روستای تاجمیر، برای هر کدام از این عروسکها، قصهای گفته و این قصهها، یادآور لالاییها، شعرهای قدیمی و خاطرات زندگی روستایی و عشایری هستند که دانش بومی ارزشمندی در آنها نهفته است. ساخت عروسکهای بومی، از بهترین راههای ماندگاری فرهنگ و سنن منطقهای است و با خرید و استقبال از این عروسکهای ایرانی، راه برای روایت و انتقال فرهنگ مردمی این منطقه باز میشود. عروسکهای تاجمیر که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیدهاند، به زودی در فهرست آثار یونسکو نیز ثبت جهانی خواهند شد. | ||
==پیشینه عروسک تاجمیر== | ==پیشینه عروسک تاجمیر== | ||
گلبیبی، ساخت عروسکهای تاجمیر را که از جمله هنرهای دستی و بومی منطقه بوده و از قدمتی بسیار برخودار هستند، در یک دهۀ اخیر آغاز کرده و با احیای این عروسکهای بومی، به ایجاد معیشت مکمل پایدار کمک کرده و کسبوکار روستایی را رونق بخشیده است. تاجمیر، پس از احیای این عروسکهای زیبا و بومی، از روستایی ناشناخته به قطب تولید عروسکهای سنتی تبدیل شده و هرساله، گردشگران زیادی را برای بازدید به خود جذب میکند. این عروسکها، در منطقۀ تاجمیر [[خراسان جنوبی]] به «دوتوک» یا «دُهتوک» معروف بوده و با همین نام نیز ثبت ملی شدهاند.<ref> [https://roostatish.ir/product/%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D8%AF%D9%88%D8%AA%D9%88%DA%A9-%D8%AC%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1-18/ «عروسک دوتوک جان بیبی تاجمیر 18»، وبسایت روستاتیش.]</ref> برخی بر این باورند که «زربخت» پیرزن 80 سالۀ روستای عشایری تاجمیر که نابینا بوده بر مرحله به مرحلۀ ساخت عروسکها توسط دختر خود گلبیبی نظارت داشته و او را راهنمایی میکرده است. امروزه، پروژۀ ساخت عروسکهای تاجمیر در این روستا توسط زنان روستایی، در سطح 225 هزار هکتار و در فاز 40 روستای محروم با قدرت به فعالیت خود ادامه میدهد | گلبیبی، ساخت عروسکهای تاجمیر را که از جمله هنرهای دستی و بومی منطقه بوده و از قدمتی بسیار برخودار هستند، در یک دهۀ اخیر آغاز کرده و با احیای این عروسکهای بومی، به ایجاد معیشت مکمل پایدار کمک کرده و کسبوکار روستایی را رونق بخشیده است. تاجمیر، پس از احیای این عروسکهای زیبا و بومی، از روستایی ناشناخته به قطب تولید عروسکهای سنتی تبدیل شده و هرساله، گردشگران زیادی را برای بازدید به خود جذب میکند. این عروسکها، در منطقۀ تاجمیر [[خراسان جنوبی]] به «دوتوک» یا «دُهتوک» معروف بوده و با همین نام نیز ثبت ملی شدهاند.<ref> [https://roostatish.ir/product/%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D8%AF%D9%88%D8%AA%D9%88%DA%A9-%D8%AC%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1-18/ «عروسک دوتوک جان بیبی تاجمیر 18»، وبسایت روستاتیش.]</ref> برخی بر این باورند که «زربخت» پیرزن 80 سالۀ روستای عشایری تاجمیر که نابینا بوده بر مرحله به مرحلۀ ساخت عروسکها توسط دختر خود گلبیبی نظارت داشته و او را راهنمایی میکرده است. امروزه، پروژۀ ساخت عروسکهای تاجمیر در این روستا توسط زنان روستایی، در سطح 225 هزار هکتار و در فاز 40 روستای محروم با قدرت به فعالیت خود ادامه میدهد<ref>[https://honarchi.com/galleries/54 «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وبسایت هنرچی.]</ref> و علاوه بر خراسان جنوبی در قزوین، قشم، اصفهان و ورامین نیز ساخت این عروسکها جریان دارد.<ref>[https://www.kojaro.com/history-art-culture/121558-local-dolls/ صالحنژاد، «عروسکهای بومی؛ راوی فرهنگ ملی، حامی گردشگری مردمشناسی»، وبسایت کجارو.]</ref> | ||
==نامگذاری عروسک تاجمیر== | ==نامگذاری عروسک تاجمیر== | ||
[[پرونده:عروسک تاجمیر۱.jpg|جایگزین=عروسک تاجمیر|بندانگشتی|کودکان عروسک به دست روستای تاجمیر]] | [[پرونده:عروسک تاجمیر۱.jpg|جایگزین=عروسک تاجمیر|بندانگشتی|کودکان عروسک به دست روستای تاجمیر]] | ||
نام عروسک برگرفته از نام روستای تولید شده در آن یعنی تاجمیر است. این روستا در شهرستان سربیشه از شهرستانهای استان خراسان جنوبی قرار دارد<ref>[https://www.isna.ir/photo/1400022819712/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A7%DB%8C «تاجمیر؛ روستای عروسکهای افسانهای»، خبرگزاری ایسنا.]</ref> و در حوالی مرز ماهیرود و در فاصلۀ حدود 90 کیلومتری از مرز افغانستان واقع شده است.<ref>[https://www.seratnews.com/fa/news/404837/%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1%DB%8C «عروسکهای تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.]</ref> | عروسک تاجمیر یا عروسک دستساز بومی دوتوک جانبیبی تاجمیر، از جمله عروسکهای بومی ایرانی است که توسط فردی بهنام «گل بیبی» از زنان توانمند روستای تاجمیر ساخته شد. نام عروسک برگرفته از نام روستای تولید شده در آن یعنی تاجمیر است. این روستا در شهرستان سربیشه از شهرستانهای استان خراسان جنوبی قرار دارد<ref>[https://www.isna.ir/photo/1400022819712/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A7%DB%8C «تاجمیر؛ روستای عروسکهای افسانهای»، خبرگزاری ایسنا.]</ref> و در حوالی مرز ماهیرود و در فاصلۀ حدود 90 کیلومتری از مرز افغانستان واقع شده است.<ref>[https://www.seratnews.com/fa/news/404837/%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1%DB%8C «عروسکهای تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.]</ref> این روستا به روستای عروسکهای افسانهای نیز معروف است.<ref>[https://www.isna.ir/photo/1400022819712/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A7%DB%8C «تاجمیر؛ روستای عروسکهای افسانهای»، خبرگزاری ایسنا.]</ref> | ||
== قصه عروسکهای تاجمیر == | |||
بانوان روستای تاجمیر، برای هر کدام از این عروسکها، قصهای گفته و این قصهها، یادآور لالاییها، شعرهای قدیمی و خاطرات زندگی روستایی و عشایری هستند که دانش بومی ارزشمندی در آنها نهفته است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/01/08/2872608/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1-%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D8%AA%D9%88%DA%A9-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%86%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1 «تاجمیر زادگاه عروسک جهانی دوتوک/ عروسکهای بومی خاوران در چمدان خارجیها + تصاویر»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>هر عروسک، قصهای منحصر به فرد دارد؛ داستانی که تکرار نمیشود. این عروسکها هم زندگی پرطاقت زنان روستایی را بازگو میکنند و هم گوشهای از فرهنگ و آداب و رسوم پنهان این منطقه را نمایان میسازند.<ref>[https://www.kojaro.com/history-art-culture/121558-local-dolls/ صالحنژاد، «عروسکهای بومی؛ راوی فرهنگ ملی، حامی گردشگری مردمشناسی»، وبسایت کجارو.]</ref> | |||
==ویژگیهای عروسک تاجمیر== | ==ویژگیهای عروسک تاجمیر== | ||
#عروسک تاجمیر، از جمله عروسکهای بومی سازگار با محیطزیست است؛ زیرا از تکهپارچههای اضافی تهیه میشود. برای ساخت این عروسک، از یک تکهچوب برای بدن، تکهپارچههای زیبای سنتی برای لباس، یک دکمۀ کوچک و دو کوک برای چشم و دهان استفاده میشود. این عروسکها، حتی در صورت دور انداختن نیز ظرف مدت سه ماه دوباره به طبیعت برمیگردند و هیچ آلودگی برای محیطزیست بههمراه ندارند. | #عروسک تاجمیر، از جمله عروسکهای بومی سازگار با محیطزیست است؛ زیرا از تکهپارچههای اضافی تهیه میشود. برای ساخت این عروسک، از یک تکهچوب برای بدن، تکهپارچههای زیبای سنتی برای لباس، یک دکمۀ کوچک و دو کوک برای چشم و دهان استفاده میشود. این عروسکها، حتی در صورت دور انداختن نیز ظرف مدت سه ماه دوباره به طبیعت برمیگردند و هیچ آلودگی برای محیطزیست بههمراه ندارند. | ||
| خط ۱۷: | خط ۲۲: | ||
از جمله مزایای ساخت این عروسکها، علاوه بر افزایش کسبوکار و درآمد، میتوان به تقویت حس زندگی، تقویت حس خلاقیت، ایجاد همبستگی در میان خانواده و اعضای آن، افزایش [[اعتماد به نفس]] و نیز افزایش امید به زندگی مردم منطقه اشاره کرد.<ref>[https://www.seratnews.com/fa/news/404837/%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1%DB%8C «عروسکهای تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.]</ref> از دیگر فواید این عروسکها برای مردم روستای تاجمیر، تسویۀ بدهکاریهای مردم محل به صندوقهای محلی، رونق کشاورزی و ماندگار شدن آنها در روستای تاجمیر است.<ref>[https://honarchi.com/galleries/54 «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وبسایت هنرچی.]</ref> | از جمله مزایای ساخت این عروسکها، علاوه بر افزایش کسبوکار و درآمد، میتوان به تقویت حس زندگی، تقویت حس خلاقیت، ایجاد همبستگی در میان خانواده و اعضای آن، افزایش [[اعتماد به نفس]] و نیز افزایش امید به زندگی مردم منطقه اشاره کرد.<ref>[https://www.seratnews.com/fa/news/404837/%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1%DB%8C «عروسکهای تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.]</ref> از دیگر فواید این عروسکها برای مردم روستای تاجمیر، تسویۀ بدهکاریهای مردم محل به صندوقهای محلی، رونق کشاورزی و ماندگار شدن آنها در روستای تاجمیر است.<ref>[https://honarchi.com/galleries/54 «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وبسایت هنرچی.]</ref> | ||
==رقابت عروسکهای تاجمیر و باربی== | ==رقابت عروسکهای تاجمیر و باربی== | ||
امروزه، عروسکهای بسیاری در ویترین فروشگاههای اسباببازی در سراسر ایران به چشم میخورد. عروسک باربی که نمایندۀ فرهنگ غربی است، جهانی شدن و فروپاشی مرزها را بازنمایی میکند. این عروسک که وطن مشخصی ندارد، از هویت ملی معینی نیز برخودار نیست. برخی بر این باورند که این عروسکها، در اصل آمریکایی بوده، اما چرخۀ تولید آنها که سنی بیش از 40 سال دارند، از عربستان آغاز شده است. این در حالی است که عروسکهای تاجمیر، از جمله عروسکهای باهویت و بومی ایرانی هستند که بر خلاف باربیها، شبیه بههم نبوده و تکنولوژی پیشرفتهای نیز ندارند. این عروسکهای زیبای بومی، از فرهنگ و دیاری مشخص سر برآورده و با محیطزیست سازگاری عمیقی دارند.<ref> [https://weblight.ir/%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1/ ایلبیگی، «عروسک تاجمیر، رقیب اهلی باربیها»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.]</ref> | امروزه، عروسکهای بسیاری در ویترین فروشگاههای اسباببازی در سراسر ایران به چشم میخورد. عروسک باربی که نمایندۀ فرهنگ غربی است، جهانی شدن و فروپاشی مرزها را بازنمایی میکند. این عروسک که وطن مشخصی ندارد، از هویت ملی معینی نیز برخودار نیست. برخی بر این باورند که این عروسکها، در اصل آمریکایی بوده، اما چرخۀ تولید آنها که سنی بیش از 40 سال دارند، از عربستان آغاز شده است. این در حالی است که عروسکهای تاجمیر، از جمله عروسکهای باهویت و بومی ایرانی هستند که بر خلاف باربیها، شبیه بههم نبوده و تکنولوژی پیشرفتهای نیز ندارند. این عروسکهای زیبای بومی، از فرهنگ و دیاری مشخص سر برآورده و با محیطزیست سازگاری عمیقی دارند.<ref> [https://weblight.ir/%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B1/ ایلبیگی، «عروسک تاجمیر، رقیب اهلی باربیها»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.]</ref> | ||
== ثبت عروسک تاجمیر در فهرست آثار ملی == | |||
عروسکهای بومی-محلی منطقه خراسان جنوبی که پیش از این در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاند، اکنون مراحل ثبت جهانی در سازمان یونسکو را نیز طی میکنند.<ref>[https://www.asrehamoon.ir/news/101552/votfa.z0ww6dviig.html «عروسکهای تاجمیری/ تصاویر»، وبسایت عصر هامون.]</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| خط ۲۳: | خط ۳۲: | ||
*ایلبیگی، سعید، «عروسک تاجمیر، رقیب اهلی باربیها»، مجلۀ فرهنگی وبلایت، تاریخ بارگذاری: 11 اردیبهشت 1399ش. | *ایلبیگی، سعید، «عروسک تاجمیر، رقیب اهلی باربیها»، مجلۀ فرهنگی وبلایت، تاریخ بارگذاری: 11 اردیبهشت 1399ش. | ||
*«تاجمیر؛ روستای عروسکهای افسانهای»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش. | *«تاجمیر؛ روستای عروسکهای افسانهای»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش. | ||
*«تاجمیر زادگاه عروسک جهانی دوتوک/ عروسکهای بومی خاوران در چمدان خارجیها + تصاویر»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 8 فروردین 1402ش. | |||
*«دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وبسایت هنرچی، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش. | *«دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وبسایت هنرچی، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش. | ||
*صالحنژاد، زهرا، «عروسکهای بومی؛ راوی فرهنگ ملی، حامی گردشگری مردمشناسی»، وبسایت کجارو، تاریخ درج مطلب: 10 شهریور 1395ش. | |||
*«عروسک دوتوک جان بیبی تاجمیر 18»، وبسایت روستاتیش، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش. | *«عروسک دوتوک جان بیبی تاجمیر 18»، وبسایت روستاتیش، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش. | ||
*«عروسکهای تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط، تاریخ بارگذاری: 8 اسفند 1396ش. | *«عروسکهای تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط، تاریخ بارگذاری: 8 اسفند 1396ش. | ||
*«عروسکهای تاجمیری/ تصاویر»، وبسایت عصر هامون، تاریخ درج مطلب: 12 اسفند 1396ش. | |||
*«فصل کوچ عروسکهای تاجمیر»، وبسایت پیشخوان، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش. | *«فصل کوچ عروسکهای تاجمیر»، وبسایت پیشخوان، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش. | ||
نسخهٔ ۳ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۵:۱۶
عروسک تاجمیر؛ از عروسکهای بومی و ملی شده در استان خراسان جنوبی.
عروسک تاجمیر یا عروسک دستساز بومی دوتوک جانبیبی تاجمیر، از جمله عروسکهای بومی ایرانی است که توسط فردی بهنام «گل بیبی» از زنان توانمند روستای تاجمیر ساخته شد. بانوان روستای تاجمیر، برای هر کدام از این عروسکها، قصهای گفته و این قصهها، یادآور لالاییها، شعرهای قدیمی و خاطرات زندگی روستایی و عشایری هستند که دانش بومی ارزشمندی در آنها نهفته است. ساخت عروسکهای بومی، از بهترین راههای ماندگاری فرهنگ و سنن منطقهای است و با خرید و استقبال از این عروسکهای ایرانی، راه برای روایت و انتقال فرهنگ مردمی این منطقه باز میشود. عروسکهای تاجمیر که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیدهاند، به زودی در فهرست آثار یونسکو نیز ثبت جهانی خواهند شد.
پیشینه عروسک تاجمیر
گلبیبی، ساخت عروسکهای تاجمیر را که از جمله هنرهای دستی و بومی منطقه بوده و از قدمتی بسیار برخودار هستند، در یک دهۀ اخیر آغاز کرده و با احیای این عروسکهای بومی، به ایجاد معیشت مکمل پایدار کمک کرده و کسبوکار روستایی را رونق بخشیده است. تاجمیر، پس از احیای این عروسکهای زیبا و بومی، از روستایی ناشناخته به قطب تولید عروسکهای سنتی تبدیل شده و هرساله، گردشگران زیادی را برای بازدید به خود جذب میکند. این عروسکها، در منطقۀ تاجمیر خراسان جنوبی به «دوتوک» یا «دُهتوک» معروف بوده و با همین نام نیز ثبت ملی شدهاند.[۱] برخی بر این باورند که «زربخت» پیرزن 80 سالۀ روستای عشایری تاجمیر که نابینا بوده بر مرحله به مرحلۀ ساخت عروسکها توسط دختر خود گلبیبی نظارت داشته و او را راهنمایی میکرده است. امروزه، پروژۀ ساخت عروسکهای تاجمیر در این روستا توسط زنان روستایی، در سطح 225 هزار هکتار و در فاز 40 روستای محروم با قدرت به فعالیت خود ادامه میدهد[۲] و علاوه بر خراسان جنوبی در قزوین، قشم، اصفهان و ورامین نیز ساخت این عروسکها جریان دارد.[۳]
نامگذاری عروسک تاجمیر
عروسک تاجمیر یا عروسک دستساز بومی دوتوک جانبیبی تاجمیر، از جمله عروسکهای بومی ایرانی است که توسط فردی بهنام «گل بیبی» از زنان توانمند روستای تاجمیر ساخته شد. نام عروسک برگرفته از نام روستای تولید شده در آن یعنی تاجمیر است. این روستا در شهرستان سربیشه از شهرستانهای استان خراسان جنوبی قرار دارد[۴] و در حوالی مرز ماهیرود و در فاصلۀ حدود 90 کیلومتری از مرز افغانستان واقع شده است.[۵] این روستا به روستای عروسکهای افسانهای نیز معروف است.[۶]
قصه عروسکهای تاجمیر
بانوان روستای تاجمیر، برای هر کدام از این عروسکها، قصهای گفته و این قصهها، یادآور لالاییها، شعرهای قدیمی و خاطرات زندگی روستایی و عشایری هستند که دانش بومی ارزشمندی در آنها نهفته است.[۷]هر عروسک، قصهای منحصر به فرد دارد؛ داستانی که تکرار نمیشود. این عروسکها هم زندگی پرطاقت زنان روستایی را بازگو میکنند و هم گوشهای از فرهنگ و آداب و رسوم پنهان این منطقه را نمایان میسازند.[۸]
ویژگیهای عروسک تاجمیر
- عروسک تاجمیر، از جمله عروسکهای بومی سازگار با محیطزیست است؛ زیرا از تکهپارچههای اضافی تهیه میشود. برای ساخت این عروسک، از یک تکهچوب برای بدن، تکهپارچههای زیبای سنتی برای لباس، یک دکمۀ کوچک و دو کوک برای چشم و دهان استفاده میشود. این عروسکها، حتی در صورت دور انداختن نیز ظرف مدت سه ماه دوباره به طبیعت برمیگردند و هیچ آلودگی برای محیطزیست بههمراه ندارند.
- عروسک تاجمیر، از جمله عروسکهای شناسنامهدار است. این عروسکها که در سایزهای خیلی کوچک تا بزرگ ساخته میشوند، دارای شناسنامه یا داستانی هستند که بر پشت آنها بر روی شنلی، نوشته میشود. دستنوشتههای حک شده بر روی عروسکها، توسط فرزندانِ زنانی که به تولید عروسکهای تاجمیر میپردازند، صورت گرفته است.[۹]
- هنر عروسکسازی در جهان، همواره بهعنوان مسیری برای انتقال فرهنگ غنی کشورها مورد استفاده بوده و امروزه، عروسکهای تاجمیر، به نمادی از فرهنگ غنی منطقۀ سربیشۀ نهبندان استان خراسان جنوبی تبدیل شده است. ساخت عروسکهای تاجمیر تنها بهمنظور بازی کردن تولید نشده، بلکه فرهنگ جامعۀ محلی را بازنمایی میکند و پوشاک، آرایهها، داستانها و دیگر آدابورسوم منطقهای و بومی را به نمایش میگذارد.
- سازندگان اصلی این عروسکها، بانوان روستای تاجمیر هستند؛ اما سایر اعضای خانواده نیز در ساخت آنها مشارکت دارند.[۱۰]
فواید عروسک تاجمیر
از جمله مزایای ساخت این عروسکها، علاوه بر افزایش کسبوکار و درآمد، میتوان به تقویت حس زندگی، تقویت حس خلاقیت، ایجاد همبستگی در میان خانواده و اعضای آن، افزایش اعتماد به نفس و نیز افزایش امید به زندگی مردم منطقه اشاره کرد.[۱۱] از دیگر فواید این عروسکها برای مردم روستای تاجمیر، تسویۀ بدهکاریهای مردم محل به صندوقهای محلی، رونق کشاورزی و ماندگار شدن آنها در روستای تاجمیر است.[۱۲]
رقابت عروسکهای تاجمیر و باربی
امروزه، عروسکهای بسیاری در ویترین فروشگاههای اسباببازی در سراسر ایران به چشم میخورد. عروسک باربی که نمایندۀ فرهنگ غربی است، جهانی شدن و فروپاشی مرزها را بازنمایی میکند. این عروسک که وطن مشخصی ندارد، از هویت ملی معینی نیز برخودار نیست. برخی بر این باورند که این عروسکها، در اصل آمریکایی بوده، اما چرخۀ تولید آنها که سنی بیش از 40 سال دارند، از عربستان آغاز شده است. این در حالی است که عروسکهای تاجمیر، از جمله عروسکهای باهویت و بومی ایرانی هستند که بر خلاف باربیها، شبیه بههم نبوده و تکنولوژی پیشرفتهای نیز ندارند. این عروسکهای زیبای بومی، از فرهنگ و دیاری مشخص سر برآورده و با محیطزیست سازگاری عمیقی دارند.[۱۳]
ثبت عروسک تاجمیر در فهرست آثار ملی
عروسکهای بومی-محلی منطقه خراسان جنوبی که پیش از این در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاند، اکنون مراحل ثبت جهانی در سازمان یونسکو را نیز طی میکنند.[۱۴]
پانویس
- ↑ «عروسک دوتوک جان بیبی تاجمیر 18»، وبسایت روستاتیش.
- ↑ «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وبسایت هنرچی.
- ↑ صالحنژاد، «عروسکهای بومی؛ راوی فرهنگ ملی، حامی گردشگری مردمشناسی»، وبسایت کجارو.
- ↑ «تاجمیر؛ روستای عروسکهای افسانهای»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «عروسکهای تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.
- ↑ «تاجمیر؛ روستای عروسکهای افسانهای»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «تاجمیر زادگاه عروسک جهانی دوتوک/ عروسکهای بومی خاوران در چمدان خارجیها + تصاویر»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ صالحنژاد، «عروسکهای بومی؛ راوی فرهنگ ملی، حامی گردشگری مردمشناسی»، وبسایت کجارو.
- ↑ «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وبسایت هنرچی.
- ↑ «عروسکهای تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.
- ↑ «عروسکهای تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.
- ↑ «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وبسایت هنرچی.
- ↑ ایلبیگی، «عروسک تاجمیر، رقیب اهلی باربیها»، مجلۀ فرهنگی وبلایت.
- ↑ «عروسکهای تاجمیری/ تصاویر»، وبسایت عصر هامون.
منابع
- ایلبیگی، سعید، «عروسک تاجمیر، رقیب اهلی باربیها»، مجلۀ فرهنگی وبلایت، تاریخ بارگذاری: 11 اردیبهشت 1399ش.
- «تاجمیر؛ روستای عروسکهای افسانهای»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش.
- «تاجمیر زادگاه عروسک جهانی دوتوک/ عروسکهای بومی خاوران در چمدان خارجیها + تصاویر»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 8 فروردین 1402ش.
- «دوتوک عروسک بومی عشایر تاجمیر»، وبسایت هنرچی، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش.
- صالحنژاد، زهرا، «عروسکهای بومی؛ راوی فرهنگ ملی، حامی گردشگری مردمشناسی»، وبسایت کجارو، تاریخ درج مطلب: 10 شهریور 1395ش.
- «عروسک دوتوک جان بیبی تاجمیر 18»، وبسایت روستاتیش، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش.
- «عروسکهای تاجمیری»، پایگاه خبری تحلیلی صراط، تاریخ بارگذاری: 8 اسفند 1396ش.
- «عروسکهای تاجمیری/ تصاویر»، وبسایت عصر هامون، تاریخ درج مطلب: 12 اسفند 1396ش.
- «فصل کوچ عروسکهای تاجمیر»، وبسایت پیشخوان، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش.