پیشنویس:دایکندی: تفاوت میان نسخهها
imported>روح الله حمیدی صفحهای تازه حاوی «'''<big>دایکندی</big>'''؛ از ولایات مرکزی افغانستان. دایکندی یکی از ولایات مرکزی و هزارهنشین افغانستان است. این ولایت در مجاورت ولایات غور، بامیان، ارزگان و هلمند قرار گرفته است. مردم این ولایت با زبان فارسی (دری) و لهجۀ هزارگی تکلم میکنند. دین مر...» ایجاد کرد |
imported>روح الله حمیدی بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
دایکندی یکی از ولایات مرکزی و هزارهنشین افغانستان است. این ولایت در مجاورت ولایات غور، بامیان، ارزگان و هلمند قرار گرفته است. مردم این ولایت با زبان فارسی (دری) و لهجۀ هزارگی تکلم میکنند. دین مردم دایکندی اسلام و مذهب آنها شیعۀ دوازدهامامی است. ولایت دایکندی، کوهستانی بوده و سرچشمۀ رود هلمند در این ولایت قرار دارد. اقتصاد مردم در این ولایت وابسته به محصولات کشاورزی و دامداری است. | دایکندی یکی از ولایات مرکزی و هزارهنشین افغانستان است. این ولایت در مجاورت ولایات غور، بامیان، ارزگان و هلمند قرار گرفته است. مردم این ولایت با زبان فارسی (دری) و لهجۀ هزارگی تکلم میکنند. دین مردم دایکندی اسلام و مذهب آنها شیعۀ دوازدهامامی است. ولایت دایکندی، کوهستانی بوده و سرچشمۀ رود هلمند در این ولایت قرار دارد. اقتصاد مردم در این ولایت وابسته به محصولات کشاورزی و دامداری است. | ||
==نامگذاری== | ==نامگذاری== | ||
دایکندی ترکیبی از دو کلمۀ «دای» و «کندی» است. واژۀ دای به مفهوم سرزمین و کندی نیز دارای معانی مختلفی است که یکی از آنها «دلاور» است؛ بنابراین دایکندی یعنی سرزمین کندی بای یا سرزمین دلاوران. دایکندی منسوب به یکی از دایهای (سرزمین) بزرگ هزاره در کنار دایزنگی، دایچوپان و دایمیرداد است که با هم هزارستان قدیم را تشکیل میدادند. | دایکندی ترکیبی از دو کلمۀ «دای» و «کندی» است. واژۀ دای به مفهوم سرزمین و کندی نیز دارای معانی مختلفی است که یکی از آنها «دلاور» است؛ بنابراین دایکندی یعنی سرزمین کندی بای یا سرزمین دلاوران.<ref> تقیزاده، «ولایت دایکندی افغانستان کجاست و چه اهمیتی دارد؟»، وبسایت خبرگزاری صدا وسیما. </ref> دایکندی منسوب به یکی از دایهای (سرزمین) بزرگ هزاره در کنار دایزنگی، دایچوپان و دایمیرداد است که با هم هزارستان قدیم را تشکیل میدادند.<ref> «دایکندی»، وبسایت ویکی شیعه.</ref> | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
در سال 1343ش بخشهایی از ولایات کابل، بامیان، غور و قندهار از آنها جدا و با هم ولایت ارزگان را تشکیل دادند. در این ولایت ولسوالیهای دایکندی از ولایت بامیان و شهرستان از ولایات غزنی و ولسوالی کجران از ولایت غور جدا شده بود؛ اما بااینحال هرکدام مشترکات فرهنگی خود را با ولایات مادر حفظ کردند. | در سال 1343ش بخشهایی از ولایات کابل، بامیان، غور و قندهار از آنها جدا و با هم ولایت ارزگان را تشکیل دادند. در این ولایت ولسوالیهای دایکندی از ولایت بامیان و شهرستان از ولایات غزنی و ولسوالی کجران از ولایت غور جدا شده بود؛ اما بااینحال هرکدام مشترکات فرهنگی خود را با ولایات مادر حفظ کردند.<ref> جیلانی، «جغرافیای ولایات افغانستان»، 1379ش، ص126.</ref> | ||
ولایتی تحت نام دایکندی با 9 واحد اداری که طی فرمان شمارۀ 14 حامد کرزی رئیسجمهور وقت افغانستان منظور و در تاریخ 4 تیر 1383ش افتتاح شد. این ولایت در ابتدا از سه ولسوالی کجران، شهرستان و دایکندی تشکیل شده بود که در گذشته هر سه جزء ولایت ارزگان بودند. | ولایتی تحت نام دایکندی با 9 واحد اداری که طی فرمان شمارۀ 14 حامد کرزی رئیسجمهور وقت افغانستان منظور و در تاریخ 4 تیر 1383ش افتتاح شد.<ref> «ولایت دایکندی در یک نگاه»، خبرگزاری شفقنا- افغانستان.</ref> این ولایت در ابتدا از سه ولسوالی کجران، شهرستان و دایکندی تشکیل شده بود که در گذشته هر سه جزء ولایت ارزگان بودند.<ref> تقیزاده، «ولایت دایکندی افغانستان کجاست و چه اهمیتی دارد؟»، خبرگزاری صدا وسیما.</ref> | ||
==جمعیتشناسی== | ==جمعیتشناسی== | ||
تعداد نفوس ولایت دایکندی 723,980 نفر برآورد شده که 48 درصد زن و 52 درصد مرد هستند. بیشتر نفوس این ولایت از قومیت هزاره هستند. زبان مردم دایکندی دری- فارسی است و بهدلیل همجواری با پشتونهای ارزگان و هلمند، کلمات «زبان پشتو» نیز در گویش مردم دایکندی مشاهده میشود. | تعداد نفوس ولایت دایکندی 723,980 نفر برآورد شده که 48 درصد زن و 52 درصد مرد هستند.<ref> «ولایت دایکندی»، وبسایت شبکه اطلاعرسانی افغانستان. </ref> بیشتر نفوس این ولایت از قومیت هزاره هستند.<ref> «سروی اقتصادی- اجتماعی و دموگرافی دایکندی»، 1391ش، ص13.</ref> زبان مردم دایکندی دری- فارسی است و بهدلیل همجواری با پشتونهای ارزگان و هلمند، کلمات «زبان پشتو» نیز در گویش مردم دایکندی مشاهده میشود.<ref> کاظمی، «بررسی لهجۀ مردم دایکندی»، فروغی روز بلاگ.</ref> | ||
==موقعیت جغرافیایی== | ==موقعیت جغرافیایی== | ||
دایکندی دومین ولایت بزرگ در منطقۀ هزارهجات است. ولایت دایکندی از جمله ولایات مرکزی افغانستان است که حدود 36/17501 کیلومترمربع مساحت و از سطح دریا 2400 متر ارتفاع دارد. این ولایت از شرق و شمال شرق با ولایات غزنی و بامیان، از غرب با ولایات هلمند و غور، از شمال با ولایت غور و از جنوب با ولایت ارزگان مرز مشترک دارد. | دایکندی دومین ولایت بزرگ در منطقۀ هزارهجات است.<ref> «سروی اقتصادی- اجتماعی و دموگرافی دایکندی»، 1391ش، ص13.</ref> ولایت دایکندی از جمله ولایات مرکزی افغانستان است که حدود 36/17501 کیلومترمربع مساحت و از سطح دریا 2400 متر ارتفاع دارد. این ولایت از شرق و شمال شرق با ولایات غزنی و بامیان، از غرب با ولایات هلمند و غور، از شمال با ولایت غور و از جنوب با ولایت ارزگان مرز مشترک دارد.<ref> «ولایت دایکندی- نفوس و ولسوالیهای آن»، خبرگزاری شاهد.</ref> | ||
دایکندی ولایت کوهستانی با راههای مواصلاتی صعبالعبور است. این ولایت کوهستان (96 درصد کوهستانی) که حدود2.68 درصد کل خاک افغانستان را تشکیل میدهد، دارای 2085 قریه (روستا) است. | دایکندی ولایت کوهستانی با راههای مواصلاتی صعبالعبور است. این ولایت کوهستان (96 درصد کوهستانی) که حدود2.68 درصد کل خاک افغانستان را تشکیل میدهد، دارای 2085 قریه (روستا) است.<ref> «ولایت دایکندی در یک نگاه»، خبرگزاری شفقنا-افغانستان.</ref> | ||
==آب و هوا== | ==آب و هوا== | ||
آبوهوا در بخشهای مختلف این ولایت متفاوت است. این ولایت، در شمال (سنگتخت و بندر و خدیر) دارای درههای عمیق و آبوهوای بسیار سرد با تابستان کوتاه و در جنوب (کیتی و کجران) دارای زمینهای هموار و آبوهوای گرم است. | آبوهوا در بخشهای مختلف این ولایت متفاوت است. این ولایت، در شمال (سنگتخت و بندر و خدیر) دارای درههای عمیق و آبوهوای بسیار سرد با تابستان کوتاه و در جنوب (کیتی و کجران) دارای زمینهای هموار و آبوهوای گرم است.<ref> نخبگان و محصلین ولایت دایکندی، «دایکندیشناسی»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.</ref> | ||
==اقتصاد== | ==اقتصاد== | ||
بیشتر مردم ولایت دایکندی به کشاورزی و دام¬پروری مشغول هستند. بیشتر محصولات کشاورزی در این ولایت بادام، گندم، جواری (ذرت)، ماش، انگور، سیب، نخود، لوبیا و عدس است. بادام عمدهترین محصول کشاورزی مردم در این ولایت است که بهدلیل مرغوبیت بالا در بازارهای داخلی و خارجی بازار خوبی دارد. معادن گچ در ولسوالی سنگ تخت و بندر، تورمالین در اشترلی، مرکز و شهرستان، ابرک در شهرستان و اشترلی، ذغال سنگ در اشترلی، گالن در کیتی و شهرستان، کرازوپراز در میرآمور، مرمر در مرکز و شهرستان، گرانیت در شهرستان و گارنت در مرکز وجود دارد ولی تاکنون هیچکدام از آنها استخراج نشده است. | بیشتر مردم ولایت دایکندی به کشاورزی و دام¬پروری مشغول هستند. بیشتر محصولات کشاورزی در این ولایت بادام، گندم، جواری (ذرت)، ماش، انگور، سیب، نخود، لوبیا و عدس است. بادام عمدهترین محصول کشاورزی مردم در این ولایت است که بهدلیل مرغوبیت بالا در بازارهای داخلی و خارجی بازار خوبی دارد.<ref> محمدی، «معرفی ولایت دایکندی»، وبسایت سیستم معلوماتی گردشگری افغانستان.</ref> معادن گچ در ولسوالی سنگ تخت و بندر، تورمالین در اشترلی، مرکز و شهرستان، ابرک در شهرستان و اشترلی، ذغال سنگ در اشترلی، گالن در کیتی و شهرستان، کرازوپراز در میرآمور، مرمر در مرکز و شهرستان، گرانیت در شهرستان و گارنت در مرکز وجود دارد ولی تاکنون هیچکدام از آنها استخراج نشده است.<ref> «ظواهر معدنی دایکندی»، وبسایت وزارت معادن و پطرولیم افغانستان.</ref> | ||
==فرهنگ و هنر== | ==فرهنگ و هنر== | ||
در ولایت دایکندی در حال حاضر سه رسانۀ صوتی رادیو نسیم، رادیو آفتاب و رادیو دایکندی مشغول فعالیت هستند. | در ولایت دایکندی در حال حاضر سه رسانۀ صوتی رادیو نسیم، رادیو آفتاب و رادیو دایکندی مشغول فعالیت هستند.<ref> فروغی، «شکایت رسانه¬های ولایت دایکندی از والی این ولایت»، وبسایت پیام دایکندی.</ref> | ||
جشن گل بادام یکی از فستیوالهای محبوب در این ولایت است. جشن نوروز (میلۀ نوروز) یکی دیگر از | جشن گل بادام یکی از فستیوالهای محبوب در این ولایت است.<ref> محمدی، «معرفی ولایت دایکندی»، وبسایت سیستم معلوماتی گردشگری افغانستان.</ref> جشن نوروز (میلۀ نوروز) یکی دیگر از جشنهای تاریخی مردم در ولایت دایکندی است که در آن به اجرای برنامههای مختلفی از قبیل صلۀ رحم، تئاتر، ذبح حیوانات و در برخی نقاط کشتیگیری میپردازند.<ref> سروش، «جشن نوروز نالیج»، روزنامۀ 8 صبح.</ref> | ||
ازدواج در دایکندی در اوایل جوانی و با آشنایی پسر و دختر بعد از خواستگاری رسمی توسط اقوام پسر صورت میگیرد. ابتدا مراسم شیرینیخوری (خویشیگری) انجام میشود؛ سپس داماد شیربها (گله) را طی یک تا دو سال به پدر عروس پرداخت کرده و در نهایت، مراسم عروسی (طوی) صورت میگیرد. مراسم عقد را نیز در خانۀ داماد ضمن مجلس مختصری اجرا میکنند. | ازدواج در دایکندی در اوایل جوانی و با آشنایی پسر و دختر بعد از خواستگاری رسمی توسط اقوام پسر صورت میگیرد. ابتدا مراسم شیرینیخوری (خویشیگری) انجام میشود؛ سپس داماد شیربها (گله) را طی یک تا دو سال به پدر عروس پرداخت کرده و در نهایت، مراسم عروسی (طوی) صورت میگیرد.<ref> مددی، «عروسی در دایکندی»، وبسایت افغانستان نوین.</ref> مراسم عقد را نیز در خانۀ داماد ضمن مجلس مختصری اجرا میکنند.<ref> فروغی، «فرهنگ و عنعنات مردم دایکندی»، وبسایت پیام دایکندی.</ref> | ||
سوزندوزی، گلیمبافی، خامکدوزی، نمدبافی، لحافبافی و بافندگی از جمله صنایعدستی زنان در ولایت دایکندی است. | سوزندوزی، گلیمبافی، خامکدوزی، نمدبافی، لحافبافی و بافندگی از جمله صنایعدستی زنان در ولایت دایکندی است.<ref> سادات موسوی، «صنایع دستی زنان دایکندی از خانه به خیابان»، وبسایت نیمرخ.</ref> | ||
پوشش مردان دایکندی شلوار و پیراهن گشاد و یکرنگ (پیرو و تنبو) و لباس زنان در این ولایت مثل دیگر هزاره¬های افغانستان چادر یا لاچک (شبیه چادر ولی کوچکتر از آن) و پیراهن و تنبان در رنگهای متفاوت است. | پوشش مردان دایکندی شلوار و پیراهن گشاد و یکرنگ (پیرو و تنبو) و لباس زنان در این ولایت مثل دیگر هزاره¬های افغانستان چادر یا لاچک (شبیه چادر ولی کوچکتر از آن) و پیراهن و تنبان در رنگهای متفاوت است.<ref> شریعتی، «آداب و رسوم عمومی مردم هزاره»، وبسایت پیام دایکندی.</ref> | ||
مردم دایکندی مثل سایر هزارههای همجوار غذاهای مختلفی میپزند مثل قروتی (با دوغ یا شیر)، شیربرنج، کِچِری، لیِتی (گندم، جواری، حلوا)، اِشکِنه، شوربا (مرغ، گوشت تازه، لاندی: گوشت خشکشده) و آردبیریو. نانهای مشهور مردم دایکندی پتیر (فتیر)، تندور (تنوری)، دودی (نان جواری)، نان دیگی، بوسراغ و خمیر هستند. | مردم دایکندی مثل سایر هزارههای همجوار غذاهای مختلفی میپزند مثل قروتی (با دوغ یا شیر)، شیربرنج، کِچِری، لیِتی (گندم، جواری، حلوا)، اِشکِنه، شوربا (مرغ، گوشت تازه، لاندی: گوشت خشکشده) و آردبیریو. نانهای مشهور مردم دایکندی پتیر (فتیر)، تندور (تنوری)، دودی (نان جواری)، نان دیگی، بوسراغ و خمیر هستند.<ref> شریعتی، «آداب و رسوم عمومی مردم هزاره»، وبسایت پیام دایکندی.</ref> | ||
==مشاهیر== | ==مشاهیر== | ||
دولتبیگ (حاکم نیمی از هزارستان در دوران صفویه)؛ | دولتبیگ (حاکم نیمی از هزارستان در دوران صفویه)؛ | ||
عنایت خان هزاره (حاکم دایکندی و اطراف آن در زمان احمدشاه ابدالی)؛ | عنایت خان هزاره (حاکم دایکندی و اطراف آن در زمان احمدشاه ابدالی)؛<ref> یزدانی، «پژوهشی در تاریخ هزارهها»، ص280.</ref> | ||
محمدابراهیم گاوسوار (سردارِ مشهور هزاره در زمان ظاهر شاه)؛ | محمدابراهیم گاوسوار (سردارِ مشهور هزاره در زمان ظاهر شاه)؛<ref> «چهرهها و شخصیتهای ولایت دایکندی»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.</ref> | ||
محمدحسین صادقی نیلی (از فرماندهان مهم حزب وحدت)؛ | محمدحسین صادقی نیلی (از فرماندهان مهم حزب وحدت)؛ | ||
سرور دانش (حقوقدان برجسته و معاون اشرف غنی رئیسجمهور سابق افغانستان)؛ | سرور دانش (حقوقدان برجسته و معاون اشرف غنی رئیسجمهور سابق افغانستان)؛<ref> «چهرهها و شخصیتهای ولایت دایکندی»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.</ref> | ||
آیتالله محمدحسن خسروی (از علمای مشهور دایکندی)؛ | آیتالله محمدحسن خسروی (از علمای مشهور دایکندی)؛<ref> «چهرهها و شخصیتهای ولایت دایکندی»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.</ref> | ||
داوود سرخوش (آوازخوان و مشهور به سلطان دمبوره). | داوود سرخوش (آوازخوان و مشهور به سلطان دمبوره).<ref> فروغی، «آوازخوانان مشهور و نامدار دایکندی»، وبسایت دایکندی اسکای.</ref> | ||
==معارف و تحصیلات عالی== | ==معارف و تحصیلات عالی== | ||
مکاتب، دارالعلومها، مراکز تعلیمات تخنیکی و مراکز سواد حیاتی متعددی در سطح ولایت دایکندی با صدها معلم و نزدیک به 200 هزار دانشآموز وجود دارند. | مکاتب، دارالعلومها، مراکز تعلیمات تخنیکی و مراکز سواد حیاتی متعددی در سطح ولایت دایکندی با صدها معلم و نزدیک به 200 هزار دانشآموز وجود دارند.<ref> فروغی، «معلومات اجمالی از مکاتب ولایت دایکندی در سال تعلیمی 1393»، وبسایت پیام دایکندی.</ref> | ||
دانشگاه دولتی دایکندی در سال 1393ش در شهر نیلی افتتاح شد. دانشگاه خصوصی ناصرخسرو نیز از سالها پیش در مرکز ولایت دایکندی مشغول فعالیت است. در ولایت دایکندی بیش از 20 مدرسۀ دینی مشغول ارائۀ خدمات آموزش علوم دینی است. | دانشگاه دولتی دایکندی در سال 1393ش در شهر نیلی افتتاح شد. دانشگاه خصوصی ناصرخسرو نیز از سالها پیش در مرکز ولایت دایکندی مشغول فعالیت است.<ref> «تهداب تعمیر دانشگاه دایکندی طی محفلی ...»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.</ref> در ولایت دایکندی بیش از 20 مدرسۀ دینی مشغول ارائۀ خدمات آموزش علوم دینی است.<ref> نخبگان و محصلین ولایت دایکندی، «دایکندیشناسی»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی. </ref> | ||
==تقسیمات کشوری== | ==تقسیمات کشوری== | ||
ولایت دایکندی از ولسوالیهای خدیر، کیتی، شهرستان، میرامور، اشترلی، کجران، گیزاب، سنگتخت و بندر و نیلی تشکیل شده است. ولسوالی «پاتو» نیز در سالهای اخیر در بخش جنوبی این ولایت افتتاح شده است. این تقسیمات محصول تجزیۀ ولسوالی شهرستان سابق به دو ولسوالی میرامور و شهرستان، ولسوالی کجران به دو ولسوالی کیتی و کجران و ولسوالی دایکندی به چهار ولسوالی خدیر، نیلی، اشترلی و | ولایت دایکندی از ولسوالیهای خدیر، کیتی، شهرستان، میرامور، اشترلی، کجران، گیزاب، سنگتخت و بندر و نیلی تشکیل شده است.<ref> «دایکندی»، وبسایت ویکی شیعه.</ref> ولسوالی «پاتو» نیز در سالهای اخیر در بخش جنوبی این ولایت افتتاح شده است.<ref> «افتتاح ولسوالی جدید پاتو در دایکندی»، شفقنا- افغانستان.</ref> این تقسیمات محصول تجزیۀ ولسوالی شهرستان سابق به دو ولسوالی میرامور و شهرستان، ولسوالی کجران به دو ولسوالی کیتی و کجران و ولسوالی دایکندی به چهار ولسوالی خدیر، نیلی، اشترلی و سنگتخت و بندر است.<ref> تقیزاده، «ولایت دایکندی افغانستان کجاست و چه اهمیتی دارد؟»، خبرگزاری صدا وسیما.</ref> | ||
==امکانات رفاهی== | ==امکانات رفاهی== | ||
شهر نیلی دارای یک پارک مشهور بنام پارک بادام و چوک بادام است؛ این شهر مرکزی در دشت نیلی واقع شده است. در ولایت دایکندی تنها10 کیلومتر سرک (جاده) از مرکز بهسوی ولسوالی شهرستان آسفالت شده است. تنها بند (سد) برق ساختهشده در دایکندی بند سوختوک است که در مرکز ولایت دایکندی و روی رودخانۀ «لزیر» یکی از سرچشمههای رودخانۀ هلمند ساخته شده و با ظرفیت 700 کیلووات برق فعال است که از آن برای روشنایی شهر نیلی استفاده میشود. | شهر نیلی دارای یک پارک مشهور بنام پارک بادام و چوک بادام است؛ این شهر مرکزی در دشت نیلی واقع شده است.<ref> «ولایت دایکندی»، وبسایت ویکی سفر.</ref> در ولایت دایکندی تنها10 کیلومتر سرک (جاده) از مرکز بهسوی ولسوالی شهرستان آسفالت شده است.<ref> «سهم مردم دایکندی از هزاران کیلومتر سرک پخته در افغانستان فقط 10 کیلومتر!»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.</ref> تنها بند (سد) برق ساختهشده در دایکندی بند سوختوک است که در مرکز ولایت دایکندی و روی رودخانۀ «لزیر» یکی از سرچشمههای رودخانۀ هلمند ساخته شده و با ظرفیت 700 کیلووات برق فعال است که از آن برای روشنایی شهر نیلی استفاده میشود.<ref> «آغاز آبگیری بند برق سوختوک دایکندی»، شفقنا- افغانستان. </ref> | ||
یک شفاخانۀ 20 بستر اختصاصیِ ترک اعتیاد در نیلی ساخته شده است. همچنین یک شفاخانه دولتی 100 بستر (شفاخانۀ ولایتی) در مرکز ولایت دایکندی و بیش از 36 مرکز صحی در مرکز و ولسوالیهای این ولایت مشغول ارائۀ خدمات صحی هستند. ولایت دایکندی در حال حاضر دارای یک میدان هوایی (فرودگاه) در مرکز به نام میدان هوایی نیلی است. | یک شفاخانۀ 20 بستر اختصاصیِ ترک اعتیاد در نیلی ساخته شده است.<ref> طاهری، «دایکندی؛ با 70 هزار معتاد و یک شفاخانۀ 20 بستر ترک اعتیاد»، روزنامۀ 8 صبح.</ref> همچنین یک شفاخانه دولتی 100 بستر (شفاخانۀ ولایتی) در مرکز ولایت دایکندی و بیش از 36 مرکز صحی در مرکز و ولسوالیهای این ولایت مشغول ارائۀ خدمات صحی هستند.<ref> «سنگ تهداب شفاخانۀ دایکندی گذاشته شد»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.</ref> ولایت دایکندی در حال حاضر دارای یک میدان هوایی (فرودگاه) در مرکز به نام میدان هوایی نیلی است.<ref> «پرواز موفقیت آمیز نخستین خلبان زن ولایت دایکندی»، خبرگزاری فارس- افغانستان.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
«آغاز آبگیری بند برق سوختوک دایکندی»، وبسایت شفقنا: پایگاه بینالمللی همکاریهای خبری شیعه- افغانستان، تاریخ درج مطلب: 3 دسامبر 2018 م. | * «آغاز آبگیری بند برق سوختوک دایکندی»، وبسایت شفقنا: پایگاه بینالمللی همکاریهای خبری شیعه- افغانستان، تاریخ درج مطلب: 3 دسامبر 2018 م. | ||
«افتتاح ولسوالی جدید پاتو در دایکندی»، وبسایت شفقنا- افغانستان، تاریخ درج مطلب: 15 جولای 2018م. | * «افتتاح ولسوالی جدید پاتو در دایکندی»، وبسایت شفقنا- افغانستان، تاریخ درج مطلب: 15 جولای 2018م. | ||
«پرواز موفقیت آمیز نخستین خلبان زن ولایت دایکندی»، وبسایت خبرگزاری فارس- افغانستان، تاریخ درج مطلب: 9 آذر 1395ش. | * «پرواز موفقیت آمیز نخستین خلبان زن ولایت دایکندی»، وبسایت خبرگزاری فارس- افغانستان، تاریخ درج مطلب: 9 آذر 1395ش. | ||
تقی زاده، محمدرضا، «ولایت دایکندی افغانستان کجاست و چه اهمیتی دارد؟»، خبرگزاری صداوسیما، تاریخ درج مطلب: 3 تیر 1400ش. | * تقی زاده، محمدرضا، «ولایت دایکندی افغانستان کجاست و چه اهمیتی دارد؟»، خبرگزاری صداوسیما، تاریخ درج مطلب: 3 تیر 1400ش. | ||
«تهداب تعمیر دانشگاه دایکندی طی محفلی ...»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 4 آبان 1395ش. | * «تهداب تعمیر دانشگاه دایکندی طی محفلی ...»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 4 آبان 1395ش. | ||
جیلانی «عارض»، غلام، جغرافیای ولایات افغانستان، پاکستان، پیشاور، اداره کتابخانههای سیار اریک، 1379ش. | * جیلانی «عارض»، غلام، جغرافیای ولایات افغانستان، پاکستان، پیشاور، اداره کتابخانههای سیار اریک، 1379ش. | ||
«چهرهها و شخصیتهای ولایت دایکندی»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 26 آذر 1398ش. | * «چهرهها و شخصیتهای ولایت دایکندی»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 26 آذر 1398ش. | ||
«چهرهها و شخصیتهای ولایت دایکندی»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 29 خرداد 1398ش. | * «چهرهها و شخصیتهای ولایت دایکندی»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 29 خرداد 1398ش. | ||
«چهرهها و شخصیتهای ولایت دایکندی»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 24 آبان 1395ش. | * «چهرهها و شخصیتهای ولایت دایکندی»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 24 آبان 1395ش. | ||
خانوف، تیمور، «تاریخ ملی هزاره»، مترجم: عزیز طغیان، چاپ اول، ایران، موسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان، 1372ش. | * خانوف، تیمور، «تاریخ ملی هزاره»، مترجم: عزیز طغیان، چاپ اول، ایران، موسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان، 1372ش. | ||
«دایکندی»، وبسایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 9 اسفند 1401ش. | * «دایکندی»، وبسایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 9 اسفند 1401ش. | ||
سادات موسوی، لطیفه، «صنایع دستی زنان دایکندی از خانه به خیابان»، وبسایت نیمرخ، تاریخ درج مطلب: 15 بهمن 1399ش. | * سادات موسوی، لطیفه، «صنایع دستی زنان دایکندی از خانه به خیابان»، وبسایت نیمرخ، تاریخ درج مطلب: 15 بهمن 1399ش. | ||
سروش، سرور «جشن نوروز نالیج»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح، تاریخ درج مطلب: 2 فروردین 1400ش. | * سروش، سرور «جشن نوروز نالیج»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح، تاریخ درج مطلب: 2 فروردین 1400ش. | ||
«سروی اقتصادی- اجتماعی و دموگرافی دایکندی»، تاریخ تطبیق سروی: مهرماه 1391ش. | * «سروی اقتصادی- اجتماعی و دموگرافی دایکندی»، تاریخ تطبیق سروی: مهرماه 1391ش. | ||
سروی منابع معدنی ولایت دایکندی: ظواهر معدنی دایکندی، وبسایت وزارت معادن و پطرولیم افغانستان، 20 آبان 1398ش. | * سروی منابع معدنی ولایت دایکندی: ظواهر معدنی دایکندی، وبسایت وزارت معادن و پطرولیم افغانستان، 20 آبان 1398ش. | ||
«سنگ تهداب شفاخانۀ دایکندی گذاشته شد»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 4 اردیبهشت 1393ش. | * «سنگ تهداب شفاخانۀ دایکندی گذاشته شد»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 4 اردیبهشت 1393ش. | ||
«سهم مردم دایکندی از هزاران کیلومتر سرک پخته در افغانستان فقط 10 کیلومتر!»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 3 آبان 1395ش. | * «سهم مردم دایکندی از هزاران کیلومتر سرک پخته در افغانستان فقط 10 کیلومتر!»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 3 آبان 1395ش. | ||
شریعتی، حفیظالله، «آداب و رسوم عمومی مردم هزاره»، وبسایت پیام دایکندی، تاریخ درج مطلب: 30 مرداد 1392ش. | * شریعتی، حفیظالله، «آداب و رسوم عمومی مردم هزاره»، وبسایت پیام دایکندی، تاریخ درج مطلب: 30 مرداد 1392ش. | ||
طاهری، الیاس، «دایکندی؛ با 70 هزار معتاد و یک شفاخانۀ 20 بستر ترک اعتیاد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح، تاریخ درج مطلب: 17 فروردین 1400ش. | * طاهری، الیاس، «دایکندی؛ با 70 هزار معتاد و یک شفاخانۀ 20 بستر ترک اعتیاد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح، تاریخ درج مطلب: 17 فروردین 1400ش. | ||
فروغی، محمد، «آوازخوانان مشهور و نامدار دایکندی»، وبسایت دایکندی اسکای، تاریخ درج مطلب: 27 آذر 1392ش. | * فروغی، محمد، «آوازخوانان مشهور و نامدار دایکندی»، وبسایت دایکندی اسکای، تاریخ درج مطلب: 27 آذر 1392ش. | ||
فروغی، محمد، «شکایت رسانههای ولایت دایکندی از والی این ولایت»، وبسایت پیام دایکندی، تاریخ درج مطلب: 24 خرداد 1395ش. | * فروغی، محمد، «شکایت رسانههای ولایت دایکندی از والی این ولایت»، وبسایت پیام دایکندی، تاریخ درج مطلب: 24 خرداد 1395ش. | ||
فروغی، محمد، «فرهنگ و عنعنات مردم دایکندی»، وبسایت پیام دایکندی، تاریخ درج مطلب: 24 آذر 1392ش. | * فروغی، محمد، «فرهنگ و عنعنات مردم دایکندی»، وبسایت پیام دایکندی، تاریخ درج مطلب: 24 آذر 1392ش. | ||
فروغی، محمد، «معلومات اجمالی از مکاتب ولایت دایکندی در سال تعلیمی1393»، وبسایت پیام دایکندی، تاریخ درج مطلب: 3 دی 1393ش. | * فروغی، محمد، «معلومات اجمالی از مکاتب ولایت دایکندی در سال تعلیمی1393»، وبسایت پیام دایکندی، تاریخ درج مطلب: 3 دی 1393ش. | ||
کاظمی، سید عوض علی، «بررسی لهجۀ مردم دایکندی»، وبسایت فروغی روز بلاگ، تاریخ درج مطلب: 9 اردیبهشت 1394ش. | * کاظمی، سید عوض علی، «بررسی لهجۀ مردم دایکندی»، وبسایت فروغی روز بلاگ، تاریخ درج مطلب: 9 اردیبهشت 1394ش. | ||
محمدی، احمد، «معرفی ولایت دایکندی»، وبسایت آتیس: سیستم معلوماتی گردشگری افغانستان، تاریخ درج مطلب: 3 فروردین 1397ش. | * محمدی، احمد، «معرفی ولایت دایکندی»، وبسایت آتیس: سیستم معلوماتی گردشگری افغانستان، تاریخ درج مطلب: 3 فروردین 1397ش. | ||
مددی، علیاحمد، «عروسی در دایکندی»، وبسایت افغانستان نوین، تاریخ درج مطلب: 11 فوریه 2008م. | * مددی، علیاحمد، «عروسی در دایکندی»، وبسایت افغانستان نوین، تاریخ درج مطلب: 11 فوریه 2008م. | ||
نبی زاده کارگر، محمد عوض، انتوگرافی هزارهها، کابل، مطبعه دولتی، 1365ش. | * نبی زاده کارگر، محمد عوض، انتوگرافی هزارهها، کابل، مطبعه دولتی، 1365ش. | ||
نخبگان و محصلین ولایت دایکندی، «دایکندیشناسی»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 25 خرداد 1398ش. | * نخبگان و محصلین ولایت دایکندی، «دایکندیشناسی»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 25 خرداد 1398ش. | ||
«ولایت دایکندی در یک نگاه»، وبسایت شفقنا: پایگاه بینالمللی همکاریهای خبری شیعه- افغانستان، تاریخ درج مطلب: 20 ژوئن 2014م. | * «ولایت دایکندی در یک نگاه»، وبسایت شفقنا: پایگاه بینالمللی همکاریهای خبری شیعه- افغانستان، تاریخ درج مطلب: 20 ژوئن 2014م. | ||
«ولایت دایکندی- نفوس و ولسوالیهای آن»، وبسایت خبرگزاری شاهد، تاریخ درج مطلب: 10 فروردین 1400ش. | * «ولایت دایکندی- نفوس و ولسوالیهای آن»، وبسایت خبرگزاری شاهد، تاریخ درج مطلب: 10 فروردین 1400ش. | ||
«ولایت دایکندی»، وبسایت شبکه اطلاعرسانی افغانستان- اطلاعات عمومی، تاریخ بازدید: 10 اسفند 1401ش. | * «ولایت دایکندی»، وبسایت شبکه اطلاعرسانی افغانستان- اطلاعات عمومی، تاریخ بازدید: 10 اسفند 1401ش. | ||
«ولایت دایکندی»، وبسایت ویکی سفر، تاریخ بازدید: 10 اسفند 1401ش. | * «ولایت دایکندی»، وبسایت ویکی سفر، تاریخ بازدید: 10 اسفند 1401ش. | ||
یزدانی، حسینعلی (حاج کاظم)، پژوهشی در تاریخ هزارهها، چاپ4، تهران، محمدابراهیم شریعتی افغانستانی، 1390ش | * یزدانی، حسینعلی (حاج کاظم)، پژوهشی در تاریخ هزارهها، چاپ4، تهران، محمدابراهیم شریعتی افغانستانی، 1390ش | ||
[[رده: ویکیزندگی]] [[رده: میز افغانستان]] | [[رده: ویکیزندگی]] [[رده: میز افغانستان]] | ||
نسخهٔ ۱۲ خرداد ۱۴۰۲، ساعت ۱۴:۲۵
دایکندی؛ از ولایات مرکزی افغانستان.
دایکندی یکی از ولایات مرکزی و هزارهنشین افغانستان است. این ولایت در مجاورت ولایات غور، بامیان، ارزگان و هلمند قرار گرفته است. مردم این ولایت با زبان فارسی (دری) و لهجۀ هزارگی تکلم میکنند. دین مردم دایکندی اسلام و مذهب آنها شیعۀ دوازدهامامی است. ولایت دایکندی، کوهستانی بوده و سرچشمۀ رود هلمند در این ولایت قرار دارد. اقتصاد مردم در این ولایت وابسته به محصولات کشاورزی و دامداری است.
نامگذاری
دایکندی ترکیبی از دو کلمۀ «دای» و «کندی» است. واژۀ دای به مفهوم سرزمین و کندی نیز دارای معانی مختلفی است که یکی از آنها «دلاور» است؛ بنابراین دایکندی یعنی سرزمین کندی بای یا سرزمین دلاوران.[۱] دایکندی منسوب به یکی از دایهای (سرزمین) بزرگ هزاره در کنار دایزنگی، دایچوپان و دایمیرداد است که با هم هزارستان قدیم را تشکیل میدادند.[۲]
تاریخچه
در سال 1343ش بخشهایی از ولایات کابل، بامیان، غور و قندهار از آنها جدا و با هم ولایت ارزگان را تشکیل دادند. در این ولایت ولسوالیهای دایکندی از ولایت بامیان و شهرستان از ولایات غزنی و ولسوالی کجران از ولایت غور جدا شده بود؛ اما بااینحال هرکدام مشترکات فرهنگی خود را با ولایات مادر حفظ کردند.[۳] ولایتی تحت نام دایکندی با 9 واحد اداری که طی فرمان شمارۀ 14 حامد کرزی رئیسجمهور وقت افغانستان منظور و در تاریخ 4 تیر 1383ش افتتاح شد.[۴] این ولایت در ابتدا از سه ولسوالی کجران، شهرستان و دایکندی تشکیل شده بود که در گذشته هر سه جزء ولایت ارزگان بودند.[۵]
جمعیتشناسی
تعداد نفوس ولایت دایکندی 723,980 نفر برآورد شده که 48 درصد زن و 52 درصد مرد هستند.[۶] بیشتر نفوس این ولایت از قومیت هزاره هستند.[۷] زبان مردم دایکندی دری- فارسی است و بهدلیل همجواری با پشتونهای ارزگان و هلمند، کلمات «زبان پشتو» نیز در گویش مردم دایکندی مشاهده میشود.[۸]
موقعیت جغرافیایی
دایکندی دومین ولایت بزرگ در منطقۀ هزارهجات است.[۹] ولایت دایکندی از جمله ولایات مرکزی افغانستان است که حدود 36/17501 کیلومترمربع مساحت و از سطح دریا 2400 متر ارتفاع دارد. این ولایت از شرق و شمال شرق با ولایات غزنی و بامیان، از غرب با ولایات هلمند و غور، از شمال با ولایت غور و از جنوب با ولایت ارزگان مرز مشترک دارد.[۱۰] دایکندی ولایت کوهستانی با راههای مواصلاتی صعبالعبور است. این ولایت کوهستان (96 درصد کوهستانی) که حدود2.68 درصد کل خاک افغانستان را تشکیل میدهد، دارای 2085 قریه (روستا) است.[۱۱]
آب و هوا
آبوهوا در بخشهای مختلف این ولایت متفاوت است. این ولایت، در شمال (سنگتخت و بندر و خدیر) دارای درههای عمیق و آبوهوای بسیار سرد با تابستان کوتاه و در جنوب (کیتی و کجران) دارای زمینهای هموار و آبوهوای گرم است.[۱۲]
اقتصاد
بیشتر مردم ولایت دایکندی به کشاورزی و دام¬پروری مشغول هستند. بیشتر محصولات کشاورزی در این ولایت بادام، گندم، جواری (ذرت)، ماش، انگور، سیب، نخود، لوبیا و عدس است. بادام عمدهترین محصول کشاورزی مردم در این ولایت است که بهدلیل مرغوبیت بالا در بازارهای داخلی و خارجی بازار خوبی دارد.[۱۳] معادن گچ در ولسوالی سنگ تخت و بندر، تورمالین در اشترلی، مرکز و شهرستان، ابرک در شهرستان و اشترلی، ذغال سنگ در اشترلی، گالن در کیتی و شهرستان، کرازوپراز در میرآمور، مرمر در مرکز و شهرستان، گرانیت در شهرستان و گارنت در مرکز وجود دارد ولی تاکنون هیچکدام از آنها استخراج نشده است.[۱۴]
فرهنگ و هنر
در ولایت دایکندی در حال حاضر سه رسانۀ صوتی رادیو نسیم، رادیو آفتاب و رادیو دایکندی مشغول فعالیت هستند.[۱۵] جشن گل بادام یکی از فستیوالهای محبوب در این ولایت است.[۱۶] جشن نوروز (میلۀ نوروز) یکی دیگر از جشنهای تاریخی مردم در ولایت دایکندی است که در آن به اجرای برنامههای مختلفی از قبیل صلۀ رحم، تئاتر، ذبح حیوانات و در برخی نقاط کشتیگیری میپردازند.[۱۷] ازدواج در دایکندی در اوایل جوانی و با آشنایی پسر و دختر بعد از خواستگاری رسمی توسط اقوام پسر صورت میگیرد. ابتدا مراسم شیرینیخوری (خویشیگری) انجام میشود؛ سپس داماد شیربها (گله) را طی یک تا دو سال به پدر عروس پرداخت کرده و در نهایت، مراسم عروسی (طوی) صورت میگیرد.[۱۸] مراسم عقد را نیز در خانۀ داماد ضمن مجلس مختصری اجرا میکنند.[۱۹] سوزندوزی، گلیمبافی، خامکدوزی، نمدبافی، لحافبافی و بافندگی از جمله صنایعدستی زنان در ولایت دایکندی است.[۲۰] پوشش مردان دایکندی شلوار و پیراهن گشاد و یکرنگ (پیرو و تنبو) و لباس زنان در این ولایت مثل دیگر هزاره¬های افغانستان چادر یا لاچک (شبیه چادر ولی کوچکتر از آن) و پیراهن و تنبان در رنگهای متفاوت است.[۲۱] مردم دایکندی مثل سایر هزارههای همجوار غذاهای مختلفی میپزند مثل قروتی (با دوغ یا شیر)، شیربرنج، کِچِری، لیِتی (گندم، جواری، حلوا)، اِشکِنه، شوربا (مرغ، گوشت تازه، لاندی: گوشت خشکشده) و آردبیریو. نانهای مشهور مردم دایکندی پتیر (فتیر)، تندور (تنوری)، دودی (نان جواری)، نان دیگی، بوسراغ و خمیر هستند.[۲۲]
مشاهیر
دولتبیگ (حاکم نیمی از هزارستان در دوران صفویه)؛ عنایت خان هزاره (حاکم دایکندی و اطراف آن در زمان احمدشاه ابدالی)؛[۲۳] محمدابراهیم گاوسوار (سردارِ مشهور هزاره در زمان ظاهر شاه)؛[۲۴] محمدحسین صادقی نیلی (از فرماندهان مهم حزب وحدت)؛ سرور دانش (حقوقدان برجسته و معاون اشرف غنی رئیسجمهور سابق افغانستان)؛[۲۵] آیتالله محمدحسن خسروی (از علمای مشهور دایکندی)؛[۲۶] داوود سرخوش (آوازخوان و مشهور به سلطان دمبوره).[۲۷]
معارف و تحصیلات عالی
مکاتب، دارالعلومها، مراکز تعلیمات تخنیکی و مراکز سواد حیاتی متعددی در سطح ولایت دایکندی با صدها معلم و نزدیک به 200 هزار دانشآموز وجود دارند.[۲۸] دانشگاه دولتی دایکندی در سال 1393ش در شهر نیلی افتتاح شد. دانشگاه خصوصی ناصرخسرو نیز از سالها پیش در مرکز ولایت دایکندی مشغول فعالیت است.[۲۹] در ولایت دایکندی بیش از 20 مدرسۀ دینی مشغول ارائۀ خدمات آموزش علوم دینی است.[۳۰]
تقسیمات کشوری
ولایت دایکندی از ولسوالیهای خدیر، کیتی، شهرستان، میرامور، اشترلی، کجران، گیزاب، سنگتخت و بندر و نیلی تشکیل شده است.[۳۱] ولسوالی «پاتو» نیز در سالهای اخیر در بخش جنوبی این ولایت افتتاح شده است.[۳۲] این تقسیمات محصول تجزیۀ ولسوالی شهرستان سابق به دو ولسوالی میرامور و شهرستان، ولسوالی کجران به دو ولسوالی کیتی و کجران و ولسوالی دایکندی به چهار ولسوالی خدیر، نیلی، اشترلی و سنگتخت و بندر است.[۳۳]
امکانات رفاهی
شهر نیلی دارای یک پارک مشهور بنام پارک بادام و چوک بادام است؛ این شهر مرکزی در دشت نیلی واقع شده است.[۳۴] در ولایت دایکندی تنها10 کیلومتر سرک (جاده) از مرکز بهسوی ولسوالی شهرستان آسفالت شده است.[۳۵] تنها بند (سد) برق ساختهشده در دایکندی بند سوختوک است که در مرکز ولایت دایکندی و روی رودخانۀ «لزیر» یکی از سرچشمههای رودخانۀ هلمند ساخته شده و با ظرفیت 700 کیلووات برق فعال است که از آن برای روشنایی شهر نیلی استفاده میشود.[۳۶] یک شفاخانۀ 20 بستر اختصاصیِ ترک اعتیاد در نیلی ساخته شده است.[۳۷] همچنین یک شفاخانه دولتی 100 بستر (شفاخانۀ ولایتی) در مرکز ولایت دایکندی و بیش از 36 مرکز صحی در مرکز و ولسوالیهای این ولایت مشغول ارائۀ خدمات صحی هستند.[۳۸] ولایت دایکندی در حال حاضر دارای یک میدان هوایی (فرودگاه) در مرکز به نام میدان هوایی نیلی است.[۳۹]
پانویس
- ↑ تقیزاده، «ولایت دایکندی افغانستان کجاست و چه اهمیتی دارد؟»، وبسایت خبرگزاری صدا وسیما.
- ↑ «دایکندی»، وبسایت ویکی شیعه.
- ↑ جیلانی، «جغرافیای ولایات افغانستان»، 1379ش، ص126.
- ↑ «ولایت دایکندی در یک نگاه»، خبرگزاری شفقنا- افغانستان.
- ↑ تقیزاده، «ولایت دایکندی افغانستان کجاست و چه اهمیتی دارد؟»، خبرگزاری صدا وسیما.
- ↑ «ولایت دایکندی»، وبسایت شبکه اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «سروی اقتصادی- اجتماعی و دموگرافی دایکندی»، 1391ش، ص13.
- ↑ کاظمی، «بررسی لهجۀ مردم دایکندی»، فروغی روز بلاگ.
- ↑ «سروی اقتصادی- اجتماعی و دموگرافی دایکندی»، 1391ش، ص13.
- ↑ «ولایت دایکندی- نفوس و ولسوالیهای آن»، خبرگزاری شاهد.
- ↑ «ولایت دایکندی در یک نگاه»، خبرگزاری شفقنا-افغانستان.
- ↑ نخبگان و محصلین ولایت دایکندی، «دایکندیشناسی»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.
- ↑ محمدی، «معرفی ولایت دایکندی»، وبسایت سیستم معلوماتی گردشگری افغانستان.
- ↑ «ظواهر معدنی دایکندی»، وبسایت وزارت معادن و پطرولیم افغانستان.
- ↑ فروغی، «شکایت رسانه¬های ولایت دایکندی از والی این ولایت»، وبسایت پیام دایکندی.
- ↑ محمدی، «معرفی ولایت دایکندی»، وبسایت سیستم معلوماتی گردشگری افغانستان.
- ↑ سروش، «جشن نوروز نالیج»، روزنامۀ 8 صبح.
- ↑ مددی، «عروسی در دایکندی»، وبسایت افغانستان نوین.
- ↑ فروغی، «فرهنگ و عنعنات مردم دایکندی»، وبسایت پیام دایکندی.
- ↑ سادات موسوی، «صنایع دستی زنان دایکندی از خانه به خیابان»، وبسایت نیمرخ.
- ↑ شریعتی، «آداب و رسوم عمومی مردم هزاره»، وبسایت پیام دایکندی.
- ↑ شریعتی، «آداب و رسوم عمومی مردم هزاره»، وبسایت پیام دایکندی.
- ↑ یزدانی، «پژوهشی در تاریخ هزارهها»، ص280.
- ↑ «چهرهها و شخصیتهای ولایت دایکندی»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.
- ↑ «چهرهها و شخصیتهای ولایت دایکندی»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.
- ↑ «چهرهها و شخصیتهای ولایت دایکندی»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.
- ↑ فروغی، «آوازخوانان مشهور و نامدار دایکندی»، وبسایت دایکندی اسکای.
- ↑ فروغی، «معلومات اجمالی از مکاتب ولایت دایکندی در سال تعلیمی 1393»، وبسایت پیام دایکندی.
- ↑ «تهداب تعمیر دانشگاه دایکندی طی محفلی ...»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.
- ↑ نخبگان و محصلین ولایت دایکندی، «دایکندیشناسی»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.
- ↑ «دایکندی»، وبسایت ویکی شیعه.
- ↑ «افتتاح ولسوالی جدید پاتو در دایکندی»، شفقنا- افغانستان.
- ↑ تقیزاده، «ولایت دایکندی افغانستان کجاست و چه اهمیتی دارد؟»، خبرگزاری صدا وسیما.
- ↑ «ولایت دایکندی»، وبسایت ویکی سفر.
- ↑ «سهم مردم دایکندی از هزاران کیلومتر سرک پخته در افغانستان فقط 10 کیلومتر!»، پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی.
- ↑ «آغاز آبگیری بند برق سوختوک دایکندی»، شفقنا- افغانستان.
- ↑ طاهری، «دایکندی؛ با 70 هزار معتاد و یک شفاخانۀ 20 بستر ترک اعتیاد»، روزنامۀ 8 صبح.
- ↑ «سنگ تهداب شفاخانۀ دایکندی گذاشته شد»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «پرواز موفقیت آمیز نخستین خلبان زن ولایت دایکندی»، خبرگزاری فارس- افغانستان.
منابع
- «آغاز آبگیری بند برق سوختوک دایکندی»، وبسایت شفقنا: پایگاه بینالمللی همکاریهای خبری شیعه- افغانستان، تاریخ درج مطلب: 3 دسامبر 2018 م.
- «افتتاح ولسوالی جدید پاتو در دایکندی»، وبسایت شفقنا- افغانستان، تاریخ درج مطلب: 15 جولای 2018م.
- «پرواز موفقیت آمیز نخستین خلبان زن ولایت دایکندی»، وبسایت خبرگزاری فارس- افغانستان، تاریخ درج مطلب: 9 آذر 1395ش.
- تقی زاده، محمدرضا، «ولایت دایکندی افغانستان کجاست و چه اهمیتی دارد؟»، خبرگزاری صداوسیما، تاریخ درج مطلب: 3 تیر 1400ش.
- «تهداب تعمیر دانشگاه دایکندی طی محفلی ...»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 4 آبان 1395ش.
- جیلانی «عارض»، غلام، جغرافیای ولایات افغانستان، پاکستان، پیشاور، اداره کتابخانههای سیار اریک، 1379ش.
- «چهرهها و شخصیتهای ولایت دایکندی»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 26 آذر 1398ش.
- «چهرهها و شخصیتهای ولایت دایکندی»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 29 خرداد 1398ش.
- «چهرهها و شخصیتهای ولایت دایکندی»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 24 آبان 1395ش.
- خانوف، تیمور، «تاریخ ملی هزاره»، مترجم: عزیز طغیان، چاپ اول، ایران، موسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان، 1372ش.
- «دایکندی»، وبسایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 9 اسفند 1401ش.
- سادات موسوی، لطیفه، «صنایع دستی زنان دایکندی از خانه به خیابان»، وبسایت نیمرخ، تاریخ درج مطلب: 15 بهمن 1399ش.
- سروش، سرور «جشن نوروز نالیج»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح، تاریخ درج مطلب: 2 فروردین 1400ش.
- «سروی اقتصادی- اجتماعی و دموگرافی دایکندی»، تاریخ تطبیق سروی: مهرماه 1391ش.
- سروی منابع معدنی ولایت دایکندی: ظواهر معدنی دایکندی، وبسایت وزارت معادن و پطرولیم افغانستان، 20 آبان 1398ش.
- «سنگ تهداب شفاخانۀ دایکندی گذاشته شد»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 4 اردیبهشت 1393ش.
- «سهم مردم دایکندی از هزاران کیلومتر سرک پخته در افغانستان فقط 10 کیلومتر!»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 3 آبان 1395ش.
- شریعتی، حفیظالله، «آداب و رسوم عمومی مردم هزاره»، وبسایت پیام دایکندی، تاریخ درج مطلب: 30 مرداد 1392ش.
- طاهری، الیاس، «دایکندی؛ با 70 هزار معتاد و یک شفاخانۀ 20 بستر ترک اعتیاد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح، تاریخ درج مطلب: 17 فروردین 1400ش.
- فروغی، محمد، «آوازخوانان مشهور و نامدار دایکندی»، وبسایت دایکندی اسکای، تاریخ درج مطلب: 27 آذر 1392ش.
- فروغی، محمد، «شکایت رسانههای ولایت دایکندی از والی این ولایت»، وبسایت پیام دایکندی، تاریخ درج مطلب: 24 خرداد 1395ش.
- فروغی، محمد، «فرهنگ و عنعنات مردم دایکندی»، وبسایت پیام دایکندی، تاریخ درج مطلب: 24 آذر 1392ش.
- فروغی، محمد، «معلومات اجمالی از مکاتب ولایت دایکندی در سال تعلیمی1393»، وبسایت پیام دایکندی، تاریخ درج مطلب: 3 دی 1393ش.
- کاظمی، سید عوض علی، «بررسی لهجۀ مردم دایکندی»، وبسایت فروغی روز بلاگ، تاریخ درج مطلب: 9 اردیبهشت 1394ش.
- محمدی، احمد، «معرفی ولایت دایکندی»، وبسایت آتیس: سیستم معلوماتی گردشگری افغانستان، تاریخ درج مطلب: 3 فروردین 1397ش.
- مددی، علیاحمد، «عروسی در دایکندی»، وبسایت افغانستان نوین، تاریخ درج مطلب: 11 فوریه 2008م.
- نبی زاده کارگر، محمد عوض، انتوگرافی هزارهها، کابل، مطبعه دولتی، 1365ش.
- نخبگان و محصلین ولایت دایکندی، «دایکندیشناسی»، وبسایت پایگاه اطلاعرسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 25 خرداد 1398ش.
- «ولایت دایکندی در یک نگاه»، وبسایت شفقنا: پایگاه بینالمللی همکاریهای خبری شیعه- افغانستان، تاریخ درج مطلب: 20 ژوئن 2014م.
- «ولایت دایکندی- نفوس و ولسوالیهای آن»، وبسایت خبرگزاری شاهد، تاریخ درج مطلب: 10 فروردین 1400ش.
- «ولایت دایکندی»، وبسایت شبکه اطلاعرسانی افغانستان- اطلاعات عمومی، تاریخ بازدید: 10 اسفند 1401ش.
- «ولایت دایکندی»، وبسایت ویکی سفر، تاریخ بازدید: 10 اسفند 1401ش.
- یزدانی، حسینعلی (حاج کاظم)، پژوهشی در تاریخ هزارهها، چاپ4، تهران، محمدابراهیم شریعتی افغانستانی، 1390ش