پیشنویس:محمود فرشچیان: تفاوت میان نسخهها
| خط ۴: | خط ۴: | ||
==کودکی و نوجوانی محمود فرشچیان== | ==کودکی و نوجوانی محمود فرشچیان== | ||
محمود فرشچیان در ۴ بهمن ۱۳۰۸ش در [[اصفهان]] به دنیا آمد. پدر او غلامرضا فرشچیان تاجر بزرگ فرش بود و نام خانوادگی آنها هم بهدلیل همین شغل، «فرشچیان» بود.<ref>[https://www.isna.ir/news/92110402142/معروف-ترین-تابلوهای-محمود-فرشچیان-کدامند «معروفترین تابلوهای محمود فرشچیان کدامند؟»، خبرگزاری ایسنا.]</ref> چهار ساله بود که روی زمین مینشست و نقشهای قالی را روی کاغذ میکشید.<ref>[https://newspaper.hamshahrionline.ir/id/230168/%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-%D8%AA%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86.html «عصر عاشورا تقدیم به ایران»، روزنامۀ همشهری.]</ref> | محمود فرشچیان در ۴ بهمن ۱۳۰۸ش در [[اصفهان]] به دنیا آمد. پدر او غلامرضا فرشچیان تاجر بزرگ فرش بود و نام خانوادگی آنها هم بهدلیل همین شغل، «فرشچیان» بود.<ref>[https://www.isna.ir/news/92110402142/معروف-ترین-تابلوهای-محمود-فرشچیان-کدامند «معروفترین تابلوهای محمود فرشچیان کدامند؟»، خبرگزاری ایسنا.]</ref> چهار ساله بود که روی زمین مینشست و نقشهای قالی را روی کاغذ میکشید.<ref>[https://newspaper.hamshahrionline.ir/id/230168/%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-%D8%AA%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86.html «عصر عاشورا تقدیم به ایران»، روزنامۀ همشهری.]</ref> پدر محمود وقتی به علاقه فرزندش به طراحی و [[نقاشی]] پی برد، او را به کارگاه نقاشی حاج میرزا آقا امامی اصفهانی (۱۲۶۰–۱۳۳۴ش) که در هنر نگارگری و ساخت [[معرق کاری|معرق]] مشهور بود، فرستاد.<ref>[https://www.jamaran.news/بخش-جی-پلاس-70/1492727-مروری-بر-زندگی-استادی-چیره-دست-محمود-فرشچیان «مروری بر زندگی استادی چیرهدست، محمود فرشچیان»، وبسایت جماران نیوز.]</ref> روزی استادش نقش یک آهو به او داد و از او خواست تا از روی آن نقاشی کند. او تا صبح فردا، حدود ۲۰۰ طرح از آن آهو را در اندازهها و جهتهای مختلف کشید و استاد خود را به شگفت آورد.<ref>[https://newspaper.hamshahrionline.ir/id/230168/%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-%D8%AA%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86.html «عصر عاشورا تقدیم به ایران»، روزنامۀ همشهری.]</ref> وی سپس در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان نزد استاد عیسی بهادری (شاگرد [[کمالالملک]]) آموزش دید. بعد از این دوره در سال ۱۳۲۹ش<ref>[https://fa.wikishia.net/view/محمود_فرشچیان «محمود فرشچیان»، ویکی شیعه.]</ref> به اروپا سفر کرد و در آنجا در مورد آثار نقاشان برجستهٔ غرب در موزهها به مطالعه و تحقیق پرداخت.<ref>[https://fiiau.iau.ir/fa/page/1/درباره-استاد-فرشچیان «درباره استاد فرشچیان»، وبسایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد هنرهای اسلامی-ایرانی استاد محمود فرشچیان.]</ref> | ||
==خانواده محمود فرشچیان== | ==خانواده محمود فرشچیان== | ||
نسخهٔ ۵ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۱:۴۵
محمود فرشچیان؛ نقاش و هنرمند پرآوازه معاصر ایرانی.
محمود فرشچیان هنرمند ایرانی است که آوازه بینالمللی دارد. او به خلق آثار هنری با مضامین شیعی شهرت دارد. آثار وی در نمایشگاههای زیادی در ایران و بسیاری از کشورهای جهان مانند پاریس، نیویورک و شیکاگو برپا شده و مورد استقبال قرار گرفته است. مهمترین آثار او تابلوی عصر عاشورا، شام غریبان و تابلوی ضامن آهو است. همچنین طراحیهای ضریح امام حسین و امام رضا با قلم این هنرمند توانا، بهصورت افتخاری انجام شده است.
کودکی و نوجوانی محمود فرشچیان
محمود فرشچیان در ۴ بهمن ۱۳۰۸ش در اصفهان به دنیا آمد. پدر او غلامرضا فرشچیان تاجر بزرگ فرش بود و نام خانوادگی آنها هم بهدلیل همین شغل، «فرشچیان» بود.[۱] چهار ساله بود که روی زمین مینشست و نقشهای قالی را روی کاغذ میکشید.[۲] پدر محمود وقتی به علاقه فرزندش به طراحی و نقاشی پی برد، او را به کارگاه نقاشی حاج میرزا آقا امامی اصفهانی (۱۲۶۰–۱۳۳۴ش) که در هنر نگارگری و ساخت معرق مشهور بود، فرستاد.[۳] روزی استادش نقش یک آهو به او داد و از او خواست تا از روی آن نقاشی کند. او تا صبح فردا، حدود ۲۰۰ طرح از آن آهو را در اندازهها و جهتهای مختلف کشید و استاد خود را به شگفت آورد.[۴] وی سپس در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان نزد استاد عیسی بهادری (شاگرد کمالالملک) آموزش دید. بعد از این دوره در سال ۱۳۲۹ش[۵] به اروپا سفر کرد و در آنجا در مورد آثار نقاشان برجستهٔ غرب در موزهها به مطالعه و تحقیق پرداخت.[۶]
خانواده محمود فرشچیان
استاد محمود فرشچیان در سال ۱۳۳۴ش با نیادخت قوامی ازدواج کرد. او صاحب سه فرزند شد. علیمراد، فرزند بزرگتر او پزشک و دخترش لیلا، روانشناس است. دختر دیگر او، فاطمه عضو سازمان مجاهدین خلق بود و در سال ۱۳۶۷ش به همراه همسرش در عملیات مرصاد کشته شد.[۷]
خاستگاه فکری محمود فرشچیان
محمود فرشچیان در خانوادهای مذهبی پرورش یافت و علاقه به پیامبر و ائمه در وجود او نهادینه شد. مادر وی ارادت شدیدی به امام حسین داشت؛ بهگونهای که با شنیدن نام امام حسین اشک از گونههایش سرازیر میشد[۸] و همین امر در خلق تابلوی عصر عاشورا بسیار مؤثر بود. همچنین ارادت او به امام هشتم نیز در آثار او مشهود است.[۹] به اعتقاد او ماندگارترین آثار، آثاری هستند که با مذهب رابطه دارند.[۱۰] استاد محمود فرشچیان معتقد است هرچه دارد، متعلق به ملت و مردم ایران است و عشق به زادگاه، مذهب و اعتقاداتش، او را در زندگی یاری کرده است.[۱۱]
سبک هنری محمود فرشچیان
محمود فرشچیان با حفظ اصالت سنتی هنر نقاشی، با نوآوری و خلاقیت در آثار خود بر قابلیت نقاشی ایرانی افزوده است. وی با خطوط روان و ترکیببندیهای ظریف و مدور، تلفیق عناصر سنتی و مدرن، رنگهای تابناک و مواج آثاری افسانهای را از آیات قرآن، ادبیات فارسی، کتب مقدس مسیحیان و یهودیان به تصویر کشیده است.[۱۲] فرشچیان با درآمیختن هنر نگارگری ایرانی و فنون نقاشی کلاسیک به سبک اروپایی، توانست سبک جدیدی را در نقاشی ایرانی پدید آوَرَد.[۱۳]
موزه محمود فرشچیان
بنابر تصمیم سازمان میراث فرهنگی کشور[۱۴] در سال ۱۳۸۰ش، موزهٔ استاد محمود فرشچیان در مجموعهٔ فرهنگی تاریخی سعدآباد با وسعتی حدود ۶۰۰ مترمربع افتتاح شد.[۱۵] با تأسیس این موزه این فرصت برای ایرانیان و هنردوستان فراهم شد تا بتوانند از آثار این هنرمند بزرگ بازدید به عمل آورند. در این موزه حدود هفتاد اثر به نمایش گذاشته شده است.[۱۶]
دانشگاه محمود فرشچیان
دانشگاه محمود فرشچیان در ۳۰ مهر ۱۳۹۷ش با عنوان «دانشگاه هنرهای اسلامی-ایرانی استاد فرشچیان» زیر نظر مجموعه دانشگاه آزاد اسلامی افتتاح شد. هدف این دانشگاه تبدیلشدن به قطب علمی-آموزشی هنرهای سنتی و اصیل ایرانی-اسلامی جهان اسلام است.[۱۷]
فعالیتهای محمود فرشچیان
کاری
محمود فرشچیان پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۴۰ش در اداره کل هنرهای زیبا در تهران مشغول به کار شد و در سال ۱۳۵۳ش مدیریت اداره هنرهای ملی را برعهده گرفت و به استادی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران نیز برگزیده شد.[۱۸] در این بین با کار و تلاش فراوان و خلق مینیاتورهای عرفانی، مذهبی و ادبی آوازهٔ آثارش در ایران و در سطح بینالمللی پیچید.[۱۹] او در سال ۱۳۵۹ش درخواست بازنشستگی کرد و مورد موافقت قرار گرفت و بعد از آن به فعالیتهای هنری آزاد پرداخت.[۲۰]
هنری
عمدهترین فعالیتهای هنری فرشچیان عبارتاند از:
- طراحی ضریح امام رضا و امام حسین؛
- طراحی ضریح شهدای کربلا؛
- طراحی سرداب مرقد امام رضا؛
- طراحی ضریح سرداب غیبت در سامرا؛
- بنیانگذاری مرکز مذهبی و فرهنگی «نور و دانش» در شهر راترفرود نیوجرسی آمریکا.[۲۱]
آثار محمود فرشچیان
هنری
تعداد آثار خلق شده
تعداد دقیق آثار فرشچیان معلوم نیست؛ اما در حال حاضر پنج جلد از آثار منتخب او منتشر شده که آخرین جلد، ۱۵۰ اثر دارد. در کتابی که آثار مینیاتوری وی در آن ثبت شده ۱۲۰ اثر وجود دارد. حدود هفتاد اثر او در موزه سعدآباد به نمایش گذاشته شده است و ۱۵ تابلو از آثار وی به موزه آستان قدس رضوی اهدا شده است. برخی آثار وی عبارتند از:
شمس و مولانا (۱۳۸۶ش)، ققنوس (۱۳۷۷ش)، ابراهیم در گلستان، آفاق (۱۳۷۴ش)، حضرت ابراهیم (۱۳۷۳ش)، موی سپید (۱۳۷۱ش)، بهسوی نور (۱۳۶۹ش)، تزکیه (۱۳۶۸ش)، رایحه شادمانی (۱۳۶۷ش)، حمایت (۱۳۶۷ش)، در کمینگاه (۱۳۶۶ش)، شهید (۱۳۵۸ش)، گِل آدم بسرشتند (۱۳۲۷ش)، شام غریبان (۱۳۹۴ش).
آثار اهدا شده به موزه امام رضا
معراج (سال اهدا: ۱۳۹۳ش)، پرچمدار حق (۱۳۹۰ش)، ضامن آهو (۱۳۵۸ش- ۱۳۸۹ش)، کوثر (۱۳۸۹ش)، امتحان سخت (۱۳۸۹ش)، یک هدیه عشق (۱۳۸۲ش)، توسل(۱۳۸۰ش)، اولین پیام (۱۳۷۹ش)، نیایش (۱۳۷۶ش-۱۳۷۷ش)، یارب (۱۳۷۴ش)، پناه (یتیمنوازی امام علی) (۱۳۵۶ش-۱۳۷۱ش)، خمسه آلطیبه (۱۳۶۹ش)، عصر عاشورا (۱۳۵۵ش-۱۳۶۹ش)، پنجمین روز آفرینش (۱۳۵۲ش-۱۳۶۹ش).
معروفترین آثار
- تابلو عصر عاشورا؛ این تابلو معروفترین اثری است که فرشچیان با آن شناخته میشود و در سال ۱۳۵۵ش خلق شد. موضوع آن، بازگشت اسب بیسوار امام حسین بهسوی خیمهها در عصر عاشورا است و تصاویر موجود در آن غم و اندوه واقعه را بهخوبی به مخاطب القا میکند. فرشچیان این تابلو را در سال ۱۳۶۹ش به موزه آستان قدس رضوی اهدا کرد.
- شمس و مولانا؛ این تابلو در سال ۱۳۸۶ش رونمایی شد و به گفتهٔ استاد در این تابلو از شعر «از دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست» الهام گرفته شده و ترکیب رنگهای بهکار رفته در آن کشش و جذبه مولوی به شمس را بهخوبی نشان میدهد.
- تابلو ضامن آهو؛ قبل از کشیدن این تابلو مدتی دست راست استاد فرشچیان حالت فلجی پیدا کرده بود و پزشکان هم به او توصیه کرده بودند که دیگر نقاشی نکشد. او هم بهشدت از این قضیه ناراحت بود و در همین حین از امام رضا طلب شفا کرده و نذر میکند که بعد از بهبودی، تابلوی ماجرای شفاعت و ضمانت آهو را به تصویر بکشد. این تابلو در موزه استاد فرشچیان نگهداری میشود و از پرمخاطبترین آثار وی محسوب میشود.
- تابلو یتیمنوازی امام علی؛ این تابلو در سال ۱۳۵۶ش خلق شد و در سال ۱۳۷۱ش به موزه آستان قدس رضوی اهدا شد. این تابلو با نام اصلی «پناه» به یتیمنوازی و مهربانی امام علی پرداخته است.
- تابلو پنجمین روز آفرینش؛ این تابلو در سال ۱۳۵۲ش به تصویر کشیده شد و در سال ۱۳۶۹ش به موزه آستان قدس رضوی اهدا شد. این تابلو بر اساس آیات قرآن با کشیدن تصاویر پرندگان واقعی و خیالی و ماهیان شناور در آب،[۲۲] به مراحل ششگانه آفرینش جهان اشاره دارد.[۲۳]
کتابها
استاد فرشچیان برگزیدهٔ آثارش را با مشارکت در نقاشی، تذهیب و طراحی آثار اسلامی و ادبی به چاپ رسانده است مانند:
- رباعیات خیام- نقاشی (۱۳۹۳ش)؛
- غزلیات حافظ- تذهیب (۱۳۹۳ش)؛
- فال حافظ- نقاشی (۱۳۹۲ش)؛
- دیوان حافظ- نقاشی (۱۳۹۲ش)؛
- منتخبی از غزلیات شیخ مصلحالدین سعدی شیرازی- تذهیب (۱۳۹۲ش)؛
- سخنان امام علی: گزیده نهجالبلاغه- تذهیب؛
- رباعیهای خیام- طراحی (۱۳۹۱ش)؛
- فرماننامه امام علی به مالک اشتر- تذهیب (۱۳۹۱ش)؛
- زندگی و آثار هنری حاج میرزا آقا امامی- مقدمه (۱۳۹۰ش)؛
- گزینه زیباترین سخنان خواجه عبدالله انصاری- نقاشی (۱۳۸۸ش)؛
- داستانهای شاهنامه فارسی- نقاشی (۱۳۸۸ش)؛
- دعای ندبه- نقاشی (۱۳۸۷ش)؛
- حدیث نگار- نقاشی (۱۳۸۶ش)؛
- حیات محبوب- نقاشی (۱۳۸۶ش)؛
- دیوان شعر باباطاهر عریان- خطاطی (۱۳۷۹ش).[۲۴]
شاگردان محمود فرشچیان
استاد محمود فرشچیان، در طول زندگی خود شاگردان زیادی در زمینه هنر نقاشی پرورش داد. از جمله شاگردان وی، اردشیر مجرد تاکستانی، حسین کاشیان، محمدباقر آقامیری و مجید مهرگان هستند که در این هنر به شهرت دست یافتند.[۲۵]
نمایشگاههای محمود فرشچیان
آثار استاد فرشچیان در نمایشگاههایی در ایران و در سطح بینالمللی بهصورت دائم و موقت برپا شده است که عبارتند از:
دائم
موزه ملی ایران، موزه هنرهای معاصر ایران، موزه ملکه الیزابت، موزه ملکه جولیانا، موزه پرنس آقاخان، موزه لیدن جانسون در آمریکا، موزه ژنرال ارنستو ژیسل در ایتالیا، موزه شاهزاده اکی هی تو در ژاپن، موزه ژیسپ ساراگات در ایتالیا، موزه لعل بهادر شاستری در هند، موزه سناتور ویلیام فول برایت، موزه پروفسور آرتور پوپ، موزه پروفسور حسین صادقی در سوییس، موزه غسان شاکر، موزه هنر استانبول در ترکیه، موزه لاهور در پاکستان، موزه شرکت مادیسون در واشینگتن دیسی، موزه بابگوچی در نیویورک، کلکسیون بورو در نیوجرسی، کلکسیون پینز در نیوجرسی، گالری فاکس ورث نیویورک، موزه هنرهای معاصر تهران، گالری مینیاتور هنرهای زیبا، موزه علم و صنعت شیکاگو، مؤسسه خاورمیانه واشینگتن دیسی، انجمن ایران و آمریکا در تهران، شورای ملی هنر در کراچی، مؤسسه فرهنگی هنری راولپندی، گالری کوروش در پاریس، موزه هنرهای زیبا در الجزایر، دانشگاه تهران، تالار فرهنگ در تهران، گالری هنرهای زیبای اروپا در وین، گالری هنر مولر در مونیخ، پلازای باربرینی در رم، گالری موسیقی در میلان، موزه کاخ گلستان در تهران، موزه کاخ چهلستون در اصفهان.[۲۶]
موقت
آثار استاد فرشچیان در طی سالیان متمادی در نمایشگاههای گروهی و انفرادی در شهرهای مختلف دنیا مانند الجزیره، فلورانس، مونیخ، سالت لیک سیتی، پکن، کراچی، نیویورک، شانگهای، شیکاگو، کیاف، پاریس، تهران، استانبول، لاهور، راولپندی، وین، اصفهان، میلان، رم و واشینگتن دیسی به نمایش درآمده است.[۲۷]
دیدگاهها دربارهٔ محمود فرشچیان
مجید مهرگان که از شاگردان استاد فرشچیان است و دارندهٔ مدال درجه یک هنر از مؤسسه اکو و مدال درجه یک هنری در رشته نگارگری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، ویژگیهای برجستهٔ استاد را شناخت و احاطه کامل او بر نقوش تزئینی ایرانی و همچنین پایبندی او به اعتقاداتش برمیشمرد.[۲۸]
فدریکو مایور، مدیرکل یونسکو فرشچیان را به شناخت عمیق از هنر ایرانی و وفادار به آن میشناسد و معتقد است او با الهام گرفتن از سرچشمهٔ هنر ایرانی، بر غنای آن افزوده است.[۲۹] استوارت کری ولش، پژوهشگر بزرگ هنر اسلامی و هندی با ستودن آثار فرشچیان معتقد است اگر این هنرمند خلاق ایران قرن بیستم، استاد گمنامی در دوره صفوی میبود، نگارندگان تاریخ هنر او را استاد پرندگان مینامیدند.[۳۰]
افتخارها و جوایز محمود فرشچیان
- مدال طلای هنر نظامی- ایران(۱۳۳۱ش)؛
- مدال طلای جشنواره بینالمللی هنر- بلژیک (۱۳۳۷ش)؛
- جایزه اول وزارت فرهنگ و هنر- ایران (۱۳۵۲ش)؛
- مدال طلای آکادمی هنر و کار- ایتالیا (۱۳۶۰ش)؛
- دیپلم لیاقت دانشگاه هنر- ایتالیا (۱۳۶۱ش)؛
- دیپلم آکادمیک اروپا- آکادمی اروپا- ایتالیا (۱۳۶۲ش)؛
- تندیس طلایی اروپایی هنر- ایتالیا (۱۳۶۳ش)؛
- نشان هنر نخل طلایی- ایتالیا (۱۳۶۳ش)؛
- تندیس طلایی اسکار- ایتالیا (۱۳۶۴ش)؛
- نشان درجه یک هنر (۱۳۷۲ش)؛
- ذکر نام فرشچیان در فهرست روشنفکران قرن ۲۱ (۱۳۷۹ش)؛
- چهره ماندگار هنر ایران در اولین دوره (۱۳۸۰ش).[۳۱]
تصویرسازی محمود فرشچیان
فیلم مستندی با نام «عشقپرداز» به کارگردانی حمید کاویانی و نقشآفرینی عزتالله انتظامی، پرویز پورحسینی و زیبا بروفه در نکوداشت استاد فرشچیان ساخته شد.[۳۲] همچنین در مقابل ساختمان موزه استاد فرشچیان در کاخ سعدآباد، تندیسی از او نصب شده است.[۳۳] کتابهای «نگار جاویدان»[۳۴] و در «کارگه خیال»[۳۵] نوشتهٔ امیر رضایی نبرد در مورد زندگی و آثار استاد فرشچیان به چاپ رسیده است.
درگذشت محمود فرشچیان
محمود فرشچیان، صبح روز شنبه ۱۸ مرداد ۱۴۰۴ در ۹۶ سالگی در ایالات متحده چشم از جهان فروبست و جامعه هنری ایران را در سوگ و اندوه فرو برد.[۳۶]
پیامهای تسلیت به مناسبت در گذشت محمود فرشچیان
در پی درگذشت محمود فرشچیان در آستانه اربعین حسینی، موجی از سوگ در جامعه فرهنگی و هنری ایران برخاست. بسیاری از شخصیتها و نهادهای برجسته، از جمله وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت سیزدهم و چهاردهم، مدیرکل هنرهای تجسمی، رؤسای فرهنگستان هنر و بنیاد فرهنگی روایت فتح، خانه سینما، و برخی اساتید دانشگاه همچون سید مصطفی محقق داماد، با صدور پیامهای تسلیت، این رویداد را ضایعهای بزرگ و جبرانناپذیر برای هنر ایرانزمین توصیف کردند. در این پیامها، به اتفاق آراء از استاد فرشچیان به عنوان یک هنرمند بیبدیل، چهره ماندگار و یکی از قلههای نگارگری ایران در قرن اخیر یاد شد که فقدانش جامعه هنری کشور را به سوگ نشاند.
در بیانیهها و پیامهای تسلیت، بر نقش منحصربهفرد استاد فرشچیان در تلفیق سنت دیرینه نگارگری ایرانی با نوگرایی و جهانبینی معاصر تأکید شد. آثار برجستهای همچون «عصر عاشورا» و «ضامن آهو» به عنوان تجلی ایمان، عشق و اوج هنر ایرانی-اسلامی مورد ستایش قرار گرفتند. همچنین، طراحی هنرمندانه ضریحهای مطهر حرم امام رضا و امام حسین بهعنوان بخشی از میراث معنوی و فاخر او معرفی شد که نشان از پیوند عمیق هنرش با ارادت به خاندان عصمت و طهارت دارد. تمام پیامها بر این نکته اشتراک داشتند که راه، سبک و آثار این هنرمند بزرگ، الهامبخش نسلهای آینده خواهد بود و یاد او در حافظه فرهنگی ایران جاودانه میماند.[۳۷]
پانویس
- ↑ «معروفترین تابلوهای محمود فرشچیان کدامند؟»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «عصر عاشورا تقدیم به ایران»، روزنامۀ همشهری.
- ↑ «مروری بر زندگی استادی چیرهدست، محمود فرشچیان»، وبسایت جماران نیوز.
- ↑ «عصر عاشورا تقدیم به ایران»، روزنامۀ همشهری.
- ↑ «محمود فرشچیان»، ویکی شیعه.
- ↑ «درباره استاد فرشچیان»، وبسایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد هنرهای اسلامی-ایرانی استاد محمود فرشچیان.
- ↑ «زندگینامه استاد محمود فرشچیان»، وبسایت جادوی باور.
- ↑ «محمود فرشچیان»، ویکی شیعه.
- ↑ آذرنیوش، «زندگینامه محمود فرشچیان، استاد نگارگری معاصر ایران»، وبسایت کجارو.
- ↑ «مروری بر زندگی استادی چیرهدست، محمود فرشچیان»، وبسایت جماران نیوز.
- ↑ «ملاقات با دُردانه نگارگری ایران/ با استاد فرشچیان از عصر عاشورا تا ضریح امام حسین»، وبسایت فرهنگستان هنر.
- ↑ آذرنیوش، «زندگینامه محمود فرشچیان، استاد نگارگری معاصر ایران»، وبسایت کجارو؛ «درباره استاد فرشچیان»، وبسایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد هنرهای اسلامی-ایرانی استاد محمود فرشچیان.
- ↑ آذرنیوش، «زندگینامه محمود فرشچیان، استاد نگارگری معاصر ایران»، وبسایت کجارو.
- ↑ «درباره استاد فرشچیان»، وبسایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد هنرهای اسلامی-ایرانی استاد محمود فرشچیان.
- ↑ «موزه استاد فرشچیان»، وبسایت مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد.
- ↑ «درباره استاد فرشچیان»، وبسایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد هنرهای اسلامی-ایرانی استاد محمود فرشچیان.
- ↑ «پیشینه»، وبسایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد هنرهای اسلامی-ایرانی استاد محمود فرشچیان.
- ↑ «درباره استاد فرشچیان»، وبسایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد هنرهای اسلامی-ایرانی استاد محمود فرشچیان.
- ↑ آذرنیوش، «زندگینامه محمود فرشچیان، استاد نگارگری معاصر ایران»، وبسایت کجارو.
- ↑ «محمود فرشچیان»، وبسایت دانشنامه اسلامی.
- ↑ «مروری کوتاه بر زندگینامه استاد محمود فرشچیان»، وبسایت هنر فرشچیان.
- ↑ «معروفترین تابلوهای محمود فرشچیان کدامند؟»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «زندگینامه محمود فرشچیان + عکس و آثار»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «مروری بر زندگی استادی چیرهدست، محمود فرشچیان»، وبسایت جماران نیوز.
- ↑ آذرنیوش، «زندگینامه محمود فرشچیان، استاد نگارگری معاصر ایران»، وبسایت کجارو.
- ↑ «مروری بر زندگی استادی چیرهدست، محمود فرشچیان»، وبسایت جماران نیوز.
- ↑ «مروری بر زندگی استادی چیرهدست، محمود فرشچیان»، وبسایت جماران نیوز.
- ↑ «مروری بر زندگی استادی چیرهدست، محمود فرشچیان»، وبسایت جماران نیوز.
- ↑ آذرنیوش، «زندگینامه محمود فرشچیان، استاد نگارگری معاصر ایران»، وبسایت کجارو.
- ↑ «محمود فرشچیان»، ویکی شیعه.
- ↑ «مروری بر زندگی استادی چیرهدست، محمود فرشچیان»، وبسایت جماران نیوز.
- ↑ «زندگینامه محمود فرشچیان + عکس و آثار»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ آذرنیوش، «زندگینامه محمود فرشچیان، استاد نگارگری معاصر ایران»، وبسایت کجارو.
- ↑ «نگار جاویدان (زندگی و آثار استاد فرشچیان) رحلی با قاب»، وبسایت کتابسرای میردشتی.
- ↑ «کتاب در کارگه خیال»، وبسایت ایران کتاب.
- ↑ «بدرود با محمود فرشچیان خالق عصر عاشورا»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «پیامهای تسلیتی برای درگذشت محمود فرشچیان»، خبرگزاری مهر.
منابع
- آذرنیوش، زهرا، «زندگینامه محمود فرشچیان، استاد نگارگری معاصر ایران»، وبسایت کجارو، تاریخ درج مطلب: ۳ اسفند ۱۴۰۱ش.
- «بدرود با محمود فرشچیان خالق عصر عاشورا»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب ۱۸ مرداد ۱۴۰۴ش.
- «پیشینه»، وبسایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد هنرهای اسلامی-ایرانی استاد محمود فرشچیان، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «پیامهای تسلیتی برای درگذشت محمود فرشچیان»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مرداد ۱۴۰۴ش.
- «دربارهٔ استاد فرشچیان»، وبسایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد هنرهای اسلامی-ایرانی استاد محمود فرشچیان، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «زندگینامه استاد محمود فرشچیان»، وبسایت جادوی باور، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «زندگینامه محمود فرشچیان + عکس و آثار»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۴ بهمن ۱۳۹۹ش.
- «عصر عاشورا تقدیم به ایران»، روزنامۀ همشهری، تاریخ درج مطلب: 27 تیر 1403ش.
- «کتاب در کارگه خیال»، وبسایت ایران کتاب، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «محمود فرشچیان»، وبسایت دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «محمود فرشچیان»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «مروری بر زندگی استادی چیرهدست، محمود فرشچیان»، وبسایت جماران نیوز، تاریخ درج مطلب: ۴ بهمن ۱۴۰۰ش.
- «مروری کوتاه بر زندگینامه استاد محمود فرشچیان»، وبسایت هنر فرشچیان، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «معروفترین تابلوهای محمود فرشچیان کدامند؟»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۴ بهمن ۱۳۹۲ش.
- «ملاقات با دُردانه نگارگری ایران/ با استاد فرشچیان از عصر عاشورا تا ضریح امام حسین»، وبسایت فرهنگستان هنر، تاریخ درج مطلب: ۲۷ آبان ۱۳۹۱ش.
- «موزه استاد فرشچیان»، وبسایت مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد، تاریخ درج مطلب: ۱۶ دی ۱۳۸۸ش.
- «نگار جاویدان (زندگی و آثار استاد فرشچیان) رحلی با قاب»، وبسایت کتابسرای میردشتی، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
هنر | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| اصطلاحات هنری | |||||||||||||||
| هنرمندان |
| ||||||||||||||
| اقتصاد هنر | |||||||||||||||
| هنر ملل | |||||||||||||||
| هنرها |
| ||||||||||||||
| جاذبههای گردشگری | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| شهرها | |||||
| سوغات | |||||
| مشاهیر |
| ||||