پرش به محتوا

پیش‌نویس:آیین نخل گردانی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
imported>افشان بستاکچی
imported>محمدمهدی محمدی
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
<big>'''آیین نخل گردانی؛'''</big> مراسم آیینی ویژۀ روز عاشورا در برخی مناطق ایران.
<big>'''آیین نخل گردانی؛'''</big> مراسم آیینی ویژۀ روز عاشورا در برخی مناطق ایران.


نخل گردانی از جمله مراسم مذهبی است که روز عاشورا در برخی از مناطق شهری و روستایی کشور برگزار می‌شود. این آیین کهن، نمادی از سوگواری بر شهادت امام حسین است که با حمل نخل‌هایی به شکل سازه‌های چوبی سیاه‌پوش شده و آذین‌بسته صورت می‌گیرد.  
نخل گردانی از جمله مراسم مذهبی است که روز [[عاشورا]] در برخی از مناطق شهری و روستایی کشور برگزار می‌شود. این آیین کهن، نمادی از سوگواری بر [[شهادت]] [[امام حسین]] است که با حمل نخل‌هایی به شکل سازه‌های چوبی سیاه‌پوش شده و آذین‌بسته صورت می‌گیرد.  
==تاریخچه==
==تاریخچه==
مراسم نخل‌گردانی از آیین‌های کهن ایرانی است که با ورود اسلام به ایران، محتوایی مذهبی به خود گرفت.<ref>  [https://www.sid.ir/paper/225157/fa . محتشم و سامانیان، «کارکردشناسی نخل در آیین نخل‌گردانی از منظر حفاظت از گنجینه های فرهنگی ایران»، 1396ش، ص1.]</ref>  کارشناسان، قدمت رویکرد دینی در آیین نخل‌گردانی را به دوره‌های پیش از صفویه بازمی‌گردانند.<ref>  [https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، خبرگزاری همشهری آنلاین.]</ref>  برخی معتقدند رسم نخل‌بندی و نخل‌گردانی از بدعت‌های صفویان در ایران است.<ref>  [https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.] </ref>  امروزه این مراسم، نمادی از سوگواری در روز عاشورا است.<ref>  [https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
مراسم نخل‌گردانی از آیین‌های کهن ایرانی است که با ورود [[اسلام]] به [[ایران]]، محتوایی مذهبی به خود گرفت.<ref>  [https://www.sid.ir/paper/225157/fa . محتشم و سامانیان، «کارکردشناسی نخل در آیین نخل‌گردانی از منظر حفاظت از گنجینه های فرهنگی ایران»، 1396ش، ص1.]</ref>  کارشناسان، قدمت رویکرد دینی در آیین نخل‌گردانی را به دوره‌های پیش از [[صفویه]] بازمی‌گردانند.<ref>  [https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، خبرگزاری همشهری آنلاین.]</ref>  برخی معتقدند رسم نخل‌بندی و نخل‌گردانی از بدعت‌های صفویان در [[ایران]] است.<ref>  [https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.] </ref>  امروزه این مراسم، نمادی از سوگواری در روز [[عاشورا]] است.<ref>  [https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.]</ref>


==نام‌گذاری==
==نام‌گذاری==
درخت خرما را نخل می‌گویند و در اصطلاح عامیانه به هر درخت و درختچۀ تزیینی هم نخل گفته می‌شود.<ref>  [https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، خبرگزاری همشهری آنلاین.] </ref>  نخل در گویش یزدی؛ به‌معنای «نقل» است. <ref>  [https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.]</ref> مراسم نخل‌گردانی با سازه‌ای از چوب و برگ درخت خرما صورت می‌گیرد. <ref>  [https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.]</ref> برخی علت نام‌گذاری این آیین را  تقدس و حرمت درخت خرما در فرهنگ ایرانیان دانسته‌اند.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.]</ref>  برخی دیگر، آیین نخل‌گردانی را نمادی از مفهوم مرگ و بازآفرینی می‌دانند.<ref>  [https://www.sid.ir/paper/518557/fa . زارع‌زاده و رهبرنیا، «نخل‌گردانی؛ روایت مردمی اجتماعی هنرمندانه از مرگ»، 1397ش، ص1.]</ref>
درخت [[خرما]] را نخل می‌گویند و در اصطلاح عامیانه به هر درخت و درختچۀ تزیینی هم نخل گفته می‌شود.<ref>  [https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، خبرگزاری همشهری آنلاین.] </ref>  نخل در گویش یزدی؛ به‌معنای «نقل» است. <ref>  [https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.]</ref> مراسم نخل‌گردانی با سازه‌ای از چوب و برگ درخت خرما صورت می‌گیرد. <ref>  [https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.]</ref> برخی علت نام‌گذاری این آیین را  تقدس و حرمت درخت خرما در فرهنگ ایرانیان دانسته‌اند.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.]</ref>  برخی دیگر، آیین نخل‌گردانی را نمادی از مفهوم مرگ و بازآفرینی می‌دانند.<ref>  [https://www.sid.ir/paper/518557/fa . زارع‌زاده و رهبرنیا، «نخل‌گردانی؛ روایت مردمی اجتماعی هنرمندانه از مرگ»، 1397ش، ص1.]</ref>


==ساختار و اجزاء نخل==
==ساختار و اجزاء نخل==
خط ۱۲: خط ۱۲:


==اجرای مراسم نخل‌گردانی==  
==اجرای مراسم نخل‌گردانی==  
مراسم نخل‌گردانی به‌عنوان نمادی از تشییع پیکر امام حسین در روز عاشورا، متناسب با عناصر و اصول اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی و اقلیمی هر منطقه، متفاوت است.<ref>  [https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.]</ref>  آداب برگزاری این آیین عبارت  است از:
مراسم نخل‌گردانی به‌عنوان نمادی از تشییع پیکر [[امام حسین]] در روز [[عاشورا]]، متناسب با عناصر و اصول اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی و اقلیمی هر منطقه، متفاوت است.<ref>  [https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.]</ref>  آداب برگزاری این آیین عبارت  است از:
# آزین‌بندی: نخل یا سازۀ چوبی توسط فردی به نام «بابای نخل» تزئین می‌شود.<ref>  [https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.]</ref>  در آزین‌بندی، انواع پارچه‌های سیاه و شال‌های رنگی به نخل بسته می‌شوند.<ref>  [https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.]</ref>   
# آزین‌بندی: نخل یا سازۀ چوبی توسط فردی به نام «بابای نخل» تزئین می‌شود.<ref>  [https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.]</ref>  در آزین‌بندی، انواع پارچه‌های سیاه و شال‌های رنگی به نخل بسته می‌شوند.<ref>  [https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.]</ref>   
# بستن نخل: پس از آراستن نخل با پارچه‌های مشکی و رنگی، نخل تا روز عاشورا بر در مسجد،<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.]</ref>  حسینیه و تکیه‌های عزاداری بسته می‌شود. <ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.]</ref>   
# بستن نخل: پس از آراستن [[نخل]] با پارچه‌های مشکی و رنگی، نخل تا روز [[عاشورا]] بر در [[مسجد]]،<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.]</ref>  حسینیه و تکیه‌های عزاداری بسته می‌شود. <ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.]</ref>   
# نخل‌گردانی: در روز عاشورا نخل در میان مناطق خاصی که محل تجمع اهالی شهر یا روستا است به گردش در می‌آید. جوانان تنومند این سازۀ چوبی را با آداب خاصی حمل می‌کنند.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.]</ref>  آنها نخل را همراه دسته‌های سینه‌‎زنی و زنجیرزنی در‌ گذرگاه‎ها و محله‌ها‌ عبور می‌دهند. همچنین در برخی موارد این نخل‌ها را به مکان‌های خاصی مانند زیارتگاه، امام‎زاده، مجلس عزاداری و روضه‎خوانی یا در خانه روحانی محل حمل می‌‎کنند. <ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.]</ref>   
# نخل‌گردانی: در روز [[عاشورا]] نخل در میان مناطق خاصی که محل تجمع اهالی شهر یا روستا است به گردش در می‌آید. جوانان تنومند این سازۀ چوبی را با آداب خاصی حمل می‌کنند.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.]</ref>  آنها نخل را همراه دسته‌های [[سینه‌‎زنی]] و [[زنجیرزنی]] در‌ گذرگاه‎ها و محله‌ها‌ عبور می‌دهند. همچنین در برخی موارد این نخل‌ها را به مکان‌های خاصی مانند زیارتگاه، امام‎زاده، مجلس عزاداری و [[روضه‎‌خوانی]] یا در خانه روحانی محل حمل می‌‎کنند. <ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.]</ref>   
# بازگردانی نخل: در غروب عاشورا و بعد از برگزاری مراسم شام غریبان، نخل را به محل قبلی خود بر می‌گردانند.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.]</ref>   
# بازگردانی نخل: در غروب [[عاشورا]] و بعد از برگزاری مراسم شام غریبان، نخل را به محل قبلی خود بر می‌گردانند.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.]</ref>   
# مراسم نخل‌گردانی همراه با قربانی، دود‌کردن اسفند، سینه‌زنی و نوحه‌سرایی است.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
# مراسم نخل‌گردانی همراه با قربانی، دود‌کردن اسفند، [[سینه‌زنی]] و نوحه‌سرایی است.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.]</ref>


==شهر‌های میزبان نخل‌گردانی==
==شهر‌های میزبان نخل‌گردانی==
آیین نخل‌گردانی در شهر‌ها و روستا‌های مناطق کویری ایران، رواج دارد. <ref>  [https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.]</ref> این مراسم در شهر‌های جنوب خراسان، سمنان، دامغان، خمین، قم، کاشان، ابیانه، خور و بیابانک، زواره، اردستان و نائین برگزار می‌شود. <ref>  [https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.]</ref> معروف‌ترین و باشکوه‌ترین مراسم‌ نخل‌گردانی در یزد برگزار می‌شود؛ به‌گونه‌ای که بسیاری از مردم، عزاداری محرم در یزد را با آیین نخل‌گردانی آن می‌شناسند. آیین نخل‌گردانی ایرانیان، شهرت جهانی دارد.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
آیین نخل‌گردانی در شهر‌ها و روستا‌های مناطق کویری [[ایران]]، رواج دارد. <ref>  [https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.]</ref> این مراسم در شهر‌های جنوب [[خراسان]]، [[سمنان]]، [[دامغان]]، خمین، [[قم]]، [[کاشان]]، ابیانه، خور و بیابانک، زواره، اردستان و نائین برگزار می‌شود. <ref>  [https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.]</ref> معروف‌ترین و باشکوه‌ترین مراسم‌ نخل‌گردانی در [[یزد]] برگزار می‌شود؛ به‌گونه‌ای که بسیاری از مردم، عزاداری محرم در یزد را با آیین نخل‌گردانی آن می‌شناسند. آیین نخل‌گردانی ایرانیان، شهرت جهانی دارد.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.]</ref>


==باور‌های عامیانه==
==باور‌های عامیانه==
نخل‌گردانی در میان مردم با باور‌ها و سنت‌هایی پایه دینی ندارد، آمیخته شده است. برخی معتقدند شرکت در مراسم نخل‌گردانی و عبور زن نازا از زیر نخل و کودک بیمار از روی نخل، سبب شفایافتن آنها می‌شود. برخی دیگر معتقدند برخورد نخل با دیوار یک خانه، سبب بروز حوادث ناگوار و مصیبت در آن خانه می‌شود که صاحب‌خانه برای جلوگیری از این امر لازم است قربانی بدهد. برخی از زنان‌ برای برآورده‌شدن حاجات خود، شب‌ تاسوعا و عاشورا تا صبح در‌ کنار‌ نخل، چراغ نفتی یا شمع روشن می‌کنند.<ref>  [https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.]</ref>
نخل‌گردانی در میان مردم با باور‌ها و سنت‌هایی پایه دینی ندارد، آمیخته شده است. برخی معتقدند شرکت در مراسم نخل‌گردانی و عبور زن نازا از زیر نخل و [[کودک]] بیمار از روی نخل، سبب شفایافتن آنها می‌شود. برخی دیگر معتقدند برخورد نخل با دیوار یک خانه، سبب بروز حوادث ناگوار و مصیبت در آن خانه می‌شود که صاحب‌خانه برای جلوگیری از این امر لازم است قربانی بدهد. برخی از زنان‌ برای برآورده‌شدن حاجات خود، شب‌ [[تاسوعا]] و [[عاشورا]] تا صبح در‌ کنار‌ نخل، چراغ نفتی یا شمع روشن می‌کنند.<ref>  [https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.]</ref>


==کارکرد==
==کارکرد==
بازنمایی تشییع پیکر امام حسین در قالب مراسم نمادین نخل‌گردانی، سبب زنده‌ماندن رویکرد‌های مذهبی در جامعه شده و بستر مناسبی را برای اجتماع مردم در مراسم مذهبی فراهم می‌کند. <ref>  [https://www.sid.ir/paper/518557/fa . زارع‌زاده و رهبرنیا، «نخل‌گردانی؛ روایت مردمی اجتماعی هنرمندانه از مرگ»، 1397ش، ص1.]</ref> همچنین آیین نخل‌آرایی و نگهداری از اشیای تزیینی نخل، مسئولیت ویژه‌ای است که به یک خانواده مشخص، محول می‌شود. مراسم نخل‌گردانی، نوعی تقسیم کار، ترویج مسئولیت‌پذیری و احترام به حقوق اجتماعی نیز دانسته شده است.<ref>  [https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.]</ref>
بازنمایی تشییع پیکر [[امام حسین]] در قالب مراسم نمادین نخل‌گردانی، سبب زنده‌ماندن رویکرد‌های مذهبی در جامعه شده و بستر مناسبی را برای اجتماع مردم در مراسم مذهبی فراهم می‌کند. <ref>  [https://www.sid.ir/paper/518557/fa . زارع‌زاده و رهبرنیا، «نخل‌گردانی؛ روایت مردمی اجتماعی هنرمندانه از مرگ»، 1397ش، ص1.]</ref> همچنین آیین نخل‌آرایی و نگهداری از اشیای تزیینی نخل، مسئولیت ویژه‌ای است که به یک [[خانواده]] مشخص، محول می‌شود. مراسم نخل‌گردانی، نوعی تقسیم کار، ترویج مسئولیت‌پذیری و احترام به [[حقوق اجتماعی]] نیز دانسته شده است.<ref>  [https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.]</ref>


==پانویس==
==پانویس==

نسخهٔ ۲۰ اسفند ۱۴۰۱، ساعت ۰۹:۴۹

آیین نخل گردانی؛ مراسم آیینی ویژۀ روز عاشورا در برخی مناطق ایران.

نخل گردانی از جمله مراسم مذهبی است که روز عاشورا در برخی از مناطق شهری و روستایی کشور برگزار می‌شود. این آیین کهن، نمادی از سوگواری بر شهادت امام حسین است که با حمل نخل‌هایی به شکل سازه‌های چوبی سیاه‌پوش شده و آذین‌بسته صورت می‌گیرد.

تاریخچه

مراسم نخل‌گردانی از آیین‌های کهن ایرانی است که با ورود اسلام به ایران، محتوایی مذهبی به خود گرفت.[۱] کارشناسان، قدمت رویکرد دینی در آیین نخل‌گردانی را به دوره‌های پیش از صفویه بازمی‌گردانند.[۲] برخی معتقدند رسم نخل‌بندی و نخل‌گردانی از بدعت‌های صفویان در ایران است.[۳] امروزه این مراسم، نمادی از سوگواری در روز عاشورا است.[۴]

نام‌گذاری

درخت خرما را نخل می‌گویند و در اصطلاح عامیانه به هر درخت و درختچۀ تزیینی هم نخل گفته می‌شود.[۵] نخل در گویش یزدی؛ به‌معنای «نقل» است. [۶] مراسم نخل‌گردانی با سازه‌ای از چوب و برگ درخت خرما صورت می‌گیرد. [۷] برخی علت نام‌گذاری این آیین را تقدس و حرمت درخت خرما در فرهنگ ایرانیان دانسته‌اند.[۸] برخی دیگر، آیین نخل‌گردانی را نمادی از مفهوم مرگ و بازآفرینی می‌دانند.[۹]

ساختار و اجزاء نخل

نخل، سازه‌ای چوبی به شکل مکعب‌مستطیل است. بر روی این ساختار مکعبی، بامی چوبی به شکل شیروانی قرار می‌گیرد. [۱۰] چارچوب اصلی نخل از نوعی چوب‌بست با یک کف‌بند شامل هشت تا بیست تیرچه چوبی و چهار تا دوازده ستون چوبی بلند تشکیل شده است.[۱۱] همچنین تنۀ اصلی نخل از تعدادی تَرکه، تیرک و دَستَک که به هم متصل شده‌اند، ساخته شده است. جبۀ جلو و عقب این نخل‌های چوبی را سازه‌های مشبکی از جنس چوب تشکیل داده‌اند. [۱۲] همچنین ارتفاع جلویی این سازۀ چوبی، بیشتر از ارتفاع قسمت پشتی آن است. ارتفاع دیوارۀ جلویی‌ نخل ۲/۵ تا ۳/۵ متر است.[۱۳] همچنین فاصلۀ میان پایه‌های نخل و دستگیره‌هایی که در دو طرف نخل تعبیه شده به گونه‌ای است که چند نفر بین آن قرار بگیرند و بلند‌کردن و حرکت‌دادن نخل، آسان باشد.[۱۴]

اجرای مراسم نخل‌گردانی

مراسم نخل‌گردانی به‌عنوان نمادی از تشییع پیکر امام حسین در روز عاشورا، متناسب با عناصر و اصول اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی و اقلیمی هر منطقه، متفاوت است.[۱۵] آداب برگزاری این آیین عبارت است از:

  1. آزین‌بندی: نخل یا سازۀ چوبی توسط فردی به نام «بابای نخل» تزئین می‌شود.[۱۶] در آزین‌بندی، انواع پارچه‌های سیاه و شال‌های رنگی به نخل بسته می‌شوند.[۱۷]
  2. بستن نخل: پس از آراستن نخل با پارچه‌های مشکی و رنگی، نخل تا روز عاشورا بر در مسجد،[۱۸] حسینیه و تکیه‌های عزاداری بسته می‌شود. [۱۹]
  3. نخل‌گردانی: در روز عاشورا نخل در میان مناطق خاصی که محل تجمع اهالی شهر یا روستا است به گردش در می‌آید. جوانان تنومند این سازۀ چوبی را با آداب خاصی حمل می‌کنند.[۲۰] آنها نخل را همراه دسته‌های سینه‌‎زنی و زنجیرزنی در‌ گذرگاه‎ها و محله‌ها‌ عبور می‌دهند. همچنین در برخی موارد این نخل‌ها را به مکان‌های خاصی مانند زیارتگاه، امام‎زاده، مجلس عزاداری و روضه‎‌خوانی یا در خانه روحانی محل حمل می‌‎کنند. [۲۱]
  4. بازگردانی نخل: در غروب عاشورا و بعد از برگزاری مراسم شام غریبان، نخل را به محل قبلی خود بر می‌گردانند.[۲۲]
  5. مراسم نخل‌گردانی همراه با قربانی، دود‌کردن اسفند، سینه‌زنی و نوحه‌سرایی است.[۲۳]

شهر‌های میزبان نخل‌گردانی

آیین نخل‌گردانی در شهر‌ها و روستا‌های مناطق کویری ایران، رواج دارد. [۲۴] این مراسم در شهر‌های جنوب خراسان، سمنان، دامغان، خمین، قم، کاشان، ابیانه، خور و بیابانک، زواره، اردستان و نائین برگزار می‌شود. [۲۵] معروف‌ترین و باشکوه‌ترین مراسم‌ نخل‌گردانی در یزد برگزار می‌شود؛ به‌گونه‌ای که بسیاری از مردم، عزاداری محرم در یزد را با آیین نخل‌گردانی آن می‌شناسند. آیین نخل‌گردانی ایرانیان، شهرت جهانی دارد.[۲۶]

باور‌های عامیانه

نخل‌گردانی در میان مردم با باور‌ها و سنت‌هایی پایه دینی ندارد، آمیخته شده است. برخی معتقدند شرکت در مراسم نخل‌گردانی و عبور زن نازا از زیر نخل و کودک بیمار از روی نخل، سبب شفایافتن آنها می‌شود. برخی دیگر معتقدند برخورد نخل با دیوار یک خانه، سبب بروز حوادث ناگوار و مصیبت در آن خانه می‌شود که صاحب‌خانه برای جلوگیری از این امر لازم است قربانی بدهد. برخی از زنان‌ برای برآورده‌شدن حاجات خود، شب‌ تاسوعا و عاشورا تا صبح در‌ کنار‌ نخل، چراغ نفتی یا شمع روشن می‌کنند.[۲۷]

کارکرد

بازنمایی تشییع پیکر امام حسین در قالب مراسم نمادین نخل‌گردانی، سبب زنده‌ماندن رویکرد‌های مذهبی در جامعه شده و بستر مناسبی را برای اجتماع مردم در مراسم مذهبی فراهم می‌کند. [۲۸] همچنین آیین نخل‌آرایی و نگهداری از اشیای تزیینی نخل، مسئولیت ویژه‌ای است که به یک خانواده مشخص، محول می‌شود. مراسم نخل‌گردانی، نوعی تقسیم کار، ترویج مسئولیت‌پذیری و احترام به حقوق اجتماعی نیز دانسته شده است.[۲۹]

پانویس

  1. ↑ . محتشم و سامانیان، «کارکردشناسی نخل در آیین نخل‌گردانی از منظر حفاظت از گنجینه های فرهنگی ایران»، 1396ش، ص1.
  2. ↑ . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، خبرگزاری همشهری آنلاین.
  3. ↑ . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.
  4. ↑ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.
  5. ↑ . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، خبرگزاری همشهری آنلاین.
  6. ↑ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.
  7. ↑ . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.
  8. ↑ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.
  9. ↑ . زارع‌زاده و رهبرنیا، «نخل‌گردانی؛ روایت مردمی اجتماعی هنرمندانه از مرگ»، 1397ش، ص1.
  10. ↑ . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.
  11. ↑ . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.
  12. ↑ . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.
  13. ↑ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.
  14. ↑ . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.
  15. ↑ . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.
  16. ↑ . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.
  17. ↑ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.
  18. ↑ . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.
  19. ↑ . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.
  20. ↑ . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.
  21. ↑ . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.
  22. ↑ . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.
  23. ↑ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.
  24. ↑ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.
  25. ↑ . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.
  26. ↑ . «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو.
  27. ↑ . «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه.
  28. ↑ . زارع‌زاده و رهبرنیا، «نخل‌گردانی؛ روایت مردمی اجتماعی هنرمندانه از مرگ»، 1397ش، ص1.
  29. ↑ . «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.

منابع

  • «آشنایی با تاریخچه آئین نخل‌گردانی در عاشورا»، خبرگزاری همشهری آنلاین، تاریخ بازدید: 12 بهمن 1401ش.
  • زارع‌زاده، فهیمه و رهبرنیا، زهرا، «نخل‌گردانی؛ روایت مردمی اجتماعی هنرمندانه از مرگ»، شیعه‌شناسی، شماره 2، 1397ش.
  • محتشم، عادله و سامانیان، صمد، «کارکردشناسی نخل در آیین نخل‌گردانی از منظر حفاظت از گنجینههای فرهنگی ایران»، ایرانشناسی، شماره 2، 1396ش.
  • «نخل‌گردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 12 بهمن 1401ش.
  • «نخل‌گردانی»، وب‌سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 بهمن 1401ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:آیین_نخل_گردانی&oldid=38095»