پرش به محتوا

پیش‌نویس:مسجد النبی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
حذف رده‌ها
imported>شاهرودی
خط ۱: خط ۱:
'''<big>مسجد النبی</big>'''؛ دومین مسجد شریف مسلمانان در مدینه.
'''{{درشت|مسجد النبی}}'''؛ دومین مسجد شریف مسلمانان در مدینه.
مسجدالنبی در شهر مدینۀ منوره بوده و پس از مسجدالحرام به‌عنوان دومین مسجد مقدس مسلمانان شناخته می‌شود. همچنین، مرقد پیامبر، در این مسجد قرار دارد.
مسجدالنبی در شهر مدینهٔ منوره بوده و پس از مسجدالحرام به‌عنوان دومین مسجد مقدس مسلمانان شناخته می‌شود. همچنین، مرقد پیامبر، در این مسجد قرار دارد.


==نام‌گذاری==
== نام‌گذاری ==
این مسجد به‌دلیل حضور پررنگ پیامبر در آن، به‌منظور ادای نمازهای جماعت و انجام کلیۀ فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی به مسجدالنبی شهرت یافته است. افزوده شدن خانۀ پیامبر به این مسجد که محل دفن او نیز بوده، در این نام‌گذاری بی‌تأثیر نبوده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.]</ref> این مسجد به‌‌نام‌های جامع مدینه، مسجدالرّسول، مسجد رسول‌الله، مسجد نبوی و مسجد مدینه نیز یاد می‌شود. پیامبر در روایتی از این مسجد با عنوانی همچون «مسجدی» (مسجد من) یاد کرده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.]</ref>  
این مسجد به‌دلیل حضور پررنگ پیامبر در آن، به‌منظور ادای نمازهای جماعت و انجام کلیهٔ فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی به مسجدالنبی شهرت یافته است. افزوده شدن خانهٔ پیامبر به این مسجد که محل دفن او نیز بوده، در این نام‌گذاری بی‌تأثیر نبوده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/مسجدالنبی «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.]</ref> این مسجد به‌نام‌های جامع مدینه، مسجدالرّسول، مسجد رسول‌الله، مسجد نبوی و مسجد مدینه نیز یاد می‌شود. پیامبر در روایتی از این مسجد با عنوانی همچون «مسجدی» (مسجد من) یاد کرده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/مسجدالنبی «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.]</ref>
==موقعیت جغرافیایی==
 
مسجدالنبی در غرب شهر مدینه در کشور عربستان واقع شده است؛ پیش از هجرت پیامبر از مکه به مدینه، این شهر «یثرب» نام داشت و از آن پس به «مدینه‌النبی» تغییرِ نام داد.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/09/15/1592952/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%88-%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%B9%DA%A9%D8%B3-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>
== موقعیت جغرافیایی ==
==تاریخچه و معماری==
مسجدالنبی در غرب شهر مدینه در کشور عربستان واقع شده است؛ پیش از هجرت پیامبر از مکه به مدینه، این شهر «یثرب» نام داشت و از آن پس به «مدینه‌النبی» تغییرِ نام داد.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/09/15/1592952/تاریخچه-و-قدیمی-ترین-عکس-های-مسجدالنبی «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>
مسجدالنبی توسط پیامبر اسلام در سال نخست هجری و در نخستین روزهای ورود به مدینه با همراهی مهاجرین و انصار ساخته شد.<ref>[https://www.honaronline.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-9/166481-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D8%B0%D8%B1-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D9%85%D9%87%D9%85-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86 «معماری مسجدالنبی در گذر زمان/ یکی از سه مسجد مهم مسلمانان جهان»، وب‌سایت هنر آنلاین.]</ref> بنای اولیۀ مسجد ساده‌ و محدود بود، طول مسجد ۷۰ ذراع (۳۵ متر)، عرض ۶۰ ذراع (۳۰متر)، ارتفاع آن ۷۵/۱ متر<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C «مسجدالنبی»، ویکی فقه.]</ref> و مساحت آن در حدود ۱۰۵۰ مترمربع بوده است.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.]</ref> در ابتدا مسجد با دیوارهای خشتی و گِلی و پایه‌هایی از تنۀ درختان خرما بنا شد. سقف مسجد هم با شاخه‌های درخت خرما پوشانده شد.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.]</ref> این مسجد دارای سه درب در جنوب، شمال‌غرب و شرق بوده است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/09/15/1592952/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%88-%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%B9%DA%A9%D8%B3-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> در سال هفتم هجرت، پیامبر اسلام بر طول و عرض مسجد افزود و مساحت آن به ۲۴۷۵ مترمربع رسید. در این توسعه، شکل مسجد به‌صورت مربع درآمد.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.]</ref>
 
با گسترش فتوحات و افزایش جمعیت مسلمانان، خلیفۀ دوم، عمر، خانه‌های اطراف مسجد را خرید و آنها را نیز ضمیمۀ مسجد کرد. در زمان عثمان هم وسعت مسجد به ۴۰۷۱ مترمربع افزایش یافت.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج].</ref>  
== تاریخچه و معماری ==
مهدی عباسی در سال ۱۶۱ یا ۱۶۲ق به بازسازی و توسعۀ مسجد پرداخت و ۲۴۵۰ مترمربع دیگر به مساحت قبلی مسجد افزود.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج].</ref> از خلفای عثمانی سلطان سلیمان در سال ۹۳۸ق و سلطان عبدالحمید اول در سال ۱۲۶۵ق نیز کوشش‌هایی جهت توسعه و بازسازی مسجدالنبی انجام دادند.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.]</ref>
مسجدالنبی توسط پیامبر اسلام در سال نخست هجری و در نخستین روزهای ورود به مدینه با همراهی مهاجرین و انصار ساخته شد.<ref>[https://www.honaronline.ir/بخش-معماری-9/166481-معماری-مسجد-النبی-در-گذر-زمان-یکی-از-سه-مسجد-مهم-مسلمانان-جهان «معماری مسجدالنبی در گذر زمان/ یکی از سه مسجد مهم مسلمانان جهان»، وب‌سایت هنر آنلاین.]</ref> بنای اولیهٔ مسجد ساده و محدود بود، طول مسجد ۷۰ ذراع (۳۵ متر)، عرض ۶۰ ذراع (۳۰متر)، ارتفاع آن ۷۵/۱ متر<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/مسجد_النبی «مسجدالنبی»، ویکی فقه.]</ref> و مساحت آن در حدود ۱۰۵۰ مترمربع بوده است.<ref>[https://wikihaj.com/view/مسجد_النبی احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.]</ref> در ابتدا مسجد با دیوارهای خشتی و گِلی و پایه‌هایی از تنهٔ درختان خرما بنا شد. سقف مسجد هم با شاخه‌های درخت خرما پوشانده شد.<ref>[https://wikihaj.com/view/مسجد_النبی احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.]</ref> این مسجد دارای سه درب در جنوب، شمال‌غرب و شرق بوده است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/09/15/1592952/تاریخچه-و-قدیمی-ترین-عکس-های-مسجدالنبی «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> در سال هفتم هجرت، پیامبر اسلام بر طول و عرض مسجد افزود و مساحت آن به ۲۴۷۵ مترمربع رسید. در این توسعه، شکل مسجد به‌صورت مربع درآمد.<ref>[https://wikihaj.com/view/مسجد_النبی احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.]</ref>
آخرین و وسیع‌ترین عملیات عمرانی مسجدالنبی در سال 1405ق انجام شد که طی آن مساحت مسجد به 400 هزار و 500 متر با ظرفیت 450 هزار نمازگزار رسید.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/09/15/1592952/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%88-%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%B9%DA%A9%D8%B3-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>  
با گسترش فتوحات و افزایش جمعیت مسلمانان، خلیفهٔ دوم، عمر، خانه‌های اطراف مسجد را خرید و آنها را نیز ضمیمهٔ مسجد کرد. در زمان عثمان هم وسعت مسجد به ۴۰۷۱ مترمربع افزایش یافت.<ref>[https://wikihaj.com/view/مسجد_النبی احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج].</ref>
مسجدالنبی دارای 8۶ درب<ref>[http://www.alharamain.gov.sa/index.cfm?do=cms.conarticle&contentid=4138&categoryid=202 «ابواب المسجد النبوی»، وب‌سایت بوایة الحرمین الشریفین».]</ref> و 27 گنبد متحرک بوده که امکانات رفاهی مدرن همچون سیستم تهویۀ هوا، تلویزیون‌های ثابت و متحرک، دستگاه‌های هوشمندِ هشداردهنده، شبکه‌‌های تلفنی و پایانه‌های حمل‌ونقل زائران مجهز به 4 هزار و 500 دستگاه خودرو دارد. کف مسجد نیز با استفاده از سنگ مرمر و سنگ قرمز فرش شده و سقف آن بر فراز 2014 ستون بنا شده است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/09/15/1592952/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%88-%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%B9%DA%A9%D8%B3-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>
مهدی عباسی در سال ۱۶۱ یا ۱۶۲ق به بازسازی و توسعهٔ مسجد پرداخت و ۲۴۵۰ مترمربع دیگر به مساحت قبلی مسجد افزود.<ref>[https://wikihaj.com/view/مسجد_النبی احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج].</ref> از خلفای عثمانی سلطان سلیمان در سال ۹۳۸ق و سلطان عبدالحمید اول در سال ۱۲۶۵ق نیز کوشش‌هایی جهت توسعه و بازسازی مسجدالنبی انجام دادند.<ref>[https://wikihaj.com/view/مسجد_النبی احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.]</ref>
==اهمیت و جایگاه ==
آخرین و وسیع‌ترین عملیات عمرانی مسجدالنبی در سال ۱۴۰۵ق انجام شد که طی آن مساحت مسجد به ۴۰۰ هزار و ۵۰۰ متر با ظرفیت ۴۵۰ هزار نمازگزار رسید.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/09/15/1592952/تاریخچه-و-قدیمی-ترین-عکس-های-مسجدالنبی «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>
مسجدالنبی پس از مسجدالحرام، مقدس‌ترین مسجد مسلمانان است. وجود مقبره و خانۀ پیامبر اسلام در این مسجد و قبرستان بقیع پیرامون آن، موجب اهمیت آن شده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.]</ref> این مسجد احکام فقهی ویژه‌ای دارد؛ از جمله اینکه مسجدالنبی از جمله مکان‌هایی است که مسافر می‌تواند نماز خود را در آن به‌صورت کامل یا شکسته بخواند.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C_(%D8%B5) «مسجدالنبی»، دانشنامه اسلامی.]</ref>
مسجدالنبی دارای ۸۶ درب<ref>[http://www.alharamain.gov.sa/index.cfm?do=cms.conarticle&contentid=4138&categoryid=202 «ابواب المسجد النبوی»، وب‌سایت بوایة الحرمین الشریفین».]</ref> و ۲۷ گنبد متحرک بوده که امکانات رفاهی مدرن همچون سیستم تهویهٔ هوا، تلویزیون‌های ثابت و متحرک، دستگاه‌های هوشمندِ هشداردهنده، شبکه‌های تلفنی و پایانه‌های حمل‌ونقل زائران مجهز به ۴ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو دارد. کف مسجد نیز با استفاده از سنگ مرمر و سنگ قرمز فرش شده و سقف آن بر فراز ۲۰۱۴ ستون بنا شده است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/09/15/1592952/تاریخچه-و-قدیمی-ترین-عکس-های-مسجدالنبی «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>
طبق روایتی از پیامبر، یک نماز در این مسجد بهتر از هزار نماز در مسجد‌های دیگر بجز مسجدالحرام است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C_(%D8%B5) «مسجدالنبی»، دانشنامه اسلامی.]</ref>
 
==بخش‌‌ها و مکان‌های داخلی==
== اهمیت و جایگاه ==
===۱. روضۀ شریف===
مسجدالنبی پس از مسجدالحرام، مقدس‌ترین مسجد مسلمانان است. وجود مقبره و خانهٔ پیامبر اسلام در این مسجد و قبرستان بقیع پیرامون آن، موجب اهمیت آن شده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/مسجدالنبی «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.]</ref> این مسجد احکام فقهی ویژه‌ای دارد؛ از جمله اینکه مسجدالنبی از جمله مکان‌هایی است که مسافر می‌تواند نماز خود را در آن به‌صورت کامل یا شکسته بخواند.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/مسجد_النبی_(ص) «مسجدالنبی»، دانشنامه اسلامی.]</ref>
ناحیۀ کوچکی در قسمت جنوب شرقی مسجد که حدّ فاصل میان منبر و قبر پیامبر بوده و به‌نام «روضۀ مطهّره» و «روضۀ شریفه» شناخته می‌شود. طبق حدیث پیامبر این قسمت فضیلت زیادی داشته و به‌عنوان روضه‌ای بهشتی معرفی شده است.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.]</ref>
طبق روایتی از پیامبر، یک نماز در این مسجد بهتر از هزار نماز در مسجدهای دیگر بجز مسجدالحرام است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/مسجد_النبی_(ص) «مسجدالنبی»، دانشنامه اسلامی.]</ref>
===۲. حجره و مرقد پیامبر===
 
حجرۀ پیامبر در شرق مسجدالنبی است که محل دفن آن‌ حضرت نیز بوده و در توسعه‌های بعدی مسجد، به مسجد ملحق شده است.<ref>[https://www.beytoote.com/iran/shrine/information3-mosque2-nabawi.html «اطلاعاتی کامل راجع به مسجدالنبی»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>  
== بخش‌ها و مکان‌های داخلی ==
===۳. محراب===
=== ۱. روضهٔ شریف ===
پیامبر محرابی در مسجد نداشته، اما در زمان عمربن‌عبدالعزیز در محلی‌که آن ‌حضرت نماز می‌گزارد، محرابی ساخته شد.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.]</ref> در حال حاضر، مسجد دارای سه محراب طلاکوب به‌نام‌‌های محراب نبوی، محراب عثمانی و محراب سلیمانی است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/09/15/1592952/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%88-%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%B9%DA%A9%D8%B3-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>
ناحیهٔ کوچکی در قسمت جنوب شرقی مسجد که حدّ فاصل میان منبر و قبر پیامبر بوده و به‌نام «روضهٔ مطهّره» و «روضهٔ شریفه» شناخته می‌شود. طبق حدیث پیامبر این قسمت فضیلت زیادی داشته و به‌عنوان روضه‌ای بهشتی معرفی شده است.<ref>[https://wikihaj.com/view/مسجد_النبی احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.]</ref>
===۴. منبر===
 
مسجد در ابتدا منبر نداشت و پیامبر با تکیه بر درخت خرما، سخنرانی می‌کرد تا این‌که به پیشنهاد یکى از اصحاب، منبری ساخته شد. منبر پیامبر دارای سه پله‌ بود که تا زمان معاویه استفاده مى‌شد. منبرى که در حال حاضر در مسجد وجود دارد منبرى دوازده پله‌ای است که سلطان مراد عثمانى در سال ۹۹۸ق دستور ساخت و نصب آن را داده است.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج]؛ [https://www.farsnews.ir/news/14000713000325/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C-%D8%B5-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B4%DA%A9%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA--%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.]</ref>
=== ۲. حجره و مرقد پیامبر ===
===۵. درب‌ها===
حجرهٔ پیامبر در شرق مسجدالنبی است که محل دفن آن حضرت نیز بوده و در توسعه‌های بعدی مسجد، به مسجد ملحق شده است.<ref>[https://www.beytoote.com/iran/shrine/information3-mosque2-nabawi.html «اطلاعاتی کامل راجع به مسجدالنبی»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>
در بنای آغازین و زمان پیامبر، سه در برای مسجد ساخته شد.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.]</ref> در توسعه‌های مختلف در طول تاریخ، درب‌هایی بر مسجد افزوده و گاه برخی درب‌ها مسدود شد. هم‌اکنون، مسجد ۸۶ درب دارد.<ref>[http://www.alharamain.gov.sa/index.cfm?do=cms.conarticle&contentid=4138&categoryid=202 «ابواب المسجد النبوی»، وب‌سایت بوایة الحرمین الشریفین»]؛ [https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.]</ref>
 
===۶. ستون‌ها===
=== ۳. محراب ===
پیامبر محرابی در مسجد نداشته، اما در زمان عمربن‌عبدالعزیز در محلی‌که آن حضرت نماز می‌گزارد، محرابی ساخته شد.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/مسجدالنبی «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.]</ref> در حال حاضر، مسجد دارای سه محراب طلاکوب به‌نام‌های محراب نبوی، محراب عثمانی و محراب سلیمانی است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/09/15/1592952/تاریخچه-و-قدیمی-ترین-عکس-های-مسجدالنبی «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>
 
=== ۴. منبر ===
مسجد در ابتدا منبر نداشت و پیامبر با تکیه بر درخت خرما، سخنرانی می‌کرد تا این‌که به پیشنهاد یکی از اصحاب، منبری ساخته شد. منبر پیامبر دارای سه پله بود که تا زمان معاویه استفاده می‌شد. منبری که در حال حاضر در مسجد وجود دارد منبری دوازده پله‌ای است که سلطان مراد عثمانی در سال ۹۹۸ق دستور ساخت و نصب آن را داده است.<ref>[https://wikihaj.com/view/مسجد_النبی احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج]؛ [https://www.farsnews.ir/news/14000713000325/معماری-مسجد-النبی-ص-چگونه-شکل-گرفت--فیلم «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.]</ref>
 
=== ۵. درب‌ها ===
در بنای آغازین و زمان پیامبر، سه در برای مسجد ساخته شد.<ref>[https://wikihaj.com/view/مسجد_النبی احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.]</ref> در توسعه‌های مختلف در طول تاریخ، درب‌هایی بر مسجد افزوده و گاه برخی درب‌ها مسدود شد. هم‌اکنون، مسجد ۸۶ درب دارد.<ref>[http://www.alharamain.gov.sa/index.cfm?do=cms.conarticle&contentid=4138&categoryid=202 «ابواب المسجد النبوی»، وب‌سایت بوایة الحرمین الشریفین»]؛ [https://fa.wikishia.net/view/مسجدالنبی «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.]</ref>
 
=== ۶. ستون‌ها ===
در گذشته، سقف مسجد بر ستون‌هایی قرار داشت که علاوه بر نگهداری از سقف، مورد استفاده پیامبر و اصحاب نیز بود. در حال حاضر مسجد نزدیک به ۲۰۱۴ ستون دارد. برخی از آنها عبارتند از:
در گذشته، سقف مسجد بر ستون‌هایی قرار داشت که علاوه بر نگهداری از سقف، مورد استفاده پیامبر و اصحاب نیز بود. در حال حاضر مسجد نزدیک به ۲۰۱۴ ستون دارد. برخی از آنها عبارتند از:
====ستون حَرَس====
 
ستونی که امام علی در کنار آن ‌نشسته و مراقب پیامبر اکرم بود.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج]؛ [https://www.farsnews.ir/news/14000713000325/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C-%D8%B5-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B4%DA%A9%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA--%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.]</ref>
==== ستون حَرَس ====
====ستون وفود====
ستونی که امام علی در کنار آن نشسته و مراقب پیامبر اکرم بود.<ref>[https://wikihaj.com/view/مسجد_النبی احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج]؛ [https://www.farsnews.ir/news/14000713000325/معماری-مسجد-النبی-ص-چگونه-شکل-گرفت--فیلم «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.]</ref>
ستونی که سران قبیله‌ها و نمایندگان کشورها در کنار آن با پیامبر ملاقات می‌کردند.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج]؛ [https://www.farsnews.ir/news/14000713000325/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C-%D8%B5-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B4%DA%A9%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA--%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.]</ref>
 
====ستون توبه====
==== ستون وفود ====
زمانی‌که «ابولبابه انصاری» رازهای نظامی مسلمین را برای دشمن آشکار کرد و از کار خود پشیمان شد برای توبه، خود را به این ستون بست. پس از آن، این پایه، به ستون توبه معروف شد.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج]؛ [https://www.farsnews.ir/news/14000713000325/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C-%D8%B5-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B4%DA%A9%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA--%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.]</ref>
ستونی که سران قبیله‌ها و نمایندگان کشورها در کنار آن با پیامبر ملاقات می‌کردند.<ref>[https://wikihaj.com/view/مسجد_النبی احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج]؛ [https://www.farsnews.ir/news/14000713000325/معماری-مسجد-النبی-ص-چگونه-شکل-گرفت--فیلم «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.]</ref>
====ستون مهاجرین====
 
ستونی که گروهی از مهاجرین در کنار آن جمع ‌شده و با یکدیگر سخن گفته و تبادل نظر می‌کردند.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج]؛ [https://www.farsnews.ir/news/14000713000325/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C-%D8%B5-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B4%DA%A9%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA--%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.]</ref>
==== ستون توبه ====
===۷. گنبد سبز===
زمانی‌که «ابولبابه انصاری» رازهای نظامی مسلمین را برای دشمن آشکار کرد و از کار خود پشیمان شد برای توبه، خود را به این ستون بست. پس از آن، این پایه، به ستون توبه معروف شد.<ref>[https://wikihaj.com/view/مسجد_النبی احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج]؛ [https://www.farsnews.ir/news/14000713000325/معماری-مسجد-النبی-ص-چگونه-شکل-گرفت--فیلم «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.]</ref>
سلطان قلاوون مملوکی، در سال ۶۷۸ق نخستین گنبد را روی مرقد مطهر بنا کرد. در سال ۱۲۳۳ق سلطان محمود عثمانی، گنبد را بازسازی کرد. سلطان عبدالحمید عثمانی نیز رنگ گنبد را که کبود بود به رنگ سبز تغییر داد و از آن پس، به «قبةالخضراء» شهرت یافت.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.]</ref>
 
==پانویس==
==== ستون مهاجرین ====
ستونی که گروهی از مهاجرین در کنار آن جمع شده و با یکدیگر سخن گفته و تبادل نظر می‌کردند.<ref>[https://wikihaj.com/view/مسجد_النبی احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج]؛ [https://www.farsnews.ir/news/14000713000325/معماری-مسجد-النبی-ص-چگونه-شکل-گرفت--فیلم «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.]</ref>
 
=== ۷. گنبد سبز ===
سلطان قلاوون مملوکی، در سال ۶۷۸ق نخستین گنبد را روی مرقد مطهر بنا کرد. در سال ۱۲۳۳ق سلطان محمود عثمانی، گنبد را بازسازی کرد. سلطان عبدالحمید عثمانی نیز رنگ گنبد را که کبود بود به رنگ سبز تغییر داد و از آن پس، به «قبةالخضراء» شهرت یافت.<ref>[https://wikihaj.com/view/مسجد_النبی احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.]</ref>
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


==منابع==
== منابع ==
*  
** «ابواب المسجد النبوی»، وب‌سایت بوایة الحرمین الشریفین، تاریخ بازدید: ۶ دی ۱۴۰۱ش.
* «ابواب المسجد النبوی»، وب‌سایت بوایة الحرمین الشریفین، تاریخ بازدید: ۶ دی ۱۴۰۱ش.
* احمدی، عباس، «مسجدالنبی»، ویکی حج، تاریخ درج مطلب: ۲۷ نوامبر ۲۰۲۰م.
* احمدی، عباس، «مسجدالنبی»، ویکی حج، تاریخ درج مطلب: ۲۷ نوامبر ۲۰۲۰م.
* «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۵ آذر ۱۳۹۶ش.
* «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۵ آذر ۱۳۹۶ش.
* «مسجدالنبی»، دانشنامه اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۸ آویل ۲۰۱۳م.
* «مسجدالنبی»، دانشنامه اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۸ آویل ۲۰۱۳م.
* «مسجدالنبی»، ویکی شیعه، تاریخ درج مطلب: ‏۲۸ اوت ۲۰۱۷م.
* «مسجدالنبی»، ویکی شیعه، تاریخ درج مطلب: ‏۲۸ اوت ۲۰۱۷م.
* «مسجدالنبی»، ویکی فقه، تاریخ درج مطلب: ۹ آذر ۱۳۹۹ش.
* «مسجدالنبی»، ویکی فقه، تاریخ درج مطلب: ۹ آذر ۱۳۹۹ش.
* «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱۴ مهر ۱۴۰۰ش.
* «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱۴ مهر ۱۴۰۰ش.
* «معماری مسجدالنبی در گذر زمان/ یکی از سه مسجد مهم مسلمانان جهان»، وب‌سایت هنر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲ آبان ۱۴۰۰ش.
* «معماری مسجدالنبی در گذر زمان/ یکی از سه مسجد مهم مسلمانان جهان»، وب‌سایت هنر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲ آبان ۱۴۰۰ش.
{{اسلام-افقی}}
{{عربستان سعودی-افقی}}
[[رده:اماکن دینی]]
[[رده:جاذبه‌های گردشگری عربستان سعودی]]
[[رده:مساجد باستانی]]
[[رده:مساجد عربستان سعودی]]
[[رده:مقدسات]]

نسخهٔ ۳۰ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۰۱:۵۳

مسجد النبی؛ دومین مسجد شریف مسلمانان در مدینه. مسجدالنبی در شهر مدینهٔ منوره بوده و پس از مسجدالحرام به‌عنوان دومین مسجد مقدس مسلمانان شناخته می‌شود. همچنین، مرقد پیامبر، در این مسجد قرار دارد.

نام‌گذاری

این مسجد به‌دلیل حضور پررنگ پیامبر در آن، به‌منظور ادای نمازهای جماعت و انجام کلیهٔ فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی به مسجدالنبی شهرت یافته است. افزوده شدن خانهٔ پیامبر به این مسجد که محل دفن او نیز بوده، در این نام‌گذاری بی‌تأثیر نبوده است.[۱] این مسجد به‌نام‌های جامع مدینه، مسجدالرّسول، مسجد رسول‌الله، مسجد نبوی و مسجد مدینه نیز یاد می‌شود. پیامبر در روایتی از این مسجد با عنوانی همچون «مسجدی» (مسجد من) یاد کرده است.[۲]

موقعیت جغرافیایی

مسجدالنبی در غرب شهر مدینه در کشور عربستان واقع شده است؛ پیش از هجرت پیامبر از مکه به مدینه، این شهر «یثرب» نام داشت و از آن پس به «مدینه‌النبی» تغییرِ نام داد.[۳]

تاریخچه و معماری

مسجدالنبی توسط پیامبر اسلام در سال نخست هجری و در نخستین روزهای ورود به مدینه با همراهی مهاجرین و انصار ساخته شد.[۴] بنای اولیهٔ مسجد ساده و محدود بود، طول مسجد ۷۰ ذراع (۳۵ متر)، عرض ۶۰ ذراع (۳۰متر)، ارتفاع آن ۷۵/۱ متر[۵] و مساحت آن در حدود ۱۰۵۰ مترمربع بوده است.[۶] در ابتدا مسجد با دیوارهای خشتی و گِلی و پایه‌هایی از تنهٔ درختان خرما بنا شد. سقف مسجد هم با شاخه‌های درخت خرما پوشانده شد.[۷] این مسجد دارای سه درب در جنوب، شمال‌غرب و شرق بوده است.[۸] در سال هفتم هجرت، پیامبر اسلام بر طول و عرض مسجد افزود و مساحت آن به ۲۴۷۵ مترمربع رسید. در این توسعه، شکل مسجد به‌صورت مربع درآمد.[۹] با گسترش فتوحات و افزایش جمعیت مسلمانان، خلیفهٔ دوم، عمر، خانه‌های اطراف مسجد را خرید و آنها را نیز ضمیمهٔ مسجد کرد. در زمان عثمان هم وسعت مسجد به ۴۰۷۱ مترمربع افزایش یافت.[۱۰] مهدی عباسی در سال ۱۶۱ یا ۱۶۲ق به بازسازی و توسعهٔ مسجد پرداخت و ۲۴۵۰ مترمربع دیگر به مساحت قبلی مسجد افزود.[۱۱] از خلفای عثمانی سلطان سلیمان در سال ۹۳۸ق و سلطان عبدالحمید اول در سال ۱۲۶۵ق نیز کوشش‌هایی جهت توسعه و بازسازی مسجدالنبی انجام دادند.[۱۲] آخرین و وسیع‌ترین عملیات عمرانی مسجدالنبی در سال ۱۴۰۵ق انجام شد که طی آن مساحت مسجد به ۴۰۰ هزار و ۵۰۰ متر با ظرفیت ۴۵۰ هزار نمازگزار رسید.[۱۳] مسجدالنبی دارای ۸۶ درب[۱۴] و ۲۷ گنبد متحرک بوده که امکانات رفاهی مدرن همچون سیستم تهویهٔ هوا، تلویزیون‌های ثابت و متحرک، دستگاه‌های هوشمندِ هشداردهنده، شبکه‌های تلفنی و پایانه‌های حمل‌ونقل زائران مجهز به ۴ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو دارد. کف مسجد نیز با استفاده از سنگ مرمر و سنگ قرمز فرش شده و سقف آن بر فراز ۲۰۱۴ ستون بنا شده است.[۱۵]

اهمیت و جایگاه

مسجدالنبی پس از مسجدالحرام، مقدس‌ترین مسجد مسلمانان است. وجود مقبره و خانهٔ پیامبر اسلام در این مسجد و قبرستان بقیع پیرامون آن، موجب اهمیت آن شده است.[۱۶] این مسجد احکام فقهی ویژه‌ای دارد؛ از جمله اینکه مسجدالنبی از جمله مکان‌هایی است که مسافر می‌تواند نماز خود را در آن به‌صورت کامل یا شکسته بخواند.[۱۷] طبق روایتی از پیامبر، یک نماز در این مسجد بهتر از هزار نماز در مسجدهای دیگر بجز مسجدالحرام است.[۱۸]

بخش‌ها و مکان‌های داخلی

۱. روضهٔ شریف

ناحیهٔ کوچکی در قسمت جنوب شرقی مسجد که حدّ فاصل میان منبر و قبر پیامبر بوده و به‌نام «روضهٔ مطهّره» و «روضهٔ شریفه» شناخته می‌شود. طبق حدیث پیامبر این قسمت فضیلت زیادی داشته و به‌عنوان روضه‌ای بهشتی معرفی شده است.[۱۹]

۲. حجره و مرقد پیامبر

حجرهٔ پیامبر در شرق مسجدالنبی است که محل دفن آن حضرت نیز بوده و در توسعه‌های بعدی مسجد، به مسجد ملحق شده است.[۲۰]

۳. محراب

پیامبر محرابی در مسجد نداشته، اما در زمان عمربن‌عبدالعزیز در محلی‌که آن حضرت نماز می‌گزارد، محرابی ساخته شد.[۲۱] در حال حاضر، مسجد دارای سه محراب طلاکوب به‌نام‌های محراب نبوی، محراب عثمانی و محراب سلیمانی است.[۲۲]

۴. منبر

مسجد در ابتدا منبر نداشت و پیامبر با تکیه بر درخت خرما، سخنرانی می‌کرد تا این‌که به پیشنهاد یکی از اصحاب، منبری ساخته شد. منبر پیامبر دارای سه پله بود که تا زمان معاویه استفاده می‌شد. منبری که در حال حاضر در مسجد وجود دارد منبری دوازده پله‌ای است که سلطان مراد عثمانی در سال ۹۹۸ق دستور ساخت و نصب آن را داده است.[۲۳]

۵. درب‌ها

در بنای آغازین و زمان پیامبر، سه در برای مسجد ساخته شد.[۲۴] در توسعه‌های مختلف در طول تاریخ، درب‌هایی بر مسجد افزوده و گاه برخی درب‌ها مسدود شد. هم‌اکنون، مسجد ۸۶ درب دارد.[۲۵]

۶. ستون‌ها

در گذشته، سقف مسجد بر ستون‌هایی قرار داشت که علاوه بر نگهداری از سقف، مورد استفاده پیامبر و اصحاب نیز بود. در حال حاضر مسجد نزدیک به ۲۰۱۴ ستون دارد. برخی از آنها عبارتند از:

ستون حَرَس

ستونی که امام علی در کنار آن نشسته و مراقب پیامبر اکرم بود.[۲۶]

ستون وفود

ستونی که سران قبیله‌ها و نمایندگان کشورها در کنار آن با پیامبر ملاقات می‌کردند.[۲۷]

ستون توبه

زمانی‌که «ابولبابه انصاری» رازهای نظامی مسلمین را برای دشمن آشکار کرد و از کار خود پشیمان شد برای توبه، خود را به این ستون بست. پس از آن، این پایه، به ستون توبه معروف شد.[۲۸]

ستون مهاجرین

ستونی که گروهی از مهاجرین در کنار آن جمع شده و با یکدیگر سخن گفته و تبادل نظر می‌کردند.[۲۹]

۷. گنبد سبز

سلطان قلاوون مملوکی، در سال ۶۷۸ق نخستین گنبد را روی مرقد مطهر بنا کرد. در سال ۱۲۳۳ق سلطان محمود عثمانی، گنبد را بازسازی کرد. سلطان عبدالحمید عثمانی نیز رنگ گنبد را که کبود بود به رنگ سبز تغییر داد و از آن پس، به «قبةالخضراء» شهرت یافت.[۳۰]

پانویس

  1. ↑ «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.
  2. ↑ «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.
  3. ↑ «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.
  4. ↑ «معماری مسجدالنبی در گذر زمان/ یکی از سه مسجد مهم مسلمانان جهان»، وب‌سایت هنر آنلاین.
  5. ↑ «مسجدالنبی»، ویکی فقه.
  6. ↑ احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.
  7. ↑ احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.
  8. ↑ «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.
  9. ↑ احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.
  10. ↑ احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.
  11. ↑ احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.
  12. ↑ احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.
  13. ↑ «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.
  14. ↑ «ابواب المسجد النبوی»، وب‌سایت بوایة الحرمین الشریفین».
  15. ↑ «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.
  16. ↑ «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.
  17. ↑ «مسجدالنبی»، دانشنامه اسلامی.
  18. ↑ «مسجدالنبی»، دانشنامه اسلامی.
  19. ↑ احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.
  20. ↑ «اطلاعاتی کامل راجع به مسجدالنبی»، وب‌سایت بیتوته.
  21. ↑ «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.
  22. ↑ «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم.
  23. ↑ احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج؛ «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.
  24. ↑ احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.
  25. ↑ «ابواب المسجد النبوی»، وب‌سایت بوایة الحرمین الشریفین»؛ «مسجدالنبی»، ویکی شیعه.
  26. ↑ احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج؛ «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.
  27. ↑ احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج؛ «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.
  28. ↑ احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج؛ «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.
  29. ↑ احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج؛ «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس.
  30. ↑ احمدی، «مسجدالنبی»، ویکی حج.

منابع

    • «ابواب المسجد النبوی»، وب‌سایت بوایة الحرمین الشریفین، تاریخ بازدید: ۶ دی ۱۴۰۱ش.
  • احمدی، عباس، «مسجدالنبی»، ویکی حج، تاریخ درج مطلب: ۲۷ نوامبر ۲۰۲۰م.
  • «تاریخچه و قدیمی‌ترین عکس‌های مسجدالنبی»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۵ آذر ۱۳۹۶ش.
  • «مسجدالنبی»، دانشنامه اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۸ آویل ۲۰۱۳م.
  • «مسجدالنبی»، ویکی شیعه، تاریخ درج مطلب: ‏۲۸ اوت ۲۰۱۷م.
  • «مسجدالنبی»، ویکی فقه، تاریخ درج مطلب: ۹ آذر ۱۳۹۹ش.
  • «معماری مسجدالنبی چگونه شکل گرفت»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱۴ مهر ۱۴۰۰ش.
  • «معماری مسجدالنبی در گذر زمان/ یکی از سه مسجد مهم مسلمانان جهان»، وب‌سایت هنر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲ آبان ۱۴۰۰ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:مسجد_النبی&oldid=37238»