پیش‌نویس:حریم خصوصی در شهرسازی: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>فریده مهدیان بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>فریده مهدیان بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>'''محرمیت در شهرسازی؛'''</big> طراحی فضاهای شهری با حفظ حریم خصوصی و ایجاد سلسله‌مراتب فضایی. | <big>'''محرمیت در شهرسازی؛'''</big> طراحی فضاهای شهری با حفظ حریم خصوصی و ایجاد سلسله‌مراتب فضایی. | ||
محرمیت یکی از اصول اساسی در معماری و شهرسازی است که بر تنظیم ارتباطات میان فضاهای عمومی و خصوصی تأکید دارد. محرمیت در معماري شهرسازی، با جدا کردن فضاهاي درونی از بیرونی ایجاد می‌شود و فضا از جهت کالبد و معنا دارای مرز و حریم می‌شود. محرمیت علاوه بر حفظ حریم خصوصی، بر کیفیت زندگی، آرامش روانی و تعاملات اجتماعی سالم نیز تأثیر مثبت می‌گذارد. گسترة محرمیت فضاهای شهری، محله‌های مسکونی، مساجد، مدارس و بازارها را | محرمیت یکی از اصول اساسی در معماری و شهرسازی است که بر تنظیم ارتباطات میان فضاهای عمومی و خصوصی تأکید دارد. محرمیت در معماري شهرسازی، با جدا کردن فضاهاي درونی از بیرونی ایجاد می‌شود و فضا از جهت کالبد و معنا دارای مرز و حریم می‌شود. محرمیت علاوه بر حفظ حریم خصوصی، بر کیفیت زندگی، آرامش روانی و تعاملات اجتماعی سالم نیز تأثیر مثبت می‌گذارد. گسترة محرمیت با توجه به شرایط فرهنگی، اجتماعی و حتی اقلیمی، محدودة فضاهای شهری، محله‌های مسکونی، مساجد، مدارس و بازارها را در بر می‌گیرد. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
محرمیت در شهرسازی؛ به‌معنای شکل دادن به فضا به‌گونه‌ای که از جهت کالبد و معنا دارای حریم باشد. در حوزة کالبد بیشتر متمرکز بر اصولی است که به فضا امنیت می‌بخشد و در حیطة معنایی، فضا دارای ویژگی‌هایی می‌شود که حرمت و ارزش را در معماري به ارمغان می‌آورد، به‌گونه‌اي که فرد در آن احساس آرامش می‌کند.<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص6.]</ref> | محرمیت در شهرسازی؛ به‌معنای شکل دادن به فضا به‌گونه‌ای که از جهت کالبد و معنا دارای حریم باشد. در حوزة کالبد بیشتر متمرکز بر اصولی است که به فضا امنیت می‌بخشد و در حیطة معنایی، فضا دارای ویژگی‌هایی می‌شود که حرمت و ارزش را در معماري به ارمغان می‌آورد، به‌گونه‌اي که فرد در آن احساس آرامش می‌کند.<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص6.]</ref> | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
در گذشته، معماری با تفکیک قلمرو خصوصی از حوزة عمومی به‌عنوان یک مانع فیزیکی عمل می‌کرد. در دوران باستان، برای ایجاد حریم بصری در اطراف کاخ و املاک بزرگ دیوارهای بلند، خندق‌ها و پیچ‌وخم‌های پیچیده<ref>[https://ensani.ir/fa/article/555848/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%85%D8%A4%D9%85% مریجی و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست مؤمنانۀ زنان در ایران»، 1402ش، ص124.]</ref> | در گذشته، معماری با تفکیک قلمرو خصوصی از حوزة عمومی به‌عنوان یک مانع فیزیکی عمل می‌کرد. در دوران باستان، برای ایجاد حریم بصری در اطراف کاخ و املاک بزرگ دیوارهای بلند، خندق‌ها و پیچ‌وخم‌های پیچیده طراحی می‌کردند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/555848/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%85%D8%A4%D9%85% مریجی و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست مؤمنانۀ زنان در ایران»، 1402ش، ص124.]</ref> گواه درون‌گرایی و تفکیک قلمروها، کاخ‌های تخت جمشید، شوش، کوشک‌های روزگار ساسانیان و وجود بنبستها و دیوارهای بلند است.<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص9.] </ref> با ورود مدرنیته به ایران و افزایش شهرنشینی و ظهور آپارتمان‌نشینی و اعمال سیاست‌های نوسازی، ساختار شهری در ایران تحولات گسترده‌ای را تجربه کرد که موجب دگرگونی و چرخش معماری از درون به بیرون، طراحی نوین به تقلید از شهرسازی غرب شد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/555848/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%85%D8%A4%D9%85% مریجی و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست مؤمنانۀ زنان در ایران»، 1402ش، ص126-124.]</ref> | ||
==قواعد و ضوابط شهرسازي اسلامی== | ==قواعد و ضوابط شهرسازي اسلامی== | ||
رویکرد شهرسازی اسلامی در ساخت‌وساز بناهای مسکونی، برمبناي دو اصل محرميت و حرمت ارتفاع استوار است.<ref>[https://jhre.ir/browse.php?a_code=A-10-1-33&slc_lang=fa&sid=1 منصوری، «حجاب و پوشيدگي در شهرسازي ايراني – اسلامي نمونة پژوهش ميداني: بافت قديم شهر شيراز»، 1389ش، ص46.]</ref> | رویکرد شهرسازی اسلامی در ساخت‌وساز بناهای مسکونی، برمبناي دو اصل محرميت و حرمت ارتفاع استوار است.<ref>[https://jhre.ir/browse.php?a_code=A-10-1-33&slc_lang=fa&sid=1 منصوری، «حجاب و پوشيدگي در شهرسازي ايراني – اسلامي نمونة پژوهش ميداني: بافت قديم شهر شيراز»، 1389ش، ص46.]</ref> اصل محرمیت در فضاهای آموزشی، اداری، تجاری، رفاهی و بوستان‌های شهری نمود دارد<ref>[https://www.isarpress.ir/1400/10/22/%d9%85%d8%ad%d8%b1%d9%85%db%8c%d8%aa-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b9%d9%85%d8%a7%d8%b1%db%8c/ هاشمی‌فشارکی، «محرمیت در معماری، وب‌سایت ایثارپرس.]</ref> که برجسته‌ترین جلوة آن، تفکیک دقیق عرصه‌های عمومی و خصوصی در کالبد فضا است.<ref>[https://ecc.isc.ac/showJournal/26582/272645/3458091 امیدواری و حمزه‌نژاد، «بررسی تطبیقی مفهوم حریم در خانه‌های کشورهای اسلامی حوزة خاورمیانه (مطالعة موردی: خانه‌های اصفهان، صنعاء و دمشق)»، 1401ش، ص145.]</ref> در راستای ارتقای سطح آن در معماری، از سلسله‌مراتب فضایی همراه با کاهش مرحله‌ای ارتفاع و ابعاد فضاها استفاده می‌کردند.<ref>[https://wir.fatemiyehshiraz.ac.ir/article_725751.html?lang=fa شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص37.]</ref> | ||
==نقش محرمیت در ارتقای کیفیت زیست شهری== | ==نقش محرمیت در ارتقای کیفیت زیست شهری== | ||
معماری هم تعیین‌کنندة ساختار فیزیکی | معماری هم تعیین‌کنندة ساختار فیزیکی فضاها و هم اثرگذار بر جنبه‌های روانی و اجتماعی زندگی انسان‌ها است.<ref>[https://mhejazi.com/273024-2/ «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی.]</ref> محرمیت فضایی در سازمان‌دهی شهری، کنترل تعاملات اجتماعی بین مردان و زنان و به حداقل رساندن روابط خارج از پیوندهای خویشاوندی نقش مؤثری دارد که با حایل‌های کالبدی و سلسله‌مراتب فضایی ایجاد می‌شود.<ref>[https://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-53-13&slc_lang=fa&sid=1 علیزاده و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، 1393ش، ص74.]</ref> | ||
==رابطة محرمیت با حریم و ابعاد آن== | ==رابطة محرمیت با حریم و ابعاد آن== | ||
محرمیت حق فردی و مفهومی ذهنی است که با ایجاد حریم، به صورت کالبدی و معنایی نمود پیدا می‌کند. حریم، مرزهایی است که افراد بر اساس درک خود از محرمیت تعیین می‌کنند تا | محرمیت حق فردی و مفهومی ذهنی است که با ایجاد حریم، به صورت کالبدی و معنایی نمود پیدا می‌کند. حریم، مرزهایی است که افراد بر اساس درک خود از محرمیت و تنظیم روابط اجتماعی‌شان تعیین می‌کنند تا از اشراف<ref>[https://www.jaco-sj.com/article_163849.html جعفرپور هادی‌کیاشری و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، ص21-20، 1401ش.]</ref> و دیده و شنیده شدن ناخواسته جلوگیری کنند و همچنین تصاویر و اصوات ناپسند را از خود دور کنند؛<ref>[https://kheshtazin.com/main/post/3386 «معماری معاصر خانة ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.]</ref> بنابراین، حریم هم بُعد فیزیکی و هم بُعد معنوی دارد و بازتاب‌دهندة نیازهای درونی انسان به محرمیت است.<ref>[https://www.jaco-sj.com/article_163849.html جعفرپور هادی‌کیاشری و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، ص21-20، 1401ش.]</ref> ابعاد حریم در معماری؛ دیداری، شنیداری، بویایی، حرکتی و روانی است که به‌منظور کنترل حضور بیگانگان به‌کار گرفته می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/406881/%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 دوستی، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، 1397ش، ص125.]</ref> | ||
==محدودة حریم در شهرسازی== | ==محدودة حریم در شهرسازی== | ||
هر فضا در طراحی دارای حریمی است. ارزش و جایگاه مفهوم حریم در شهرسازی، با جداسازی عرصة خصوصی از عمومی حاصل می‌شود. در بررسی شهرها سه قلمرو و در برخی چهار قلمرو؛ خصوصی، عمومی، نیمه‌خصوصی و نیمه‌عمومی تعیین شده است. گسترة مرزبندی حریم، از خصوصی‌ترین فضاهای مسکونی تا عمومی‌ترین فضاهای شهری است<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص3.]</ref> که باعث توسعة فرایند شهر از درون به برون، اصل سلسله‌مراتب فضایی و رعایت عرصه‌ها از خصوصی به عمومی می‌شود؛<ref>[https://journal.ut.ac.ir/article_63070.html هاشم‌پور و یزدانی، «مطالعۀ تحولات کالبدي محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: تبریز) دفتریلر عزب تاریخی»، 1396ش، ص319.]</ref> اما هجوم مدرنیته | هر فضا در طراحی دارای حریمی است. ارزش و جایگاه مفهوم حریم در شهرسازی، با جداسازی عرصة خصوصی از عمومی حاصل می‌شود. در بررسی شهرها سه قلمرو و در برخی چهار قلمرو؛ خصوصی، عمومی، نیمه‌خصوصی و نیمه‌عمومی تعیین شده است. گسترة مرزبندی حریم، از خصوصی‌ترین فضاهای مسکونی تا عمومی‌ترین فضاهای شهری است<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص3.]</ref> که باعث توسعة فرایند شهر از درون به برون، اصل سلسله‌مراتب فضایی و رعایت عرصه‌ها از خصوصی به عمومی می‌شود؛<ref>[https://journal.ut.ac.ir/article_63070.html هاشم‌پور و یزدانی، «مطالعۀ تحولات کالبدي محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: تبریز) دفتریلر عزب تاریخی»، 1396ش، ص319.]</ref> اما هجوم مدرنیته در بعد کالبدی بر این اصل آسیب زده است.<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/certificate/print/ ثقةالاسلامی، احمدی بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص1.]</ref> | ||
==محرمیت در عناصر شکل‌دهندة ساختار شهری== | ==محرمیت در عناصر شکل‌دهندة ساختار شهری== | ||
فضاهاي شهري و محله‌اي به هم مرتبط هستند و این ارتباطات، عناصر شهر را با هدف وحدت‌بخشی عملکردها، رونق‌بخشی فعالیت‌ها و اصلاح رفتارها تنظیم می‌کند.<ref>[https://journals.iau.ir/article_537745.html فیروزی و سجادیان، «مدخلی بر شناسه‌هاي تشخص بخش شهرسازي و برنامه‌ریزي در شهرهاي اسلامی»، 1396ش، ص252-251.]</ref> محلات مسکونی از اجزا اصلی ساختار شهری هستند که در درون خود مجموعه‌ای از | فضاهاي شهري و محله‌اي به هم مرتبط هستند و این ارتباطات، عناصر شهر را با هدف وحدت‌بخشی عملکردها، رونق‌بخشی فعالیت‌ها و اصلاح رفتارها تنظیم می‌کند.<ref>[https://journals.iau.ir/article_537745.html فیروزی و سجادیان، «مدخلی بر شناسه‌هاي تشخص بخش شهرسازي و برنامه‌ریزي در شهرهاي اسلامی»، 1396ش، ص252-251.]</ref> محلات مسکونی از اجزا اصلی ساختار شهری هستند که در درون خود مجموعه‌ای از فضاها را با کاربری و حریم‌های مشخص دارند:<ref>[https://jhz.ut.ac.ir/article_14002.html بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص24-23.]</ref> | ||
===فضاهای مسکونی و محله‌ای=== | ===فضاهای مسکونی و محله‌ای=== | ||
برای کاهش دید مستقیم، دارای ورودی‌های غیرمستقیم با کوچه‌های باریک و پیچ‌دار یا ورودی‌های محصور هستند. | برای کاهش دید مستقیم، دارای ورودی‌های غیرمستقیم با کوچه‌های باریک و پیچ‌دار یا ورودی‌های محصور هستند. | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
عوامل محرمیت‌ساز عبارتند از؛ اصل سلسل‌مراتب و اصل درون‌گرایی است.<ref>[https://wir.fatemiyehshiraz.ac.ir/article_725751.html?lang=fa شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص33-32.]</ref> | عوامل محرمیت‌ساز عبارتند از؛ اصل سلسل‌مراتب و اصل درون‌گرایی است.<ref>[https://wir.fatemiyehshiraz.ac.ir/article_725751.html?lang=fa شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص33-32.]</ref> | ||
===اصل سلسله‌مراتب=== | ===اصل سلسله‌مراتب=== | ||
کاربرد اصل سلسله‌مراتب، در معماری شهرسازی، سبب شکل‌گیری ساختارهای کالبدی و فضایی است که مهمترین ثمرة آن محرمیت و تفکیک قلمروها است<ref>[https://civilica.com/doc/1679620/ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص8-7.]</ref> و ارتباط‌دهنده و تعریف‌کنندة بین قلمروهای مختلف است.<ref>[https://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-53-13&slc_lang=fa&sid=1 علیزاده و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، 1393ش، ص73-72.]</ref> با تعیین درست فضاها، از اختلال در کاربری دیگر فضاها جلوگیری می‌کند؛<ref>[https://www.sid.ir/paper/264468/fa#downloadbottom غفوریان و دیگران، «گونه‌شناسی سازمان فضایی و سلسله مراتب ورود در خانه‌های ایرانی با تأکید بر محرمیت»، 1396ش، ص129.]</ref> اما بي‌توجهي به آن، نظام صحيح و منطقي ساحت شهری را با تداخل و بی‌نظمی مواجه می‌سازد.<ref>[https://georesearch.ir/article-1-405-fa.html باقری، «تحليل و بررسي درون‌گرايي در شهرهاي سرزمين‌هاي اسلامي»، 1392ش، ص156.] </ref> | |||
===اصل درون‌گرایی=== | ===اصل درون‌گرایی=== | ||
یکی از مهمترین معیارها در شهرسازي اسلامی، اصل درون‌گرایی است که با تقسیم‌بندی | یکی از مهمترین معیارها در شهرسازي اسلامی، اصل درون‌گرایی است که با تقسیم‌بندی عرصه‌های اندرونی و بیرونی، تفکیک فعالیت‌های تجاري و خانوادگی و ایجاد قلمروهاي زنانه و مردانه است تا قوانین مربوط به هم‌جواری‌ها تأمین شود.<ref>[https://journals.iau.ir/article_537745.html فیروزی و سجادیان، «مدخلی بر شناسه‌هاي تشخص بخش شهرسازي و برنامه‌ریزي در شهرهاي اسلامی»، 1396ش، ص250-247.]</ref> | ||
==آثار فضاهای محرمانه‌محور در ارتقاء کیفیت زیست شهری== | ==آثار فضاهای محرمانه‌محور در ارتقاء کیفیت زیست شهری== | ||
===تقویت هویت فرهنگی=== | ===تقویت هویت فرهنگی=== | ||
محرمیت به‌عنوان بخشی از فرهنگ | محرمیت به‌عنوان بخشی از فرهنگ ایرانی، هم تعالی‌بخش زندگی فردی و اجتماعی است و هم تقویت‌کنندة هویت فرهنگی و اجتماعی و حافظ هویت شهری است.<ref>[https://wir.fatemiyehshiraz.ac.ir/article_725751.html?lang=fa شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص26.]</ref> | ||
===تقویت بنیان خانواده=== | ===تقویت بنیان خانواده=== | ||
ایجاد فضایی امن و خصوصی، تقویت‌کنندة بنیان خانواده و جامعه است.<ref>[https://wir.fatemiyehshiraz.ac.ir/article_725751.html?lang=fa شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص38.]</ref> | ایجاد فضایی امن و خصوصی، تقویت‌کنندة بنیان خانواده و جامعه است.<ref>[https://wir.fatemiyehshiraz.ac.ir/article_725751.html?lang=fa شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص38.]</ref> | ||
===تقویت حس تعلق=== | ===تقویت حس تعلق=== | ||
در ساختار سلسله‌مراتب فضاهای | در ساختار سلسله‌مراتب فضاهای شهری و محله‌ای حس تعلق نسبت به شهر و محل سکونت افزایش می‌یابد؛<ref>[https://www.imna.ir/news/534871/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%AE%DB%8C%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%B9%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D9%81%D8%B6%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%8 «شاخص‌های دخیل در تعیین سلسله‌مراتب فضاهای شهری»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> | ||
===افزایش تعاملات اجتماعی=== | ===افزایش تعاملات اجتماعی=== | ||
با طراحی مناسب و تغییر در سبک زندگی، کُنش‌ورزی اجتماعی در محیط‌های شهری افزایش و تقویت می‌شود.<ref>[https://isnac.ir/show-paper/81 «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی]</ref> | با طراحی مناسب و تغییر در سبک زندگی، کُنش‌ورزی اجتماعی در محیط‌های شهری افزایش و تقویت می‌شود.<ref>[https://isnac.ir/show-paper/81 «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی]</ref> | ||
==تفاوت مفهوم محرمیت در شهرسازی اسلامی و غربی== | ==تفاوت مفهوم محرمیت در شهرسازی اسلامی و غربی== | ||
بحث محرميت و حريم خصوصي در | بحث محرميت و حريم خصوصي در اکثر فرهنگ‌ها با درجات متفاوتی وجود دارد. مطابق با معیارهای بینشی و مبتنی بر ایدئولوژی حاکم بر فرهنگ غرب، بیشتر در مورد حريم خصوصي آمده است.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/memarshahr/Article/1041336/FullText محمدی و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، 1402ش.]</ref> ضوابطی هم که در کشورهاي غربي در بحث حفظ محرميت مطرح مي‌گردد، بيشتر به همجواري‌ها مي‌پردازد و به محرميت فضاهاي بين خانه‌هاي مجاور و آپارتمان‌هاي مسکوني کم‌تر توجه دارد؛<ref>[https://magirans.com/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%A8%D9%88%D9%85%D9%8A-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%8A-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%8A-%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%D9%8A%D8%AA-%D8%AF.htm «بومی‌سازی استانداردهای محرمیت در فضاهای مسکونی با تأکید بر تعالیم اسلامی و فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت مگیران.]</ref> اما در شهرسازی اسلامی به‌خاطر اهمیت زندگی خانوادگی که به‌واسطة مفاهیم قرآنی برجسته و تأکید شده <ref>[https://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-53-13&slc_lang=fa&sid=1 علیزاده و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، 1393ش، ص65.]</ref> از کلان‌ترین فضاهای شهری تا ریزترین فضاهای معماری را تحت‌تأثیر خویش قرار داده است.<ref>[https://sanad.iau.ir/Journal/memarshahr/Article/1041336/FullText محمدی و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، 1402ش.]</ref> | ||
==ابعاد آسیب فقدان محرمیت بر زیست مؤمنانة زنان== | ==ابعاد آسیب فقدان محرمیت بر زیست مؤمنانة زنان== | ||
یکی از اصول مهم در خلق فضای معماری مسئلة محرمیت زنانه است؛ <ref>[https://journals.iau.ir/article_534495.html حیاتی و همکاران، «تأثیر اصل حریم زنان بر معماری خانه‌های ایرانی براساس آموزه‌های اسلامی»، 1396ش، ص48.]</ref> اما با ایجاد تغییراتی بنیادین در بُعد مسکن، این زیست‌مؤمنانه | یکی از اصول مهم در خلق فضای معماری مسئلة محرمیت زنانه است؛ <ref>[https://journals.iau.ir/article_534495.html حیاتی و همکاران، «تأثیر اصل حریم زنان بر معماری خانه‌های ایرانی براساس آموزه‌های اسلامی»، 1396ش، ص48.]</ref> اما با ایجاد تغییراتی بنیادین در بُعد مسکن، این زیست‌مؤمنانه دچار مشکلاتی شد که به برخی از آنها اشاره می‌شود: | ||
===ایجاد مانع در درونی‌شدن حکم حجاب=== | ===ایجاد مانع در درونی‌شدن حکم حجاب=== | ||
در سبک آپارتمان‌نشینی و به‌خاطر اشراف یا مشاع‌بودن خانه‌های مجاور، خاصیت حریم‌های بصری و صوتی از دست رفت و در درازمدت به نارضایتی از مسألة حجاب کشیده شد. | در سبک آپارتمان‌نشینی و به‌خاطر اشراف یا مشاع‌بودن خانه‌های مجاور، خاصیت حریم‌های بصری و صوتی از دست رفت و در درازمدت به نارضایتی از مسألة حجاب کشیده شد. | ||
===تحول در سبک حضور اجتماعی و مطالبات فمینیستی=== | ===تحول در سبک حضور اجتماعی و مطالبات فمینیستی=== | ||
با ایجاد و گسترش ساختمان‌هایی مثل مدارس و سینماها، سبک جدیدی از حضور اجتماعی زنان در جامعه آغاز شد و با توسعة ادارات و احداث مدارس جدید و ورود همه‌جانبة آنها در | با ایجاد و گسترش ساختمان‌هایی مثل مدارس و سینماها، سبک جدیدی از حضور اجتماعی زنان در جامعه آغاز شد و با توسعة ادارات و احداث مدارس جدید و ورود همه‌جانبة آنها در این عرصه‌ها، منجر به مطالبات آنها در جنبش‌های برابر جنسیتی گردید. | ||
===تقویت روحیة مصرف‌گرایی=== | ===تقویت روحیة مصرف‌گرایی=== | ||
با توسعة شهری و احداث پاساژها و مراکز خرید مدرن و حضور زنان در این مراکز که مهمترین جامعة هدف در سیاست کالاهای مصرفی وارداتی بودند، روحیة مصرف‌گرایی | با توسعة شهری و احداث پاساژها و مراکز خرید مدرن و حضور زنان در این مراکز که مهمترین جامعة هدف در سیاست کالاهای مصرفی وارداتی بودند، روحیة مصرف‌گرایی آنها تقویت شد. | ||
===تقلیل روابط خویشاوندی=== | ===تقلیل روابط خویشاوندی=== | ||
با گسترش وسایل حمل‌ونقل و تحرکات جمعیتی، روابط خویشاوندی در توسعة شهری کم‌رنگ و تقلیل یافت.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/555848/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%85%D8%A4%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%80-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 مریجی و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست مؤمنانۀ زنان در ایران»، 1402ش، ص143-126.]</ref> | |||
==چالش بحران محرمیت در فضای شهری== | |||
مفهوم محرميت به‌عنوان يك اصل مسلم، در شكل‌گيري فضاهای شهري نيز به‌کار گرفته شده است؛<ref>[https://georesearch.ir/article-1-405-fa.html باقری، «تحليل و بررسي درون‌گرايي در شهرهاي سرزمين‌هاي اسلامي»، 1392ش، ص148-147.]</ref> اما آنچه که امروزه با عنوان بحران از آن یاد می‌شود؛ در پی گسست فرهنگی و از هم‌گسیختگی بافت شهری و بازخوانی مفهوم محله و خلق مفهوم جدیدی از مجتمع‌های زیستی است<ref>[https://www.sid.ir/paper/177413/fa#downloadbottom خدایی و تقوایی، «شخصیت‌شناسی شهر اسلامی؛ با تإکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی»، 1390ش، ص112.]</ref> که بر اثر تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، شیوه‌های ساخت‌وساز و سیمای شهری دچار دگرگونی شده است.<ref>[https://behs.bhrc.ac.ir/article_140255.html ولی‌زادةاوغانی و همایون، «چالش‌هاي معماري و شهرسازي ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماري سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص2.]</ref> | |||
==برخی از پیامدهای حذف محرمیت== | ==برخی از پیامدهای حذف محرمیت== | ||
====تضعیف فرهنگ عفاف==== | ====تضعیف فرهنگ عفاف==== | ||
| خط ۹۴: | خط ۹۵: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*بابازادةاسکویی، سولماز و دیگران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روانشناسی محیطی، نمونة موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، باغ‌نظر، دورة 16، شمارة 79، 1398ش. | *بابازادةاسکویی، سولماز و دیگران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روانشناسی محیطی، نمونة موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، باغ‌نظر، دورة 16، شمارة 79، 1398ش. | ||
*باقری، اشرف‌السادات، «تحليل و بررسي درون‌گرايي در شهرهاي سرزمين‌هاي اسلامي»، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، سال 29، شمارة 2، 1392ش. | *باقری، اشرف‌السادات، «تحليل و بررسي درون‌گرايي در شهرهاي سرزمين‌هاي اسلامي»، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، سال 29، شمارة 2، 1392ش. | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۱۰۲: | ||
*ثقةالاسلامی، عمیدالاسلام و احمدی بنکدار، محمدامین، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، اولین کنفرانس توسعة پژوهش‌های نوین در علوم، مهندسی و علوم پزشکی، 1401ش. | *ثقةالاسلامی، عمیدالاسلام و احمدی بنکدار، محمدامین، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، اولین کنفرانس توسعة پژوهش‌های نوین در علوم، مهندسی و علوم پزشکی، 1401ش. | ||
*جعفرپور هادی‌کیاشری، رضا و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، مجلة هنر و تمدن شرق، دورة 10، شمارة 38، 1401ش. | *جعفرپور هادی‌کیاشری، رضا و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، مجلة هنر و تمدن شرق، دورة 10، شمارة 38، 1401ش. | ||
*حیاتی، حامد و همکاران، «تأثیر اصل حریم زنان بر معماری خانه‌های ایرانی براساس آموزه‌های اسلامی»، روانشناسی فرهنگی زن، دورة 9، شمارة 32، 1396ش. | *حیاتی، حامد و همکاران، «تأثیر اصل حریم زنان بر معماری خانه‌های ایرانی براساس آموزه‌های اسلامی»، روانشناسی فرهنگی زن، دورة 9، شمارة 32، 1396ش. | ||
* | *خدایی، زهرا و تقوایی، علی‌اکبر، «شخصیت‌شناسی شهر اسلامی؛ با تإکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دورة 2، شمارة 5، 1390ش. | ||
*دوستی، شهرزاد، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، فرهنگ مردم ایران، شماره ۵۴ و ۵۳، تابستان و پاییز ۱۳۹۷ش. | *دوستی، شهرزاد، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، فرهنگ مردم ایران، شماره ۵۴ و ۵۳، تابستان و پاییز ۱۳۹۷ش. | ||
*«شاخص‌های دخیل در تعیین سلسله‌مراتب فضاهای شهری»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: 22 آبان 1400ش. | *«شاخص‌های دخیل در تعیین سلسله‌مراتب فضاهای شهری»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: 22 آبان 1400ش. | ||
*شیردل، امیرحسین و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای زنان، دورة 7، شمارة 2، 1404ش. | *شیردل، امیرحسین و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای زنان، دورة 7، شمارة 2، 1404ش. | ||
| خط ۱۱۹: | خط ۱۱۵: | ||
*«معماری معاصر خانة ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام، تاریخ بازدید: 5 بهمن 1403ش. | *«معماری معاصر خانة ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام، تاریخ بازدید: 5 بهمن 1403ش. | ||
*منصوری، علی، «حجاب و پوشيدگي در شهرسازي ايراني – اسلامي نمونة پژوهش ميداني: بافت قديم شهر شيراز»، فصلنامة مسکن و محیط روستا، جلد 29، شمارة 130، 1389ش. | *منصوری، علی، «حجاب و پوشيدگي در شهرسازي ايراني – اسلامي نمونة پژوهش ميداني: بافت قديم شهر شيراز»، فصلنامة مسکن و محیط روستا، جلد 29، شمارة 130، 1389ش. | ||
*«نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی، تاریخ بازدید: 10 تیر 1404ش. | *«نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی، تاریخ بازدید: 10 تیر 1404ش. | ||
*هاشم‌پور، پریسا و یزدانی، ثنا، «مطالعۀ تحولات کالبدي محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: تبریز) دفتریلر عزب تاریخی»، توسعة محلی(روستایی- شهری)، دورة 8، شمارة 2، 1395ش. | *هاشم‌پور، پریسا و یزدانی، ثنا، «مطالعۀ تحولات کالبدي محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: تبریز) دفتریلر عزب تاریخی»، توسعة محلی(روستایی- شهری)، دورة 8، شمارة 2، 1395ش. | ||
*هاشمی، شادی و صیادی، محمدرضا، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، فصلنامة علمی تخصصی مطالعات نوین برنامه‌ریزی شهری در جهان، دورة 1، شمارة 1، 1399ش. | *هاشمی، شادی و صیادی، محمدرضا، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، فصلنامة علمی تخصصی مطالعات نوین برنامه‌ریزی شهری در جهان، دورة 1، شمارة 1، 1399ش. | ||
*هاشمی‌فشارکی، سیدجواد، «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس، تاریخ درج مطلب: 22 دی 1400ش. | *هاشمی‌فشارکی، سیدجواد، «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس، تاریخ درج مطلب: 22 دی 1400ش. | ||
*ولی‌زادةاوغانی، محمدباقر و همایون، سیدساجد، «چالش‌هاي معماري و شهرسازي ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماري سنتی و معاصر)»، فصلنامة علمی مهندسی ساختمان و علوم مسکن، دورة 14، شمارة 26، 1400ش. | *ولی‌زادةاوغانی، محمدباقر و همایون، سیدساجد، «چالش‌هاي معماري و شهرسازي ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماري سنتی و معاصر)»، فصلنامة علمی مهندسی ساختمان و علوم مسکن، دورة 14، شمارة 26، 1400ش. | ||
نسخهٔ ۳۰ مرداد ۱۴۰۴، ساعت ۰۱:۲۷
محرمیت در شهرسازی؛ طراحی فضاهای شهری با حفظ حریم خصوصی و ایجاد سلسله‌مراتب فضایی.
محرمیت یکی از اصول اساسی در معماری و شهرسازی است که بر تنظیم ارتباطات میان فضاهای عمومی و خصوصی تأکید دارد. محرمیت در معماري شهرسازی، با جدا کردن فضاهاي درونی از بیرونی ایجاد می‌شود و فضا از جهت کالبد و معنا دارای مرز و حریم می‌شود. محرمیت علاوه بر حفظ حریم خصوصی، بر کیفیت زندگی، آرامش روانی و تعاملات اجتماعی سالم نیز تأثیر مثبت می‌گذارد. گسترة محرمیت با توجه به شرایط فرهنگی، اجتماعی و حتی اقلیمی، محدودة فضاهای شهری، محله‌های مسکونی، مساجد، مدارس و بازارها را در بر می‌گیرد.
مفهوم‌شناسی
محرمیت در شهرسازی؛ به‌معنای شکل دادن به فضا به‌گونه‌ای که از جهت کالبد و معنا دارای حریم باشد. در حوزة کالبد بیشتر متمرکز بر اصولی است که به فضا امنیت می‌بخشد و در حیطة معنایی، فضا دارای ویژگی‌هایی می‌شود که حرمت و ارزش را در معماري به ارمغان می‌آورد، به‌گونه‌اي که فرد در آن احساس آرامش می‌کند.[۱]
تاریخچه
در گذشته، معماری با تفکیک قلمرو خصوصی از حوزة عمومی به‌عنوان یک مانع فیزیکی عمل می‌کرد. در دوران باستان، برای ایجاد حریم بصری در اطراف کاخ و املاک بزرگ دیوارهای بلند، خندق‌ها و پیچ‌وخم‌های پیچیده طراحی می‌کردند.[۲] گواه درون‌گرایی و تفکیک قلمروها، کاخ‌های تخت جمشید، شوش، کوشک‌های روزگار ساسانیان و وجود بنبستها و دیوارهای بلند است.[۳] با ورود مدرنیته به ایران و افزایش شهرنشینی و ظهور آپارتمان‌نشینی و اعمال سیاست‌های نوسازی، ساختار شهری در ایران تحولات گسترده‌ای را تجربه کرد که موجب دگرگونی و چرخش معماری از درون به بیرون، طراحی نوین به تقلید از شهرسازی غرب شد.[۴]
قواعد و ضوابط شهرسازي اسلامی
رویکرد شهرسازی اسلامی در ساخت‌وساز بناهای مسکونی، برمبناي دو اصل محرميت و حرمت ارتفاع استوار است.[۵] اصل محرمیت در فضاهای آموزشی، اداری، تجاری، رفاهی و بوستان‌های شهری نمود دارد[۶] که برجسته‌ترین جلوة آن، تفکیک دقیق عرصه‌های عمومی و خصوصی در کالبد فضا است.[۷] در راستای ارتقای سطح آن در معماری، از سلسله‌مراتب فضایی همراه با کاهش مرحله‌ای ارتفاع و ابعاد فضاها استفاده می‌کردند.[۸]
نقش محرمیت در ارتقای کیفیت زیست شهری
معماری هم تعیین‌کنندة ساختار فیزیکی فضاها و هم اثرگذار بر جنبه‌های روانی و اجتماعی زندگی انسان‌ها است.[۹] محرمیت فضایی در سازمان‌دهی شهری، کنترل تعاملات اجتماعی بین مردان و زنان و به حداقل رساندن روابط خارج از پیوندهای خویشاوندی نقش مؤثری دارد که با حایل‌های کالبدی و سلسله‌مراتب فضایی ایجاد می‌شود.[۱۰]
رابطة محرمیت با حریم و ابعاد آن
محرمیت حق فردی و مفهومی ذهنی است که با ایجاد حریم، به صورت کالبدی و معنایی نمود پیدا می‌کند. حریم، مرزهایی است که افراد بر اساس درک خود از محرمیت و تنظیم روابط اجتماعی‌شان تعیین می‌کنند تا از اشراف[۱۱] و دیده و شنیده شدن ناخواسته جلوگیری کنند و همچنین تصاویر و اصوات ناپسند را از خود دور کنند؛[۱۲] بنابراین، حریم هم بُعد فیزیکی و هم بُعد معنوی دارد و بازتاب‌دهندة نیازهای درونی انسان به محرمیت است.[۱۳] ابعاد حریم در معماری؛ دیداری، شنیداری، بویایی، حرکتی و روانی است که به‌منظور کنترل حضور بیگانگان به‌کار گرفته می‌شود.[۱۴]
محدودة حریم در شهرسازی
هر فضا در طراحی دارای حریمی است. ارزش و جایگاه مفهوم حریم در شهرسازی، با جداسازی عرصة خصوصی از عمومی حاصل می‌شود. در بررسی شهرها سه قلمرو و در برخی چهار قلمرو؛ خصوصی، عمومی، نیمه‌خصوصی و نیمه‌عمومی تعیین شده است. گسترة مرزبندی حریم، از خصوصی‌ترین فضاهای مسکونی تا عمومی‌ترین فضاهای شهری است[۱۵] که باعث توسعة فرایند شهر از درون به برون، اصل سلسله‌مراتب فضایی و رعایت عرصه‌ها از خصوصی به عمومی می‌شود؛[۱۶] اما هجوم مدرنیته در بعد کالبدی بر این اصل آسیب زده است.[۱۷]
محرمیت در عناصر شکل‌دهندة ساختار شهری
فضاهاي شهري و محله‌اي به هم مرتبط هستند و این ارتباطات، عناصر شهر را با هدف وحدت‌بخشی عملکردها، رونق‌بخشی فعالیت‌ها و اصلاح رفتارها تنظیم می‌کند.[۱۸] محلات مسکونی از اجزا اصلی ساختار شهری هستند که در درون خود مجموعه‌ای از فضاها را با کاربری و حریم‌های مشخص دارند:[۱۹]
فضاهای مسکونی و محله‌ای
برای کاهش دید مستقیم، دارای ورودی‌های غیرمستقیم با کوچه‌های باریک و پیچ‌دار یا ورودی‌های محصور هستند.
فضاهای مذهبی و فرهنگی
با حریم بصری مناسب و طراحی سلسله‌مراتب تفکیک فضاهای زنانه و مردانه و ایجاد فضاهای مکث هستند.
بازارها و فضاهای تجاری سنتی
دارای ورودی‌های کنترل‌شده به بازارها و حجره‌هایی با دید محدود به فضای بیرون در راسته‌های باریک و محصور هستند.
فضاهای عمومی شهری
با طراحی پوشش‌های بصری در پارک‌ها، میادین و پیاده‌روها ایجاد می‌شود.[۲۰]
اصول شکل‌دهندة محرمیت
عوامل محرمیت‌ساز عبارتند از؛ اصل سلسل‌مراتب و اصل درون‌گرایی است.[۲۱]
اصل سلسله‌مراتب
کاربرد اصل سلسله‌مراتب، در معماری شهرسازی، سبب شکل‌گیری ساختارهای کالبدی و فضایی است که مهمترین ثمرة آن محرمیت و تفکیک قلمروها است[۲۲] و ارتباط‌دهنده و تعریف‌کنندة بین قلمروهای مختلف است.[۲۳] با تعیین درست فضاها، از اختلال در کاربری دیگر فضاها جلوگیری می‌کند؛[۲۴] اما بي‌توجهي به آن، نظام صحيح و منطقي ساحت شهری را با تداخل و بی‌نظمی مواجه می‌سازد.[۲۵]
اصل درون‌گرایی
یکی از مهمترین معیارها در شهرسازي اسلامی، اصل درون‌گرایی است که با تقسیم‌بندی عرصه‌های اندرونی و بیرونی، تفکیک فعالیت‌های تجاري و خانوادگی و ایجاد قلمروهاي زنانه و مردانه است تا قوانین مربوط به هم‌جواری‌ها تأمین شود.[۲۶]
آثار فضاهای محرمانه‌محور در ارتقاء کیفیت زیست شهری
تقویت هویت فرهنگی
محرمیت به‌عنوان بخشی از فرهنگ ایرانی، هم تعالی‌بخش زندگی فردی و اجتماعی است و هم تقویت‌کنندة هویت فرهنگی و اجتماعی و حافظ هویت شهری است.[۲۷]
تقویت بنیان خانواده
ایجاد فضایی امن و خصوصی، تقویت‌کنندة بنیان خانواده و جامعه است.[۲۸]
تقویت حس تعلق
در ساختار سلسله‌مراتب فضاهای شهری و محله‌ای حس تعلق نسبت به شهر و محل سکونت افزایش می‌یابد؛[۲۹]
افزایش تعاملات اجتماعی
با طراحی مناسب و تغییر در سبک زندگی، کُنش‌ورزی اجتماعی در محیط‌های شهری افزایش و تقویت می‌شود.[۳۰]
تفاوت مفهوم محرمیت در شهرسازی اسلامی و غربی
بحث محرميت و حريم خصوصي در اکثر فرهنگ‌ها با درجات متفاوتی وجود دارد. مطابق با معیارهای بینشی و مبتنی بر ایدئولوژی حاکم بر فرهنگ غرب، بیشتر در مورد حريم خصوصي آمده است.[۳۱] ضوابطی هم که در کشورهاي غربي در بحث حفظ محرميت مطرح مي‌گردد، بيشتر به همجواري‌ها مي‌پردازد و به محرميت فضاهاي بين خانه‌هاي مجاور و آپارتمان‌هاي مسکوني کم‌تر توجه دارد؛[۳۲] اما در شهرسازی اسلامی به‌خاطر اهمیت زندگی خانوادگی که به‌واسطة مفاهیم قرآنی برجسته و تأکید شده [۳۳] از کلان‌ترین فضاهای شهری تا ریزترین فضاهای معماری را تحت‌تأثیر خویش قرار داده است.[۳۴]
ابعاد آسیب فقدان محرمیت بر زیست مؤمنانة زنان
یکی از اصول مهم در خلق فضای معماری مسئلة محرمیت زنانه است؛ [۳۵] اما با ایجاد تغییراتی بنیادین در بُعد مسکن، این زیست‌مؤمنانه دچار مشکلاتی شد که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
ایجاد مانع در درونی‌شدن حکم حجاب
در سبک آپارتمان‌نشینی و به‌خاطر اشراف یا مشاع‌بودن خانه‌های مجاور، خاصیت حریم‌های بصری و صوتی از دست رفت و در درازمدت به نارضایتی از مسألة حجاب کشیده شد.
تحول در سبک حضور اجتماعی و مطالبات فمینیستی
با ایجاد و گسترش ساختمان‌هایی مثل مدارس و سینماها، سبک جدیدی از حضور اجتماعی زنان در جامعه آغاز شد و با توسعة ادارات و احداث مدارس جدید و ورود همه‌جانبة آنها در این عرصه‌ها، منجر به مطالبات آنها در جنبش‌های برابر جنسیتی گردید.
تقویت روحیة مصرف‌گرایی
با توسعة شهری و احداث پاساژها و مراکز خرید مدرن و حضور زنان در این مراکز که مهمترین جامعة هدف در سیاست کالاهای مصرفی وارداتی بودند، روحیة مصرف‌گرایی آنها تقویت شد.
تقلیل روابط خویشاوندی
با گسترش وسایل حمل‌ونقل و تحرکات جمعیتی، روابط خویشاوندی در توسعة شهری کم‌رنگ و تقلیل یافت.[۳۶]
چالش بحران محرمیت در فضای شهری
مفهوم محرميت به‌عنوان يك اصل مسلم، در شكل‌گيري فضاهای شهري نيز به‌کار گرفته شده است؛[۳۷] اما آنچه که امروزه با عنوان بحران از آن یاد می‌شود؛ در پی گسست فرهنگی و از هم‌گسیختگی بافت شهری و بازخوانی مفهوم محله و خلق مفهوم جدیدی از مجتمع‌های زیستی است[۳۸] که بر اثر تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، شیوه‌های ساخت‌وساز و سیمای شهری دچار دگرگونی شده است.[۳۹]
برخی از پیامدهای حذف محرمیت
تضعیف فرهنگ عفاف
با آموزش مهندسی و فناوری غربی بدون توجه به مسایل فرهنگ بومی و ارزش‌های اسلامی و اجرای نقشة قانون ۶۰-۴۰ [۴۰] فرهنگ عدم‌عفاف ترویج شد. در پی اهداف سیاست حریم‌زدایی و تغییر در سبک معماری، به‌دنبال تغییر در سبک البسة بانوان و تضعیف عفاف بودند.[۴۱]
تضعیف بنیان خانواده
معماري مدرن، با کاهش ضخامت دیوارها و اِشراف ساختمان‌ها بر هم،[۴۲] بنیاد خانه و خانواده را دگرگون کرد.[۴۳]
کاهش ساختار جمعیتی
تغییر در ساختار، ابعاد ساختمان و سبک زندگی، تعداد اعضاء خانواده نیز کاهش یافته است.
تشدید بحران‌ها
ورود بسیاری از لوازم و وسایل پیشرفته الکترونیکی باعث ایجاد تغییر در فضاهای مورد نیاز خانه‌ها شد. در جوامع کنونی با تخصصی شدن برخی از فعالیت‌ها و کشانده شدن آنها به بیرون از خانه، منجر به حذف برخی از فضاها از واحدهای مسکونی شد و در نهایت با گسترش سریع آپارتمان‌نشینی، مالکیت و مسئولیت‌های مشترک نیز گسترش یافت و منجر به استفادة حداقلی از فضا و حداکثری از مصالح شد.[۴۴]
فروپاشی قلمروها
با توسعة شهرنشینی و یک‌دست‌سازی خانه‌ها و با حدف فاصلة فضایی در عرصة عمومی و خصوصی و ادغام کاربری‌ها، بسیاری از کارکردها دچار اختلال شد. سازمان فضایی خانه‌ها با حذف انواع فضاهای بینابینی پیش‌فضاها و حریم‌های اتصال‌دهنده و جداکننده، توانایی خود را در ایجاد قلمروهای مختلف از دست داد.[۴۵]
بی‌هویتی و بحران تعلق
با الگوگیری از غرب و ایجاد شهرک‌های مسکونی، فضاهایی فاقد هویت به وجود آمد که ساکنین هیچ‌گونه تعلق‌خاطری به محل سکونت خویش نداشتند و تنش‌های اجتماعی و انزوای افراد را به دنبال داشت. برج‌ها و ساختمان‌های بلندمرتبه با ایجاد ناراحتی روحی فاقد ضوابط و معیار صحیح برای معماری شدند. [۴۶] بی‌حدومرز بودن و تداخل ارتباطات فضایی ناخواسته، باعث عدم احساس قلمرو شده است.[۴۷]
کاهش تعاملات اجتماعی
افزایش تراکم ساختمان‌ها و کاهش فضاها، موجب کاهش تعاملات اجتماعی و سست شدن روابط بین ساکنین محلات شد.[۴۸]
افزایش تعارضات شهری
افزایش ارتفاع و مسئلة اِشرافیت محرمیت فضاها را کاملاً از بین برده و به درگیری‌های اجتماعی منجر شده است.[۴۹]
تضعیف ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی
فرایند حرکت از درون‌گرایی به برون‌گرایی، سایه‌اندازي، تعرض به نظام همجواري، ایجاد آلودگی‌هاي صوتی و بصري، گسترش عرض کوچه‌ها و تبدیل آنها به خیابان‌هاي وسیع باعث مشکلات متعدد اخلاقی شده است.[۵۰]
راهکارهای طراحی قلمرو محرمیت در فضای زیست شهری
برخی از راهکارها به‌منظور حفظ عرصه‌بندی و رعایت حریم فضاها عبارت است از:
عدم مرتفع‌سازی بناها
پرهیز از اختلاف ارتفاع زیاد بین ابنیه، حفظ فاصلة کافی بین برج‌ها و ساختمان‌ها و طراحی موانع طبیعی و مصنوعی برای کاهش دسترسی بصری.[۵۱]
طراحی معابر عمومی
کنترل ازدحام در فضاهای میانی به فضای عمومی، در صورت امکان جلوگیری از ورود اتومبیل در فضاهای مسکونی، طراحی معابر منتهی به فضای مسکونی با مقیاس انسانی، طراحی معابر به‌صورت طبیعی با سایه‌اندازی، ایجاد محیط خلوت و عدم آلودگی صوتی، وجود حریم‌های ایمنی، توجه به دید و منظر عمومی و تسهیل ارتباط بصری و عملکردی، [۵۲] ایجاد فضاهای متباین با تغییر در عرض معابر و ارتفاع بدنه‌ها، ایجاد گشادگی و سرپوشیده کردن معابر.[۵۳]
پانویس
- ↑ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص6.
- ↑ مریجی و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست مؤمنانۀ زنان در ایران»، 1402ش، ص124.
- ↑ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص9.
- ↑ مریجی و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست مؤمنانۀ زنان در ایران»، 1402ش، ص126-124.
- ↑ منصوری، «حجاب و پوشيدگي در شهرسازي ايراني – اسلامي نمونة پژوهش ميداني: بافت قديم شهر شيراز»، 1389ش، ص46.
- ↑ هاشمی‌فشارکی، «محرمیت در معماری، وب‌سایت ایثارپرس.
- ↑ امیدواری و حمزه‌نژاد، «بررسی تطبیقی مفهوم حریم در خانه‌های کشورهای اسلامی حوزة خاورمیانه (مطالعة موردی: خانه‌های اصفهان، صنعاء و دمشق)»، 1401ش، ص145.
- ↑ شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص37.
- ↑ «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی.
- ↑ علیزاده و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، 1393ش، ص74.
- ↑ جعفرپور هادی‌کیاشری و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، ص21-20، 1401ش.
- ↑ «معماری معاصر خانة ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.
- ↑ جعفرپور هادی‌کیاشری و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، ص21-20، 1401ش.
- ↑ دوستی، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، 1397ش، ص125.
- ↑ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص3.
- ↑ هاشم‌پور و یزدانی، «مطالعۀ تحولات کالبدي محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: تبریز) دفتریلر عزب تاریخی»، 1396ش، ص319.
- ↑ ثقةالاسلامی، احمدی بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص1.
- ↑ فیروزی و سجادیان، «مدخلی بر شناسه‌هاي تشخص بخش شهرسازي و برنامه‌ریزي در شهرهاي اسلامی»، 1396ش، ص252-251.
- ↑ بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص24-23.
- ↑ محمدی و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، 1402ش.]
- ↑ شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص33-32.
- ↑ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص8-7.
- ↑ علیزاده و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، 1393ش، ص73-72.
- ↑ غفوریان و دیگران، «گونه‌شناسی سازمان فضایی و سلسله مراتب ورود در خانه‌های ایرانی با تأکید بر محرمیت»، 1396ش، ص129.
- ↑ باقری، «تحليل و بررسي درون‌گرايي در شهرهاي سرزمين‌هاي اسلامي»، 1392ش، ص156.
- ↑ فیروزی و سجادیان، «مدخلی بر شناسه‌هاي تشخص بخش شهرسازي و برنامه‌ریزي در شهرهاي اسلامی»، 1396ش، ص250-247.
- ↑ شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص26.
- ↑ شیردل و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، 1404ش، ص38.
- ↑ «شاخص‌های دخیل در تعیین سلسله‌مراتب فضاهای شهری»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی
- ↑ محمدی و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، 1402ش.
- ↑ «بومی‌سازی استانداردهای محرمیت در فضاهای مسکونی با تأکید بر تعالیم اسلامی و فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت مگیران.
- ↑ علیزاده و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، 1393ش، ص65.
- ↑ محمدی و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، 1402ش.
- ↑ حیاتی و همکاران، «تأثیر اصل حریم زنان بر معماری خانه‌های ایرانی براساس آموزه‌های اسلامی»، 1396ش، ص48.
- ↑ مریجی و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست مؤمنانۀ زنان در ایران»، 1402ش، ص143-126.
- ↑ باقری، «تحليل و بررسي درون‌گرايي در شهرهاي سرزمين‌هاي اسلامي»، 1392ش، ص148-147.
- ↑ خدایی و تقوایی، «شخصیت‌شناسی شهر اسلامی؛ با تإکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی»، 1390ش، ص112.
- ↑ ولی‌زادةاوغانی و همایون، «چالش‌هاي معماري و شهرسازي ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماري سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص2.
- ↑ یکی از قوانین ساخت‌وساز است که حداکثر فضای مجاز برای ساخت‌وساز 60 درصد از مساحت یک زمین تعیین شده است. «میزان درصد ساخت زمین+ بررسی نکات و قوانین آن»، وب‌سایت سامان‌ملک.
- ↑ هاشمی‌فشارکی، «محرمیت در معماری، وب‌سایت ایثارپرس.
- ↑ «معماری معاصر خانة ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.
- ↑ ولی‌زادةاوغانی و همایون، «چالش‌هاي معماري و شهرسازي ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماري سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص7-6.
- ↑ «معماری معاصر خانة ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.
- ↑ «معماری معاصر خانة ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.
- ↑ بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص29-28.
- ↑ بابازادةاسکویی و دیگران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روانشناسی محیطی، نمونة موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، 1398ش، ص61.
- ↑ ثقةالاسلامی و احمدی‌بنکدار، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، 1401ش، ص7.
- ↑ «معماری معاصر خانة ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.
- ↑ ولی‌زادةاوغانی و همایون، «چالش‌هاي معماري و شهرسازي ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماري سنتی و معاصر)»، 1400ش، ص7-6.
- ↑ بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص30-29.
- ↑ «معماری معاصر خانة ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام.
- ↑ بحرینی و تاج‌بخش، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، 1378ش، ص30-29.
منابع
- بابازادةاسکویی، سولماز و دیگران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روانشناسی محیطی، نمونة موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، باغ‌نظر، دورة 16، شمارة 79، 1398ش.
- باقری، اشرف‌السادات، «تحليل و بررسي درون‌گرايي در شهرهاي سرزمين‌هاي اسلامي»، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، سال 29، شمارة 2، 1392ش.
- بحرینی، سیدحسین و تاج‌بخش، گلناز، «مفهوم قلمرو در فضاهای شهری و نقش طراحی شهری خودی در تحقق آن»، هنرهای زیبا، شمارة 6، 1378ش.
- «بومی‌سازی استانداردهای محرمیت در فضاهای مسکونی با تأکید بر تعالیم اسلامی و فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت مگیران، تاریخ بازدید: 24 تیر 1404ش.
- «تفاوت فضاها در خانه‌های ایرانی سنتی و امروزی»، وب‌سایت شهر معمار، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مهر ۱۴۰۱ش.
- ثقةالاسلامی، عمیدالاسلام و احمدی بنکدار، محمدامین، «تدوین معیارهای محرمیت در محلات مسکونی با رویکرد ایرانی-اسلامی»، اولین کنفرانس توسعة پژوهش‌های نوین در علوم، مهندسی و علوم پزشکی، 1401ش.
- جعفرپور هادی‌کیاشری، رضا و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، مجلة هنر و تمدن شرق، دورة 10، شمارة 38، 1401ش.
- حیاتی، حامد و همکاران، «تأثیر اصل حریم زنان بر معماری خانه‌های ایرانی براساس آموزه‌های اسلامی»، روانشناسی فرهنگی زن، دورة 9، شمارة 32، 1396ش.
- خدایی، زهرا و تقوایی، علی‌اکبر، «شخصیت‌شناسی شهر اسلامی؛ با تإکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دورة 2، شمارة 5، 1390ش.
- دوستی، شهرزاد، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، فرهنگ مردم ایران، شماره ۵۴ و ۵۳، تابستان و پاییز ۱۳۹۷ش.
- «شاخص‌های دخیل در تعیین سلسله‌مراتب فضاهای شهری»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: 22 آبان 1400ش.
- شیردل، امیرحسین و همکاران، «بازآفزینی اصل حریم و محرمیت در طراحی مسکن معاصر با تأکید بر جایگاه ارزشی زنان در اسلام»، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای زنان، دورة 7، شمارة 2، 1404ش.
- علیزاده، هوشمند و همکاران، «مفهوم محرمیت و فضا در شهرهای دوران اسلامی»، فصلنامة علمی- پژوهشی پژوهش‌های معماری اسلامی، دورة 2، شمارة 1، 1393ش.
- غفوریان، میترا و دیگران، «گونه‌شناسی سازمان فضایی و سلسله مراتب ورود در خانه‌های ایرانی با تأکید بر محرمیت»، برنامه ریزی توسعه کالبدی، دورة 2، شمارة 3، 1396ش.
- فیروزی، محمدعلی و سجادیان، مهیار، «مدخلی بر شناسه‌هاي تشخص بخش شهرسازي و برنامه‌ریزي در شهرهاي اسلامی»، فصلنامة جغرافیا و برنامه‌ریزي شهري چشم‌انداز زاگرس، دورة نهم، شمارة 34، زمستان1396ش.
- محمدی، نسترن و دیگران، «بررسی محرمیت در گونه‌های مختلف مجتمع‌های مسکونی با استفاده از مدل الکتره»، فصلنامة علمی معماری و شهرسازی معمارشهر، 1402ش.
- مریجی، شمس‌الله و دیگران، «نقش تحولات شهری در پیدایش چالش‌های زیست مؤمنانۀ زنان در ایران»، فصلنامة علمی پژوهشی اسلام و مطالعات اجتماعی، سال 11، شمارة 2، پاییز 1402ش.
- «میزان درصد ساخت زمین+ بررسی نکات و قوانین آن»، وب‌سایت سامان‌ملک، تاریخ درج مطلب: 28 اسفند 1402ش.
- «معماری معاصر خانة ایرانی»، وب‌سایت صنایع کاشی سنتی خشت آذین‌فام، تاریخ بازدید: 5 بهمن 1403ش.
- منصوری، علی، «حجاب و پوشيدگي در شهرسازي ايراني – اسلامي نمونة پژوهش ميداني: بافت قديم شهر شيراز»، فصلنامة مسکن و محیط روستا، جلد 29، شمارة 130، 1389ش.
- «نقش معماری در بهبود حریم خصوصی در آپارتمان‌های شهری»، وب‌سایت مهدی حجازی، تاریخ بازدید: 10 تیر 1404ش.
- هاشم‌پور، پریسا و یزدانی، ثنا، «مطالعۀ تحولات کالبدي محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: تبریز) دفتریلر عزب تاریخی»، توسعة محلی(روستایی- شهری)، دورة 8، شمارة 2، 1395ش.
- هاشمی، شادی و صیادی، محمدرضا، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، فصلنامة علمی تخصصی مطالعات نوین برنامه‌ریزی شهری در جهان، دورة 1، شمارة 1، 1399ش.
- هاشمی‌فشارکی، سیدجواد، «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس، تاریخ درج مطلب: 22 دی 1400ش.
- ولی‌زادةاوغانی، محمدباقر و همایون، سیدساجد، «چالش‌هاي معماري و شهرسازي ایران از منظر اخلاق اسلامی (بررسی تطبیقی معماري سنتی و معاصر)»، فصلنامة علمی مهندسی ساختمان و علوم مسکن، دورة 14، شمارة 26، 1400ش.