پرش به محتوا

پیش‌نویس:چندهمسری مرد: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
اصلاح تیترها متناسب با اصلاح مدخل
imported>شاهرودی
ابرابزار
خط ۱: خط ۱:
'''<big>چندهمسری مرد</big>'''؛ چنـد تن بـودن همسران يك مرد.
'''{{درشت|چندهمسری مرد}}'''؛ چند تن بودن همسران یک مرد.


چندهمسری<ref>polygamy </ref> در اصطلاح فقهی و حقوقی، به معنای اختیار کردن بیش از یک زن در فرضِ عدم انحلال ازدواج سابق با شرایط خاص بوده<ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=8486&fn=be4adc5ba3be84c2e5659de8fda796f1.pdf رمضان نرگسی، «بازتاب چند‌همسري در جامعه»، 1384ش، ص 1]؛ [https://lib.wrc.ir/scholar/view/1/7334 اعتمادی و ابراهیمی، «مقایسه‌ی سلامت روانی فرزندان خانواده‌های تک‌همسری و دو‌همسری»، 1389ش، ص11؛] [https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=8291&fn=fe66e553396b282ca289300e485e4e8e.pdf افرا، «تحليل ارتباط چند‌همسري با نقارهاي خانوادگي با نگاهي بر قانون حمايت خانواده»، 1389ش، ص96.]</ref> و یک پدیده فرهنگی و اجتماعی برآمده از سنت‌ها شناخته می‌شود. <ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=11449&fn=b191397fa766b88a622195f3c8a81d6f.pdf حاجی‌علی، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، 1388ش، ص5]؛ [https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=7775&fn=78e90be2ae861a477f0b13815d3687ef.pdf عبدی‌پور‌فرد، «تعدد زوجات»، 1388ش، ص8.]</ref> چندهمسری نقطه مقابل تک‌همسری است. در تک‌همسری هر يك از زوجین احساسات و منافع جنسىِ ديگرى را از آنِ خود می‌دانند. <ref>مطهری، نظام حقوق زن در اسلام،1384ش، ص299.</ref> چند‌همسری در جوامع بشری، سابقه‌ای دیرینه داشته و در میان اقوام ایرانی، یونانی، رومی، عرب، هندو، آفریقایی و چینی رایج بوده است. <ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=7775&fn=78e90be2ae861a477f0b13815d3687ef.pdf عبدی‌پور‌فرد، «تعدد زوجات»، 1388ش، ص9]؛ [https://lib.wrc.ir/scholar/view/1/7432 جاوید، «از فرهنگ چندهمسري تا حقوق چندهمسري»، 1389ش، ص56].</ref> ادیان آسمانی و ابراهیمی، چند‌همسری را جایز دانسته‌اند. <ref>[https://lib.wrc.ir/scholar/view/1/7432 جاوید، «از فرهنگ چندهمسري تا حقوق چندهمسري»، 1389ش، ص57]؛ [https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=7775&fn=78e90be2ae861a477f0b13815d3687ef.pdf عبدی‌پور‌فرد، «تعدد زوجات»، 1388ش، ص9].</ref>
چندهمسری<ref>polygamy</ref> در اصطلاح فقهی و حقوقی، به معنای اختیار کردن بیش از یک زن در فرضِ عدم انحلال ازدواج سابق با شرایط خاص بوده<ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=8486&fn=be4adc5ba3be84c2e5659de8fda796f1.pdf رمضان نرگسی، «بازتاب چندهمسری در جامعه»، 1384ش، ص 1]؛ [https://lib.wrc.ir/scholar/view/1/7334 اعتمادی و ابراهیمی، «مقایسه‌ی سلامت روانی فرزندان خانواده‌های تک‌همسری و دوهمسری»، 1389ش، ص11؛] [https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=8291&fn=fe66e553396b282ca289300e485e4e8e.pdf افرا، «تحلیل ارتباط چندهمسری با نقارهای خانوادگی با نگاهی بر قانون حمایت خانواده»، 1389ش، ص96.]</ref> و یک پدیده فرهنگی و اجتماعی برآمده از سنت‌ها شناخته می‌شود.<ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=11449&fn=b191397fa766b88a622195f3c8a81d6f.pdf حاجی‌علی، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، 1388ش، ص5]؛ [https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=7775&fn=78e90be2ae861a477f0b13815d3687ef.pdf عبدی‌پورفرد، «تعدد زوجات»، 1388ش، ص8.]</ref> چندهمسری نقطه مقابل تک‌همسری است. در تک‌همسری هر یک از زوجین احساسات و منافع جنسیِ دیگری را از آنِ خود می‌دانند.<ref>مطهری، نظام حقوق زن در اسلام،1384ش، ص299.</ref> چندهمسری در جوامع بشری، سابقه‌ای دیرینه داشته و در میان اقوام ایرانی، یونانی، رومی، عرب، هندو، آفریقایی و چینی رایج بوده است.<ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=7775&fn=78e90be2ae861a477f0b13815d3687ef.pdf عبدی‌پورفرد، «تعدد زوجات»، 1388ش، ص9]؛ [https://lib.wrc.ir/scholar/view/1/7432 جاوید، «از فرهنگ چندهمسری تا حقوق چندهمسری»، 1389ش، ص56].</ref> ادیان آسمانی و ابراهیمی، چندهمسری را جایز دانسته‌اند.<ref>[https://lib.wrc.ir/scholar/view/1/7432 جاوید، «از فرهنگ چندهمسری تا حقوق چندهمسری»، 1389ش، ص57]؛ [https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=7775&fn=78e90be2ae861a477f0b13815d3687ef.pdf عبدی‌پورفرد، «تعدد زوجات»، 1388ش، ص9].</ref>
==چند‌همسری در ایران قبل از اسلام==
نظام چند‌همسری قبل از اسلام، در بسیاری از ملل رواج داشته است. <ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=11449&fn=b191397fa766b88a622195f3c8a81d6f.pdf حاجی‌علی، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، 1388ش، ص 2.]</ref> چند‌همسری، در ایرانِ دوره ساسانی، اساس تشکیل خانواده به‌شمار می‌رفت و مرد به میزان توانایی مالی، می‌توانست همسران متعدد اختیار کند. <ref>مطهری، نظام حقوق زن در اسلام،1384ش، ص306.</ref>
==رویکرد اسلام به چند‌همسری==
در زمان جاهلیت، چند‌همسری در عربستان مرسوم بود و امکان کنار گذاشتن یک‌باره آن وجود نداشت. دین اسلام برای کسانی که زنان متعدد داشتند، شرایطی محدود کننده به‌منظور حمایت از زن، تحقق عدالت و جلوگیری از سوء استفاده وضع کرد. قرآن در آیه 3 سوره نساء، تعدد زوجات را به حداکثر چهار زن دائم محدود کرد و شرط مهم عدالت را قرار داد <ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=11449&fn=b191397fa766b88a622195f3c8a81d6f.pdf حاجی‌علی، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، 1388ش، ص 4]؛ مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1384ش، ص306.</ref> که به‌معنای پرهيز از تبعيض ميان زنان است. <ref>مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1384ش، ص360.</ref> بر اساس فقه اسلامی، هیچ مرد مسلمانی نمی‌تواند بیش از چهار زن دائم، اختیار کند. <ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=14279&fn=d2b12485c0f89d0f1ff4fe6ca4c0f17e.pdf زکی‌زاده، «بررسی چند‌همسری(تعدد زوجات) در حقوق ایران و کشورهای اسلامی»، 1388ش، ص65.]</ref>
==چند‌همسری در کشور‌های اسلامی==
چند‌همسری در کشور‌های اسلامی همواره آزاد و بدون شرط بوده است. حکومت عثمانی در سال 1917م، چند‌همسری را مقداری محدود کرد و زن می‌توانست در قرارداد ازدواج خود شرط کند که در‌صورت ازدواج مجدد مرد، زن بتواند طلاق قضائی بگیرد. پس از آن در سایر کشور‌‌های اسلامی مانند مالزی، اندونزی، عراق، اردن، الجزایر، سوریه، یمن، پاکستان، سنگاپور، لیبی، مغرب، عمان و قطر قوانین و شرایطی در جهت محدود کردن چند‌همسری وضع و به کار گرفته شد. در همه این کشور‌ها، یکی از شرایط مهم چند‌همسری، رعایت عدالت بین زنان متعدد و توانایی مالی مرد بر دادن نفقه زندگی چند زن است. همچنین گرفتن اذن دادگاه و رضایت زن اول از دیگر شروط مشترک در این کشور‌ها است.  <ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=14279&fn=d2b12485c0f89d0f1ff4fe6ca4c0f17e.pdf زکی‌زاده، «بررسی چند‌همسری(تعدد زوجات) در حقوق ایران و کشورهای اسلامی»، 1388ش، ص145-140].</ref>
==چندهمسری در ایران==
چندهمسری در فرهنگ ایرانیان، همواره وجود داشته است. پس از اسلام، ایرانیان با اثرپذیری از آموزه‌های قرآن، رعایت عدالت را از شرایط مهم چند‌همسری می‌دانند؛ از این منظر، مرد زمانی می‌تواند چند ‌همسر اختیار کند که توانایی‌های دینی، اقتصادی، اخلاقی، جسمی، جنسی و روحی برای اداره چند زن را داشته باشد و چند‌همسری اگر بدون شرط باشد، از هدف اصلی خود که برآورن نیاز‌های طبیعی افراد و جلوگیری از فساد در جامعه است، دور می‌ماند. <ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=14279&fn=d2b12485c0f89d0f1ff4fe6ca4c0f17e.pdf زکی‌زاده، «بررسی چند‌همسری(تعدد زوجات) در حقوق ایران و کشورهای اسلامی»، 1388ش، ص87].</ref>


==رویکرد قانون به چند‌همسری==
== چندهمسری در ایران قبل از اسلام ==
در قانون حمایت از خانواده مصوب 15 بهمن 1353ش، به‌منظور جلوگیری از سوء استفاده مرد، محدود کردن چند‌همسری و حمایت از زن، در مواد 16 و 17 آمده، مرد نمی‌تواند با داشتن زن، همسر دیگری انتخاب کند؛ <ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=14279&fn=d2b12485c0f89d0f1ff4fe6ca4c0f17e.pdf زکی‌زاده، «بررسی چند‌همسری(تعدد زوجات) در حقوق ایران و کشورهای اسلامی»، 1388ش، ص65]؛ [https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=1710&fn=870902da89145758432925b4478a85ff.pdf کاظمی، «تعدد زوجات در قانون ایران»، 1380ش، ص137].</ref> مگر در یکی از موارد زیر:
نظام چندهمسری قبل از اسلام، در بسیاری از ملل رواج داشته است.<ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=11449&fn=b191397fa766b88a622195f3c8a81d6f.pdf حاجی‌علی، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، 1388ش، ص 2.]</ref> چندهمسری، در ایرانِ دوره ساسانی، اساس تشکیل خانواده به‌شمار می‌رفت و مرد به میزان توانایی مالی، می‌توانست همسران متعدد اختیار کند.<ref>مطهری، نظام حقوق زن در اسلام،1384ش، ص306.</ref>
#رضایت همسر اول؛
#عدم قدرت همسر اول در ایفای وظایف زناشویی؛
#عدم تمکین زن از شوهر؛
#ابتلای زن به جنون یا بیماری‌های صعب‌العلاج؛
#محکومیت زن به برخی مجازات‌ها؛
#ابتلای زن به اعتیاد مضر؛
#ترک زندگی خانوادگی از طرف زن؛
#عقیم بودن زن؛
#غایب و مفقود‌الاثر شدن زن. <ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=11449&fn=b191397fa766b88a622195f3c8a81d6f.pdf حاجی‌علی، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، 1388ش، ص 15].</ref>
==پیامدهای چندهمسری==
برخی، چند‌همسری را بهترین راه برون‌رفت از بحران کاهش جمعیت و جلوگیری از افزایش تعداد دختران مجرد در جامعه امروزی دانسته‌اند؛<ref>[http://www.didbaniran.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AD%D9%88%D8%A7%D8%AF%D8%AB-5/134220-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%DB%8C-%D9%BE%D9%88%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%85-%D9%87%D8%A7-%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%AF-%D8%A8%D8%A7-%D9%BE%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D9%86%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF بانکی‌پور‌فرد، «خانم‌ها اصرار نداشته باشند با پسری که ازدواج نکرده ازدواج کنند»، 1401ش]. </ref> اما برخی دیگر، چندهمسری را مانع آرامش و ثبات خانواده می‌دانند. <ref>[https://www.mojnews.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-5/416323-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%AC%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86-%D9%85%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%AF بهرامی، «رواج پدیده چند همسری به افزایش آمار مردان مجرد دامن می زند»، 1400ش].</ref> بسیاری از جامعه‌شناسان، افکار عمومی ایرانیان را در تضاد با چندهمسری می‌انگارند. این در حالی است که در برخی مناطق و خرده‌فرهنگ‌های ایرانی، چند‌همسری کاملا مرسوم بوده و نوعی فضیلت به‌حساب می‌آید. در بررسی علل و عوامل اقدام ایرانیان به چندهمسری، به موارد زیر اشاره شده است: امتناع از طلاق، تنوع‌طلبی، فساد اخلاقی، ازدواج ناخواسته مرد با زن اول، رواج چند‌همسری در اقوام، ناتوانی جسمی یا جنسی زن و نیاز به نیروی کار.


پیامدهای چندهمسری در ایران به دو دستۀ کلان آسیب‌ها و فواید تقسیم می‌شود.
== رویکرد اسلام به چندهمسری ==
در زمان جاهلیت، چندهمسری در عربستان مرسوم بود و امکان کنار گذاشتن یک‌باره آن وجود نداشت. دین اسلام برای کسانی که زنان متعدد داشتند، شرایطی محدود کننده به‌منظور حمایت از زن، تحقق عدالت و جلوگیری از سوء استفاده وضع کرد. قرآن در آیه ۳ سوره نساء، تعدد زوجات را به حداکثر چهار زن دائم محدود کرد و شرط مهم عدالت را قرار داد<ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=11449&fn=b191397fa766b88a622195f3c8a81d6f.pdf حاجی‌علی، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، 1388ش، ص 4]؛ مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1384ش، ص306.</ref> که به‌معنای پرهیز از تبعیض میان زنان است.<ref>مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1384ش، ص360.</ref> بر اساس فقه اسلامی، هیچ مرد مسلمانی نمی‌تواند بیش از چهار زن دائم، اختیار کند.<ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=14279&fn=d2b12485c0f89d0f1ff4fe6ca4c0f17e.pdf زکی‌زاده، «بررسی چندهمسری(تعدد زوجات) در حقوق ایران و کشورهای اسلامی»، 1388ش، ص65.]</ref>


===الف) آسیب‌های چند‌همسری===
== چندهمسری در کشورهای اسلامی ==
اگر‌چه در برخی خرده‌فرهنگ‌ها، میان همسران یک مرد، همکاری‌هایی وجود دارد، اما معمولاً توزیعِ نابرابرِ توجه عاطفی و مادی شوهر، عامل کشمکش میان همسران است. از سوی ‌دیگر، این نوع خانواده، به علت عدم حضور مداوم پدر، نوعی خانواده‌ی تک‌والد به‌شمار آمده و تأثیرات نامطلوبی بر فرزندان دارد. پژوهشگران به آسیب‌های زیر در پدیدۀ چندهمسری توجه کرده‌اند:
چندهمسری در کشورهای اسلامی همواره آزاد و بدون شرط بوده است. حکومت عثمانی در سال ۱۹۱۷م، چندهمسری را مقداری محدود کرد و زن می‌توانست در قرارداد ازدواج خود شرط کند که درصورت ازدواج مجدد مرد، زن بتواند طلاق قضائی بگیرد. پس از آن در سایر کشورهای اسلامی مانند مالزی، اندونزی، عراق، اردن، الجزایر، سوریه، یمن، پاکستان، سنگاپور، لیبی، مغرب، عمان و قطر قوانین و شرایطی در جهت محدود کردن چندهمسری وضع و به کار گرفته شد. در همه این کشورها، یکی از شرایط مهم چندهمسری، رعایت عدالت بین زنان متعدد و توانایی مالی مرد بر دادن نفقه زندگی چند زن است. همچنین گرفتن اذن دادگاه و رضایت زن اول از دیگر شروط مشترک در این کشورها است.<ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=14279&fn=d2b12485c0f89d0f1ff4fe6ca4c0f17e.pdf زکی‌زاده، «بررسی چندهمسری(تعدد زوجات) در حقوق ایران و کشورهای اسلامی»، 1388ش، ص145-140].</ref>
#از بین رفتن روابط عاطفی و آرامش میان همسران؛
#رواج حسادت و تنش بین همسران؛
#مشکلات اقتصادی بیشتر برای زنان؛
#تنزل موقیعت‌های اجتماعی و اقتصادی فرزندان؛
#کاهش پیشرفت تحصیلی و عزت‌نفس فرزندان؛
#ایجاد خصومت بین فرزندان تنی و ناتنی؛
#کاهش صمیمیت میان والدین و فرزندان.<ref>[https://rasekhoon.net/lifestyle/show/1437603/%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A8%DB%8C-%D8%B3%D8%B1%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86 قاسم‌زاده، «آثار خانواده بی‌سرپرست و چند‌همسر بر فرزندان»، 1398ش]؛ ا[https://lib.wrc.ir/scholar/view/1/7334 عتمادی و ابراهیمی، «مقایسه‌ی سلامت روانی فرزندان خانواده‌های تک‌همسری و دو‌همسری»، 1389ش، ص13].</ref>


===ب) فواید چند‌همسری===
== چندهمسری در ایران ==
*افزایش نسل؛
چندهمسری در فرهنگ ایرانیان، همواره وجود داشته است. پس از اسلام، ایرانیان با اثرپذیری از آموزه‌های قرآن، رعایت عدالت را از شرایط مهم چندهمسری می‌دانند؛ از این منظر، مرد زمانی می‌تواند چند همسر اختیار کند که توانایی‌های دینی، اقتصادی، اخلاقی، جسمی، جنسی و روحی برای اداره چند زن را داشته باشد و چندهمسری اگر بدون شرط باشد، از هدف اصلی خود که برآورن نیازهای طبیعی افراد و جلوگیری از فساد در جامعه است، دور می‌ماند.<ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=14279&fn=d2b12485c0f89d0f1ff4fe6ca4c0f17e.pdf زکی‌زاده، «بررسی چندهمسری(تعدد زوجات) در حقوق ایران و کشورهای اسلامی»، 1388ش، ص87].</ref>
*مزیت اقتصادی به‌ویژه در مناطق روستایی؛
 
*امنیت مالی و اجتماعی زنان؛
== رویکرد قانون به چندهمسری ==
*کاهش تعداد دختران مجرد و زنان بی‌سرپرست.<ref>[https://shenakht.muk.ac.ir/article-1-1133-fa.pdf دشتیانه و همکاران، «چند‌همسری و پیامد‌های روانی-اجتماعی آن برای زنان»، 1400ش، ص52-49.]</ref>
در قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۵ بهمن ۱۳۵۳ش، به‌منظور جلوگیری از سوء استفاده مرد، محدود کردن چندهمسری و حمایت از زن، در مواد ۱۶ و ۱۷ آمده، مرد نمی‌تواند با داشتن زن، همسر دیگری انتخاب کند؛<ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=14279&fn=d2b12485c0f89d0f1ff4fe6ca4c0f17e.pdf زکی‌زاده، «بررسی چندهمسری(تعدد زوجات) در حقوق ایران و کشورهای اسلامی»، 1388ش، ص65]؛ [https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=1710&fn=870902da89145758432925b4478a85ff.pdf کاظمی، «تعدد زوجات در قانون ایران»، 1380ش، ص137].</ref> مگر در یکی از موارد زیر:
 
# رضایت همسر اول؛
==علل رویگردانی جوامع امروزی از نظام چند‌همسری==
# عدم قدرت همسر اول در ایفای وظایف زناشویی؛
امروزه تعداد خانواده‌های چند‌همسر کمتر از گذشته است. پژوهشگران در بررسی علل کاهش چندهمسری، به موارد زیر توجه کرده‌اند:
# عدم تمکین زن از شوهر؛
*استقلال اجتماعی و اقتصادی زن و نیاز کمتر به ازدواج با مرد زن‌دار؛
# ابتلای زن به جنون یا بیماری‌های صعب‌العلاج؛
*تغییر نگرش نسبت به تعداد افراد خانواده و کاهش تمایل به داشتن فرزند در صورت نازا بودن زن؛
# محکومیت زن به برخی مجازات‌ها؛
*تغییر جایگاه خانواده از یک نهاد تولیدکننده به یک نهاد مصرف‌کننده و عدم نیاز به داشتن زنان بیشتر برای پیشبرد اقتصاد خانواده؛
# ابتلای زن به اعتیاد مضر؛
*تغییر عوامل تسهیل‌کننده مناسبات اجتماعی؛ در گذشته، از چند‌همسری برای رفع اختلافات طوایف و قبایل و کسب قدرت یا ثروت استفاده می‌شد.
# ترک زندگی خانوادگی از طرف زن؛
*افزایش هزینه‌های زندگی، توقعات بیش از حد زنان و حسادت میان آنان.<ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=11449&fn=b191397fa766b88a622195f3c8a81d6f.pdf حاجی‌علی، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، 1388ش، ص 6-5].</ref>
# عقیم بودن زن؛
==پانویس==
# غایب و مفقودالاثر شدن زن.<ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=11449&fn=b191397fa766b88a622195f3c8a81d6f.pdf حاجی‌علی، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، 1388ش، ص 15].</ref>
 
== پیامدهای چندهمسری ==
برخی، چندهمسری را بهترین راه برون‌رفت از بحران کاهش جمعیت و جلوگیری از افزایش تعداد دختران مجرد در جامعه امروزی دانسته‌اند؛<ref>[http://www.didbaniran.ir/بخش-اجتماعی-حوادث-5/134220-بانکی-پور-خانم-ها-اصرار-نداشته-باشند-با-پسری-که-ازدواج-نکرده-ازدواج-کنند بانکی‌پورفرد، «خانم‌ها اصرار نداشته باشند با پسری که ازدواج نکرده ازدواج کنند»، 1401ش].</ref> اما برخی دیگر، چندهمسری را مانع آرامش و ثبات خانواده می‌دانند.<ref>[https://www.mojnews.com/بخش-اجتماعی-5/416323-رواج-پدیده-چند-همسری-به-افزایش-آمار-مردان-مجرد-دامن-می-زند بهرامی، «رواج پدیده چند همسری به افزایش آمار مردان مجرد دامن می‌زند»، 1400ش].</ref> بسیاری از جامعه‌شناسان، افکار عمومی ایرانیان را در تضاد با چندهمسری می‌انگارند. این در حالی است که در برخی مناطق و خرده‌فرهنگ‌های ایرانی، چندهمسری کاملاً مرسوم بوده و نوعی فضیلت به‌حساب می‌آید. در بررسی علل و عوامل اقدام ایرانیان به چندهمسری، به موارد زیر اشاره شده است: امتناع از طلاق، تنوع‌طلبی، فساد اخلاقی، ازدواج ناخواسته مرد با زن اول، رواج چندهمسری در اقوام، ناتوانی جسمی یا جنسی زن و نیاز به نیروی کار.
 
پیامدهای چندهمسری در ایران به دو دستهٔ کلان آسیب‌ها و فواید تقسیم می‌شود.
 
=== الف) آسیب‌های چندهمسری ===
اگرچه در برخی خرده‌فرهنگ‌ها، میان همسران یک مرد، همکاری‌هایی وجود دارد، اما معمولاً توزیعِ نابرابرِ توجه عاطفی و مادی شوهر، عامل کشمکش میان همسران است. از سوی دیگر، این نوع خانواده، به علت عدم حضور مداوم پدر، نوعی خانوادهٔ تک‌والد به‌شمار آمده و تأثیرات نامطلوبی بر فرزندان دارد. پژوهشگران به آسیب‌های زیر در پدیدهٔ چندهمسری توجه کرده‌اند:
# از بین رفتن روابط عاطفی و آرامش میان همسران؛
# رواج حسادت و تنش بین همسران؛
# مشکلات اقتصادی بیشتر برای زنان؛
# تنزل موقیعت‌های اجتماعی و اقتصادی فرزندان؛
# کاهش پیشرفت تحصیلی و عزت‌نفس فرزندان؛
# ایجاد خصومت بین فرزندان تنی و ناتنی؛
# کاهش صمیمیت میان والدین و فرزندان.<ref>[https://rasekhoon.net/lifestyle/show/1437603/آثار-خانواده-بی-سرپرست-و-چند-همسر-بر-فرزندان قاسم‌زاده، «آثار خانواده بی‌سرپرست و چندهمسر بر فرزندان»، 1398ش]؛ ا[https://lib.wrc.ir/scholar/view/1/7334 عتمادی و ابراهیمی، «مقایسه‌ی سلامت روانی فرزندان خانواده‌های تک‌همسری و دوهمسری»، 1389ش، ص13].</ref>
 
=== ب) فواید چندهمسری ===
* افزایش نسل؛
* مزیت اقتصادی به‌ویژه در مناطق روستایی؛
* امنیت مالی و اجتماعی زنان؛
* کاهش تعداد دختران مجرد و زنان بی‌سرپرست.<ref>[https://shenakht.muk.ac.ir/article-1-1133-fa.pdf دشتیانه و همکاران، «چندهمسری و پیامدهای روانی-اجتماعی آن برای زنان»، 1400ش، ص52-49.]</ref>
 
== علل رویگردانی جوامع امروزی از نظام چندهمسری ==
امروزه تعداد خانواده‌های چندهمسر کمتر از گذشته است. پژوهشگران در بررسی علل کاهش چندهمسری، به موارد زیر توجه کرده‌اند:
* استقلال اجتماعی و اقتصادی زن و نیاز کمتر به ازدواج با مرد زن‌دار؛
* تغییر نگرش نسبت به تعداد افراد خانواده و کاهش تمایل به داشتن فرزند در صورت نازا بودن زن؛
* تغییر جایگاه خانواده از یک نهاد تولیدکننده به یک نهاد مصرف‌کننده و عدم نیاز به داشتن زنان بیشتر برای پیشبرد اقتصاد خانواده؛
* تغییر عوامل تسهیل‌کننده مناسبات اجتماعی؛ در گذشته، از چندهمسری برای رفع اختلافات طوایف و قبایل و کسب قدرت یا ثروت استفاده می‌شد.
* افزایش هزینه‌های زندگی، توقعات بیش از حد زنان و حسادت میان آنان.<ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=11449&fn=b191397fa766b88a622195f3c8a81d6f.pdf حاجی‌علی، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، 1388ش، ص 6-5].</ref>
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
 
*اعتمادی، احمد و جواد ابراهیمی، «مقایسه‌ی سلامت روانی فرزندان خانواده‌های تک‌همسری و دو‌همسری»، فصلنامه زن در توسعه و سیاست، شماره 4، پیاپی 31، زمستان 1389ش.
== منابع ==
*افرا، علی، «تحليل ارتباط چند‌همسري با نقارهاي خانوادگي با نگاهي بر قانون حمايت خانواده»، ماهنامه کانون، سال 52، شماره 11، آذر 1389ش.
* اعتمادی، احمد و جواد ابراهیمی، «مقایسهٔ سلامت روانی فرزندان خانواده‌های تک‌همسری و دوهمسری»، فصلنامه زن در توسعه و سیاست، شماره ۴، پیاپی ۳۱، زمستان ۱۳۸۹ش.
*بانکی‌پور ‌فرد، امیرحسین، «خانم‌ها اصرار نداشته باشند با پسری که ازدواج نکرده ازدواج کنند»، پایگاه خبری تحلیلی دیده‌بان ایران، تاریخ درج مطلب: 29 خرداد 1401ش.
* افرا، علی، «تحلیل ارتباط چندهمسری با نقارهای خانوادگی با نگاهی بر قانون حمایت خانواده»، ماهنامه کانون، سال ۵۲، شماره ۱۱، آذر ۱۳۸۹ش.
*بهرامی، بهاره، «رواج پدیده چند همسری به افزایش آمار مردان مجرد دامن می زند»، خبر‌گزاری موج، تاریخ درج مطلب: 16 بهمن 1400ش.
* بانکی‌پور فرد، امیرحسین، «خانم‌ها اصرار نداشته باشند با پسری که ازدواج نکرده ازدواج کنند»، پایگاه خبری تحلیلی دیده‌بان ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۹ خرداد ۱۴۰۱ش.
*جاوید، محمد‌جواد، «از فرهنگ چندهمسري تا حقوق چندهمسري»، فصلنامه زن در فرهنگ و هنر، سال 2، شماره 1، پاییز 1389ش.
* بهرامی، بهاره، «رواج پدیده چند همسری به افزایش آمار مردان مجرد دامن می‌زند»، خبرگزاری موج، تاریخ درج مطلب: ۱۶ بهمن ۱۴۰۰ش.
*حاجی‌علی، فریبا، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، دوفصلنامه فقه و حقوق خانواده، دانشگاه امام صادق (ع)، شماره 50، بهار و تابستان 1388ش.
* جاوید، محمدجواد، «از فرهنگ چندهمسری تا حقوق چندهمسری»، فصلنامه زن در فرهنگ و هنر، سال ۲، شماره ۱، پاییز ۱۳۸۹ش.
*دشتیانه، سوده و همکاران، «چند‌همسری و پیامد‌های روانی-اجتماعی آن برای زنان(یک مقاله مروری سیستماتیک مبتنی بر تبیین‌های زیست- روانی تکاملی»، مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، سال هشتم، شماره 5، 1400ش.
* حاجی‌علی، فریبا، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، دوفصلنامه فقه و حقوق خانواده، دانشگاه امام صادق (ع)، شماره ۵۰، بهار و تابستان ۱۳۸۸ش.
*رمضان نرگسی، رضا، «بازتاب چند‌همسري در جامعه»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، سال 7، پیاپی 27، بهار 1384ش.
* دشتیانه، سوده و همکاران، «چندهمسری و پیامدهای روانی-اجتماعی آن برای زنان (یک مقاله مروری سیستماتیک مبتنی بر تبیین‌های زیست- روانی تکاملی»، مجله روان‌شناسی و روان‌پزشکی شناخت، سال هشتم، شماره ۵، ۱۴۰۰ش.
*زکی‌زاده، مرضیه، «بررسی چند‌همسری(تعدد زوجات) در حقوق ایران و کشورهای اسلامی»، گردآوری و تنظیم دبیرخانه دومین همایش جهانی مسائل زنان، 1388ش.
* رمضان نرگسی، رضا، «بازتاب چندهمسری در جامعه»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، سال ۷، پیاپی ۲۷، بهار ۱۳۸۴ش.
*عبدی‌پور‌فرد، علی، «تعدد زوجات»، فصلنامه حقوق اسلامی، سال 5، پیاپی 20، بهار 1388ش.
* زکی‌زاده، مرضیه، «بررسی چندهمسری (تعدد زوجات) در حقوق ایران و کشورهای اسلامی»، گردآوری و تنظیم دبیرخانه دومین همایش جهانی مسائل زنان، ۱۳۸۸ش.
*قاسم‌زاده، فاطمه، «آثار خانواده بی‌سرپرست و چند‌همسر بر فرزندان»، سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 19 خرداد 1398ش.
* عبدی‌پورفرد، علی، «تعدد زوجات»، فصلنامه حقوق اسلامی، سال ۵، پیاپی ۲۰، بهار ۱۳۸۸ش.
*کاظمی، شکوفه، «تعدد زوجات در قانون ایران»، نشر توسعه، مهر 1380ش.
* قاسم‌زاده، فاطمه، «آثار خانواده بی‌سرپرست و چندهمسر بر فرزندان»، سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۱۹ خرداد ۱۳۹۸ش.
*مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا، 1384ش.
* کاظمی، شکوفه، «تعدد زوجات در قانون ایران»، نشر توسعه، مهر ۱۳۸۰ش.
* مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا، ۱۳۸۴ش.
 
{{بهداشت زنان-افقی}}

نسخهٔ ۱۰ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۲:۵۲

چندهمسری مرد؛ چند تن بودن همسران یک مرد.

چندهمسری[۱] در اصطلاح فقهی و حقوقی، به معنای اختیار کردن بیش از یک زن در فرضِ عدم انحلال ازدواج سابق با شرایط خاص بوده[۲] و یک پدیده فرهنگی و اجتماعی برآمده از سنت‌ها شناخته می‌شود.[۳] چندهمسری نقطه مقابل تک‌همسری است. در تک‌همسری هر یک از زوجین احساسات و منافع جنسیِ دیگری را از آنِ خود می‌دانند.[۴] چندهمسری در جوامع بشری، سابقه‌ای دیرینه داشته و در میان اقوام ایرانی، یونانی، رومی، عرب، هندو، آفریقایی و چینی رایج بوده است.[۵] ادیان آسمانی و ابراهیمی، چندهمسری را جایز دانسته‌اند.[۶]

چندهمسری در ایران قبل از اسلام

نظام چندهمسری قبل از اسلام، در بسیاری از ملل رواج داشته است.[۷] چندهمسری، در ایرانِ دوره ساسانی، اساس تشکیل خانواده به‌شمار می‌رفت و مرد به میزان توانایی مالی، می‌توانست همسران متعدد اختیار کند.[۸]

رویکرد اسلام به چندهمسری

در زمان جاهلیت، چندهمسری در عربستان مرسوم بود و امکان کنار گذاشتن یک‌باره آن وجود نداشت. دین اسلام برای کسانی که زنان متعدد داشتند، شرایطی محدود کننده به‌منظور حمایت از زن، تحقق عدالت و جلوگیری از سوء استفاده وضع کرد. قرآن در آیه ۳ سوره نساء، تعدد زوجات را به حداکثر چهار زن دائم محدود کرد و شرط مهم عدالت را قرار داد[۹] که به‌معنای پرهیز از تبعیض میان زنان است.[۱۰] بر اساس فقه اسلامی، هیچ مرد مسلمانی نمی‌تواند بیش از چهار زن دائم، اختیار کند.[۱۱]

چندهمسری در کشورهای اسلامی

چندهمسری در کشورهای اسلامی همواره آزاد و بدون شرط بوده است. حکومت عثمانی در سال ۱۹۱۷م، چندهمسری را مقداری محدود کرد و زن می‌توانست در قرارداد ازدواج خود شرط کند که درصورت ازدواج مجدد مرد، زن بتواند طلاق قضائی بگیرد. پس از آن در سایر کشورهای اسلامی مانند مالزی، اندونزی، عراق، اردن، الجزایر، سوریه، یمن، پاکستان، سنگاپور، لیبی، مغرب، عمان و قطر قوانین و شرایطی در جهت محدود کردن چندهمسری وضع و به کار گرفته شد. در همه این کشورها، یکی از شرایط مهم چندهمسری، رعایت عدالت بین زنان متعدد و توانایی مالی مرد بر دادن نفقه زندگی چند زن است. همچنین گرفتن اذن دادگاه و رضایت زن اول از دیگر شروط مشترک در این کشورها است.[۱۲]

چندهمسری در ایران

چندهمسری در فرهنگ ایرانیان، همواره وجود داشته است. پس از اسلام، ایرانیان با اثرپذیری از آموزه‌های قرآن، رعایت عدالت را از شرایط مهم چندهمسری می‌دانند؛ از این منظر، مرد زمانی می‌تواند چند همسر اختیار کند که توانایی‌های دینی، اقتصادی، اخلاقی، جسمی، جنسی و روحی برای اداره چند زن را داشته باشد و چندهمسری اگر بدون شرط باشد، از هدف اصلی خود که برآورن نیازهای طبیعی افراد و جلوگیری از فساد در جامعه است، دور می‌ماند.[۱۳]

رویکرد قانون به چندهمسری

در قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۵ بهمن ۱۳۵۳ش، به‌منظور جلوگیری از سوء استفاده مرد، محدود کردن چندهمسری و حمایت از زن، در مواد ۱۶ و ۱۷ آمده، مرد نمی‌تواند با داشتن زن، همسر دیگری انتخاب کند؛[۱۴] مگر در یکی از موارد زیر:

  1. رضایت همسر اول؛
  2. عدم قدرت همسر اول در ایفای وظایف زناشویی؛
  3. عدم تمکین زن از شوهر؛
  4. ابتلای زن به جنون یا بیماری‌های صعب‌العلاج؛
  5. محکومیت زن به برخی مجازات‌ها؛
  6. ابتلای زن به اعتیاد مضر؛
  7. ترک زندگی خانوادگی از طرف زن؛
  8. عقیم بودن زن؛
  9. غایب و مفقودالاثر شدن زن.[۱۵]

پیامدهای چندهمسری

برخی، چندهمسری را بهترین راه برون‌رفت از بحران کاهش جمعیت و جلوگیری از افزایش تعداد دختران مجرد در جامعه امروزی دانسته‌اند؛[۱۶] اما برخی دیگر، چندهمسری را مانع آرامش و ثبات خانواده می‌دانند.[۱۷] بسیاری از جامعه‌شناسان، افکار عمومی ایرانیان را در تضاد با چندهمسری می‌انگارند. این در حالی است که در برخی مناطق و خرده‌فرهنگ‌های ایرانی، چندهمسری کاملاً مرسوم بوده و نوعی فضیلت به‌حساب می‌آید. در بررسی علل و عوامل اقدام ایرانیان به چندهمسری، به موارد زیر اشاره شده است: امتناع از طلاق، تنوع‌طلبی، فساد اخلاقی، ازدواج ناخواسته مرد با زن اول، رواج چندهمسری در اقوام، ناتوانی جسمی یا جنسی زن و نیاز به نیروی کار.

پیامدهای چندهمسری در ایران به دو دستهٔ کلان آسیب‌ها و فواید تقسیم می‌شود.

الف) آسیب‌های چندهمسری

اگرچه در برخی خرده‌فرهنگ‌ها، میان همسران یک مرد، همکاری‌هایی وجود دارد، اما معمولاً توزیعِ نابرابرِ توجه عاطفی و مادی شوهر، عامل کشمکش میان همسران است. از سوی دیگر، این نوع خانواده، به علت عدم حضور مداوم پدر، نوعی خانوادهٔ تک‌والد به‌شمار آمده و تأثیرات نامطلوبی بر فرزندان دارد. پژوهشگران به آسیب‌های زیر در پدیدهٔ چندهمسری توجه کرده‌اند:

  1. از بین رفتن روابط عاطفی و آرامش میان همسران؛
  2. رواج حسادت و تنش بین همسران؛
  3. مشکلات اقتصادی بیشتر برای زنان؛
  4. تنزل موقیعت‌های اجتماعی و اقتصادی فرزندان؛
  5. کاهش پیشرفت تحصیلی و عزت‌نفس فرزندان؛
  6. ایجاد خصومت بین فرزندان تنی و ناتنی؛
  7. کاهش صمیمیت میان والدین و فرزندان.[۱۸]

ب) فواید چندهمسری

  • افزایش نسل؛
  • مزیت اقتصادی به‌ویژه در مناطق روستایی؛
  • امنیت مالی و اجتماعی زنان؛
  • کاهش تعداد دختران مجرد و زنان بی‌سرپرست.[۱۹]

علل رویگردانی جوامع امروزی از نظام چندهمسری

امروزه تعداد خانواده‌های چندهمسر کمتر از گذشته است. پژوهشگران در بررسی علل کاهش چندهمسری، به موارد زیر توجه کرده‌اند:

  • استقلال اجتماعی و اقتصادی زن و نیاز کمتر به ازدواج با مرد زن‌دار؛
  • تغییر نگرش نسبت به تعداد افراد خانواده و کاهش تمایل به داشتن فرزند در صورت نازا بودن زن؛
  • تغییر جایگاه خانواده از یک نهاد تولیدکننده به یک نهاد مصرف‌کننده و عدم نیاز به داشتن زنان بیشتر برای پیشبرد اقتصاد خانواده؛
  • تغییر عوامل تسهیل‌کننده مناسبات اجتماعی؛ در گذشته، از چندهمسری برای رفع اختلافات طوایف و قبایل و کسب قدرت یا ثروت استفاده می‌شد.
  • افزایش هزینه‌های زندگی، توقعات بیش از حد زنان و حسادت میان آنان.[۲۰]

پانویس

  1. ↑ polygamy
  2. ↑ رمضان نرگسی، «بازتاب چندهمسری در جامعه»، 1384ش، ص 1؛ اعتمادی و ابراهیمی، «مقایسه‌ی سلامت روانی فرزندان خانواده‌های تک‌همسری و دوهمسری»، 1389ش، ص11؛ افرا، «تحلیل ارتباط چندهمسری با نقارهای خانوادگی با نگاهی بر قانون حمایت خانواده»، 1389ش، ص96.
  3. ↑ حاجی‌علی، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، 1388ش، ص5؛ عبدی‌پورفرد، «تعدد زوجات»، 1388ش، ص8.
  4. ↑ مطهری، نظام حقوق زن در اسلام،1384ش، ص299.
  5. ↑ عبدی‌پورفرد، «تعدد زوجات»، 1388ش، ص9؛ جاوید، «از فرهنگ چندهمسری تا حقوق چندهمسری»، 1389ش، ص56.
  6. ↑ جاوید، «از فرهنگ چندهمسری تا حقوق چندهمسری»، 1389ش، ص57؛ عبدی‌پورفرد، «تعدد زوجات»، 1388ش، ص9.
  7. ↑ حاجی‌علی، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، 1388ش، ص 2.
  8. ↑ مطهری، نظام حقوق زن در اسلام،1384ش، ص306.
  9. ↑ حاجی‌علی، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، 1388ش، ص 4؛ مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1384ش، ص306.
  10. ↑ مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1384ش، ص360.
  11. ↑ زکی‌زاده، «بررسی چندهمسری(تعدد زوجات) در حقوق ایران و کشورهای اسلامی»، 1388ش، ص65.
  12. ↑ زکی‌زاده، «بررسی چندهمسری(تعدد زوجات) در حقوق ایران و کشورهای اسلامی»، 1388ش، ص145-140.
  13. ↑ زکی‌زاده، «بررسی چندهمسری(تعدد زوجات) در حقوق ایران و کشورهای اسلامی»، 1388ش، ص87.
  14. ↑ زکی‌زاده، «بررسی چندهمسری(تعدد زوجات) در حقوق ایران و کشورهای اسلامی»، 1388ش، ص65؛ کاظمی، «تعدد زوجات در قانون ایران»، 1380ش، ص137.
  15. ↑ حاجی‌علی، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، 1388ش، ص 15.
  16. ↑ بانکی‌پورفرد، «خانم‌ها اصرار نداشته باشند با پسری که ازدواج نکرده ازدواج کنند»، 1401ش.
  17. ↑ بهرامی، «رواج پدیده چند همسری به افزایش آمار مردان مجرد دامن می‌زند»، 1400ش.
  18. ↑ قاسم‌زاده، «آثار خانواده بی‌سرپرست و چندهمسر بر فرزندان»، 1398ش؛ اعتمادی و ابراهیمی، «مقایسه‌ی سلامت روانی فرزندان خانواده‌های تک‌همسری و دوهمسری»، 1389ش، ص13.
  19. ↑ دشتیانه و همکاران، «چندهمسری و پیامدهای روانی-اجتماعی آن برای زنان»، 1400ش، ص52-49.
  20. ↑ حاجی‌علی، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، 1388ش، ص 6-5.

منابع

  • اعتمادی، احمد و جواد ابراهیمی، «مقایسهٔ سلامت روانی فرزندان خانواده‌های تک‌همسری و دوهمسری»، فصلنامه زن در توسعه و سیاست، شماره ۴، پیاپی ۳۱، زمستان ۱۳۸۹ش.
  • افرا، علی، «تحلیل ارتباط چندهمسری با نقارهای خانوادگی با نگاهی بر قانون حمایت خانواده»، ماهنامه کانون، سال ۵۲، شماره ۱۱، آذر ۱۳۸۹ش.
  • بانکی‌پور فرد، امیرحسین، «خانم‌ها اصرار نداشته باشند با پسری که ازدواج نکرده ازدواج کنند»، پایگاه خبری تحلیلی دیده‌بان ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۹ خرداد ۱۴۰۱ش.
  • بهرامی، بهاره، «رواج پدیده چند همسری به افزایش آمار مردان مجرد دامن می‌زند»، خبرگزاری موج، تاریخ درج مطلب: ۱۶ بهمن ۱۴۰۰ش.
  • جاوید، محمدجواد، «از فرهنگ چندهمسری تا حقوق چندهمسری»، فصلنامه زن در فرهنگ و هنر، سال ۲، شماره ۱، پاییز ۱۳۸۹ش.
  • حاجی‌علی، فریبا، «مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده»، دوفصلنامه فقه و حقوق خانواده، دانشگاه امام صادق (ع)، شماره ۵۰، بهار و تابستان ۱۳۸۸ش.
  • دشتیانه، سوده و همکاران، «چندهمسری و پیامدهای روانی-اجتماعی آن برای زنان (یک مقاله مروری سیستماتیک مبتنی بر تبیین‌های زیست- روانی تکاملی»، مجله روان‌شناسی و روان‌پزشکی شناخت، سال هشتم، شماره ۵، ۱۴۰۰ش.
  • رمضان نرگسی، رضا، «بازتاب چندهمسری در جامعه»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، سال ۷، پیاپی ۲۷، بهار ۱۳۸۴ش.
  • زکی‌زاده، مرضیه، «بررسی چندهمسری (تعدد زوجات) در حقوق ایران و کشورهای اسلامی»، گردآوری و تنظیم دبیرخانه دومین همایش جهانی مسائل زنان، ۱۳۸۸ش.
  • عبدی‌پورفرد، علی، «تعدد زوجات»، فصلنامه حقوق اسلامی، سال ۵، پیاپی ۲۰، بهار ۱۳۸۸ش.
  • قاسم‌زاده، فاطمه، «آثار خانواده بی‌سرپرست و چندهمسر بر فرزندان»، سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۱۹ خرداد ۱۳۹۸ش.
  • کاظمی، شکوفه، «تعدد زوجات در قانون ایران»، نشر توسعه، مهر ۱۳۸۰ش.
  • مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا، ۱۳۸۴ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:چندهمسری_مرد&oldid=35018»