پرش به محتوا

پیش‌نویس:سالمندی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
تفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
زهرا فاضل (بحث | مشارکت‌ها)
۲ ویرایش‌ها
صفحه‌ای تازه حاوی «<big>'''سالمندی'''</big>؛ دوران پیری و سالخوردگی.<br> سالمندی،<ref>Ageing</ref> فرآیندی است که تمامی موجودات از جمله انسان را در بر گرفته و به‌صورت سیری طبیعی در بدن، با تغییرات فیزیولوژیکی و روانی همراه است. جمعیت‌شناسان، شروع این دوره در زندگی انسان را از...» ایجاد کرد
 
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
<big>'''سالمندی'''</big>؛ دوران پیری و سالخوردگی.<br>
<big>'''سالمندی'''</big>؛ دوران پیری و سالخوردگی انسان.<br>سالمندی به مرحله‌ای از زندگی اشاره دارد که فرد به سنین بالا می‌رسد و معمولاً با تغییرات جسمی، روانی و اجتماعی همراه است. این دوره از زندگی معمولاً پس از ۶۰ یا ۶۵ سالگی شروع می‌شود و با چالش‌ها و فرصت‌های خاص خود همراه است. سالمندی می‌تواند شامل کاهش توانایی‌های جسمی، تغییر در وضعیت سلامت، بازنشستگی و تغییر در نقش‌های اجتماعی باشد، اما در عین حال می‌تواند دوره‌ای از رشد شخصی، تجربه‌اندوزی و انتقال دانش به نسل‌های بعدی نیز باشد.


سالمندی،<ref>Ageing</ref>  فرآیندی است که تمامی موجودات از جمله انسان را در بر گرفته و به‌صورت سیری طبیعی در بدن، با تغییرات فیزیولوژیکی و روانی همراه است. جمعیت‌شناسان، شروع این دوره در زندگی انسان را از سن 60 یا 65 سالگی می‌دانند.<ref>Hosseini, “Investigating the role of social support on the quality of life of the elderly in mashhad in 2014”, 2016, V.1(2), P8-10.</ref>  افراد سالمند، قابلیت‌های تجدید قوای محدودی داشته و بیش از دیگران، در معرض بیماری‌ها، سندرم‌ها و کسالت قرار دارند.
==تعریف سالمندی==
==مفهوم‌شناسی==
سالمند، در لغت به‌معنای بزرگ‌سال،<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ سالمند، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref>  پیر و سالخورده<ref>[https://www.vajehyab.com/moein/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ سالمند، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref>  است. برخی سالمندی را از جنبه‌های مختلفی تعریف کرده‌اند:  
سالمند، در لغت به‌معنای کلان‌سال، بزرگ‌سال، مسن،<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ سالمند، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref>  پیر و سالخورده<ref>[https://www.vajehyab.com/moein/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ سالمند، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref>  است. برخی سالمندی را از جنبه‌های مختلفی تعریف کرده‌اند:  
#سن زیستی: این جنبه از زندگی فردی، به کیفیت زندگی او بستگی داشته و با گذر زمان، بیماری‌ها و انواع فشارهای روحی- روانی، کفایت زیستی فرد کاهش می‌یابد.
# سن زیستی: این جنبه از زندگی فردی، به کیفیت زندگی او بستگی داشته و با گذر زمان، بیماری‌ها و انواع فشارهای روحی- روانی، کفایت زیستی فرد کاهش می‌یابد.  
#سن روان‌شناختی (ظرفیت سازگاری فرد با محیط): سن روان‌شناختی به وضعیت مغزی فرد مرتبط بوده اما وضعیت مغزی ارتباطی به سن ندارد.
# سن روان‌شناختی (ظرفیت سازگاری فرد با محیط): سن روان‌شناختی به وضعیت مغزی فرد مرتبط بوده اما وضعیت مغزی ارتباطی به سن ندارد.  
#سن عملکردی: ظرفیت فرد برای کار در جامعه نسبت به همسالان خود.
# سن عملکردی: ظرفیت فرد برای کار در جامعه نسبت به همسالان خود.  
#سن اجتماعی: رفتار اجتماعی فرد نسبت به سن تقویمی.
# سن اجتماعی: رفتار اجتماعی فرد نسبت به سن تقویمی.  
#سن تقویمی: بر اساس سن تقویمی، افراد بین 45-64 سال «میانسال»، 65 تا 74 سال «مسن یا سالمند جوان»، 75-84 سال «سالمند پیر سال» و 85 سال به بالا «کهن‌سال» خوانده می‌شوند.<ref>[https://salmandiran.ir/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D8%9F-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C/ «سالمندی چیست؟ تعریف سالمندی»، وب‌سایت بنیاد فرهنگ سالمندی.]</ref>
# سن تقویمی: بر اساس سن تقویمی، افراد بین 45-64 سال «میانسال»، 65 تا 74 سال «مسن یا سالمند جوان»، 75-84 سال (سالمند پیر سال) و 85 سال به بالا «کهن سال» خوانده می‌شوند.<ref>[https://salmandiran.ir/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D8%9F-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C/ «سالمندی چیست؟ تعریف سالمندی»، وب‌سایت بنیاد فرهنگ سالمندی.]</ref>  
   
   
==چالش سالمندی==
==چالش سالمندی==
بهبود شرایط زندگی، افزایش طول عمر و امید به زندگی، منجر به ایجاد پدیده‌ای به‌نام «سالمندی» در جهان شده است. این پدیده، در حقیقت، به یکی از مهمترین پدیده‌های مردم‌شناختی در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن 21ام و نیز به یکی از مهمترین چالش‌های بهداشت عمومی در سال‌های کنونی تبدیل شده است. آمارها حکایت از آن دارند که امروزه، بیش از 125 میلیون نفر در سراسر جهان، در سن بالای 80 سالگی هستند و این آمار تا سال 2050م، دو برابر خواهد شد.<ref>[https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health World Health Organization. Ageing and health.]</ref>  در ایران نیز، سرشماری سال 1395ش، نشان داد که در حدود 7 میلیون و 450 هزار نفر از جمعیت ایران را سالمندان تشکیل می‌دهند.<ref>Mansouri, “Investigating the factors affecting the promotion of self-concept in the elderly”, 2019-2020, V.4(2), P18-27.</ref> این آمار در سال 2019م به‌حدود 8 میلیون و 231 هزار نفر افزایش یافته که جمعیتی در حدود 9.9 درصد از کل جمعیت ایران را در بر می‌گیرد.<ref>[https://farsi.alarabiya.net/iran/2019/08/07/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-3-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1-%D8%B1%D8%B4%D8%AF-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «جمعیت سالمندان 3 برابر رشد جمعیت افزایش یافته است»، وب‌سایت فارسی العربیه.]</ref>  
سالمندی در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف به شکل‌های متفاوتی دیده می‌شود. در برخی جوامع، [[سالمندان]] به عنوان منبع خرد و تجربه مورد احترام قرار می‌گیرند، در حالی که در جوامع دیگر ممکن است با چالش‌هایی مانند انزوا یا کاهش توجه مواجه شوند. مراقبت از سالمندان، حفظ سلامت جسمی و روانی آنان و ایجاد محیطی حمایت‌کننده از جمله مسائلی است که در این مرحله از زندگی اهمیت زیادی دارد. سالمندی، فرآیندی است که تمامی موجودات از جمله انسان را در بر گرفته و به‌صورت سیری طبیعی در بدن، با تغییرات فیزیولوژیکی و روانی همراه است. جمعیت‌شناسان، شروع این دوره در زندگی انسان را از سن 60 یا 65 سالگی می‌دانند.<ref>Hosseini, “Investigating the role of social support on the quality of life of the elderly in mashhad in 2014”, 2016, V.1(2), P8-10.</ref>
 
افراد سالمند، قابلیت‌های تجدید قوای محدودی داشته و بیش از دیگران، در معرض بیماری‌ها، سندرم‌ها و کسالت قرار دارند؛ اما بهبود شرایط زندگی موجب افزایش طول عمر و امید به زندگی در انسان‌ها شده و پدیدۀ «سالمندی» را در جهان گسترش داده است. این پدیده، در دنیای مدرن به‌عنوان یک چالش‌ شناخته می‌شود.<ref>[https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health World Health Organization. Ageing and health.]</ref> براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، تا سال ۲۰۵۰م جمعیت سالمندان جهان به ۲.۱ میلیارد نفر خواهد رسید.  
 
در ایران، سرشماری سال 1395ش نشان داد که حدود 7 میلیون و 450 هزار نفر از جمعیت ایران را سالمندان تشکیل می‌دهند.<ref>Mansouri, “Investigating the factors affecting the promotion of self-concept in the elderly”, 2019-2020, V.4(2), P18-27.</ref> این آمار در سال 13998ش به‌ 8 میلیون و 231 هزار نفر افزایش یافته که حدود 10 درصد از کل جمعیت ایران را در بر می‌گیرد.<ref>[https://farsi.alarabiya.net/iran/2019/08/07/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-3-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1-%D8%B1%D8%B4%D8%AF-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «جمعیت سالمندان 3 برابر رشد جمعیت افزایش یافته است»، وب‌سایت فارسی العربیه.]</ref> براساس برآوردها، کشور ایران در سال‌های آینده در اثر افزایش نسبت سالمندان، با [[پیری جمعیت ایران|بحران سالمندی جمعیت]] مواجه خواهد شد، به‌طوری که در سال ۱۴۳۰ش، بیش از یک‌سوم جمعیت کشور را سالمندان تشکیل خواهند داد. 
 
==سالمندی سالم==  
==سالمندی سالم==  
بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت<ref>WHO (world health organization).</ref>  سالمندی سالم به‌معنای فرآیند توسعه و حفظ توانایی عملکردی فرد است که موجب بهزیستی در سالمندی می‌شود.<ref>Pac, “Influence of sociodemographic, behavioral and other health-related factors on healthy ageing based on three operative definitions”, 2019, V.23(9), P862-9.</ref>   
بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت<ref>WHO (world health organization).</ref>  سالمندی سالم به‌معنای فرآیند توسعه و حفظ توانایی عملکردی فرد است که موجب بهزیستی در سالمندی می‌شود.<ref>Pac, “Influence of sociodemographic, behavioral and other health-related factors on healthy ageing based on three operative definitions”, 2019, V.23(9), P862-9.</ref>   
===عناصر===
===عناصر===
بر اساس همین دیدگاه، چهار عنصر سالمندی سالم معرفی شده‌اند:  
بر اساس همین دیدگاه، چهار عنصر سالمندی سالم معرفی شده‌اند:  
# توانایی‌های عملکردی (ویژگی‌های مرتبط با سلامتی که به فرد امکان انجام هر آنچه که ارزشمند است، را بدهد)؛
#توانایی‌های عملکردی: ویژگی‌های مرتبط با سلامتی که به فرد امکان انجام هر آنچه که ارزشمند است، را بدهد.
# ظرفیت‌های ذاتی (تمام توانایی‌های جسمی و روانی که فرد امکان دستیابی به آنها را دارد)؛
#ظرفیت‌های ذاتی: تمام توانایی‌های جسمی و روانی که فرد امکان دستیابی به آنها را دارد.
# محیط (همۀ عوامل موجود در دنیای بیرونی که شکل‌دهندۀ زمینۀ زندگی فرد هستند)؛
#محیط: همۀ عوامل موجود در دنیای بیرونی که شکل‌دهندۀ زمینۀ زندگی فرد هستند.
# بهزیستی (خوشبختی، امنیت و تحقق خواسته‌ها).
#بهزیستی: خوشبختی، امنیت و تحقق خواسته‌ها.
===عوامل===
===عوامل===
گروهی از محققان، عوامل مؤثر بر سالمندی سالم را به‌صورت زیر دسته‌بندی کرده‌اند:  
گروهی از محققان، عوامل مؤثر بر سالمندی سالم را به‌صورت زیر دسته‌بندی کرده‌اند:  
# عوامل فیزیولوژیکی (مانند شاخص تودۀ بدنی، ناتوانی‌های جسمی، درد، سلامت دندان، اختلالات شنوایی و بینایی، کم‌خونی و عملکرد کلیه)؛
#عوامل فیزیولوژیکی: مانند شاخص تودۀ بدنی، ناتوانی‌های جسمی، درد، سلامت دندان، اختلالات شنوایی و بینایی، کم‌خونی و عملکرد کلیه.
# عوامل بیولوژیکی (عوامل بیوشیمیایی)؛
#عوامل بیولوژیکی: عوامل بیوشیمیایی.
# عوامل رونی (مانند استرس، افسردگی، الگوهای خواب، عزت نفس، رضایت از زندگی، عملکرد شناختی)؛
#عوامل رونی: مانند [[استرس]]، [[افسردگی]]، الگوهای خواب، [[عزت نفس]]، [[رضایت از زندگی]]، عملکرد شناختی.
# عوامل رفتاری (مانند فعالی‌های فیزیکی، ورزش، پیاده‌روی، مصرف الکل، سیگار و چند دارویی)؛
#عوامل رفتاری: مانند فعالیت‌های فیزیکی، [[ورزش]]، پیاده‌روی، مصرف الکل، سیگار و چند دارویی.
# عوامل تغذیه‌ای (مانند کمبود ویتامین D، ویتامین C و درجۀ رژیم غذایی)؛
#عوامل تغذیه‌ای: مانند کمبود ویتامین D، ویتامین C و درجۀ رژیم غذایی.
# عوامل اجتماعی (مانند نظم زندگی، فعالیت اجتماعی، حمایت اجتماعی، بیمه درمانی، سطح تحصیلات، فعالیت اقتصادی، درآمد و مستمری‌های ماهانه).<ref>شمسعلی نیا، «سالمندی سالم چیست؟ تعاریف و عوامل مؤثر»، 1399ش، ص27-34.</ref>
#عوامل اجتماعی: مانند نظم زندگی، فعالیت اجتماعی، حمایت اجتماعی، بیمه درمانی، سطح تحصیلات، فعالیت اقتصادی، درآمد و مستمری‌های ماهانه.<ref>شمسعلی نیا، «سالمندی سالم چیست؟ تعاریف و عوامل مؤثر»، 1399ش، ص27-34.</ref>
   
   
===سلامت روان===
===سلامت روان===
گروهی از متخصصان حوزۀ روان‌شناسی بر این باورند که به موازات ورود انسان به دوران سالمندی، ظرفیت‌های روانی انسان نیز به‌صورت طبیعی، کاهش خواهد یافت. سالمند، در این دوره، در معرض انواع بیماری‌های جسمی و روانی قرار می‌گیرد. بنابراین، باید با افراد سالمند به‌گونه‌ای رفتار شود که آنها احساس ارزشمندی را در خود حفظ کرده و خود را محور خانواده بدانند. استفاده از تجربه و خردمندی سالمندان نیز در سلامت روانی آنها تأثیرگذار است. در بسیاری از آیات و روایات دین اسلام، سالمندان را منشأ خیر و برکت خانه و خانواده معرفی کرده و از این طریق، زمینه را برای توجه و احترام بیشتر و نیز تلاش در راستای تأمین نیازهای آنها فراهم کرده‌اند؛ برای مثال، در روایتی از پیامبر آمده که او، احترام به سالمندان امت را احترام به خود دانسته است. علاوه بر آن، در فرهنگ ملی ایرانیان نیز افراد پیر، همواره از نوعی قداست برخودار بوده و حفظ جایگاه و ارزش آنها، سنتی نیکو به شمار رفته است. احترام به سالمندان، علاوه بر زنده نگه داشتن احساس خودارزشمندی و عزت‌نفس در افراد سالمند، زمینه را برای حضور مفید آنها در جامعه و بهره‌مندی از تجربه‌های سودمند آنها فراهم می‌کند.<ref>فانی، «سالمندی و سلامت روان»، 1395ش، ص1-3.</ref>   
گروهی از متخصصان حوزۀ [[روانشناسی|روان‌شناسی]] بر این باورند که به موازات ورود انسان به دوران سالمندی، ظرفیت‌های روانی انسان نیز به‌صورت طبیعی، کاهش خواهد یافت. سالمند، در این دوره، در معرض انواع بیماری‌های جسمی و روانی قرار می‌گیرد. بنابراین، باید با افراد سالمند به‌گونه‌ای رفتار شود که آنها احساس ارزشمندی را در خود حفظ کرده و خود را محور [[خانواده]] بدانند. استفاده از تجربه و خردمندی سالمندان نیز در سلامت روانی آنها تأثیرگذار است. در بسیاری از آیات و روایات دین اسلام، سالمندان را منشأ خیر و [[برکت]] [[خانه]] و خانواده معرفی کرده و از این طریق، زمینه را برای توجه و احترام بیشتر و نیز تلاش در راستای تأمین نیازهای آنها فراهم کرده‌اند؛ برای مثال، در روایتی از [[حضرت محمد|پیامبر خدا]] آمده که او، احترام به [[سالمندان]] را بسیار سفارش کرده است و [[امام جعفر بن محمد|امام صادق]]، احترام به سالمند را همسان احترام به خدا معرفی کرده است.  
 
در فرهنگ ایرانیان نیز افراد پیر، همواره از نوعی قداست برخوردار بوده و حفظ جایگاه و ارزش آنها، سنتی نیکو به شمار رفته است. احترام به سالمندان، علاوه بر زنده نگه داشتن احساس خودارزشمندی و عزت‌نفس در افراد سالمند، زمینه را برای حضور مفید آنها در جامعه و بهره‌مندی از تجربه‌های سودمند آنها فراهم می‌کند.<ref>فانی، «سالمندی و سلامت روان»، 1395ش، ص1-3.</ref>   
 
==اقتصاد سالمندی==
==اقتصاد سالمندی==
گسترش پدیدۀ سالمندی، امروزه به یکی از مهمترین معضلات اقتصادی در جهان، به‌خصوص در کشورهای تازه توسعه‌یافته، مانند چین، ژاپن و تایوان تبدیل شده است. فشار ناشی از این پدیده، این کشورها را مجبور به تجدیدنظر در برخی از سیاست‌های جمعیتی خود کرده است؛ برای مثال، کشور ژاپن که یکی از محافظه‌کارترین کشورها در زمینۀ جذب مهاجر شناخته می‌شود، در راستای جذب نیروی کار اقدام به اصلاح برخی از قوانین مهاجرتی خود کرده است.<br>
گسترش پدیدۀ سالمندی، امروزه به یکی از مهمترین معضلات اقتصادی در جهان، به‌خصوص در کشورهای تازه توسعه‌یافته، مانند چین، ژاپن و تایوان تبدیل شده است. فشار ناشی از این پدیده، این کشورها را مجبور به تجدیدنظر در برخی از سیاست‌های جمعیتی خود کرده است؛ برای مثال، کشور ژاپن که یکی از محافظه‌کارترین کشورها در زمینۀ جذب مهاجر شناخته می‌شود، در راستای جذب نیروی کار اقدام به اصلاح برخی از قوانین مهاجرتی خود کرده است.<br>
خط ۳۸: خط ۴۵:
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==  
==منابع==  
* باسخا، مهدی و دیگران، «نگاهی بر آثار اقتصادی پدیدۀ سالمندی»، نشریۀ سالمند، دوره 10، شماره 1، 1394ش.
*باسخا، مهدی و دیگران، «نگاهی بر آثار اقتصادی پدیدۀ سالمندی»، نشریۀ سالمند، دوره 10، شماره 1، 1394ش.
* «جمعیت سالمندان 3 برابر رشد جمعیت افزایش یافته است»، وب‌سایت فارسی العربیه، تاریخ بازدید: 16 آذر 1401ش.
*«بررسی وضعیت سالمندی در ایران آینده و چالش‌های آن»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ انتشار: 12 تیر 1402ش.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، ذیل واژۀ سالمند، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 16 آذر 1401ش.
*پاینده، ابوالقاسم، نهج‌الفصاحة، تهران، دنیای دانش، 1382ش.
* «سالمندی چیست؟ تعریف سالمندی»، وب‌سایت بنیاد فرهنگ سالمندی، تاریخ بازدید: 16 آذر 1401ش.
*«جمعیت سالمندان 3 برابر رشد جمعیت افزایش یافته است»، وب‌سایت فارسی العربیه، تاریخ بازدید: 16 آذر 1401ش.
* شمسعلی نیا، عباس و دیگران، «سالمندی سالم چیست؟ تعاریف و عوامل مؤثر»، دو فصلنامۀ سلامت و سالمندی خزر، دانشکده پرستاری مامایی فاطمه زهرا، رامسر، دورۀ 5، شماره 1، 1399ش.
*دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، ذیل واژۀ سالمند، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 16 آذر 1401ش.
* فانی، مهدی، «سالمندی و سلامت روان»، مجلۀ پژوهش در دین و سلامت، دورۀ 2، شمارۀ 3، 1395ش.
*«سالمندی چیست؟ تعریف سالمندی»، وب‌سایت بنیاد فرهنگ سالمندی، تاریخ بازدید: 16 آذر 1401ش.
* معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 16 آذر 1401ش.
*شمسعلی نیا، عباس و دیگران، «سالمندی سالم چیست؟ تعاریف و عوامل مؤثر»، دو فصلنامۀ سلامت و سالمندی خزر، دانشکده پرستاری مامایی فاطمه زهرا، رامسر، دورۀ 5، شماره 1، 1399ش.
* Hosseini A, Mjdy A, Hassani GH, “Investigating the role of social support on the quality of life of the elderly in mashhad in 2014”, 2016.
*فانی، مهدی، «سالمندی و سلامت روان»، مجلۀ پژوهش در دین و سلامت، دورۀ 2، شمارۀ 3، 1395ش.
* Mansouri F, Pourghane p, Mansour Ghanaei R, “Investigating the factors affecting the promotion of self-concept in the elderly”, 2019-2020.
*کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1407ق.
* Pac A, Tobiasz-Adamczyk B, Błędowski P, Skalska A, Szybalska A, Zdrojewski T, et al, “Influence of sociodemographic, behavioral and other health-related factors on healthy ageing based on three operative definitions”, J Nutr Health Aging, 2019.
*معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 16 آذر 1401ش.
* World Health Organization. Ageing and health.
*Hosseini A, Mjdy A, Hassani GH, “Investigating the role of social support on the quality of life of the elderly in mashhad in 2014”, 2016.
*Mansouri F, Pourghane p, Mansour Ghanaei R, “Investigating the factors affecting the promotion of self-concept in the elderly”, 2019-2020.
*Pac A, Tobiasz-Adamczyk B, Błędowski P, Skalska A, Szybalska A, Zdrojewski T, et al, “Influence of sociodemographic, behavioral and other health-related factors on healthy ageing based on three operative definitions”, J Nutr Health Aging, 2019.
*World Health Organization. Ageing and health.
[[رده: ویکی‌زندگی]]
[[رده: ویکی‌زندگی]]
[[رده: روابط خانوادگی]]
[[رده: روابط خانوادگی]]

نسخهٔ ۲۱ بهمن ۱۴۰۳، ساعت ۱۱:۰۵

سالمندی؛ دوران پیری و سالخوردگی انسان.
سالمندی به مرحله‌ای از زندگی اشاره دارد که فرد به سنین بالا می‌رسد و معمولاً با تغییرات جسمی، روانی و اجتماعی همراه است. این دوره از زندگی معمولاً پس از ۶۰ یا ۶۵ سالگی شروع می‌شود و با چالش‌ها و فرصت‌های خاص خود همراه است. سالمندی می‌تواند شامل کاهش توانایی‌های جسمی، تغییر در وضعیت سلامت، بازنشستگی و تغییر در نقش‌های اجتماعی باشد، اما در عین حال می‌تواند دوره‌ای از رشد شخصی، تجربه‌اندوزی و انتقال دانش به نسل‌های بعدی نیز باشد.

تعریف سالمندی

سالمند، در لغت به‌معنای بزرگ‌سال،[۱] پیر و سالخورده[۲] است. برخی سالمندی را از جنبه‌های مختلفی تعریف کرده‌اند:

  1. سن زیستی: این جنبه از زندگی فردی، به کیفیت زندگی او بستگی داشته و با گذر زمان، بیماری‌ها و انواع فشارهای روحی- روانی، کفایت زیستی فرد کاهش می‌یابد.
  2. سن روان‌شناختی (ظرفیت سازگاری فرد با محیط): سن روان‌شناختی به وضعیت مغزی فرد مرتبط بوده اما وضعیت مغزی ارتباطی به سن ندارد.
  3. سن عملکردی: ظرفیت فرد برای کار در جامعه نسبت به همسالان خود.
  4. سن اجتماعی: رفتار اجتماعی فرد نسبت به سن تقویمی.
  5. سن تقویمی: بر اساس سن تقویمی، افراد بین 45-64 سال «میانسال»، 65 تا 74 سال «مسن یا سالمند جوان»، 75-84 سال «سالمند پیر سال» و 85 سال به بالا «کهن‌سال» خوانده می‌شوند.[۳]

چالش سالمندی

سالمندی در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف به شکل‌های متفاوتی دیده می‌شود. در برخی جوامع، سالمندان به عنوان منبع خرد و تجربه مورد احترام قرار می‌گیرند، در حالی که در جوامع دیگر ممکن است با چالش‌هایی مانند انزوا یا کاهش توجه مواجه شوند. مراقبت از سالمندان، حفظ سلامت جسمی و روانی آنان و ایجاد محیطی حمایت‌کننده از جمله مسائلی است که در این مرحله از زندگی اهمیت زیادی دارد. سالمندی، فرآیندی است که تمامی موجودات از جمله انسان را در بر گرفته و به‌صورت سیری طبیعی در بدن، با تغییرات فیزیولوژیکی و روانی همراه است. جمعیت‌شناسان، شروع این دوره در زندگی انسان را از سن 60 یا 65 سالگی می‌دانند.[۴]

افراد سالمند، قابلیت‌های تجدید قوای محدودی داشته و بیش از دیگران، در معرض بیماری‌ها، سندرم‌ها و کسالت قرار دارند؛ اما بهبود شرایط زندگی موجب افزایش طول عمر و امید به زندگی در انسان‌ها شده و پدیدۀ «سالمندی» را در جهان گسترش داده است. این پدیده، در دنیای مدرن به‌عنوان یک چالش‌ شناخته می‌شود.[۵] براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، تا سال ۲۰۵۰م جمعیت سالمندان جهان به ۲.۱ میلیارد نفر خواهد رسید.

در ایران، سرشماری سال 1395ش نشان داد که حدود 7 میلیون و 450 هزار نفر از جمعیت ایران را سالمندان تشکیل می‌دهند.[۶] این آمار در سال 13998ش به‌ 8 میلیون و 231 هزار نفر افزایش یافته که حدود 10 درصد از کل جمعیت ایران را در بر می‌گیرد.[۷] براساس برآوردها، کشور ایران در سال‌های آینده در اثر افزایش نسبت سالمندان، با بحران سالمندی جمعیت مواجه خواهد شد، به‌طوری که در سال ۱۴۳۰ش، بیش از یک‌سوم جمعیت کشور را سالمندان تشکیل خواهند داد.

سالمندی سالم

بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت[۸] سالمندی سالم به‌معنای فرآیند توسعه و حفظ توانایی عملکردی فرد است که موجب بهزیستی در سالمندی می‌شود.[۹]

عناصر

بر اساس همین دیدگاه، چهار عنصر سالمندی سالم معرفی شده‌اند:

  1. توانایی‌های عملکردی: ویژگی‌های مرتبط با سلامتی که به فرد امکان انجام هر آنچه که ارزشمند است، را بدهد.
  2. ظرفیت‌های ذاتی: تمام توانایی‌های جسمی و روانی که فرد امکان دستیابی به آنها را دارد.
  3. محیط: همۀ عوامل موجود در دنیای بیرونی که شکل‌دهندۀ زمینۀ زندگی فرد هستند.
  4. بهزیستی: خوشبختی، امنیت و تحقق خواسته‌ها.

عوامل

گروهی از محققان، عوامل مؤثر بر سالمندی سالم را به‌صورت زیر دسته‌بندی کرده‌اند:

  1. عوامل فیزیولوژیکی: مانند شاخص تودۀ بدنی، ناتوانی‌های جسمی، درد، سلامت دندان، اختلالات شنوایی و بینایی، کم‌خونی و عملکرد کلیه.
  2. عوامل بیولوژیکی: عوامل بیوشیمیایی.
  3. عوامل رونی: مانند استرس، افسردگی، الگوهای خواب، عزت نفس، رضایت از زندگی، عملکرد شناختی.
  4. عوامل رفتاری: مانند فعالیت‌های فیزیکی، ورزش، پیاده‌روی، مصرف الکل، سیگار و چند دارویی.
  5. عوامل تغذیه‌ای: مانند کمبود ویتامین D، ویتامین C و درجۀ رژیم غذایی.
  6. عوامل اجتماعی: مانند نظم زندگی، فعالیت اجتماعی، حمایت اجتماعی، بیمه درمانی، سطح تحصیلات، فعالیت اقتصادی، درآمد و مستمری‌های ماهانه.[۱۰]

سلامت روان

گروهی از متخصصان حوزۀ روان‌شناسی بر این باورند که به موازات ورود انسان به دوران سالمندی، ظرفیت‌های روانی انسان نیز به‌صورت طبیعی، کاهش خواهد یافت. سالمند، در این دوره، در معرض انواع بیماری‌های جسمی و روانی قرار می‌گیرد. بنابراین، باید با افراد سالمند به‌گونه‌ای رفتار شود که آنها احساس ارزشمندی را در خود حفظ کرده و خود را محور خانواده بدانند. استفاده از تجربه و خردمندی سالمندان نیز در سلامت روانی آنها تأثیرگذار است. در بسیاری از آیات و روایات دین اسلام، سالمندان را منشأ خیر و برکت خانه و خانواده معرفی کرده و از این طریق، زمینه را برای توجه و احترام بیشتر و نیز تلاش در راستای تأمین نیازهای آنها فراهم کرده‌اند؛ برای مثال، در روایتی از پیامبر خدا آمده که او، احترام به سالمندان را بسیار سفارش کرده است و امام صادق، احترام به سالمند را همسان احترام به خدا معرفی کرده است.

در فرهنگ ایرانیان نیز افراد پیر، همواره از نوعی قداست برخوردار بوده و حفظ جایگاه و ارزش آنها، سنتی نیکو به شمار رفته است. احترام به سالمندان، علاوه بر زنده نگه داشتن احساس خودارزشمندی و عزت‌نفس در افراد سالمند، زمینه را برای حضور مفید آنها در جامعه و بهره‌مندی از تجربه‌های سودمند آنها فراهم می‌کند.[۱۱]

اقتصاد سالمندی

گسترش پدیدۀ سالمندی، امروزه به یکی از مهمترین معضلات اقتصادی در جهان، به‌خصوص در کشورهای تازه توسعه‌یافته، مانند چین، ژاپن و تایوان تبدیل شده است. فشار ناشی از این پدیده، این کشورها را مجبور به تجدیدنظر در برخی از سیاست‌های جمعیتی خود کرده است؛ برای مثال، کشور ژاپن که یکی از محافظه‌کارترین کشورها در زمینۀ جذب مهاجر شناخته می‌شود، در راستای جذب نیروی کار اقدام به اصلاح برخی از قوانین مهاجرتی خود کرده است.

سالمندی، در کنار آثار جمعیتی و اجتماعی خود، کشورها را با تبعات بلندمدت اقتصادی نیز مواجه می‌کند. صندوق بازنشستگی و تأمین اجتماعی، در سراسر جهان، یکی از مهم‌ترین و نگران‌کننده‌ترین بخشی است که تحت تأثیر مستقیم هزینه‌های ناشی از پیری قرار گرفته است. علاوه بر آن، افزایش نسبت جمعیت کهنسال در اقتصاد با افزایش نرخ وابستگی (تکفل) تأثیرات منفی چشمگیری را بر اقتصاد گذاشته‌اند؛ برای مثال، کاهش عرضۀ نیروی کار، علاوه بر تأثیر منفی بر رشد اقتصادی کشورها، منجر به کاهش درآمدهای مالیاتی دولت و محدود شدن منابع بودجه شده است. از دیگر آثار اقتصادی سالمندی می‌توان به تأثیر آن بر بازار سرمایه، سرمایۀ انسانی، توازن بودجۀ دولت و تغییر در نرخ‌های پس‌انداز و مصرف و نیز رشد اقتصادی در جوامع مختلف، اشاره کرد.[۱۲]

پانویس

  1. ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ سالمند، وب‌سایت واژه‌یاب.
  2. ↑ معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ سالمند، وب‌سایت واژه‌یاب.
  3. ↑ «سالمندی چیست؟ تعریف سالمندی»، وب‌سایت بنیاد فرهنگ سالمندی.
  4. ↑ Hosseini, “Investigating the role of social support on the quality of life of the elderly in mashhad in 2014”, 2016, V.1(2), P8-10.
  5. ↑ World Health Organization. Ageing and health.
  6. ↑ Mansouri, “Investigating the factors affecting the promotion of self-concept in the elderly”, 2019-2020, V.4(2), P18-27.
  7. ↑ «جمعیت سالمندان 3 برابر رشد جمعیت افزایش یافته است»، وب‌سایت فارسی العربیه.
  8. ↑ WHO (world health organization).
  9. ↑ Pac, “Influence of sociodemographic, behavioral and other health-related factors on healthy ageing based on three operative definitions”, 2019, V.23(9), P862-9.
  10. ↑ شمسعلی نیا، «سالمندی سالم چیست؟ تعاریف و عوامل مؤثر»، 1399ش، ص27-34.
  11. ↑ فانی، «سالمندی و سلامت روان»، 1395ش، ص1-3.
  12. ↑ باسخا، «نگاهی بر آثار اقتصادی پدیدۀ سالمندی»، 1394ش.

منابع

  • باسخا، مهدی و دیگران، «نگاهی بر آثار اقتصادی پدیدۀ سالمندی»، نشریۀ سالمند، دوره 10، شماره 1، 1394ش.
  • «بررسی وضعیت سالمندی در ایران آینده و چالش‌های آن»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ انتشار: 12 تیر 1402ش.
  • پاینده، ابوالقاسم، نهج‌الفصاحة، تهران، دنیای دانش، 1382ش.
  • «جمعیت سالمندان 3 برابر رشد جمعیت افزایش یافته است»، وب‌سایت فارسی العربیه، تاریخ بازدید: 16 آذر 1401ش.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، ذیل واژۀ سالمند، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 16 آذر 1401ش.
  • «سالمندی چیست؟ تعریف سالمندی»، وب‌سایت بنیاد فرهنگ سالمندی، تاریخ بازدید: 16 آذر 1401ش.
  • شمسعلی نیا، عباس و دیگران، «سالمندی سالم چیست؟ تعاریف و عوامل مؤثر»، دو فصلنامۀ سلامت و سالمندی خزر، دانشکده پرستاری مامایی فاطمه زهرا، رامسر، دورۀ 5، شماره 1، 1399ش.
  • فانی، مهدی، «سالمندی و سلامت روان»، مجلۀ پژوهش در دین و سلامت، دورۀ 2، شمارۀ 3، 1395ش.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1407ق.
  • معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 16 آذر 1401ش.
  • Hosseini A, Mjdy A, Hassani GH, “Investigating the role of social support on the quality of life of the elderly in mashhad in 2014”, 2016.
  • Mansouri F, Pourghane p, Mansour Ghanaei R, “Investigating the factors affecting the promotion of self-concept in the elderly”, 2019-2020.
  • Pac A, Tobiasz-Adamczyk B, Błędowski P, Skalska A, Szybalska A, Zdrojewski T, et al, “Influence of sociodemographic, behavioral and other health-related factors on healthy ageing based on three operative definitions”, J Nutr Health Aging, 2019.
  • World Health Organization. Ageing and health.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:سالمندی&oldid=34495»