پرش به محتوا

پیش‌نویس:عاشورا: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
imported>علیرضا آزادوار
بهینه سازی سئو
imported>شاهرودی
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:عاشورا (1).jpg|alt=عصر عاشورا-محمود فرشچیان|بندانگشتی|عصر عاشورا؛ یکی از آثار نگارگری محمود فرشچیان]]
[[پرونده:عاشورا (1).jpg|alt=عصر عاشورا-محمود فرشچیان|بندانگشتی|عصر عاشورا؛ یکی از آثار نگارگری محمود فرشچیان]]
<big>'''عاشورا'''</big>؛ دهمین روز از [[ماه محرم]] و روز شهادت [[امام حسین]] و یارانش در کربلا.
{{درشت|'''عاشورا'''}}؛ دهمین روز از [[ماه محرم]] و روز شهادت [[امام حسین]] و یارانش در کربلا.


عاشورا، روز دهم محرم، یادآور شهادت امام حسین و یارانش در کربلا و نماد سوگواری شیعیان است. این روز از زمان حضرت موسی تا پیامبری محمد به‌عنوان ایام‌الله محترم شمرده می‌شد. در واقعه عاشورا، امام حسین همراه خانواده و یارانش به [[شهادت]] رسیدند و بانوان و کودکان نیز نقش‌آفرینی کردند. تعداد شهدای کربلا در منابع تاریخی حدود ۱۵۵ نفر ذکر شده است. اعمال روز عاشورا شامل زیارت امام حسین، تسلیت گفتن، خواندن زیارت عاشورا و پرهیز از خوردن تا عصر است. عاشورا الهام‌بخش ادبیات عاشورایی، شعر و مراثی شد و مراسم عزاداری آن در ایران و جهان برگزار می‌شود، حتی در میان اقلیت‌های مذهبی مانند ارامنه و مسیحیان.
عاشورا، روز دهم محرم، یادآور شهادت امام حسین و یارانش در کربلا و نماد سوگواری شیعیان است. این روز از زمان حضرت موسی تا پیامبری محمد به‌عنوان ایام‌الله محترم شمرده می‌شد. در واقعه عاشورا، امام حسین همراه خانواده و یارانش به [[شهادت]] رسیدند و بانوان و کودکان نیز نقش‌آفرینی کردند. تعداد شهدای کربلا در منابع تاریخی حدود ۱۵۵ نفر ذکر شده است. اعمال روز عاشورا شامل زیارت امام حسین، تسلیت گفتن، خواندن زیارت عاشورا و پرهیز از خوردن تا عصر است. عاشورا الهام‌بخش ادبیات عاشورایی، شعر و مراثی شد و مراسم عزاداری آن در ایران و جهان برگزار می‌شود، حتی در میان اقلیت‌های مذهبی مانند ارامنه و مسیحیان.


==واژه شناسی عاشورا==
== واژه‌شناسی عاشورا ==
واژۀ عاشورا به‌معنای روز دهم از [[ماه محرم]] آمده<ref>فراهیدی، کتاب العین، 1401ق، ص249؛ [https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 دهخدا، لغت‌نامه ، ذیل واژۀ عاشورا، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.]</ref>] که در فرهنگ [[شیعیان]]، به‌جهت واقعۀ شهادت [[امام حسین]] و یارانش در [[کربلا]]، روز سوگواری و ماتم است.<ref>محدثی، فرهنگ عاشورا، 1385ش، ص276.</ref> برخی، معنای عددی عاشورا را نمی‌پذیرند و معتقدند عاشورا از ریشۀ عِشر به‌معنای معاشرت است؛ از این رو عاشورا یعنی روزی که میل به معاشرت و دوستی با فرزند [[حضرت محمد|رسول خدا]] بالا می‌گیرد و این نام‌گذاری را از ابداعات [[امام سجاد]] دانسته‌اند.<ref> [https://iqna.ir/fa/news/3839973/%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D9%82%DB%8C%D9%82-%DA%A9%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%88%D8%B9%D8%A7-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «معنای دقیق کلمات عاشورا و تاسوعا چیست»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن «ایکنا»، تاریخ درج مطلب: 13 شهریور 1398ش؛] [https://www.islamquest.net/fa/archive/fa99255 «معنای تاسوعا و عاشورا»، وب سایت اسلام کوئست نت، تاریخ بازدید: 1 شهریور 1401ش.]]</ref>
واژهٔ عاشورا به‌معنای روز دهم از [[ماه محرم]] آمده<ref>فراهیدی، کتاب العین، 1401ق، ص249؛ [https://www.vajehyab.com/dehkhoda/عاشورا دهخدا، لغت‌نامه ، ذیل واژۀ عاشورا، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.]</ref>] که در فرهنگ [[شیعیان]]، به‌جهت واقعهٔ شهادت [[امام حسین]] و یارانش در [[کربلا]]، روز سوگواری و ماتم است.<ref>محدثی، فرهنگ عاشورا، 1385ش، ص276.</ref> برخی، معنای عددی عاشورا را نمی‌پذیرند و معتقدند عاشورا از ریشهٔ عِشر به‌معنای معاشرت است؛ از این رو عاشورا یعنی روزی که میل به معاشرت و دوستی با فرزند [[حضرت محمد|رسول خدا]] بالا می‌گیرد و این نام‌گذاری را از ابداعات [[امام سجاد]] دانسته‌اند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3839973/معنای-دقیق-کلمات-عاشورا-و-تاسوعا-چیست «معنای دقیق کلمات عاشورا و تاسوعا چیست»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن «ایکنا»، تاریخ درج مطلب: 13 شهریور 1398ش؛] [https://www.islamquest.net/fa/archive/fa99255 «معنای تاسوعا و عاشورا»، وب سایت اسلام کوئست نت، تاریخ بازدید: 1 شهریور 1401ش.]]</ref>
==پیشینه عاشورا==
در منابع حدیثی سنی و [[شیعه]] آمده است که «عاشورا» از زمان حضرت موسی تا دورۀ پیامبری [[حضرت محمد]] مورد تعظیم بوده و از ایام‌الله شمرده می‌شد.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/53515/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-2- «پیشینه عاشورا (2)»، وب‌سایت پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.]</ref>  البته در عصر جاهلیت روز عاشورا، به‌عنوان عید شناخته می‌شد و در آن به [[جشن]] و سرور و پوشیدن لباس‌های نو، خضاب و چراغانی منازل پرداخته می‌شد. همچنین [[روزه]] گرفتن در آن روز، مورد توجه بود اما با ظهور [[اسلام]] و وجوب روزۀ [[ماه رمضان]]، آن روزه نسخ شد.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 «روز عاشورا»، وب‌سایت دانشنامۀ اسلامی، تاریخ بازدید: 7 شهریور 1401ش.]</ref>
==واقعه عاشورا==
[[پرونده:عاشورا.jpg|جایگزین=نقاشی مسیح عاشورا-محمدعلی نادری|بندانگشتی|نقاشی «مسیح عاشورا» باب الحوائج حضرت علی اصغر اثر محمدعلی نادری]]
به ‌گواه تاریخ، واقعۀ عاشورا در سال 61 هجری اتفاق افتاد. در روز دهم [[ماه محرم|محرم]]، [[امام حسین]] به همراه خانواده و یارانش در سرزمین کربلا در نبرد با سپاه کوفه، به [[شهادت]] رسیدند. در این روز حوادث زیر رخ داد:


#آمادگی برای نبرد؛
== پیشینه عاشورا ==
#اندرزهای پیش از نبرد؛
در منابع حدیثی سنی و [[شیعه]] آمده است که «عاشورا» از زمان حضرت موسی تا دورهٔ پیامبری [[حضرت محمد]] مورد تعظیم بوده و از ایام‌الله شمرده می‌شد.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/53515/پیشینه-عاشورا-2- «پیشینه عاشورا (2)»، وب‌سایت پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.]</ref> البته در عصر جاهلیت روز عاشورا، به‌عنوان عید شناخته می‌شد و در آن به [[جشن]] و سرور و پوشیدن لباس‌های نو، خضاب و چراغانی منازل پرداخته می‌شد. همچنین [[روزه]] گرفتن در آن روز، مورد توجه بود اما با ظهور [[اسلام]] و وجوب روزهٔ [[ماه رمضان]]، آن روزه نسخ شد.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/روز_عاشورا «روز عاشورا»، وب‌سایت دانشنامۀ اسلامی، تاریخ بازدید: 7 شهریور 1401ش.]</ref>
#پشیمانی حر بن یزید؛
#هجوم سراسری دشمن؛
#نبرد تن به تن
#نماز ظهر عاشورا؛
#شهادت یاران امام؛
#شهادت [[امام حسین]]؛
#حمله، غارت و آتش زدن خیمه‌ها؛
#تاختن اسب‌ها بر پیکر [[امام حسین]] و یارانش.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 «روز عاشورا»، وب‌سایت دانشنامۀ اسلامی، تاریخ بازدید: 7 شهریور 1401ش.]</ref>


==نقش بانوان در قیام عاشورا==
== واقعه عاشورا ==
[[پرونده:عاشورا.jpg|جایگزین=نقاشی مسیح عاشورا-محمدعلی نادری|بندانگشتی|نقاشی «مسیح عاشورا» باب‌الحوائج حضرت علی اصغر اثر محمدعلی نادری]]
به گواه تاریخ، واقعهٔ عاشورا در سال ۶۱ هجری اتفاق افتاد. در روز دهم [[ماه محرم|محرم]]، [[امام حسین]] به همراه خانواده و یارانش در سرزمین کربلا در نبرد با سپاه کوفه، به [[شهادت]] رسیدند. در این روز حوادث زیر رخ داد:
# آمادگی برای نبرد؛
# اندرزهای پیش از نبرد؛
# پشیمانی حر بن یزید؛
# هجوم سراسری دشمن؛
# نبرد تن به تن
# نماز ظهر عاشورا؛
# شهادت یاران امام؛
# شهادت [[امام حسین]]؛
# حمله، غارت و آتش زدن خیمه‌ها؛
# تاختن اسب‌ها بر پیکر [[امام حسین]] و یارانش.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/روز_عاشورا «روز عاشورا»، وب‌سایت دانشنامۀ اسلامی، تاریخ بازدید: 7 شهریور 1401ش.]</ref>
 
== نقش بانوان در قیام عاشورا ==
یکی از گروه‌های نقش‌آفرین در نهضت عاشورا، بانوان و زنان بودند که نقش مهمی نیز در انتقال و استمرار پیام عاشورا داشتند. این حضور بسیار وسیع بود؛ مانند:
یکی از گروه‌های نقش‌آفرین در نهضت عاشورا، بانوان و زنان بودند که نقش مهمی نیز در انتقال و استمرار پیام عاشورا داشتند. این حضور بسیار وسیع بود؛ مانند:
# '''مشارکت در [[جهاد]] و پیکار:''' مانند همراهی طوعه در کوفه با نهضت مسلم و همراهی همسران برخی از شهدای کربلا؛ حتی همسران برخی از سپاهیان کوفه مانند خولی، به نکوهش عملکرد شوهران‌شان پرداختند؛<ref>[https://www.isna.ir/news/shahrekord-42070/نقش-زنان-در-نهضت-عاشورا «نقش زنان در نهضت عاشورا»، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تاریخ درج خبر: 2 مهر 1397ش.]</ref>
# '''پیام‌رسانی:''' مانند [[حضرت زینب]]، ام‌کلثوم و حضرت سکینه که با ایراد سخنرانی‌ها و خطبه‌هایی چه در زمان اسارت و چه پس از بازگشت به مدینه، به افشاگری در مورد سیاست‌های اموی و تحریک عواطف مردم و بیداری وجدان انسان‌ها پرداختند؛<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/13266/نقش-زن-در-قیام-عاشورا-%221%22?rcIds=99825,8788,5890,5891,14378,13267 «نقش زن در قیام عاشورا»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 5 فروردین 1386ش.]</ref>
# '''روحیه‌بخشی به مجاهدان:''' مانند همسر زهیر بن قین که وی را به پیوستن و یاری سپاه [[امام حسین|حسین]] تشویق کرد؛<ref>[https://www.isna.ir/news/shahrekord-42070/نقش-زنان-در-نهضت-عاشورا «نقش زنان در نهضت عاشورا»، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تاریخ درج خبر: 2 مهر 1397ش.]</ref>
# '''شهادت:''' به گواه تاریخ؛ مادر وهب بن عبدالله کلبی و همسر عبدالله بن عمیر در سرزمین کربلا به [[شهادت]] رسیدند.<ref>محمدزاده، شهیدان جاوید، 1391ش، ص307-310.</ref>


#'''مشارکت در [[جهاد]] و پیکار:''' مانند همراهی طوعه در کوفه با نهضت مسلم و همراهی همسران برخی از شهدای کربلا؛ حتی همسران برخی از سپاهیان کوفه مانند خولی، به نکوهش عملکرد شوهران‌شان پرداختند؛<ref>[https://www.isna.ir/news/shahrekord-42070/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%87%D8%B6%D8%AA-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 «نقش زنان در نهضت عاشورا»، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تاریخ درج خبر: 2 مهر 1397ش.]</ref>
== نقش کودکان و نوجوانان در واقعهٔ عاشورا ==
#'''پیام‌رسانی:''' مانند [[حضرت زینب]]، ام‌کلثوم و حضرت سکینه که با ایراد سخنرانی‌ها و خطبه‌هایی چه در زمان اسارت و چه پس از بازگشت به مدینه، به افشاگری در مورد سیاست‌های اموی و تحریک عواطف مردم و بیداری وجدان انسان‌ها پرداختند؛<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/13266/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%85-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-%221%22?rcIds=99825,8788,5890,5891,14378,13267 «نقش زن در قیام عاشورا»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 5 فروردین 1386ش.]</ref>
در واقعهٔ عاشورا، کودکان و نوجوانان مانند بزرگ‌سالان نقش‌آفرینی داشتند؛ مانند:
#'''روحیه‌بخشی به مجاهدان:''' مانند همسر زهیر بن قین که وی را به پیوستن و یاری سپاه [[امام حسین|حسین]] تشویق کرد؛<ref>[https://www.isna.ir/news/shahrekord-42070/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%87%D8%B6%D8%AA-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 «نقش زنان در نهضت عاشورا»، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تاریخ درج خبر: 2 مهر 1397ش.]</ref>
# '''علی اصغر؛''' طفل شش‌ماههٔ حسین در این واقعه شهید شد؛
#'''شهادت:''' به گواه تاریخ؛ مادر وهب بن عبدالله کلبی و همسر عبدالله بن عمیر در سرزمین کربلا به [[شهادت]] رسیدند.<ref>محمد زاده، شهیدان جاوید، 1391ش، ص307-310.</ref>
# '''رقیه؛''' دختر سه یا چهار سالهٔ [[امام حسین]] که در خرابه شام به شهادت رسید؛
 
# '''حضرت [[امام باقر|محمد بن علی]]'''؛ فرزند [[امام سجاد]] که در واقعهٔ عاشورا سه سال و نیم داشت و صحنه عاشورا را کاملاً درک کرده بود؛<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/5764/6127/65112/فصل-ششم-کودک-و-نوجوان-و-عاشورا «کودک و نوجوانان و عاشورا»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.]</ref>
==نقش کودکان و نوجوانان در واقعۀ عاشورا==
# '''قاسم بن حسن و عبدالله بن حسن'''؛ از فرزندان [[امام حسن مجتبی]] که هر دو نوجوان بودند و هر دو در کربلا به شهادت رسیدند.
در واقعۀ عاشورا، کودکان و نوجوانان مانند بزرگ‌سالان نقش‌آفرینی داشتند؛ مانند:
# '''عون بن عبدالله و محمد بن عبدالله؛''' از فرزندان نوجوان [[حضرت زینب]] بودند که در روز عاشورا به شهادت رسیدند.<ref>[https://www.yjc.news/fa/news/7101969/کودکان-و-نوجوانان-واقعه-عاشورا-چه-کسانی-بودند «کودکان و نوجوانان واقعۀ کربلا چه کسانی بودند؟»، خبرگزاری خبرنگاران جوان، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.]</ref>


#'''علی‌ اصغر؛''' طفل شش‌ماهۀ حسین در این واقعه شهید شد؛
== تعداد شهدا و کشته‌های دشمنان در روز عاشورا ==
#'''رقیه؛''' دختر سه یا چهار سالۀ [[امام حسین]] که در خرابه شام به شهادت رسید؛
در مورد تعداد دقیق شهدای کربلا در منابع تاریخی اختلاف‌نظر وجود دارد. در کتاب دانشنامهٔ امام حسین، در گزارشی، تعداد شهدای کربلا را ۱۵۵ نفر ذکر کرده است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامهٔ امام حسین، 1388ش، ج7، ص281-291.</ref>
#'''حضرت [[امام باقر|محمد بن علی]]'''؛ فرزند [[امام سجاد]] که در واقعۀ عاشورا سه سال و نیم داشت و صحنه عاشورا را کاملاً درک کرده بود؛<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/5764/6127/65112/%D9%81%D8%B5%D9%84-%D8%B4%D8%B4%D9%85-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9-%D9%88-%D9%86%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 «کودک و نوجوانان و عاشورا»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.]</ref>
#'''قاسم بن حسن و عبدالله بن حسن'''؛ از فرزندان [[امام حسن مجتبی]] که هر دو نوجوان بودند و هر دو در کربلا به شهادت رسیدند.
#'''عون بن عبدالله و محمد بن عبدالله؛''' از فرزندان نوجوان [[حضرت زینب]] بودند که در روز عاشورا به شهادت رسیدند.<ref>[https://www.yjc.news/fa/news/7101969/%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%86%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D9%87-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86%D8%AF «کودکان و نوجوانان واقعۀ کربلا چه کسانی بودند؟»، خبرگزاری خبرنگاران جوان، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.]</ref>


==تعداد شهدا و کشته‌های دشمنان در روز عاشورا==
در مورد کشته‌شدگان سپاه یزید در منابع تاریخی گزارش‌های متفاوتی آمده است. در یکجا تعداد کشته‌های دشمن ۲۲۵ یا ۲۲۶ نفر ذکر شده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/واقعه_عاشورا_(از_نگاه_آمار) «واقعۀ عاشورا از نگاه آمار»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.]</ref> در گزارش دیگر از ابن‌شهرآشوب، تعداد کشته‌های سپاه دشمن بیش از این دانسته شده است.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/46129/عاشورا-در-آینه-آمار-و-ارقام «عاشورا در آینۀ آمار و ارقام»، وب‌سایت پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.]</ref>
در مورد تعداد دقیق شهدای کربلا در منابع تاریخی اختلاف‌نظر وجود دارد. در کتاب دانشنامۀ امام ‌حسین، در گزارشی، تعداد شهدای کربلا را 155 نفر ذکر کرده است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامۀ امام حسین، 1388ش، ج7، ص281-291.</ref>  


در مورد کشته‌شدگان سپاه یزید در منابع تاریخی گزارش‌های متفاوتی آمده است. در یکجا تعداد کشته‌های دشمن 225 یا 226 نفر ذکر شده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D9%87_%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7_(%D8%A7%D8%B2_%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1) «واقعۀ عاشورا از نگاه آمار»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.]</ref>  در گزارش دیگر از ابن‌شهرآشوب، تعداد کشته‌‌‍‌های سپاه دشمن بیش از این دانسته‌ شده است.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/46129/%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D8%A7%D8%B1%D9%82%D8%A7%D9%85 «عاشورا در آینۀ آمار و ارقام»، وب‌سایت پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.]</ref>
== اعمال روز عاشورا ==
==اعمال روز عاشورا==
[[پرونده:عاشورا (2).jpg|alt=زیارت عاشورا-کتاب دعا|بندانگشتی|متن زیارت عاشورا در کتاب دعا]]
[[پرونده:عاشورا (2).jpg|alt=زیارت عاشورا-کتاب دعا|بندانگشتی|متن زیارت عاشورا در کتاب دعا]]
در منابع دینی، اعمالی برای روز عاشورا توصیه شده است؛ از جمله:
در منابع دینی، اعمالی برای روز عاشورا توصیه شده است؛ از جمله:
# تسلیت و تعزیت گفتن [[مسلمانان]] به یکدیگر؛<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص499.</ref>
# زیارت قبر امام حسین؛<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص499.</ref>
# هزار مرتبه لعن قاتلان امام حسین با عبارت «اللهم العن قتلة الحسین علیه‌السلام»؛<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص503.</ref>
# خواندن هزار مرتبه سوره توحید؛<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص503.</ref>
# توصیهٔ بر ترک خوردن و آشامیدن؛<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص503.</ref>
# خواندن زیارت عاشورا؛<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص503.</ref>
# دست کشیدن از کسب‌وکار.<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص503.</ref>
== حکم روزه در عاشورا ==
در منابع اهل سنت، روایاتی وجود دارد که به استحباب [[روزه|روزهٔ]] عاشورا توصیه شده است.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/روز_عاشورا «روز عاشورا»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.]</ref> اما در منابع شیعه، دلیلی بر روزه‌داری در عاشورا وجود ندارد اما به خودداری از خوردن و آشامیدن تا عصر و استفاده از غذاهای ساده پس از عصر، سفارش شده است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامهٔ امام حسین، 1388ش، ج15، ص30-31.</ref>


#تسلیت و تعزیت گفتن [[مسلمانان]] به یکدیگر؛<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص499.</ref>
== ادبیات عاشورایی ==
#زیارت قبر امام حسین؛<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص499.</ref>
یکی از نمودهای واقعه عاشورا، شکل‌گیری ادبیات عاشورایی است؛ این مقوله از اواسط قرن سوم در قالب‌های تمثیل و اشاره به مقتل امام حسین و شهدای کربلا رخ نمود؛ در قرن پنجم و ششم شمسی، به‌طور جدی‌تری به این مسئله پرداخته شد.<ref>گروه مؤلفان، پرسش‌ها و پاسخ‌های برگزیده ویژه محرم، 1386ش، ص279-280؛ مجموعه مقالات کنگره بین‌المللی امام خمینی و فرهنگ عاشورا، 1375ش، ص347.</ref> در عصر [[صفویه]] اشعار و مراثی بیشتری سروده شد؛ مانند اشعار محتشم کاشانی<ref>گروه مؤلفان، پرسش‌ها و پاسخ‌های برگزیده ویژه محرم، 1386ش، ص280.</ref> و عمان سامانی.<ref>[https://shmi.ir/عاشورا-در-ادبیات-فارسی؛-از-گذشته-تا-به-ا/ «عاشورا در ادبیات فارسی؛ از گذشته تا به امروز»، هوشمند نیوز، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.]</ref> از دیگر شاعران این حوزه می‌توان به ملک‌الشعرای صبا و [[شهریار (شاعر)|شهریار]] اشاره کرد.<ref>گروه مؤلفان، پرسش‌ها و پاسخ‌های برگزیده ویژه محرم، 1386ش، ص281.</ref>
#هزار مرتبه لعن قاتلان امام حسین با عبارت «اللهم العن قتلة الحسین علیه‌السلام»؛<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص503.</ref>
#خواندن هزار مرتبه سوره توحید؛<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص503.</ref>
#توصیۀ بر ترک خوردن و آشامیدن؛<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص503.</ref>
#خواندن زیارت عاشورا؛<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص503.</ref>
#دست کشیدن از کسب‌وکار.<ref>قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص503.</ref>


==حکم روزه در عاشورا==
== عزاداری در گسترهٔ جهانی ==
در منابع اهل سنت، روایاتی وجود دارد که به استحباب [[روزه|روزۀ]] عاشورا توصیه شده است.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 «روز عاشورا»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.]</ref>  اما در منابع شیعه، دلیلی بر روزه‌داری در عاشورا وجود ندارد اما به خودداری از خوردن و آشامیدن تا عصر و استفاده از غذاهای ساده پس از عصر، سفارش شده است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامۀ امام حسین، 1388ش، ج15، ص30-31.</ref>
==ادبیات عاشورایی==
یکی از نمودهای واقعه عاشورا، شکل‌گیری ادبیات عاشورایی است؛ این مقوله از اواسط قرن سوم در قالب‌های تمثیل و اشاره به مقتل امام حسین و شهدای کربلا رخ نمود؛ در قرن پنجم و ششم شمسی، به‌طور جدی‌تری به این مسئله پرداخته شد.<ref>گروه مؤلفان، پرسش‌ها و پاسخ‌های برگزیده ویژه محرم، 1386ش، ص279-280؛ مجموعه مقالات کنگره بین‌المللی امام خمینی و فرهنگ عاشورا، 1375ش، ص347.</ref>  در عصر [[صفویه]] اشعار و مراثی بیشتری سروده شد؛ مانند اشعار محتشم کاشانی<ref>گروه مؤلفان، پرسش‌ها و پاسخ‌های برگزیده ویژه محرم، 1386ش، ص280.</ref>  و عمان سامانی.<ref>[https://shmi.ir/%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D8%9B-%D8%A7%D8%B2-%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D8%AA%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%A7/ «عاشورا در ادبیات فارسی؛ از گذشته تا به امروز»، هوشمند نیوز، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.]</ref>  از دیگر شاعران این حوزه می‌توان به ملک‌الشعرای صبا و [[شهریار (شاعر)|شهریار]] اشاره کرد.<ref>گروه مؤلفان، پرسش‌ها و پاسخ‌های برگزیده ویژه محرم، 1386ش، ص281.</ref>
==عزاداری در گسترۀ جهانی==
[[پرونده:عاشورا (3).jpg|جایگزین=ظهر عاشورا در مرکز اسلامی هامبورگ|بندانگشتی|مراسم عزاداری ظهر عاشورا در مرکز اسلامی هامبورگ، اکتبر ۲۰۱۵م]]
[[پرونده:عاشورا (3).jpg|جایگزین=ظهر عاشورا در مرکز اسلامی هامبورگ|بندانگشتی|مراسم عزاداری ظهر عاشورا در مرکز اسلامی هامبورگ، اکتبر ۲۰۱۵م]]
مراسم عزاداری در روز عاشورا منحصر به شیعیان نیست، بلکه برخی ارامنه در [[ایران]] به احترام هم‌وطنان‌شان در ده روز اول [[ماه محرم|محرم]] سیاه می‌پوشند و به عزاداری می‌پردازند. امروزه در کشورهای مختلف جهان، مراسم‌ سوگواری عاشورا برگزار می‌شود؛ همه‌ساله در مرکز اسلامی هامبورگ، مراسم [[عزاداری امام حسین|عزاداری]] و سینه‌زنی در [[تاسوعا]] و [[عاشورا]] برگزار می‌شود.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/14321/%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86 «عاشورا در جهان»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 7 بهمن 1385ش.]</ref> همچنین در کشور میانمار، به‌رغم اقلیت و در فشار بودن شیعیان، برگزاری مراسم در روز عاشورا رونق خاصی دارد.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/802904/%D8%B3%D9%86%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B7-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86/ «سنت‌های عزاداری در دورترین تقاط جهان»، خبر فوری، تاریخ درج مطلب: 14 شهریور 1398ش.]</ref> همچنین مسیحیان به جهت شباهت‌هایی که میان شهادت امام حسین و حضرت عیسی یافته‌اند، با ابراز ارادت به [[امام حسین]] به جنبه‌های آیینی عاشورا توجه داشته و هرساله اقدام به برپایی مراسم می‌کنند.<ref>[https://ido.ir/post/752372/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8-%D8%A7%D9%87%D9%84-%D8%AA%D8%B3%D9%86%D9%86-%D9%88-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86 «جایگاه عاشورا در مذهب اهل سنت و سایر ادیان»، وب‌سایت تبلیغات اسلامی، تاریخ درج مطلب: 12 مهر 1396ش.]</ref>
مراسم عزاداری در روز عاشورا منحصر به شیعیان نیست، بلکه برخی ارامنه در [[ایران]] به احترام هم‌وطنان‌شان در ده روز اول [[ماه محرم|محرم]] سیاه می‌پوشند و به عزاداری می‌پردازند. امروزه در کشورهای مختلف جهان، مراسم سوگواری عاشورا برگزار می‌شود؛ همه‌ساله در مرکز اسلامی هامبورگ، مراسم [[عزاداری امام حسین|عزاداری]] و سینه‌زنی در [[تاسوعا]] و عاشورا برگزار می‌شود.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/14321/عاشورا-در-جهان «عاشورا در جهان»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 7 بهمن 1385ش.]</ref> همچنین در کشور میانمار، به‌رغم اقلیت و در فشار بودن شیعیان، برگزاری مراسم در روز عاشورا رونق خاصی دارد.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/802904/سنت‌های-عزاداری-در-دورترین-نقاط-جهان/ «سنت‌های عزاداری در دورترین تقاط جهان»، خبر فوری، تاریخ درج مطلب: 14 شهریور 1398ش.]</ref> همچنین مسیحیان به جهت شباهت‌هایی که میان شهادت امام حسین و حضرت عیسی یافته‌اند، با ابراز ارادت به [[امام حسین]] به جنبه‌های آیینی عاشورا توجه داشته و هرساله اقدام به برپایی مراسم می‌کنند.<ref>[https://ido.ir/post/752372/جایگاه-عاشورا-در-مذهب-اهل-تسنن-و-سایر-ادیان «جایگاه عاشورا در مذهب اهل سنت و سایر ادیان»، وب‌سایت تبلیغات اسلامی، تاریخ درج مطلب: 12 مهر 1396ش.]</ref>
==پانویس==


== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
 
== منابع ==
{{آغاز منابع}}
{{آغاز منابع}}
*«پیشینه عاشورا (2)»، پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
* «پیشینه عاشورا (۲)»، پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
*«جایگاه عاشورا در مذهب اهل سنت و سایر ادیان»، وب‌سایت تبلیغات اسلامی، تاریخ درج مطلب: 12 مهر 1396ش.
* «جایگاه عاشورا در مذهب اهل سنت و سایر ادیان»، وب‌سایت تبلیغات اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۲ مهر ۱۳۹۶ش.
*«روز عاشورا»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
* «روز عاشورا»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
*«سنت‌های عزاداری در دورترین نقاط جهان»، خبر فوری، تاریخ درج مطلب: 14 شهریور 1398ش.
* «سنت‌های عزاداری در دورترین نقاط جهان»، خبر فوری، تاریخ درج مطلب: ۱۴ شهریور ۱۳۹۸ش.
*«عاشورا در ادبیات فارسی؛ از گذشته تا به امروز»، هوشمند نیوز، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
* «عاشورا در ادبیات فارسی؛ از گذشته تا به امروز»، هوشمند نیوز، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
*«عاشورا در آینۀ آمار و ارقام»، وب‌سایت پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
* «عاشورا در آینهٔ آمار و ارقام»، وب‌سایت پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
*«عاشورا در جهان»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 7 بهمن 1385ش.
* «عاشورا در جهان»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۷ بهمن ۱۳۸۵ش.
*«عزاداری در دیگر کشورها»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 24 مرداد 1401ش.
* «عزاداری در دیگر کشورها»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: ۲۴ مرداد ۱۴۰۱ش.
*«کودک و نوجوانان و عاشورا»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
* «کودک و نوجوانان و عاشورا»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
*«کودکان و نوجوانان واقعۀ کربلا چه کسانی بودند؟»، خبرگزاری خبرنگاران جوان، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
* «کودکان و نوجوانان واقعهٔ کربلا چه کسانی بودند؟»، خبرگزاری خبرنگاران جوان، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
*«معنای تاسوعا و عاشورا»، وب‌سایت اسلام کوئست نت، تاریخ بازدید: 1 شهریور 1401ش.
* «معنای تاسوعا و عاشورا»، وب‌سایت اسلام کوئست نت، تاریخ بازدید: ۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
*«معنای دقیق کلمات عاشورا و تاسوعا چیست»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن «ایکنا»، تاریخ درج مطلب: 13 شهریور 1398ش.
* «معنای دقیق کلمات عاشورا و تاسوعا چیست»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن «ایکنا»، تاریخ درج مطلب: ۱۳ شهریور ۱۳۹۸ش.
*«نقش زن در قیام عاشورا»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 5 مهر 1386ش.
* «نقش زن در قیام عاشورا»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۵ مهر ۱۳۸۶ش.
*«نقش زنان در نهضت عاشورا»، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تاریخ درج مطلب: 2 مهر 1397ش.
* «نقش زنان در نهضت عاشورا»، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تاریخ درج مطلب: ۲ مهر ۱۳۹۷ش.
*«واقعۀ عاشورا از نگاه آمار»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
* «واقعهٔ عاشورا از نگاه آمار»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
*دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامۀ دهخدا، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامهٔ دهخدا، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
*فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، مؤسسه دارالهجرة، 1401ق.
* فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، مؤسسه دارالهجرة، ۱۴۰۱ق.
*قمی، شیخ عباس، مفاتیح‌الجنان، قم، آیین دانش، چاپ هجدهم، 1390ش.
* قمی، شیخ عباس، مفاتیح‌الجنان، قم، آیین دانش، چاپ هجدهم، ۱۳۹۰ش.
*گروه مؤلفان، پرسش‌ها و پاسخ‌های برگزیدۀ ویژۀ محرم، قم، دفتر نشر معارف، چاپ سیزدهم، 1386ش.
* گروه مؤلفان، پرسش‌ها و پاسخ‌های برگزیدهٔ ویژهٔ محرم، قم، دفتر نشر معارف، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۶ش.
*مجموعه مقالات کنگره بین‌المللی امام خمینی و فرهنگ عاشورا، دفتر دوم، قم، موسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1375ش.
* مجموعه مقالات کنگره بین‌المللی امام خمینی و فرهنگ عاشورا، دفتر دوم، قم، مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۵ش.
*محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، بی‌جا، معروف، 1385ش.
* محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، بی‌جا، معروف، ۱۳۸۵ش.
*محمدزاده، مرضیه، شهیدان جاوید، بی‌جا، بصیرت، 1391ش.
* محمدزاده، مرضیه، شهیدان جاوید، بی‌جا، بصیرت، ۱۳۹۱ش.
*محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامۀ امام حسین، قم، دار الحدیث، 1388ش.
* محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام حسین، قم، دار الحدیث، ۱۳۸۸ش.
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


{{#seo:
{{#seo:
|title=عاشورا چیست؟ تاریخچه، وقایع و اعمال روز دهم محرم - ویکی زندگی
|title=عاشورا چیست؟ تاریخچه، وقایع و اعمال روز دهم محرم - ویکی زندگی
|title_mode=Replaced Title
|title_mode=Replaced Title
|keywords=عاشورا, روز عاشورا, واقعه عاشورا, عاشورا چه روزی است, عزاداری عاشورا, اعمال روز عاشورا
|keywords=عاشورا، روز عاشورا، واقعه عاشورا، عاشورا چه روزی است، عزاداری عاشورا، اعمال روز عاشورا
|description=عاشورا، دهمین روز محرم و روز شهادت امام حسین (ع) و یارانش در واقعه کربلاست. با تاریخچه، اعمال این روز مانند زیارت عاشورا و مراسم سوگواری آن در جهان آشنا شوید - ویکی زندگی
|description=عاشورا، دهمین روز محرم و روز شهادت امام حسین (ع) و یارانش در واقعه کربلاست. با تاریخچه، اعمال این روز مانند زیارت عاشورا و مراسم سوگواری آن در جهان آشنا شوید - ویکی زندگی
}}
}}
{{فرهنگ عاشورا-افقی}}
{{زمان-افقی}}
[[رده:روزها]]
[[رده:مقدسات]]

نسخهٔ ۴ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۹:۱۳

عصر عاشورا-محمود فرشچیان
عصر عاشورا؛ یکی از آثار نگارگری محمود فرشچیان

عاشورا؛ دهمین روز از ماه محرم و روز شهادت امام حسین و یارانش در کربلا.

عاشورا، روز دهم محرم، یادآور شهادت امام حسین و یارانش در کربلا و نماد سوگواری شیعیان است. این روز از زمان حضرت موسی تا پیامبری محمد به‌عنوان ایام‌الله محترم شمرده می‌شد. در واقعه عاشورا، امام حسین همراه خانواده و یارانش به شهادت رسیدند و بانوان و کودکان نیز نقش‌آفرینی کردند. تعداد شهدای کربلا در منابع تاریخی حدود ۱۵۵ نفر ذکر شده است. اعمال روز عاشورا شامل زیارت امام حسین، تسلیت گفتن، خواندن زیارت عاشورا و پرهیز از خوردن تا عصر است. عاشورا الهام‌بخش ادبیات عاشورایی، شعر و مراثی شد و مراسم عزاداری آن در ایران و جهان برگزار می‌شود، حتی در میان اقلیت‌های مذهبی مانند ارامنه و مسیحیان.

واژه‌شناسی عاشورا

واژهٔ عاشورا به‌معنای روز دهم از ماه محرم آمده[۱]] که در فرهنگ شیعیان، به‌جهت واقعهٔ شهادت امام حسین و یارانش در کربلا، روز سوگواری و ماتم است.[۲] برخی، معنای عددی عاشورا را نمی‌پذیرند و معتقدند عاشورا از ریشهٔ عِشر به‌معنای معاشرت است؛ از این رو عاشورا یعنی روزی که میل به معاشرت و دوستی با فرزند رسول خدا بالا می‌گیرد و این نام‌گذاری را از ابداعات امام سجاد دانسته‌اند.[۳]

پیشینه عاشورا

در منابع حدیثی سنی و شیعه آمده است که «عاشورا» از زمان حضرت موسی تا دورهٔ پیامبری حضرت محمد مورد تعظیم بوده و از ایام‌الله شمرده می‌شد.[۴] البته در عصر جاهلیت روز عاشورا، به‌عنوان عید شناخته می‌شد و در آن به جشن و سرور و پوشیدن لباس‌های نو، خضاب و چراغانی منازل پرداخته می‌شد. همچنین روزه گرفتن در آن روز، مورد توجه بود اما با ظهور اسلام و وجوب روزهٔ ماه رمضان، آن روزه نسخ شد.[۵]

واقعه عاشورا

نقاشی مسیح عاشورا-محمدعلی نادری
نقاشی «مسیح عاشورا» باب‌الحوائج حضرت علی اصغر اثر محمدعلی نادری

به گواه تاریخ، واقعهٔ عاشورا در سال ۶۱ هجری اتفاق افتاد. در روز دهم محرم، امام حسین به همراه خانواده و یارانش در سرزمین کربلا در نبرد با سپاه کوفه، به شهادت رسیدند. در این روز حوادث زیر رخ داد:

  1. آمادگی برای نبرد؛
  2. اندرزهای پیش از نبرد؛
  3. پشیمانی حر بن یزید؛
  4. هجوم سراسری دشمن؛
  5. نبرد تن به تن
  6. نماز ظهر عاشورا؛
  7. شهادت یاران امام؛
  8. شهادت امام حسین؛
  9. حمله، غارت و آتش زدن خیمه‌ها؛
  10. تاختن اسب‌ها بر پیکر امام حسین و یارانش.[۶]

نقش بانوان در قیام عاشورا

یکی از گروه‌های نقش‌آفرین در نهضت عاشورا، بانوان و زنان بودند که نقش مهمی نیز در انتقال و استمرار پیام عاشورا داشتند. این حضور بسیار وسیع بود؛ مانند:

  1. مشارکت در جهاد و پیکار: مانند همراهی طوعه در کوفه با نهضت مسلم و همراهی همسران برخی از شهدای کربلا؛ حتی همسران برخی از سپاهیان کوفه مانند خولی، به نکوهش عملکرد شوهران‌شان پرداختند؛[۷]
  2. پیام‌رسانی: مانند حضرت زینب، ام‌کلثوم و حضرت سکینه که با ایراد سخنرانی‌ها و خطبه‌هایی چه در زمان اسارت و چه پس از بازگشت به مدینه، به افشاگری در مورد سیاست‌های اموی و تحریک عواطف مردم و بیداری وجدان انسان‌ها پرداختند؛[۸]
  3. روحیه‌بخشی به مجاهدان: مانند همسر زهیر بن قین که وی را به پیوستن و یاری سپاه حسین تشویق کرد؛[۹]
  4. شهادت: به گواه تاریخ؛ مادر وهب بن عبدالله کلبی و همسر عبدالله بن عمیر در سرزمین کربلا به شهادت رسیدند.[۱۰]

نقش کودکان و نوجوانان در واقعهٔ عاشورا

در واقعهٔ عاشورا، کودکان و نوجوانان مانند بزرگ‌سالان نقش‌آفرینی داشتند؛ مانند:

  1. علی اصغر؛ طفل شش‌ماههٔ حسین در این واقعه شهید شد؛
  2. رقیه؛ دختر سه یا چهار سالهٔ امام حسین که در خرابه شام به شهادت رسید؛
  3. حضرت محمد بن علی؛ فرزند امام سجاد که در واقعهٔ عاشورا سه سال و نیم داشت و صحنه عاشورا را کاملاً درک کرده بود؛[۱۱]
  4. قاسم بن حسن و عبدالله بن حسن؛ از فرزندان امام حسن مجتبی که هر دو نوجوان بودند و هر دو در کربلا به شهادت رسیدند.
  5. عون بن عبدالله و محمد بن عبدالله؛ از فرزندان نوجوان حضرت زینب بودند که در روز عاشورا به شهادت رسیدند.[۱۲]

تعداد شهدا و کشته‌های دشمنان در روز عاشورا

در مورد تعداد دقیق شهدای کربلا در منابع تاریخی اختلاف‌نظر وجود دارد. در کتاب دانشنامهٔ امام حسین، در گزارشی، تعداد شهدای کربلا را ۱۵۵ نفر ذکر کرده است.[۱۳]

در مورد کشته‌شدگان سپاه یزید در منابع تاریخی گزارش‌های متفاوتی آمده است. در یکجا تعداد کشته‌های دشمن ۲۲۵ یا ۲۲۶ نفر ذکر شده است.[۱۴] در گزارش دیگر از ابن‌شهرآشوب، تعداد کشته‌های سپاه دشمن بیش از این دانسته شده است.[۱۵]

اعمال روز عاشورا

زیارت عاشورا-کتاب دعا
متن زیارت عاشورا در کتاب دعا

در منابع دینی، اعمالی برای روز عاشورا توصیه شده است؛ از جمله:

  1. تسلیت و تعزیت گفتن مسلمانان به یکدیگر؛[۱۶]
  2. زیارت قبر امام حسین؛[۱۷]
  3. هزار مرتبه لعن قاتلان امام حسین با عبارت «اللهم العن قتلة الحسین علیه‌السلام»؛[۱۸]
  4. خواندن هزار مرتبه سوره توحید؛[۱۹]
  5. توصیهٔ بر ترک خوردن و آشامیدن؛[۲۰]
  6. خواندن زیارت عاشورا؛[۲۱]
  7. دست کشیدن از کسب‌وکار.[۲۲]

حکم روزه در عاشورا

در منابع اهل سنت، روایاتی وجود دارد که به استحباب روزهٔ عاشورا توصیه شده است.[۲۳] اما در منابع شیعه، دلیلی بر روزه‌داری در عاشورا وجود ندارد اما به خودداری از خوردن و آشامیدن تا عصر و استفاده از غذاهای ساده پس از عصر، سفارش شده است.[۲۴]

ادبیات عاشورایی

یکی از نمودهای واقعه عاشورا، شکل‌گیری ادبیات عاشورایی است؛ این مقوله از اواسط قرن سوم در قالب‌های تمثیل و اشاره به مقتل امام حسین و شهدای کربلا رخ نمود؛ در قرن پنجم و ششم شمسی، به‌طور جدی‌تری به این مسئله پرداخته شد.[۲۵] در عصر صفویه اشعار و مراثی بیشتری سروده شد؛ مانند اشعار محتشم کاشانی[۲۶] و عمان سامانی.[۲۷] از دیگر شاعران این حوزه می‌توان به ملک‌الشعرای صبا و شهریار اشاره کرد.[۲۸]

عزاداری در گسترهٔ جهانی

ظهر عاشورا در مرکز اسلامی هامبورگ
مراسم عزاداری ظهر عاشورا در مرکز اسلامی هامبورگ، اکتبر ۲۰۱۵م

مراسم عزاداری در روز عاشورا منحصر به شیعیان نیست، بلکه برخی ارامنه در ایران به احترام هم‌وطنان‌شان در ده روز اول محرم سیاه می‌پوشند و به عزاداری می‌پردازند. امروزه در کشورهای مختلف جهان، مراسم سوگواری عاشورا برگزار می‌شود؛ همه‌ساله در مرکز اسلامی هامبورگ، مراسم عزاداری و سینه‌زنی در تاسوعا و عاشورا برگزار می‌شود.[۲۹] همچنین در کشور میانمار، به‌رغم اقلیت و در فشار بودن شیعیان، برگزاری مراسم در روز عاشورا رونق خاصی دارد.[۳۰] همچنین مسیحیان به جهت شباهت‌هایی که میان شهادت امام حسین و حضرت عیسی یافته‌اند، با ابراز ارادت به امام حسین به جنبه‌های آیینی عاشورا توجه داشته و هرساله اقدام به برپایی مراسم می‌کنند.[۳۱]

پانویس

  1. ↑ فراهیدی، کتاب العین، 1401ق، ص249؛ دهخدا، لغت‌نامه ، ذیل واژۀ عاشورا، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
  2. ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، 1385ش، ص276.
  3. ↑ «معنای دقیق کلمات عاشورا و تاسوعا چیست»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن «ایکنا»، تاریخ درج مطلب: 13 شهریور 1398ش؛ «معنای تاسوعا و عاشورا»، وب سایت اسلام کوئست نت، تاریخ بازدید: 1 شهریور 1401ش.]
  4. ↑ «پیشینه عاشورا (2)»، وب‌سایت پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
  5. ↑ «روز عاشورا»، وب‌سایت دانشنامۀ اسلامی، تاریخ بازدید: 7 شهریور 1401ش.
  6. ↑ «روز عاشورا»، وب‌سایت دانشنامۀ اسلامی، تاریخ بازدید: 7 شهریور 1401ش.
  7. ↑ «نقش زنان در نهضت عاشورا»، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تاریخ درج خبر: 2 مهر 1397ش.
  8. ↑ «نقش زن در قیام عاشورا»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 5 فروردین 1386ش.
  9. ↑ «نقش زنان در نهضت عاشورا»، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تاریخ درج خبر: 2 مهر 1397ش.
  10. ↑ محمدزاده، شهیدان جاوید، 1391ش، ص307-310.
  11. ↑ «کودک و نوجوانان و عاشورا»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
  12. ↑ «کودکان و نوجوانان واقعۀ کربلا چه کسانی بودند؟»، خبرگزاری خبرنگاران جوان، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
  13. ↑ محمدی ری‌شهری، دانشنامهٔ امام حسین، 1388ش، ج7، ص281-291.
  14. ↑ «واقعۀ عاشورا از نگاه آمار»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
  15. ↑ «عاشورا در آینۀ آمار و ارقام»، وب‌سایت پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
  16. ↑ قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص499.
  17. ↑ قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص499.
  18. ↑ قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص503.
  19. ↑ قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص503.
  20. ↑ قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص503.
  21. ↑ قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص503.
  22. ↑ قمی، مفاتیح‌الجنان، 1390ش، ص503.
  23. ↑ «روز عاشورا»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
  24. ↑ محمدی ری‌شهری، دانشنامهٔ امام حسین، 1388ش، ج15، ص30-31.
  25. ↑ گروه مؤلفان، پرسش‌ها و پاسخ‌های برگزیده ویژه محرم، 1386ش، ص279-280؛ مجموعه مقالات کنگره بین‌المللی امام خمینی و فرهنگ عاشورا، 1375ش، ص347.
  26. ↑ گروه مؤلفان، پرسش‌ها و پاسخ‌های برگزیده ویژه محرم، 1386ش، ص280.
  27. ↑ «عاشورا در ادبیات فارسی؛ از گذشته تا به امروز»، هوشمند نیوز، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
  28. ↑ گروه مؤلفان، پرسش‌ها و پاسخ‌های برگزیده ویژه محرم، 1386ش، ص281.
  29. ↑ «عاشورا در جهان»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 7 بهمن 1385ش.
  30. ↑ «سنت‌های عزاداری در دورترین تقاط جهان»، خبر فوری، تاریخ درج مطلب: 14 شهریور 1398ش.
  31. ↑ «جایگاه عاشورا در مذهب اهل سنت و سایر ادیان»، وب‌سایت تبلیغات اسلامی، تاریخ درج مطلب: 12 مهر 1396ش.

منابع

  • «پیشینه عاشورا (۲)»، پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
  • «جایگاه عاشورا در مذهب اهل سنت و سایر ادیان»، وب‌سایت تبلیغات اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۲ مهر ۱۳۹۶ش.
  • «روز عاشورا»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
  • «سنت‌های عزاداری در دورترین نقاط جهان»، خبر فوری، تاریخ درج مطلب: ۱۴ شهریور ۱۳۹۸ش.
  • «عاشورا در ادبیات فارسی؛ از گذشته تا به امروز»، هوشمند نیوز، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
  • «عاشورا در آینهٔ آمار و ارقام»، وب‌سایت پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
  • «عاشورا در جهان»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۷ بهمن ۱۳۸۵ش.
  • «عزاداری در دیگر کشورها»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: ۲۴ مرداد ۱۴۰۱ش.
  • «کودک و نوجوانان و عاشورا»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
  • «کودکان و نوجوانان واقعهٔ کربلا چه کسانی بودند؟»، خبرگزاری خبرنگاران جوان، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
  • «معنای تاسوعا و عاشورا»، وب‌سایت اسلام کوئست نت، تاریخ بازدید: ۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
  • «معنای دقیق کلمات عاشورا و تاسوعا چیست»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن «ایکنا»، تاریخ درج مطلب: ۱۳ شهریور ۱۳۹۸ش.
  • «نقش زن در قیام عاشورا»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۵ مهر ۱۳۸۶ش.
  • «نقش زنان در نهضت عاشورا»، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تاریخ درج مطلب: ۲ مهر ۱۳۹۷ش.
  • «واقعهٔ عاشورا از نگاه آمار»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامهٔ دهخدا، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
  • فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، مؤسسه دارالهجرة، ۱۴۰۱ق.
  • قمی، شیخ عباس، مفاتیح‌الجنان، قم، آیین دانش، چاپ هجدهم، ۱۳۹۰ش.
  • گروه مؤلفان، پرسش‌ها و پاسخ‌های برگزیدهٔ ویژهٔ محرم، قم، دفتر نشر معارف، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۶ش.
  • مجموعه مقالات کنگره بین‌المللی امام خمینی و فرهنگ عاشورا، دفتر دوم، قم، مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۵ش.
  • محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، بی‌جا، معروف، ۱۳۸۵ش.
  • محمدزاده، مرضیه، شهیدان جاوید، بی‌جا، بصیرت، ۱۳۹۱ش.
  • محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام حسین، قم، دار الحدیث، ۱۳۸۸ش.


برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:عاشورا&oldid=31057»