پرش به محتوا

پیش‌نویس:نقش مادری: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
ابرابزار
زدن لینک داخلی
خط ۱: خط ۱:
{{درشت|'''نقش مادری؛'''}} مجموعه الگوهای رفتاری مورد انتظار از موقعیت مادری.{{سخ}}
{{درشت|'''نقش مادری؛'''}} مجموعه الگوهای رفتاری مورد انتظار از موقعیت مادری.
ویژگی‌های طبیعی زنان مانند: فرزندخواهی، [[مهرورزی]] و دلبستگی به فرزندان، مراقبت از آنان<ref>[https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=254016 . نوری، «نقش مادری در آموزه‌های قرآنی»، 1393ش، ص1.]</ref> و پاسخ‌گویی به نیازهای جسمی و روحی آنان با هدف رشد و تعالی صحیح فرزند را نقش مادری گویند. نقش مادری با توجه به تفاوت‌های فرهنگی، اجتماعی و مذهبی دارای رویکردهای مختلفی است. نقش مادری در کنار نقش همسری، مهم‌ترین نقشی است که زنان در [[خانواده]] بر عهده می‌گیرند. مادران از منظر اندیشمندان [[مسلمان]]، جامعه‌سازانی هستند که فعالیت آنها به صلاح و فساد جامعه منتهی می‌شود.<ref>[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=563151 . افضلی و انتظاری، «جایگاه مادری از منظر شهید مطهری در مقایسه با فمینیسم»، 1399ش، ص2.]</ref> توجه به این جایگاه زنان در خانواده نقش به‌سزایی در تربیت فرزندان و انسجام بنیان خانواده دارد.<ref>[https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=254016 . نوری، «نقش مادری در آموزه‌های قرآنی»، 1393ش، ص3.]</ref>


== اهمیت نقش مادری ==
ویژگی‌های طبیعی زنان مانند: فرزندخواهی، مهرورزی و دلبستگی به فرزندان، مراقبت از آنان<ref>[https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=254016 . نوری، «نقش مادری در آموزه‌های قرآنی»، 1393ش، ص1.]</ref> و پاسخ‌گویی به نیازهای جسمی و روحی آنان با هدف رشد و تعالی صحیح فرزند را نقش مادری گویند. نقش مادری با توجه به تفاوت‌های فرهنگی، اجتماعی و مذهبی دارای رویکردهای مختلفی است. نقش مادری در کنار [[نقش همسری زن|نقش همسری]]، مهم‌ترین نقشی است که زنان در [[خانواده]] بر عهده می‌گیرند. مادران از منظر اندیشمندان [[مسلمان]]، جامعه‌سازانی هستند که فعالیت آنها به صلاح و فساد جامعه منتهی می‌شود.<ref>[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=563151 . افضلی و انتظاری، «جایگاه مادری از منظر شهید مطهری در مقایسه با فمینیسم»، 1399ش، ص2.]</ref> توجه به این جایگاه زنان در خانواده نقش به‌سزایی در [[تربیت]] فرزندان و انسجام بنیان خانواده دارد.<ref>[https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=254016 . نوری، «نقش مادری در آموزه‌های قرآنی»، 1393ش، ص3.]</ref>
مادر به‌عنوان مهم‌ترین رکن محبتی در [[خانواده]]، نقش أثرگذاری در ایجاد آرامش در محیط خانه، الفت و مودت میان اعضای خانواده دارد. اهمیت‌دادن به نقش مادری در خانواده و به‌تبع آن در نظام اجتماعی، یکی از مهم‌ترین عوامل در پیشرفت و ترقی یک جامعه به‌شمار می‌رود. تکریم مادر و نقش مادری، تأمین نیاز مادی، عاطفی و قدرشناسی از زحمات و احساسات آنها سبب ارزشمندی نقش مادر در نظام خانواده و اجتماع می‌شود. توجه به نقش مادر سبب می‌شود زنان بر نقش مادری خود در نظام خانوادگی و تأثیر آن در نظام اجتماعی تمرکز بیشتری کرده و آن را یک ارزش و جایگاه بالا برای خود محسوب کنند.<ref>. منجم، زن- مادر، نگاهی متفاوت به مسئله زن، 1381ش. ص39</ref>


== ارزش مادر در اسلام ==
==اهمیت نقش مادری==
جایگاه [[مادر]] در آموزه‌های [[اسلام]] از اهمیت بالایی برخوردار است و شمار زیادی از آیات [[قرآن]] و روایات به احترام و اکرام مادر پرداخته‌اند. [[دین اسلام]] نقش مادری را نمودی عالی از کمال زن معرفی کرده و پاداش معنوی زیادی را برای آن در نظر گرفته است.<ref>[https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=254016 . نوری، «نقش مادری در آموزه‌های قرآنی»، 1393ش، ص7.]</ref> دین اسلام با نگرشی کمال‌گرا به جایگاه و حقوق مادران و نقش مادری در دوران بارداری و پرورش فرزند پرداخته و بسیاری از نگرش‌های منفی در این زمینه را نفی کرده است.<ref>. علاسوند، زن در اسلام، 1390ش، ص62.</ref> اسلام ایفای نقش مادر را با عناوینی مانند از خود گذشتگی، [[صبر]]، [[تقوا]]، [[عفت]] و اخلاق نیکو تعبیر کرده است. دین اسلام با تأیید اشتغال زنان همراه با حفظ کرامت و جایگاه ارزشمند آنها، خواستار توجه به اولویت نقش همسری و مادریِ زنان و پررنگ بودن نقش آنها<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/12/23/1026398/جایگاه-زنان-و-مادران-از-دیدگاه-آیت-الله-جوادی-آملی . «جایگاه زنان و مادران از دیدگاه آیت‌الله جوادی‌آملی»، وب‌سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: 21 تیر 1401ش.]</ref> در محیط خانواده است و این بر خلاف انگاره‌هایی است که ایفای نقش مادری را مانع پیشرفت زنان در تحصیل و کسب‌وکار می‌دانند.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/author/197340 . بستاکچی و همکاران، «تحلیل انتقادی نظریه فمینیسم قرآنی مارگوت بدران در دایرةالمعارف قرآن»، 1398ش، ص16.]</ref>
مادر به‌عنوان مهم‌ترین رکن محبتی در خانواده، نقش أثرگذاری در ایجاد آرامش در محیط [[خانه]]، الفت و مودت میان اعضای خانواده دارد. اهمیت‌دادن به [[نقش مادری]] در خانواده و به‌تبع آن در نظام اجتماعی، یکی از مهم‌ترین عوامل در پیشرفت و ترقی یک جامعه به‌شمار می‌رود. تکریم مادر و نقش مادری، تأمین نیاز مادی، عاطفی و قدرشناسی از زحمات و احساسات آنها سبب ارزشمندی نقش مادر در نظام خانواده و اجتماع می‌شود. توجه به نقش مادر سبب می‌شود زنان بر نقش مادری خود در نظام خانوادگی و تأثیر آن در نظام اجتماعی تمرکز بیشتری کرده و آن را یک ارزش و جایگاه بالا برای خود محسوب کنند.<ref>. منجم، زن- مادر، نگاهی متفاوت به مسئله زن، 1381ش. ص39</ref>


== مهم‌ترین نقش و مسئولیت زن ==
==ارزش مادر در اسلام==
جایگاه [[مادر]] در آموزه‌های [[اسلام]] از اهمیت بالایی برخوردار است و شمار زیادی از آیات [[قرآن]] و روایات به احترام و اکرام مادر پرداخته‌اند. [[دین]] اسلام نقش مادری را نمودی عالی از کمال زن معرفی کرده و پاداش معنوی زیادی را برای آن در نظر گرفته است.<ref>[https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=254016 . نوری، «نقش مادری در آموزه‌های قرآنی»، 1393ش، ص7.]</ref>
 
دین اسلام با نگرشی کمال‌گرا به جایگاه و حقوق مادران و نقش مادری در دوران [[بارداری]] و [[فرزندپروری|پرورش فرزند]] پرداخته و بسیاری از نگرش‌های منفی در این زمینه را نفی کرده است.<ref>. علاسوند، زن در اسلام، 1390ش، ص62.</ref> اسلام ایفای نقش مادر را با عناوینی مانند از خود گذشتگی، [[صبر]]، [[تقوا]]، [[عفت]] و [[اخلاق]] نیکو تعبیر کرده است. دین اسلام با تأیید [[اشتغال زنان]] همراه با حفظ [[کرامت]] و جایگاه ارزشمند آنها، خواستار توجه به اولویت نقش همسری و مادریِ زنان و پررنگ بودن نقش آنها<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/12/23/1026398/جایگاه-زنان-و-مادران-از-دیدگاه-آیت-الله-جوادی-آملی . «جایگاه زنان و مادران از دیدگاه آیت‌الله جوادی‌آملی»، وب‌سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: 21 تیر 1401ش.]</ref> در محیط خانواده است و این بر خلاف انگاره‌هایی است که ایفای نقش مادری را مانع پیشرفت زنان در [[تحصیل زن|تحصیل]] و کسب‌وکار می‌دانند.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/author/197340 . بستاکچی و همکاران، «تحلیل انتقادی نظریه فمینیسم قرآنی مارگوت بدران در دایرةالمعارف قرآن»، 1398ش، ص16.]</ref>
 
==مهم‌ترین نقش و مسئولیت زن==
یکی از مهم‌ترین نقش‌ها و مسئولیت‌های زن، نقش مادری است. از مهم‌ترین مسئولیت‌های مادر عبارت‌اند از:
یکی از مهم‌ترین نقش‌ها و مسئولیت‌های زن، نقش مادری است. از مهم‌ترین مسئولیت‌های مادر عبارت‌اند از:
# ایجاد محیط امن برای فرزندان در دوره‌های مختلف سنی؛
#ایجاد محیط امن برای فرزندان در دوره‌های مختلف سنی؛
# تأمین نیاز عاطفی و روحی فرزندان؛
#تأمین نیاز عاطفی و روحی فرزندان؛
# آموزش ویژگی‌های اخلاقی و احترام متقابل به فرزندان؛
#آموزش ویژگی‌های اخلاقی و احترام متقابل به فرزندان؛
# تقویت عقاید دینی و مذهبی فرزندان؛
#تقویت عقاید دینی و مذهبی فرزندان؛
# شناخت درست فرزندان و نیازهای آنها.<ref>. مطهری، تعلیم و تربیت، 1365ش، ص110-115.</ref>
#شناخت درست فرزندان و نیازهای آنها.<ref>. مطهری، تعلیم و تربیت، 1365ش، ص110-115.</ref>
 
تأثیر شگرف مادران در [[زندگی]] فرزندان از دوران بارداری و نوزادی تا [[جوانی]] و حتی میان‌سالی و پیری، انکارناپذیر است. مادر با تحمل ۹ ماه بارداری سختی‌ها و خطرات بسیاری را می‌پذیرد که گاهی او را تا آستانه مرگ، پیش می‌برد.<ref>[https://yariway.com/blog/mother-role/ مهم‌ترین نقش و مسئولیت مادر در خانواده چیست»، وب سایت yariway، تاریخ بازدید: 1 تیر 1401ش.]</ref> در سال‌های اول نوزادی و کودکی به‌دلیل وابستگی غذایی و مراقبتی [[کودک]] به [[مادر]]، لازم است توجه مادر نسبت به کودک خود بیشتر باشد.<ref>اسپاگ، تغذیه، تربیت و نگهداری کودک، 1362ش، ص268.</ref>
 
این امر تأثیر به‌سزایی در ایجاد امنیت، ارزشمندی، [[اعتماد به نفس]] و آرامش روحی و عاطفی فرزندان دارد. فرزندان به‌منظور تعلیم و [[تربیت]] بهتر در محیط‌های آموزشی، [[مدرسه|مدارس]] و دانشگاه‌ها، نیازمند رابطه مثبت و امن با والدین خود هستند. مادر با ایجاد محیطی پر از آرامش و آسودگی خیال برای فرزندان خود در نظام [[خانواده]]، می‌تواند بهترین شرایط را برای تراوش و پرورش استعداد فرزند خود فراهم آورد و زمینه‌ساز سلامت روحی و جسمی فرزند و پیشرفت‌های تحصیلی و شغلی او باشد.<ref>اسپاگ، تغذیه، تربیت و نگهداری کودک، 1362ش، ص268.</ref>


تأثیر شگرف مادران در زندگی فرزندان از دوران [[بارداری]] و نوزادی تا جوانی و حتی میان‌سالی و پیری، انکارناپذیر است. مادر با تحمل ۹ ماه بارداری سختی‌ها و خطرات بسیاری را می‌پذیرد که گاهی او را تا آستانه مرگ، پیش می‌برد.<ref>[https://yariway.com/blog/mother-role/ مهم‌ترین نقش و مسئولیت مادر در خانواده چیست»، وب سایت yariway، تاریخ بازدید: 1 تیر 1401ش.]</ref> در سال‌های اول نوزادی و کودکی به‌دلیل وابستگی غذایی و مراقبتی [[کودک]] به [[مادر]]، لازم است توجه مادر نسبت به کودک خود بیشتر باشد. این امر تأثیر به‌سزایی در ایجاد امنیت، ارزشمندی، اعتماد به نفس و آرامش روحی و عاطفی فرزندان دارد. فرزندان به‌منظور تعلیم و تربیت بهتر در محیط‌های آموزشی، مدارس و دانشگاه‌ها، نیازمند رابطه مثبت و امن با والدین خود هستند. مادر با ایجاد محیطی پر از آرامش و آسودگی خیال برای فرزندان خود در نظام [[خانواده]]، می‌تواند بهترین شرایط را برای تراوش و پرورش استعداد فرزند خود فراهم آورد و زمینه‌ساز سلامت روحی و جسمی فرزند و پیشرفت‌های تحصیلی و شغلی او باشد.<ref>اسپاگ، تغذیه، تربیت و نگهداری کودک، 1362ش، ص268.</ref>
==حقوق مادران==
در جوامع مختلف، حقوق قانونی مادران در قبال خانواده و فرزندان به‌شیوهای گوناگونی تعریف شده است. در بسیاری از جوامع، والدین یا مادر اجازه دارند تا دربارهٔ تحصیل، [[دین]]، مراقبت‌های پزشکی و محل زندگی کودک خود، تصمیم بگیرند.<ref>. منجم، زن- مادر، نگاهی متفاوت به مسئله زن، 1381ش، ص95.</ref> همچنین حقوق [[زایمان]]، [[شیردهی]]، نگهداری از فرزندان و حقوق خانوادگی از جمله حقوق مرتبط با مادر است. اکرام جایگاه مادران در نظام اجتماعی و خانوادگی، توجه به اشتغال مادران، حمایت‌های قانونی و ارائه خدمات مالی و رفاهی به مادران هم از طرف دولت و هم از طرف [[پدر]] خانواده از جمله مسائلی است، که منجر به تثبیت نقش مادری زنان در نظام خانواده و جامعه می‌شود.<ref>[https://civilica.com/doc/1033878/ قاسم‌زاده و ستایش‌پور،  «حق مادری در قوانین موضوعه ایران»، 1399ش، ص2.]</ref>


== حقوق مادران ==
==نقش مادری از منظر اندیشمندان مسلمان==
در جوامع مختلف، حقوق قانونی مادران در قبال [[خانواده]] و فرزندان به‌شیوهای گوناگونی تعریف شده است. در بسیاری از جوامع، والدین یا مادر اجازه دارند تا دربارهٔ تحصیل، دین، مراقبت‌های پزشکی و محل زندگی کودک خود، تصمیم بگیرند.<ref>. منجم، زن- مادر، نگاهی متفاوت به مسئله زن، 1381ش، ص95.</ref> همچنین حقوق [[زایمان]]، [[شیردهی]]، نگهداری از فرزندان و حقوق خانوادگی از جمله حقوق مرتبط با [[مادر]] است. اکرام جایگاه مادران در نظام اجتماعی و خانوادگی، توجه به اشتغال مادران، حمایت‌های قانونی و ارائه خدمات مالی و رفاهی به مادران هم از طرف دولت و هم از طرف [[پدر]] خانواده از جمله مسائلی است، که منجر به تثبیت نقش مادری زنان در نظام خانواده و [[جامعه]] می‌شود.<ref>[https://civilica.com/doc/1033878/ قاسم‌زاده و ستایش‌پور،  «حق مادری در قوانین موضوعه ایران»، 1399ش، ص2.]</ref>
از دیدگاه بسیاری از عالمان، اندیشمندان و بزرگان دینی نقش مادر در رشد، تربیت فرزندان و پیشرفت جوامع بسیار مشهود است. از منظر آیت‌الله جوادی آملی این زنان هستند که جامعه را تربیت می‌کنند و از میان نقش‌های مختلفی که بر عهدۀ زنان است، نقش مادری از بقیه وظایف آنها برای [[خانواده]] و اجتماع مهم‌تر است.<ref>. جوادی‌آملی، زن در آیینه جلال و جمال، 1387ش، ص136.</ref>


== نقش مادری از منظر اندیشمندان مسلمان ==
اصلی‌ترین و مهم‌ترین وظیفهٔ زن، مادر شدن است. هفت سالی که کودک تحت تربیت مستقیم مادر است، حیاتی‌ترین دوران شکل‌گیری شخصیت روحی و فکری کودک را تشکیل می‌دهد.<ref>جوادی‌آملی، زن در آیینه جلال و جمال، 1387ش، ص137.</ref> از منظر [[امام خمینی]] مادران به‌عنوان محور کانون خانواده، نقش مؤثرتری در تفهیم ارزش‌ها و قواعد به کودکان دارند که این امر در سعادت و شقاوت جامعه نیز اثرگذار است. مادر، مربی انسان‌ها است و با تربیت صحیح فرزندان می‌تواند کشوری را آباد کند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/5659/6793/81329/نقش-مادران-در-سعادت-جامعه-از-دیدگاه-امام-خمینی%22ره%22%22قسمت-دوم%22 . سعیدی، «نقش مادران در سعادت جامعه از دیدگاه امام خمینی(ره)»، 1388ش، ص3.]</ref>
از دیدگاه بسیاری از عالمان، اندیشمندان و بزرگان دینی نقش [[مادر]] در رشد، تربیت فرزندان و پیشرفت جوامع بسیار مشهود است. از منظر آیت‌الله جوادی آملی این زنان هستند که جامعه را تربیت می‌کنند و از میان نقش‌های مختلفی که بر عهدة زنان است، نقش مادری از بقیه وظایف آنها برای [[خانواده]] و اجتماع مهم‌تر است.<ref>. جوادی‌آملی، زن در آیینه جلال و جمال، 1387ش، ص136.</ref> اصلی‌ترین و مهم‌ترین وظیفهٔ زن، مادر شدن است. هفت سالی که کودک تحت تربیت مستقیم مادر است، حیاتی‌ترین دوران شکل‌گیری شخصیت روحی و فکری کودک را تشکیل می‌دهد.<ref>جوادی‌آملی، زن در آیینه جلال و جمال، 1387ش، ص137.</ref> از منظر [[امام خمینی]] مادران به‌عنوان محور کانون خانواده، نقش مؤثرتری در تفهیم ارزش‌ها و قواعد به کودکان دارند که این امر در سعادت و شقاوت جامعه نیز اثرگذار است. مادر، مربی انسان‌ها است و با تربیت صحیح فرزندان می‌تواند کشوری را آباد کند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/5659/6793/81329/نقش-مادران-در-سعادت-جامعه-از-دیدگاه-امام-خمینی%22ره%22%22قسمت-دوم%22 . سعیدی، «نقش مادران در سعادت جامعه از دیدگاه امام خمینی(ره)»، 1388ش، ص3.]</ref>


به‌عقیدة بزرگان دینی، کاهش نقش مادری در نظام [[خانواده]] و واگذاری کودکان به مراکز نگهداری موقت مانند مهد کودک، احساسات و عواطف میان [[مادر]] و فرزند را کم کرده و تبعات روحی و جسمی بسیاری را هم برای کودک و هم برای مادر به‌دنبال خواهد داشت. پرورش استعدادهای روحی، معنوی و فکری کودکان در محیط خانواده، با نقش‌آفرینی والدین خصوصاً مادر امکان‌پذیر است و مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز تحصیلی گوناگون نقش کمتری را ایفا می‌کنند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/12/23/1026398/جایگاه-زنان-و-مادران-از-دیدگاه-آیت-الله-جوادی-آملی . «جایگاه زنان و مادران از دیدگاه آیت‌الله جوادی‌آملی»، وب‌سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: 21 تیر 1401ش.]</ref>
به‌عقیدۀ بزرگان دینی، کاهش نقش مادری در نظام خانواده و واگذاری کودکان به [[مرکز نگهداری کودکان|مراکز نگهداری]] موقت مانند [[مهد کودک]]، [[احساس|احساسات]] و عواطف میان مادر و فرزند را کم کرده و تبعات روحی و جسمی بسیاری را هم برای کودک و هم برای مادر به‌دنبال خواهد داشت. پرورش استعدادهای روحی، معنوی و فکری کودکان در محیط خانواده، با نقش‌آفرینی والدین خصوصاً مادر امکان‌پذیر است و مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز تحصیلی گوناگون نقش کمتری را ایفا می‌کنند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/12/23/1026398/جایگاه-زنان-و-مادران-از-دیدگاه-آیت-الله-جوادی-آملی . «جایگاه زنان و مادران از دیدگاه آیت‌الله جوادی‌آملی»، وب‌سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: 21 تیر 1401ش.]</ref>


== نقش مادری در تأمین مصالح پنجگانه دین ==
==نقش مادری در تأمین مصالح پنجگانه دین==
علاو بر آن بسیاری از اندیشمندان حوزهٔ دین، مصالح پنج‌گانه حفظ «دین»، «نفس»، «نسل»، «عقل» و «مال» را در حیطهٔ رسالت مادری بررسی می‌کنند:
بسیاری از اندیشمندان حوزهٔ دین، مصالح پنج‌گانه حفظ «دین»، «نفس»، «نسل»، «عقل» و «مال» را در حیطهٔ رسالت مادری بررسی می‌کنند:
# رسالت مادری در حفظ دین: مادر مبنای حفظ دین و تربیت و آموزش دینی در فرزند است. در حقیقت، این مادر است که در کودکی، تفکری را در قالب ذهن انسان قرار می‌دهد و فرد در بزرگسالی به دفاع از آن برمی‌خیزد.
#رسالت مادری در حفظ دین: مادر مبنای حفظ دین و [[تربیت دینی کودک|تربیت و آموزش دینی]] در فرزند است. در حقیقت، این مادر است که در کودکی، تفکری را در قالب ذهن انسان قرار می‌دهد و فرد در بزرگسالی به دفاع از آن برمی‌خیزد.
# رسالت مادری در حفظ نفس: فرزند، در بطن مادر پرورش یافته و حمل می‌شود. این مادر است که مسئولیت حفظ جان فرزند را بر عهده دارد. پس از به دنیا آمدن نوزاد نیز مسئولیت تغذیهٔ فرزند، بر عهدهٔ مادر است. در حفاظت از نسل توسط مادر، بر دو بُعد مادی و معنوی آن تأکید می‌شود.
#رسالت مادری در حفظ نفس: فرزند، در بطن مادر پرورش یافته و حمل می‌شود. این مادر است که مسئولیت حفظ جان فرزند را بر عهده دارد. پس از به دنیا آمدن نوزاد نیز مسئولیت تغذیهٔ فرزند، بر عهدهٔ مادر است. در حفاظت از نسل توسط مادر، بر دو بُعد مادی و [[معنویت|معنوی]] آن تأکید می‌شود.
# رسالت مادری در حفظ نسل: نطفه، در حدود ۲۷۰ روز مهمان رحم مادر است. دین اسلام، در موضوع حفاظت از نسل، بیشترین نقش را برای مادران قائل است. آثار وجودی مادر، در وجود کودک ظهور کرده و طفل، در برنامهٔ حیات خود، به‌صورت خودآگاه یا ناخودآگاه، تابع طینت مادر می‌شود.
#رسالت مادری در حفظ نسل: نطفه، در حدود ۲۷۰ روز مهمان رحم مادر است. دین [[اسلام]]، در موضوع حفاظت از نسل، بیشترین نقش را برای مادران قائل است. آثار وجودی مادر، در وجود کودک ظهور کرده و طفل، در برنامهٔ حیات خود، به‌صورت خودآگاه یا ناخودآگاه، تابع طینت مادر می‌شود.
# رسالت مادری در حفظ عقل: این بخش به مهارت مادران در واداشتن فرزندان خود به تفکر، اندیشه و پرورش قدرت عقلانی آنها اشاره دارد. مادر با استفاده از روش مشاهدهٔ آفرینش و دعوت کردن فرزند خود به تفکر می‌تواند زمینه‌ساز رشد عقلانی و تفکر در او شود.
#رسالت مادری در حفظ عقل: این بخش به مهارت مادران در واداشتن فرزندان خود به تفکر، اندیشه و پرورش قدرت عقلانی آنها اشاره دارد. مادر با استفاده از روش مشاهدهٔ آفرینش و دعوت کردن فرزند خود به تفکر می‌تواند زمینه‌ساز رشد عقلانی و تفکر در او شود.
# رسالت مادری در حفظ مال: زن، در موقعیت مادری، در حفظ مال باید تا آنجا پیش رود که آسیبی متوجه کیان خانواده نشود.<ref>همدانیان، «نگرهٔ مقاصد شرعی و رسالت مادری»، 1390ش، ص117-141.</ref>
#رسالت مادری در حفظ مال: زن، در موقعیت مادری، در حفظ مال باید تا آنجا پیش رود که آسیبی متوجه کیان خانواده نشود.<ref>همدانیان، «نگرهٔ مقاصد شرعی و رسالت مادری»، 1390ش، ص117-141.</ref>


== جایگاه و نقش مادری در جمهوری اسلامی ایران ==
==جایگاه و نقش مادری در جمهوری اسلامی ایران==
در [[جمهوری اسلامی ایران]]، مادری به‌عنوان محوری‌ترین نقش در [[خانواده]] که واحد بنیادین جامعه و کانون اصلی رشد و تعالی انسان است، مورد توجه و عنایت قانون‌گذاران است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/9410/112884/جایگاه-و-نقش-مادری-در-جمهوری- معین‌الاسلام، «جایگاه و نقش مادری در جمهوری اسلامی ایران»، 1383ش، ص7.]</ref> حمایت از نقش مادری و فراهم نمودن امکانات جهت ایفای صحیح این نقش کلیدی و اساسی در خانواده از مهم‌ترین وظایف حکومت اسلامی محسوب می‌شود. در اصل ۲۱ قانون اساسی، دولت موظف به اجرا و تحقق حقوق زنان با رعایت موازین اسلامی در امور زیر است:
در جمهوری اسلامی ایران، مادری به‌عنوان محوری‌ترین نقش در [[خانواده]] که واحد بنیادین جامعه و کانون اصلی رشد و تعالی انسان است، مورد توجه و عنایت قانون‌گذاران است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/9410/112884/جایگاه-و-نقش-مادری-در-جمهوری- معین‌الاسلام، «جایگاه و نقش مادری در جمهوری اسلامی ایران»، 1383ش، ص7.]</ref> حمایت از نقش مادری و فراهم نمودن امکانات جهت ایفای صحیح این نقش کلیدی و اساسی در خانواده از مهم‌ترین وظایف حکومت اسلامی محسوب می‌شود. در اصل ۲۱ [[قانون اساسی]]، دولت موظف به اجرا و تحقق [[حقوق زنان]] با رعایت موازین اسلامی در امور زیر است:
# حمایت از مادران خصوصاً در دوران بارداری و حضانت فرزندان؛
#حمایت از مادران خصوصاً در دوران [[بارداری]] و حضانت فرزندان؛
# ایجاد دادگاه صالح برای حفظ کیان و بقای خانواده؛
#ایجاد دادگاه صالح برای حفظ کیان و بقای خانواده؛
# اعطای قیمومیت فرزندان به مادران شایسته در صورت نبودن ولی شرعی؛<ref>. امامی، قانون مدنی، 1386ش، ج4، ص432.</ref>
#اعطای قیمومیت فرزندان به مادران شایسته در صورت نبودن ولی شرعی؛<ref>. امامی، قانون مدنی، 1386ش، ج4، ص432.</ref>


توجه به حقوق مادران و رسیدگی به مسائل و مشکلات آنها سبب ارتقای سطح فرهنگی، رفاه و آسایش خانواده می‌شود. به‌همین منظور قانون اساسی به وضع قوانینی در جهت حمایت از مادران توجه زیادی کرده، همچنین به بسترسازی جهت ایجاد شرایط لازم برای انجام نقش مادری پرداخته است که عبارت‌اند از:
توجه به حقوق مادران و رسیدگی به مسائل و مشکلات آنها سبب ارتقای سطح فرهنگی، رفاه و آسایش خانواده می‌شود. به‌همین منظور قانون اساسی به وضع قوانینی در جهت حمایت از مادران توجه زیادی کرده، همچنین به بسترسازی جهت ایجاد شرایط لازم برای انجام نقش مادری پرداخته است که عبارت‌اند از:
# همکاری مرد در تربیت فرزندان با همسر خود؛
#همکاری مرد در تربیت فرزندان با همسر خود؛
# استفاده مادران (بانوان باردار) از معذوریت؛
#استفاده مادران (بانوان باردار) از معذوریت؛
# حمایت از مادران در دوران شیردهی؛
#حمایت از مادران در دوران شیردهی؛
# اشتغال مادران و امکان خدمت نیمه‌وقت برای بانوان؛
#اشتغال مادران و امکان خدمت نیمه‌وقت برای بانوان؛
# حق حضانت.<ref>. [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/9410/112884/جایگاه-و-نقش-مادری-در-جمهوری- معین‌الاسلام، «جایگاه و نقش مادری در جمهوری اسلامی ایران»، 1383ش، ص2.]</ref>
#حق حضانت.<ref>. [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/9410/112884/جایگاه-و-نقش-مادری-در-جمهوری- معین‌الاسلام، «جایگاه و نقش مادری در جمهوری اسلامی ایران»، 1383ش، ص2.]</ref>


== پانویس ==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


== منابع ==
==منابع==
{{آغاز منابع}}
{{آغاز منابع}}
* اسپاک، بنیامین، تغذیه، تربیت و نگهداری کودک، ترجمه احمد میرعابدینی، تهران، چکامه، ۱۳۶۲ش.
* اسپاک، بنیامین، تغذیه، تربیت و نگهداری کودک، ترجمه احمد میرعابدینی، تهران، چکامه، ۱۳۶۲ش.

نسخهٔ ۲۷ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۱:۰۲

نقش مادری؛ مجموعه الگوهای رفتاری مورد انتظار از موقعیت مادری.

ویژگی‌های طبیعی زنان مانند: فرزندخواهی، مهرورزی و دلبستگی به فرزندان، مراقبت از آنان[۱] و پاسخ‌گویی به نیازهای جسمی و روحی آنان با هدف رشد و تعالی صحیح فرزند را نقش مادری گویند. نقش مادری با توجه به تفاوت‌های فرهنگی، اجتماعی و مذهبی دارای رویکردهای مختلفی است. نقش مادری در کنار نقش همسری، مهم‌ترین نقشی است که زنان در خانواده بر عهده می‌گیرند. مادران از منظر اندیشمندان مسلمان، جامعه‌سازانی هستند که فعالیت آنها به صلاح و فساد جامعه منتهی می‌شود.[۲] توجه به این جایگاه زنان در خانواده نقش به‌سزایی در تربیت فرزندان و انسجام بنیان خانواده دارد.[۳]

اهمیت نقش مادری

مادر به‌عنوان مهم‌ترین رکن محبتی در خانواده، نقش أثرگذاری در ایجاد آرامش در محیط خانه، الفت و مودت میان اعضای خانواده دارد. اهمیت‌دادن به نقش مادری در خانواده و به‌تبع آن در نظام اجتماعی، یکی از مهم‌ترین عوامل در پیشرفت و ترقی یک جامعه به‌شمار می‌رود. تکریم مادر و نقش مادری، تأمین نیاز مادی، عاطفی و قدرشناسی از زحمات و احساسات آنها سبب ارزشمندی نقش مادر در نظام خانواده و اجتماع می‌شود. توجه به نقش مادر سبب می‌شود زنان بر نقش مادری خود در نظام خانوادگی و تأثیر آن در نظام اجتماعی تمرکز بیشتری کرده و آن را یک ارزش و جایگاه بالا برای خود محسوب کنند.[۴]

ارزش مادر در اسلام

جایگاه مادر در آموزه‌های اسلام از اهمیت بالایی برخوردار است و شمار زیادی از آیات قرآن و روایات به احترام و اکرام مادر پرداخته‌اند. دین اسلام نقش مادری را نمودی عالی از کمال زن معرفی کرده و پاداش معنوی زیادی را برای آن در نظر گرفته است.[۵]

دین اسلام با نگرشی کمال‌گرا به جایگاه و حقوق مادران و نقش مادری در دوران بارداری و پرورش فرزند پرداخته و بسیاری از نگرش‌های منفی در این زمینه را نفی کرده است.[۶] اسلام ایفای نقش مادر را با عناوینی مانند از خود گذشتگی، صبر، تقوا، عفت و اخلاق نیکو تعبیر کرده است. دین اسلام با تأیید اشتغال زنان همراه با حفظ کرامت و جایگاه ارزشمند آنها، خواستار توجه به اولویت نقش همسری و مادریِ زنان و پررنگ بودن نقش آنها[۷] در محیط خانواده است و این بر خلاف انگاره‌هایی است که ایفای نقش مادری را مانع پیشرفت زنان در تحصیل و کسب‌وکار می‌دانند.[۸]

مهم‌ترین نقش و مسئولیت زن

یکی از مهم‌ترین نقش‌ها و مسئولیت‌های زن، نقش مادری است. از مهم‌ترین مسئولیت‌های مادر عبارت‌اند از:

  1. ایجاد محیط امن برای فرزندان در دوره‌های مختلف سنی؛
  2. تأمین نیاز عاطفی و روحی فرزندان؛
  3. آموزش ویژگی‌های اخلاقی و احترام متقابل به فرزندان؛
  4. تقویت عقاید دینی و مذهبی فرزندان؛
  5. شناخت درست فرزندان و نیازهای آنها.[۹]

تأثیر شگرف مادران در زندگی فرزندان از دوران بارداری و نوزادی تا جوانی و حتی میان‌سالی و پیری، انکارناپذیر است. مادر با تحمل ۹ ماه بارداری سختی‌ها و خطرات بسیاری را می‌پذیرد که گاهی او را تا آستانه مرگ، پیش می‌برد.[۱۰] در سال‌های اول نوزادی و کودکی به‌دلیل وابستگی غذایی و مراقبتی کودک به مادر، لازم است توجه مادر نسبت به کودک خود بیشتر باشد.[۱۱]

این امر تأثیر به‌سزایی در ایجاد امنیت، ارزشمندی، اعتماد به نفس و آرامش روحی و عاطفی فرزندان دارد. فرزندان به‌منظور تعلیم و تربیت بهتر در محیط‌های آموزشی، مدارس و دانشگاه‌ها، نیازمند رابطه مثبت و امن با والدین خود هستند. مادر با ایجاد محیطی پر از آرامش و آسودگی خیال برای فرزندان خود در نظام خانواده، می‌تواند بهترین شرایط را برای تراوش و پرورش استعداد فرزند خود فراهم آورد و زمینه‌ساز سلامت روحی و جسمی فرزند و پیشرفت‌های تحصیلی و شغلی او باشد.[۱۲]

حقوق مادران

در جوامع مختلف، حقوق قانونی مادران در قبال خانواده و فرزندان به‌شیوهای گوناگونی تعریف شده است. در بسیاری از جوامع، والدین یا مادر اجازه دارند تا دربارهٔ تحصیل، دین، مراقبت‌های پزشکی و محل زندگی کودک خود، تصمیم بگیرند.[۱۳] همچنین حقوق زایمان، شیردهی، نگهداری از فرزندان و حقوق خانوادگی از جمله حقوق مرتبط با مادر است. اکرام جایگاه مادران در نظام اجتماعی و خانوادگی، توجه به اشتغال مادران، حمایت‌های قانونی و ارائه خدمات مالی و رفاهی به مادران هم از طرف دولت و هم از طرف پدر خانواده از جمله مسائلی است، که منجر به تثبیت نقش مادری زنان در نظام خانواده و جامعه می‌شود.[۱۴]

نقش مادری از منظر اندیشمندان مسلمان

از دیدگاه بسیاری از عالمان، اندیشمندان و بزرگان دینی نقش مادر در رشد، تربیت فرزندان و پیشرفت جوامع بسیار مشهود است. از منظر آیت‌الله جوادی آملی این زنان هستند که جامعه را تربیت می‌کنند و از میان نقش‌های مختلفی که بر عهدۀ زنان است، نقش مادری از بقیه وظایف آنها برای خانواده و اجتماع مهم‌تر است.[۱۵]

اصلی‌ترین و مهم‌ترین وظیفهٔ زن، مادر شدن است. هفت سالی که کودک تحت تربیت مستقیم مادر است، حیاتی‌ترین دوران شکل‌گیری شخصیت روحی و فکری کودک را تشکیل می‌دهد.[۱۶] از منظر امام خمینی مادران به‌عنوان محور کانون خانواده، نقش مؤثرتری در تفهیم ارزش‌ها و قواعد به کودکان دارند که این امر در سعادت و شقاوت جامعه نیز اثرگذار است. مادر، مربی انسان‌ها است و با تربیت صحیح فرزندان می‌تواند کشوری را آباد کند.[۱۷]

به‌عقیدۀ بزرگان دینی، کاهش نقش مادری در نظام خانواده و واگذاری کودکان به مراکز نگهداری موقت مانند مهد کودک، احساسات و عواطف میان مادر و فرزند را کم کرده و تبعات روحی و جسمی بسیاری را هم برای کودک و هم برای مادر به‌دنبال خواهد داشت. پرورش استعدادهای روحی، معنوی و فکری کودکان در محیط خانواده، با نقش‌آفرینی والدین خصوصاً مادر امکان‌پذیر است و مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز تحصیلی گوناگون نقش کمتری را ایفا می‌کنند.[۱۸]

نقش مادری در تأمین مصالح پنجگانه دین

بسیاری از اندیشمندان حوزهٔ دین، مصالح پنج‌گانه حفظ «دین»، «نفس»، «نسل»، «عقل» و «مال» را در حیطهٔ رسالت مادری بررسی می‌کنند:

  1. رسالت مادری در حفظ دین: مادر مبنای حفظ دین و تربیت و آموزش دینی در فرزند است. در حقیقت، این مادر است که در کودکی، تفکری را در قالب ذهن انسان قرار می‌دهد و فرد در بزرگسالی به دفاع از آن برمی‌خیزد.
  2. رسالت مادری در حفظ نفس: فرزند، در بطن مادر پرورش یافته و حمل می‌شود. این مادر است که مسئولیت حفظ جان فرزند را بر عهده دارد. پس از به دنیا آمدن نوزاد نیز مسئولیت تغذیهٔ فرزند، بر عهدهٔ مادر است. در حفاظت از نسل توسط مادر، بر دو بُعد مادی و معنوی آن تأکید می‌شود.
  3. رسالت مادری در حفظ نسل: نطفه، در حدود ۲۷۰ روز مهمان رحم مادر است. دین اسلام، در موضوع حفاظت از نسل، بیشترین نقش را برای مادران قائل است. آثار وجودی مادر، در وجود کودک ظهور کرده و طفل، در برنامهٔ حیات خود، به‌صورت خودآگاه یا ناخودآگاه، تابع طینت مادر می‌شود.
  4. رسالت مادری در حفظ عقل: این بخش به مهارت مادران در واداشتن فرزندان خود به تفکر، اندیشه و پرورش قدرت عقلانی آنها اشاره دارد. مادر با استفاده از روش مشاهدهٔ آفرینش و دعوت کردن فرزند خود به تفکر می‌تواند زمینه‌ساز رشد عقلانی و تفکر در او شود.
  5. رسالت مادری در حفظ مال: زن، در موقعیت مادری، در حفظ مال باید تا آنجا پیش رود که آسیبی متوجه کیان خانواده نشود.[۱۹]

جایگاه و نقش مادری در جمهوری اسلامی ایران

در جمهوری اسلامی ایران، مادری به‌عنوان محوری‌ترین نقش در خانواده که واحد بنیادین جامعه و کانون اصلی رشد و تعالی انسان است، مورد توجه و عنایت قانون‌گذاران است.[۲۰] حمایت از نقش مادری و فراهم نمودن امکانات جهت ایفای صحیح این نقش کلیدی و اساسی در خانواده از مهم‌ترین وظایف حکومت اسلامی محسوب می‌شود. در اصل ۲۱ قانون اساسی، دولت موظف به اجرا و تحقق حقوق زنان با رعایت موازین اسلامی در امور زیر است:

  1. حمایت از مادران خصوصاً در دوران بارداری و حضانت فرزندان؛
  2. ایجاد دادگاه صالح برای حفظ کیان و بقای خانواده؛
  3. اعطای قیمومیت فرزندان به مادران شایسته در صورت نبودن ولی شرعی؛[۲۱]

توجه به حقوق مادران و رسیدگی به مسائل و مشکلات آنها سبب ارتقای سطح فرهنگی، رفاه و آسایش خانواده می‌شود. به‌همین منظور قانون اساسی به وضع قوانینی در جهت حمایت از مادران توجه زیادی کرده، همچنین به بسترسازی جهت ایجاد شرایط لازم برای انجام نقش مادری پرداخته است که عبارت‌اند از:

  1. همکاری مرد در تربیت فرزندان با همسر خود؛
  2. استفاده مادران (بانوان باردار) از معذوریت؛
  3. حمایت از مادران در دوران شیردهی؛
  4. اشتغال مادران و امکان خدمت نیمه‌وقت برای بانوان؛
  5. حق حضانت.[۲۲]

پانویس

  1. ↑ . نوری، «نقش مادری در آموزه‌های قرآنی»، 1393ش، ص1.
  2. ↑ . افضلی و انتظاری، «جایگاه مادری از منظر شهید مطهری در مقایسه با فمینیسم»، 1399ش، ص2.
  3. ↑ . نوری، «نقش مادری در آموزه‌های قرآنی»، 1393ش، ص3.
  4. ↑ . منجم، زن- مادر، نگاهی متفاوت به مسئله زن، 1381ش. ص39
  5. ↑ . نوری، «نقش مادری در آموزه‌های قرآنی»، 1393ش، ص7.
  6. ↑ . علاسوند، زن در اسلام، 1390ش، ص62.
  7. ↑ . «جایگاه زنان و مادران از دیدگاه آیت‌الله جوادی‌آملی»، وب‌سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: 21 تیر 1401ش.
  8. ↑ . بستاکچی و همکاران، «تحلیل انتقادی نظریه فمینیسم قرآنی مارگوت بدران در دایرةالمعارف قرآن»، 1398ش، ص16.
  9. ↑ . مطهری، تعلیم و تربیت، 1365ش، ص110-115.
  10. ↑ مهم‌ترین نقش و مسئولیت مادر در خانواده چیست»، وب سایت yariway، تاریخ بازدید: 1 تیر 1401ش.
  11. ↑ اسپاگ، تغذیه، تربیت و نگهداری کودک، 1362ش، ص268.
  12. ↑ اسپاگ، تغذیه، تربیت و نگهداری کودک، 1362ش، ص268.
  13. ↑ . منجم، زن- مادر، نگاهی متفاوت به مسئله زن، 1381ش، ص95.
  14. ↑ قاسم‌زاده و ستایش‌پور، «حق مادری در قوانین موضوعه ایران»، 1399ش، ص2.
  15. ↑ . جوادی‌آملی، زن در آیینه جلال و جمال، 1387ش، ص136.
  16. ↑ جوادی‌آملی، زن در آیینه جلال و جمال، 1387ش، ص137.
  17. ↑ . سعیدی، «نقش مادران در سعادت جامعه از دیدگاه امام خمینی(ره)»، 1388ش، ص3.
  18. ↑ . «جایگاه زنان و مادران از دیدگاه آیت‌الله جوادی‌آملی»، وب‌سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: 21 تیر 1401ش.
  19. ↑ همدانیان، «نگرهٔ مقاصد شرعی و رسالت مادری»، 1390ش، ص117-141.
  20. ↑ معین‌الاسلام، «جایگاه و نقش مادری در جمهوری اسلامی ایران»، 1383ش، ص7.
  21. ↑ . امامی، قانون مدنی، 1386ش، ج4، ص432.
  22. ↑ . معین‌الاسلام، «جایگاه و نقش مادری در جمهوری اسلامی ایران»، 1383ش، ص2.

منابع

  • اسپاک، بنیامین، تغذیه، تربیت و نگهداری کودک، ترجمه احمد میرعابدینی، تهران، چکامه، ۱۳۶۲ش.
  • افضلی، مرضیه و انتظاری، علی، «جایگاه مادری از منظر شهید مطهری در مقایسه با فمینیسم»، مطالعات راهبردی بسیج، دوره ۲۳، شماره ۸۶، ۱۳۹۹ش.
  • امامی، سید حسن، قانون مدنی، اسلامیه، ۱۳۸۶ش.
  • بستاکچی، افشان و همکاران، «تحلیل انتقادی نظریه فمینیسم قرآنی مارگوت بدران در دایرةالمعارف قرآن»، سفینه (ویژه زن و خانواده)، شماره ۶۴، پاییز ۱۳۹۸ش.
  • جوادی آملی، عبدالله، زن در آیینه جلال و جمال، اسراء، ۱۳۸۷ش.
  • «جایگاه زنان و مادران از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی»، وب‌سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: ۲۱ تیر ۱۴۰۱ش.
  • سعیدی، فاطمه، «نقش مادران در سعادت جامعه از دیدگاه امام خمینی (ره)»، مطالعات قرآنی جامعه، شماره ۵۸، ۱۳۸۸ش.
  • قاسم‌زاده، فاطمه و ستایش‌پور، محمد، «حق مادری در قوانین موضوعه ایران»، دومین کنفرانس ملی حقوق، علوم اجتماعی و انسانی، روان‌شناسی و مشاوره، ۱۳۹۹ش.
  • علاسوند، فریبا، زن در اسلام، قم، نشر هاجر، ۱۳۹۰ش.
  • مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت، چاپ هشتم، تهران، الزهرا، ۱۳۶۵ش.
  • معین‌الاسلام، مریم، «جایگاه و نقش مادری در جمهوری اسلامی ایران»، پیام زن، ۱۳۸۳ش.
  • منجم، رؤیا، زن- مادر، نگاهی متفاوت به مسئله زن، تهران، نشر مس، ۱۳۸۱ش.
  • «مهم‌ترین نقش و مسئولیت مادر در خانواده چیست»، وب‌سایت: yariway، تاریخ مطلب: ۲ مارس ۲۰۲۲م.
  • نوری، اعظم، «نقش مادری در آموزه‌های قرآنی»، پژوهشنامه زنان و خانواده، دوره ۲، شماره ۲، ۱۳۹۳ش.
  • همدانیان، فاطمه و دیگران، «نگرهٔ مقاصد شرعی و رسالت مادری»، پژوهش‌نامه زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال۲، شماره۱، ۱۳۹۰ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:نقش_مادری&oldid=28661»