پرش به محتوا

پیش‌نویس:تریاک: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
imported>علیرضا آزادوار
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴۱: خط ۴۱:
  {{پایان نستعلیق}}  
  {{پایان نستعلیق}}  


علاوه‌بر ادبیات رسمی، در ادبیات شفاهی فارسی‌زبانان نیز واژه‌های تریاک و افیون حضور یافته‌اند. از آن جمله می‌توان به کنایاتی همچون «افیون چشیدن» (فریب خوردن)، «تریاک زدن بر زهر شب» (کنایه از روز شدن) و تمثیلاتی مانند «دو مثقال تریاک ضرر زدن یا خوردن» (به‌معنای سخت ترساندن و ترسیدن)، «مثل تریاکی» (سخت عبوس و تلخ)، «مثل گنجشک تریاکی» (موجودی زار و نزار) «تریاک دوای همۀ دردها ست، اما خودش دردی است که درمان ندارد»، «از قند شیرین‌تر تریاک مفت»،<ref>شاملو، کتاب کوچه، ۱۳۷۹ش، ص۲۹۵-۲۹۸.</ref>  «آدم تریاکی هیچ وقت سوراخ وافورش را گم نمی‌کند»<ref>ذوالفقاری، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، ۱۳۸۸ش، ج1، ص195.</ref>  و «می‌پرست مالش را تلف می‌کند، بنگی عقلش را و تریاکی عمرش را»<ref>ذوالفقاری، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، ۱۳۸۸ش، ج2، ص1736.</ref>  اشاره کرد.<br>
علاوه‌بر ادبیات رسمی، در ادبیات شفاهی فارسی‌زبانان نیز واژه‌های تریاک و افیون حضور یافته‌اند. از آن جمله می‌توان به کنایاتی همچون «افیون چشیدن» (فریب خوردن)، «تریاک زدن بر زهر شب» (کنایه از روز شدن) و تمثیلاتی مانند «دو مثقال تریاک ضرر زدن یا خوردن» (به‌معنای سخت ترساندن و ترسیدن)، «مثل تریاکی» (سخت عبوس و تلخ)، «مثل گنجشک تریاکی» (موجودی زار و نزار) «تریاک دوای همۀ دردها ست، اما خودش دردی است که درمان ندارد»، «از قند شیرین‌تر تریاک مفت»،<ref>شاملو، کتاب کوچه، ۱۳۷۹ش، ص۲۹۵-۲۹۸.</ref>  «آدم تریاکی هیچ وقت سوراخ وافورش را گم نمی‌کند»<ref>ذوالفقاری، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، ۱۳۸۸ش، ج1، ص195.</ref>  و «می‌پرست مالش را تلف می‌کند، بنگی عقلش را و تریاکی عمرش را»<ref>ذوالفقاری، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، ۱۳۸۸ش، ج2، ص1736.</ref>  اشاره کرد.
 
<big>'''خشخاش؛'''</big> گیاه دارویی مسکن و شادی‌آور.
 
خشخاش، با نام محلی، کوکنار و تُورتُوری، گیاهی از خانوادۀ شقایقیان است. ارتفاع این گیاه علفیِ یک‌ساله به یک تا دو متر می‌رسد. خشخاش دارای ساقه‌ای روبه بالا بوده و بدون ‌کرک است و برگ‌هایی به رنگ سبزِ غبارآلود دارد. گل‌های درشت و زیبای آن، در انواع مختلف، به رنگ‌های متفاوت ولی بیشتر به رنگ سفید ارغوانی دیده می‌شود. میوۀ آن کپسول‌مانند است و درون آن تخم‌های خشخاش قرار دارد. این گیاه خاصیت‌های فراوانی دارد و برای درمان بسیاری از بیماری‌ها از آن استفاده می‌شود، ولی با این حال ریشه، برگ و شیرۀ آن که [[تریاک]] از آن تهیه می‌شود، سمی بوده و از آن برای تهیۀ داروهایی مانند مورفین و مسکن‌ها استفاده می‌شود.
 
== تاریخچۀ خشخاش ==
اولین اسناد تاریخی دربارۀ کشت این گیاه مربوط به دوران سومریان است که از آن به‌عنوان دارو و ماده‌ای نشاط‌آور استفاده می‌کردند. طبق اسناد به‌دست آمده حدود ۹۰۰ سال قبل، پزشکان عرب، تریاک را به‌عنوان ماده‌ای اعتیادآور معرفی کرده‌اند.
 
در سال ۱۸۰۳م مورفین و در سال ۱۸۷۴م هروئین از تریاک استخراج شد. شرکت بایر آلمان اولین شرکتی بود که از مورفین دارویی تهیه کرد که به‌عنوان داروی ضد سرفه، تسکین‌دهنده و درمان دردهای سینه مصرف می‌شد. بعد از مدتی به اثرات اعتیادآور آن پی ‌بردند. در همین زمان مشخص شد که مشتقات مورفین دارای آثار ضد سرفه، ضد اسهال و ضد درد است.<ref>[https://www.ashaorganic.com/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5-%DA%AF%D9%84-%D9%88-%D8%AA%D8%AE%D9%85-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4/ صدیقی، «خواص گل و تخم خشخاش»، وب‌سایت آشا ارگانیک.]</ref>
 
== فواید خشخاش ==
بهترین و مهم‌ترین مزایای خشخاش عبارت‌اند از:
 
* بهبود باروری زنان<ref>[https://namnak.com/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4.p1855 «خواص خشخاش و فواید باورنکردنی درمانی آن + ماسک پوست و مو خشخاش»، وب‌سایت نمناک.]</ref>  و سلامت جنسی آن‌ها؛<ref>[https://setare.com/fa/news/5752/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%DA%AF%D9%84-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4-%D9%88-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4-%D8%B7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AA-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4/ «معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره.]</ref>
* افزایش هضم غذا؛<ref>[https://namnak.com/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4.p1855 «خواص خشخاش و فواید باورنکردنی درمانی آن + ماسک پوست و مو خشخاش»، وب‌سایت نمناک.]</ref>
* درمان بی‌خوابی و آرام‌بخش؛<ref>[https://setare.com/fa/news/5752/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%DA%AF%D9%84-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4-%D9%88-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4-%D8%B7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AA-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4/ «معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره.]</ref>
* درمان زخم‌های دهان <ref>[https://namnak.com/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4.p1855 «خواص خشخاش و فواید باورنکردنی درمانی آن + ماسک پوست و مو خشخاش»، وب‌سایت نمناک.]</ref> و خنک‌کنندۀ بدن؛ <ref>[https://setare.com/fa/news/5752/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%DA%AF%D9%84-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4-%D9%88-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4-%D8%B7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AA-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4/ «معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره.]</ref>
* تقویت و افزایش انرژی و همچنین کمک به جذب کلسیم در بدن؛
* بهبود سلامت مغز و کاهش‌دهندۀ اختلال شناختی؛
* تقویت استخوان‌ها؛
* کاهش فشارخون و تنظیم آن؛
* تقویت سیستم ایمنی بدن؛
* کاهش کلسترول و کمک به بهبود سلامت قلب؛
* درمان دیابت؛
* بهبود سلامت چشم و بینایی؛
* مبارزه با تومورها و جلوگیری از سرطان؛<ref>[https://namnak.com/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4.p1855 «خواص خشخاش و فواید باورنکردنی درمانی آن + ماسک پوست و مو خشخاش»، وب‌سایت نمناک.]</ref>
* درمان سنگ کلیه؛
* بهبود عمل‌کرد تیروئید؛
* دارای اثرات ضد درد؛
* سلامت پوست و مرطوب‌کننده و پاک‌کنندۀ آن؛
* درمان اگزما و التهاب؛
* درمان شورۀ سر و تقویت رشد مو؛
* درمان آسم و تنفس بهتر؛
* جلوگیری از سرفه و سردرد ناشی از آن و هم‌چنین کاهش خلط؛
* کاهش گلودرد و التهاب؛
* جلوگیری از کم‌خونی و سرگیجه‌های غیر منتظره؛<ref>[https://setare.com/fa/news/5752/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%DA%AF%D9%84-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4-%D9%88-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4-%D8%B7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AA-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4/ «معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره.]</ref>
 
== عوارض و اثرات جانبی خشخاش ==
با وجود مزایای زیاد دانه‌های خشخاش، برخی عوارض نیز برای آن ذکر شده است مانند:
 
* آلرژی؛
* استفراغ؛
* ورم چشم؛
* قرمزی پوست؛
* مشکلات تنفسی؛<ref>[https://setare.com/fa/news/5752/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%DA%AF%D9%84-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4-%D9%88-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4-%D8%B7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AA-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4/ «معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره.]</ref>
 
== روش نگه‌داری و ذخیره‌سازی دانه‌های خشخاش ==
برای ذخیره و نگهداری دانه‌های خشخاش، برای مدت طولانی بهتر است آن را در فضایی خنک، خشک و تاریک، و در ظرف  دربسته نگهداری کرد.<ref>[https://namnak.com/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4.p1855 «خواص خشخاش و فواید باورنکردنی درمانی آن + ماسک پوست و مو خشخاش»، وب‌سایت نمناک.]</ref>
 
== انواع خشخاش ==
دو نوع خشخاش دانه‌سفید و دانه‌سیاه وجود دارد که با نام‌های دیگری مثل کوکنار، خشخاش ‌اسود، خشخاش ‌بُستانی و خشخاش ‌بَرّی نیز شناخته می‌شود.<ref>[https://setare.com/fa/news/5752/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%DA%AF%D9%84-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4-%D9%88-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4-%D8%B7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AA-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4/ «معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره.]</ref>
 
== خواص خشخاش در طب سنتی ==
با توجه به طبع سرد و خشک خشخاش، این ماده خواب‌آور بوده و اخلاط کثیف بدن افراد صفراوی مزاج را رقیق می‌کند، هم‌چنین نوعی مخدر برای اعصاب متلاطم است، ضد اسهال بوده و اگر با عسل مصرف شود خشونت سرفۀ گرم، خشک و خونی را از بین می‌برد. این گیاه هم‌چنین ‌سوزش مثانه را رفع می‌کند و میزان دفع مدفوع را افزایش داده و از یبوست جلوگیری می‌کند. به علت سمی‌بودن ریشه، برگ و شیرۀ خشخاش که تریاک از آن تهیه می‌شود، لازم است مصرف آن زیر نظر متخصص باشد.<ref>[https://tabaye.ir/papaver-somniferum/ «خشخاش گیاهی سحرآمیز!»، وب‌سایت طبایع.]</ref>
 
== کاربردهای دانۀ خشخاش ==
علاوه بر استفادۀ دارویی از دانۀ خشخاش، در فرهنگ‌های گوناگون از این دانه به‌صورت خشک و بوداده یا تر در آشپزی و شیرینی‌پزی نیز استفاده می‌شود. قاووت خشخاش، یکی از خوراکی‌های معروف، بسیار مفید و پر انرژی است که با دانه خشخاش تهیه می‌شود و در ترکیب آن خشخاش، [[سیاه‌دانه]]، [[کنجد]]، هل‌سبز و شکر به‌کار می‌رود.<ref>. [https://setare.com/fa/news/5752/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%DA%AF%D9%84-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4-%D9%88-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4-%D8%B7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AA-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4/ «معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره.]</ref>
 
== کاربردهای روغن خشخاش ==
خشخاش عمدتاً مصرف خوراکی داشته و به‌خاطر طبیعت سرد و خشک آن مزه‌ای تلخ دارد و در داروسازی نیز به صورت استعمال خارجی و داخلی کاربردهای فراوانی دارد.<ref>[https://irancosmed.com/blog/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5%20%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4 «خواص گیاه خشخاش | گیاهی با خواص متعدد که هم می‌کشد هم مداوا می‌کند»، وب‌سایت ایران کازمد.]</ref>
 
== عوارض احتمالی ==
در صورت مداومت استعمال روغن خشخاش بر ناحیۀ پشت گردن، باعث کند شدن فعالیت عصبی و کاهش حافظه می‌شود.<ref>[https://irancosmed.com/blog/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5%20%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4 «خواص گیاه خشخاش | گیاهی با خواص متعدد که هم می‌کشد هم مداوا می‌کند»، وب‌سایت ایران کازمد.]</ref>
 
== مناطق کاشت خشخاش ==
[[پرونده:گیاه-خشخاش.jpg|چپ|بندانگشتی|300x300پیکسل|گیاه خشخاش]]
خشخاش، گیاه بومی آسیای صغیر است در مناطق گرم رشد می‌کند و بیشتر در کشورهای افغانستان، ترکیه، هندوستان و چین کشت می‌شود.<ref>[https://www.samatak.com/health/opiate/%d8%ae%d8%b4%d8%ae%d8%a7%d8%b4.html «کاشت داشت برداشت خشخاش»، وب‌سایت سماتک.]</ref>  خشخاش در ایران نیز کشت می‌شد، اما سال‌ها است که کشت آن ممنوع شده است. بهترین نواحی کشت خشخاش در ایران استان‌های فارس، [[خراسان]]، آذربایجان، [[ایل بختیاری|بختیاری]]، [[خوزستان]] و لرستان است.<ref>[https://tabaye.ir/papaver-somniferum/ «خشخاش گیاهی سحرآمیز! »، وب‌سایت طبایع.]</ref>
 
== بهترین فصل کشت خشخاش ==
کاشت خشخاش به‌وسیله بذر انجام مي‌شود و کمترین درجه حرارتی که براي جوانه‌زدن آن لازم است ۳ تا ۴ درجۀ سانتي‌گراد است. خشخاش در مناطق خيلي سرد، در [[بهار]] و در مناطق معتدل در پاييز كشت می‌شود.<ref>[https://www.samatak.com/health/opiate/%d8%ae%d8%b4%d8%ae%d8%a7%d8%b4.html «کاشت داشت برداشت خشخاش»، وب‌سایت سماتک.]</ref>  طول دوره رشد گياهانی که در فصل بهار کشت می‌شوند 120 تا 160 روز است.<ref>[https://setare.com/fa/news/5752/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%DA%AF%D9%84-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4-%D9%88-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4-%D8%B7%D8%B1%D8%B2-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AA-%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4/ «معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره.]</ref>
 
== کشت بهاره خشخاش در ایران ==
در ایران، كشت بهارۀ خشخاش را مي‌توان از بهمن تا فروردين انجام داد؛ یعنی زمانی‌که خاك از حالت انجماد زمستاني خارج شده باشد و زمان مناسب براي كشت پاييزۀ آن اوايل پاييز است.<ref>[https://www.samatak.com/health/opiate/%d8%ae%d8%b4%d8%ae%d8%a7%d8%b4.html «کاشت داشت برداشت خشخاش»، وب‌سایت سماتک.]</ref>
 
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
خط ۵۲: خط ۱۲۶:
*پولاک، یاکوب ادوارد، سفرنامه، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی، ۱۳۶۱ش.
*پولاک، یاکوب ادوارد، سفرنامه، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی، ۱۳۶۱ش.
*جرجانی، اسماعیل، ذخیرۀ خوارزمشاهی، به‌تحقیق محمدرضا محرری، تهران، فرهنگستان علوم پزشکی، ۱۳۸۲ش.
*جرجانی، اسماعیل، ذخیرۀ خوارزمشاهی، به‌تحقیق محمدرضا محرری، تهران، فرهنگستان علوم پزشکی، ۱۳۸۲ش.
*«خشخاش گیاهی سحرآمیز! »، وب‌سایت طبایع، تاریخ بازدید: 1 آبان 1401ش.
*«خواص خشخاش و فواید باورنکردنی درمانی آن + ماسک پوست و مو خشخاش»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: 7 بهمن 1401ش.
*«خواص گیاه خشخاش | گیاهی با خواص متعدد که هم می‌کشد هم مداوا می‌کند»، وب‌سایت ایران کازمد، تاریخ درج مطلب: بازدید: 7 بهمن 1401ش.
*حاجی زین عطار، علی، اختیارات بدیعی، به‌تحقیق محمدتقی میر، تهران، شرکت دارویی پخش رازی، ۱۳۷۱ش.
*حاجی زین عطار، علی، اختیارات بدیعی، به‌تحقیق محمدتقی میر، تهران، شرکت دارویی پخش رازی، ۱۳۷۱ش.
*دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 12 تیر 1401ش.
*دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 12 تیر 1401ش.
خط ۵۹: خط ۱۳۶:
*شاملو، احمد، کتاب کوچه، تهران، مازیار، حرف «ت»، دفتر اول، ۱۳۷۹ش.
*شاملو، احمد، کتاب کوچه، تهران، مازیار، حرف «ت»، دفتر اول، ۱۳۷۹ش.
*صادقی، مریم و جعفری، محمد، «تریاک»، سایت دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 12 تیر 1401ش.
*صادقی، مریم و جعفری، محمد، «تریاک»، سایت دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 12 تیر 1401ش.
*صدیقی، «خواص گل و تخم خشخاش»، وب‌سایت آشا ارگانیک، تاریخ درج مطلب: ۳۱ تیر ۱۳۹۸ش.
*طاهری، ابوالقاسم، «تریاک»، یغما، تهران، س 19، شماره 10، ۱۳۴۵ش.
*طاهری، ابوالقاسم، «تریاک»، یغما، تهران، س 19، شماره 10، ۱۳۴۵ش.
*طباطبایی، فرزاد، «تریاک چیست»، وب‌گاه هنر زندگی، تاریخ بازدید: 12 تیر 1401ش.
*طباطبایی، فرزاد، «تریاک چیست»، وب‌گاه هنر زندگی، تاریخ بازدید: 12 تیر 1401ش.
خط ۶۵: خط ۱۴۳:
*فردوسی، شاهنامه، سایت گنجور، تاریخ بازدید: 12 تیر 1401ش.
*فردوسی، شاهنامه، سایت گنجور، تاریخ بازدید: 12 تیر 1401ش.
*فلسفی، نصرالله، زندگانی شاه‌ عباس اول، تهـران، نگاه، ۱۳۴۱ش.
*فلسفی، نصرالله، زندگانی شاه‌ عباس اول، تهـران، نگاه، ۱۳۴۱ش.
*«کاشت داشت برداشت خشخاش»، وب‌سایت سماتک، تاریخ بازدید: 7 بهمن 1401ش.
*«معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره، تاریخ به‌روز رسانی: 28 شهریور 1400ش.
*معین، محمد، فرهنگ فارسیِ، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 12 تیر 1401ش.
*معین، محمد، فرهنگ فارسیِ، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 12 تیر 1401ش.
*منجم یزدی، محمد، تاریـخ عباسـی، به‌تحقیق سیف‌الله وحیـد‌نیا، تهران، وحید، ۱۳۶۶ش.
*منجم یزدی، محمد، تاریـخ عباسـی، به‌تحقیق سیف‌الله وحیـد‌نیا، تهران، وحید، ۱۳۶۶ش.

نسخهٔ ۳۰ تیر ۱۴۰۴، ساعت ۱۲:۰۸

تریاک؛ شیرۀ قهوه‌ای رنگ و تلخ‌مزه که از پوست گیاه خشخاش می‌گیرند.

تریاک، شیره‌ای است که از تیغ زدن غوزۀ گیاه خشخاش به دست می‌آید[۱] و به‌عنوان پادزهر و دارو استفاده می‌شود.[۲] تریاک، علاوه‌ بر مصارف متعدد پزشکی، به تخدیر و اعتیادآورندگی نیز معروف است.[۳]

پیشینه

خشخاش، از گیاهان خودرو با گل‌هایی به رنگ‌های مختلف از جمله قرمز مخملی، است. برخی، خاستگاه آن را سواحل دریای مدیترانه، برخی دیگر آسیای صغیر[۴] و گروهی دیگر نیز مصر را به‌عنوان خاستگاه اولیۀ این گیاه، معرفی کرده‌اند.[۵]

در سنگ‌نبشته‌های ساحل‌نشینان دجله و فرات، در حدود 3400 سال پیش از میلاد، اشاراتی به تریاک با نام «روغن شیر» صورت گرفته است. سومری‌ها نیز تریاک را با نام «ها» و «جل»، به‌معنای گیاه خوشحال می‌شناختند. در سدۀ 15 قبل از میلاد نیز تریاک تولید شده در شهر «تب» در مصر، از شهرتی بسیار برخوردار بوده است.[۶]

حالت تخدیرکنندگی و اعتیادآورندگی این گیاه، منجر به رمزآلود بودن این گیاه در میان مردم و استفاده از آن در اساطیر و افسانه‌های ایرانیان بوده است. برخی معتقدند که نوش‌دارویی که رستم برای درمان سهراب خواست، همان شیرۀ خشخاش بوده است.[۷]

در برخی از گزارش‌های تاریخی نیز به مصرف تریاک اشاره شده است.[۸] بسیاری از پادشاهان، در طول تاریخ، که از رواج افیون و تریاک در میان درباریان خود، مستأصل شده بودند به مبارزه علیه آن پرداختند.[۹] مصرف تریاک، در دوره صفویان و به‌ویژه در اصفهان، رواج بسیاری یافت[۱۰] و برخی، تریاک‌دان خود را همیشه به‌همراه داشتند و گاهی آن را به جواهراتی باارزش، مزین می‌کردند.[۱۱] فرمان تاریخی شاه عباس، که با لحنی شدید و تهدید‌آمیز همراه بود، منجر به نجات شهر اصفهان از افیون و تخدیر شد.[۱۲]

ترکیبات شیمیایی

تریاک یا همان شیرۀ خشخاش، دارای الکلوئیدهای مختلفی مانند مرفین، کودئین، نارکوتین، پاپاوریم و نارسئین است. براساس تحقیقات انجام گرفته توسط پژوهشگران، در یک گرم تریاک، حدود پنج سانتی‌گرم مرفین وجود دارد.[۱۳]

کاربرد دارویی

تریاک، از دیرباز، در میان ایرانیان به‌عنوان یک مُسَکن استفاده می‌شده است. این شیرۀ گیاهی، در درمان درد، سرفه و اسهال بسیار تأثیرگذار است. اما، استفاده از تریاک، عوارضی همچون تخدیر (بی‌حس‌کنندگی) معده و ریه را نیز به دنبال دارد.[۱۴]

برخی از طبیبان طب سنتی، ترکیب خشخاش و عسل را برای دفع سرفه و اسهال،[۱۵] ترکیب آن با روغن گل را برای دفع سردرد، مخلوط تریاک با روغن بادام، زعفران و مَر (نوعی صمغ گیاهی) را برای درمان گوش‌درد، ترکیب آن با زردۀ تخم‌مرغ بریان شده و زعفران را برای درمان ورم، مخلوط صمغ خشخاش با شیر زنان را برای درمان نقرس (گرفتگی شدید عضلانی) مفید می‌دانستند.[۱۶]

علائم و مضرات وابستگی به تریاک

تریاک از جمله مسکن‌های قدیمی است که مصرف بسیار آن، منجر به وابستگیِ روحی و جسمی به آن می‌شود. از جملۀ این علائم می‌توان به علائم جسمانی مانند حالت تهوع و اسهال، تعرق بیش از حد، تب و لرز، بی‌خوابی و بی‌اشتهایی، گیجی، خمیازه کشیدن و خواب‌آلودگی، مشکلات بینایی، کاهش تنفس و مشکلات تنفسی، تنگ شدن مردمک چشم و علائم رفتاری مانند تغییرات ظاهری (آشفتگی و ژولیدگی)، ناتوانی در تمرکز کردن، درخواست مکرر پول، کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس، افسردگی شدید و انزوا اشاره کرد.[۱۷]

تریاک در ادبیات فارسی

تریاک، از جمله گیاهان دارویی است که از سدۀ 4ق به بعد، در نظم و نثر ایرانیان نیز حضور یافت برای مثال، فردوسی بارها به این واژه اشاره کرده است:[۱۸]

الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر
الگو:ب
الگو:پایان شعر
الگو:پایان نستعلیق

نظامی نیز به این گیاهِ پادزهر گونه اشاره کرده است:[۱۹]

 الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر
الگو:ب
الگو:پایان شعر
الگو:پایان نستعلیق

علاوه‌بر ادبیات رسمی، در ادبیات شفاهی فارسی‌زبانان نیز واژه‌های تریاک و افیون حضور یافته‌اند. از آن جمله می‌توان به کنایاتی همچون «افیون چشیدن» (فریب خوردن)، «تریاک زدن بر زهر شب» (کنایه از روز شدن) و تمثیلاتی مانند «دو مثقال تریاک ضرر زدن یا خوردن» (به‌معنای سخت ترساندن و ترسیدن)، «مثل تریاکی» (سخت عبوس و تلخ)، «مثل گنجشک تریاکی» (موجودی زار و نزار) «تریاک دوای همۀ دردها ست، اما خودش دردی است که درمان ندارد»، «از قند شیرین‌تر تریاک مفت»،[۲۰] «آدم تریاکی هیچ وقت سوراخ وافورش را گم نمی‌کند»[۲۱] و «می‌پرست مالش را تلف می‌کند، بنگی عقلش را و تریاکی عمرش را»[۲۲] اشاره کرد.

خشخاش؛ گیاه دارویی مسکن و شادی‌آور.

خشخاش، با نام محلی، کوکنار و تُورتُوری، گیاهی از خانوادۀ شقایقیان است. ارتفاع این گیاه علفیِ یک‌ساله به یک تا دو متر می‌رسد. خشخاش دارای ساقه‌ای روبه بالا بوده و بدون ‌کرک است و برگ‌هایی به رنگ سبزِ غبارآلود دارد. گل‌های درشت و زیبای آن، در انواع مختلف، به رنگ‌های متفاوت ولی بیشتر به رنگ سفید ارغوانی دیده می‌شود. میوۀ آن کپسول‌مانند است و درون آن تخم‌های خشخاش قرار دارد. این گیاه خاصیت‌های فراوانی دارد و برای درمان بسیاری از بیماری‌ها از آن استفاده می‌شود، ولی با این حال ریشه، برگ و شیرۀ آن که تریاک از آن تهیه می‌شود، سمی بوده و از آن برای تهیۀ داروهایی مانند مورفین و مسکن‌ها استفاده می‌شود.

تاریخچۀ خشخاش

اولین اسناد تاریخی دربارۀ کشت این گیاه مربوط به دوران سومریان است که از آن به‌عنوان دارو و ماده‌ای نشاط‌آور استفاده می‌کردند. طبق اسناد به‌دست آمده حدود ۹۰۰ سال قبل، پزشکان عرب، تریاک را به‌عنوان ماده‌ای اعتیادآور معرفی کرده‌اند.

در سال ۱۸۰۳م مورفین و در سال ۱۸۷۴م هروئین از تریاک استخراج شد. شرکت بایر آلمان اولین شرکتی بود که از مورفین دارویی تهیه کرد که به‌عنوان داروی ضد سرفه، تسکین‌دهنده و درمان دردهای سینه مصرف می‌شد. بعد از مدتی به اثرات اعتیادآور آن پی ‌بردند. در همین زمان مشخص شد که مشتقات مورفین دارای آثار ضد سرفه، ضد اسهال و ضد درد است.[۲۳]

فواید خشخاش

بهترین و مهم‌ترین مزایای خشخاش عبارت‌اند از:

  • بهبود باروری زنان[۲۴] و سلامت جنسی آن‌ها؛[۲۵]
  • افزایش هضم غذا؛[۲۶]
  • درمان بی‌خوابی و آرام‌بخش؛[۲۷]
  • درمان زخم‌های دهان [۲۸] و خنک‌کنندۀ بدن؛ [۲۹]
  • تقویت و افزایش انرژی و همچنین کمک به جذب کلسیم در بدن؛
  • بهبود سلامت مغز و کاهش‌دهندۀ اختلال شناختی؛
  • تقویت استخوان‌ها؛
  • کاهش فشارخون و تنظیم آن؛
  • تقویت سیستم ایمنی بدن؛
  • کاهش کلسترول و کمک به بهبود سلامت قلب؛
  • درمان دیابت؛
  • بهبود سلامت چشم و بینایی؛
  • مبارزه با تومورها و جلوگیری از سرطان؛[۳۰]
  • درمان سنگ کلیه؛
  • بهبود عمل‌کرد تیروئید؛
  • دارای اثرات ضد درد؛
  • سلامت پوست و مرطوب‌کننده و پاک‌کنندۀ آن؛
  • درمان اگزما و التهاب؛
  • درمان شورۀ سر و تقویت رشد مو؛
  • درمان آسم و تنفس بهتر؛
  • جلوگیری از سرفه و سردرد ناشی از آن و هم‌چنین کاهش خلط؛
  • کاهش گلودرد و التهاب؛
  • جلوگیری از کم‌خونی و سرگیجه‌های غیر منتظره؛[۳۱]

عوارض و اثرات جانبی خشخاش

با وجود مزایای زیاد دانه‌های خشخاش، برخی عوارض نیز برای آن ذکر شده است مانند:

  • آلرژی؛
  • استفراغ؛
  • ورم چشم؛
  • قرمزی پوست؛
  • مشکلات تنفسی؛[۳۲]

روش نگه‌داری و ذخیره‌سازی دانه‌های خشخاش

برای ذخیره و نگهداری دانه‌های خشخاش، برای مدت طولانی بهتر است آن را در فضایی خنک، خشک و تاریک، و در ظرف دربسته نگهداری کرد.[۳۳]

انواع خشخاش

دو نوع خشخاش دانه‌سفید و دانه‌سیاه وجود دارد که با نام‌های دیگری مثل کوکنار، خشخاش ‌اسود، خشخاش ‌بُستانی و خشخاش ‌بَرّی نیز شناخته می‌شود.[۳۴]

خواص خشخاش در طب سنتی

با توجه به طبع سرد و خشک خشخاش، این ماده خواب‌آور بوده و اخلاط کثیف بدن افراد صفراوی مزاج را رقیق می‌کند، هم‌چنین نوعی مخدر برای اعصاب متلاطم است، ضد اسهال بوده و اگر با عسل مصرف شود خشونت سرفۀ گرم، خشک و خونی را از بین می‌برد. این گیاه هم‌چنین ‌سوزش مثانه را رفع می‌کند و میزان دفع مدفوع را افزایش داده و از یبوست جلوگیری می‌کند. به علت سمی‌بودن ریشه، برگ و شیرۀ خشخاش که تریاک از آن تهیه می‌شود، لازم است مصرف آن زیر نظر متخصص باشد.[۳۵]

کاربردهای دانۀ خشخاش

علاوه بر استفادۀ دارویی از دانۀ خشخاش، در فرهنگ‌های گوناگون از این دانه به‌صورت خشک و بوداده یا تر در آشپزی و شیرینی‌پزی نیز استفاده می‌شود. قاووت خشخاش، یکی از خوراکی‌های معروف، بسیار مفید و پر انرژی است که با دانه خشخاش تهیه می‌شود و در ترکیب آن خشخاش، سیاه‌دانه، کنجد، هل‌سبز و شکر به‌کار می‌رود.[۳۶]

کاربردهای روغن خشخاش

خشخاش عمدتاً مصرف خوراکی داشته و به‌خاطر طبیعت سرد و خشک آن مزه‌ای تلخ دارد و در داروسازی نیز به صورت استعمال خارجی و داخلی کاربردهای فراوانی دارد.[۳۷]

عوارض احتمالی

در صورت مداومت استعمال روغن خشخاش بر ناحیۀ پشت گردن، باعث کند شدن فعالیت عصبی و کاهش حافظه می‌شود.[۳۸]

مناطق کاشت خشخاش

گیاه خشخاش

خشخاش، گیاه بومی آسیای صغیر است در مناطق گرم رشد می‌کند و بیشتر در کشورهای افغانستان، ترکیه، هندوستان و چین کشت می‌شود.[۳۹] خشخاش در ایران نیز کشت می‌شد، اما سال‌ها است که کشت آن ممنوع شده است. بهترین نواحی کشت خشخاش در ایران استان‌های فارس، خراسان، آذربایجان، بختیاری، خوزستان و لرستان است.[۴۰]

بهترین فصل کشت خشخاش

کاشت خشخاش به‌وسیله بذر انجام مي‌شود و کمترین درجه حرارتی که براي جوانه‌زدن آن لازم است ۳ تا ۴ درجۀ سانتي‌گراد است. خشخاش در مناطق خيلي سرد، در بهار و در مناطق معتدل در پاييز كشت می‌شود.[۴۱] طول دوره رشد گياهانی که در فصل بهار کشت می‌شوند 120 تا 160 روز است.[۴۲]

کشت بهاره خشخاش در ایران

در ایران، كشت بهارۀ خشخاش را مي‌توان از بهمن تا فروردين انجام داد؛ یعنی زمانی‌که خاك از حالت انجماد زمستاني خارج شده باشد و زمان مناسب براي كشت پاييزۀ آن اوايل پاييز است.[۴۳]

پانویس

  1. ↑ معین، فرهنگ فارسیِ، ذیل واژه تریاک، سایت واژه‌یاب.
  2. ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه تریاک، سایت واژه‌یاب.
  3. ↑ صادقی، «تریاک»، سایت دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
  4. ↑ بوث، تاریخ تریاک، ۱۳۸۰ش، ص۹.
  5. ↑ ناصرخسرو، سفرنامه، ۱۳۵۴ش، ص۱۰۹؛
    طاهری، «تریاک»، ۱۳۴۵ش، ص۵۴۵.
  6. ↑ بوث، تاریخ تریاک، ۱۳۸۰ش، ص25-26؛
    طاهری، «تریاک»، ۱۳۴۵ش، ص۵۴۵.
  7. ↑ ادیب‌الحکما، «تفننات ثلاثه»، ج2، 1384ش، ص354.
  8. ↑ بیهقی، تاریخ، ۱۳۵۶ش، ص804.
  9. ↑ منجم یزدی، تاریـخ عباسـی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۷.
  10. ↑ پولاک، سفرنامه، ۱۳۶۱ش، ص۴۳4؛
    شاردن، سیاحت‌نامه، ۱۳۴۵ش، ج4، ص284-285.
  11. ↑ پولاک، سفرنامه، ۱۳۶۱ش، ص۴۳۵؛
    فلسفی، زندگانی شاه‌ عباس اول، ۱۳۴۱ش، ج2، ص271.
  12. ↑ شاردن، سیاحت‌نامه، ۱۳۴۵ش، ج8، ص109-112.
  13. ↑ عمید، فرهنگ فارسیِ، ذیل واژه تریاک، سایت واژه‌یاب.
  14. ↑ عمید، فرهنگ فارسیِ، ذیل واژه تریاک، سایت واژه‌یاب.
  15. ↑ رازی، الحاوی، ۱۳۸۴ش، ج20، ص235.
  16. ↑ اخـوینی بخاری، هدایة ‌المتعلمین، ۱۳۴۴ش، ص۱۵۶ و ۲۷۱-۲۷۴؛
    جرجانی، ذخیرۀ خوارزمشاهی، ۱۳۸۲ش، ج2، ص49؛
    ابومنصور موفق‌ هروی، الابنیة عن الحقائق الادویة، ۱۳۷۱ش، ص۳۹؛
    حاجی زین عطار، اختیارات بدیعی، ۱۳۷۱ش، ص۳۸- ۳۹؛
    عقیلی علوی شیرازی، مخزن الادویة، ۱۳۷۱ش، ص۱۵۴-۱۵۷.
  17. ↑ طباطبایی، فرزاد، «تریاک چیست»، وب‌گاه هنر زندگی.
  18. ↑ فردوسی، شاهنامه، داستان سیاوش، بخش 7، بیت 27، سایت گنجور.
  19. ↑ نظامی، خمسه، خسرو و شیرین، بخش 36، سایت گنجور.
  20. ↑ شاملو، کتاب کوچه، ۱۳۷۹ش، ص۲۹۵-۲۹۸.
  21. ↑ ذوالفقاری، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، ۱۳۸۸ش، ج1، ص195.
  22. ↑ ذوالفقاری، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، ۱۳۸۸ش، ج2، ص1736.
  23. ↑ صدیقی، «خواص گل و تخم خشخاش»، وب‌سایت آشا ارگانیک.
  24. ↑ «خواص خشخاش و فواید باورنکردنی درمانی آن + ماسک پوست و مو خشخاش»، وب‌سایت نمناک.
  25. ↑ «معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره.
  26. ↑ «خواص خشخاش و فواید باورنکردنی درمانی آن + ماسک پوست و مو خشخاش»، وب‌سایت نمناک.
  27. ↑ «معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره.
  28. ↑ «خواص خشخاش و فواید باورنکردنی درمانی آن + ماسک پوست و مو خشخاش»، وب‌سایت نمناک.
  29. ↑ «معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره.
  30. ↑ «خواص خشخاش و فواید باورنکردنی درمانی آن + ماسک پوست و مو خشخاش»، وب‌سایت نمناک.
  31. ↑ «معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره.
  32. ↑ «معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره.
  33. ↑ «خواص خشخاش و فواید باورنکردنی درمانی آن + ماسک پوست و مو خشخاش»، وب‌سایت نمناک.
  34. ↑ «معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره.
  35. ↑ «خشخاش گیاهی سحرآمیز!»، وب‌سایت طبایع.
  36. ↑ . «معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره.
  37. ↑ «خواص گیاه خشخاش | گیاهی با خواص متعدد که هم می‌کشد هم مداوا می‌کند»، وب‌سایت ایران کازمد.
  38. ↑ «خواص گیاه خشخاش | گیاهی با خواص متعدد که هم می‌کشد هم مداوا می‌کند»، وب‌سایت ایران کازمد.
  39. ↑ «کاشت داشت برداشت خشخاش»، وب‌سایت سماتک.
  40. ↑ «خشخاش گیاهی سحرآمیز! »، وب‌سایت طبایع.
  41. ↑ «کاشت داشت برداشت خشخاش»، وب‌سایت سماتک.
  42. ↑ «معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره.
  43. ↑ «کاشت داشت برداشت خشخاش»، وب‌سایت سماتک.

منابع

  • ابومنصور موفق‌ هروی، الابنیة عن الحقائق الادویة، به‌تحقیق احمد بهمنیار و حسین محبوبی‌ اردکانی، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۷۱ش.
  • اخـوینی بخاری، ربیـع، هدایة ‌المتعلمین، به‌تحقیق جلال متینی، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۴۴ش.
  • ادیب‌الحکما، سلیم، «تفننات ثلاثه»، دفتر تاریخ، به‌تحقیق ایرج افشار، تهران، 1384ش.
  • بوث، مارتین، تاریخ تریاک، ترجمۀ منوچهر نوایی، تهران، سفی علیشاه، ۱۳۸۰ش.
  • بیهقی، ابوالفضل، تاریخ، به‌تحقیق علی‌اکبر فیاض، تهران، امیرکبیر، ۱۳۵۶ش.
  • پولاک، یاکوب ادوارد، سفرنامه، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی، ۱۳۶۱ش.
  • جرجانی، اسماعیل، ذخیرۀ خوارزمشاهی، به‌تحقیق محمدرضا محرری، تهران، فرهنگستان علوم پزشکی، ۱۳۸۲ش.
  • «خشخاش گیاهی سحرآمیز! »، وب‌سایت طبایع، تاریخ بازدید: 1 آبان 1401ش.
  • «خواص خشخاش و فواید باورنکردنی درمانی آن + ماسک پوست و مو خشخاش»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: 7 بهمن 1401ش.
  • «خواص گیاه خشخاش | گیاهی با خواص متعدد که هم می‌کشد هم مداوا می‌کند»، وب‌سایت ایران کازمد، تاریخ درج مطلب: بازدید: 7 بهمن 1401ش.
  • حاجی زین عطار، علی، اختیارات بدیعی، به‌تحقیق محمدتقی میر، تهران، شرکت دارویی پخش رازی، ۱۳۷۱ش.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 12 تیر 1401ش.
  • ذوالفقاری، حسن، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، تهران، معین، ۱۳۸۸ش.
  • رازی، محمد بن زکریا، الحاوی، ترجمۀ سلیمان افشاری، تهران، موزه ملی تاریخ علوم پزشکی، ۱۳۸۴ش.
  • شاردن، ژان، سیاحت‌نامه، ترجمۀ محمد عباسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۴۵ش.
  • شاملو، احمد، کتاب کوچه، تهران، مازیار، حرف «ت»، دفتر اول، ۱۳۷۹ش.
  • صادقی، مریم و جعفری، محمد، «تریاک»، سایت دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 12 تیر 1401ش.
  • صدیقی، «خواص گل و تخم خشخاش»، وب‌سایت آشا ارگانیک، تاریخ درج مطلب: ۳۱ تیر ۱۳۹۸ش.
  • طاهری، ابوالقاسم، «تریاک»، یغما، تهران، س 19، شماره 10، ۱۳۴۵ش.
  • طباطبایی، فرزاد، «تریاک چیست»، وب‌گاه هنر زندگی، تاریخ بازدید: 12 تیر 1401ش.
  • عقیلی علوی شیرازی، محمدحسین، مخزن الادویة، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، ۱۳۷۱ش.
  • عمید، حسن، فرهنگ فارسیِ، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 12 تیر 1401ش.
  • فردوسی، شاهنامه، سایت گنجور، تاریخ بازدید: 12 تیر 1401ش.
  • فلسفی، نصرالله، زندگانی شاه‌ عباس اول، تهـران، نگاه، ۱۳۴۱ش.
  • «کاشت داشت برداشت خشخاش»، وب‌سایت سماتک، تاریخ بازدید: 7 بهمن 1401ش.
  • «معرفی گل خشخاش و خواص خشخاش + طرز تهیه قاووت خشخاش»، وب‌سایت ستاره، تاریخ به‌روز رسانی: 28 شهریور 1400ش.
  • معین، محمد، فرهنگ فارسیِ، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 12 تیر 1401ش.
  • منجم یزدی، محمد، تاریـخ عباسـی، به‌تحقیق سیف‌الله وحیـد‌نیا، تهران، وحید، ۱۳۶۶ش.
  • ناصرخسرو، سفرنامه، به‌تحقیق محمد دبیرسیاقی، تهران، کتاب‌های جیبی، ۱۳۵۴ش.
  • نظامی، خمسه، خسرو و شیرین، سایت گنجور، تاریخ بازدید: 12 تیر 1401ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:تریاک&oldid=28110»