پیش‌نویس:شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

نسخهٔ ۲۸ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۲:۵۸

شیعه؛ گروهی از مسلمانان که انتصاب الهی امام علی برای جانشینی حضرت محمد را باور دارند.

مفهوم‌شناسی شیعه

«شیعه» به‌معنای فرقه، گروه، امّت، پیروان، یاران و اشاعه‌دهندگان است.^[۱] این واژه ابتدا در معنای مطلق پیروان یک شخص خاص کاربرد داشت^[۲] اما با گذشت زمان و در اثر کثرت استعمال، بدون قرینه، برای پیروان امام علی به‌کار گرفته شد. در تعریف اصطلاحی شیعه به موارد گوناگونی، از جمله اعتقاد به برتری و تقدّم امام علی بر سایر اصحاب پیامبر خدا،^[۳] امامت و ولایت بلافصل امام علی بعد از پیامبر اکرم و نفی آن از دیگران،^[۴] اراده الهی و تصریح پیامبر خدا بر امامت علی^[۵] و همچنین باور به امامت فرزندان علی و اختصاص حق جانشینی پیامبر اکرم به خاندان رسالت^[۶] اشاره شده است.

پیدایش شیعه

دربارهٔ پیدایش شیعه، دیدگاه‌های مختلفی بیان شده است:

بر اساس دیدگاهی که بسیاری از شیعیان، آن را تأیید کرده‌اند، ریشه تشیع به آغاز دعوت اسلامی بازمی‌گردد و عنوان «شیعه» نخستین بار توسط پیامبر خدا، بر معتقدین به لزوم اطاعت از علی اطلاق شد.^[۷]
برخی که به جعل و وضع حدیث متهم هستند، پیدایش شیعه را به یک یهودی موهوم با نام عبداللّه سبأ نسبت داده‌اند، در حالی که نامی از او در میان یاران امام علی نیست.^[۸]
برخی، تشیع و انگارهٔ وصایت و وراثت در امامت را برگرفته از نظام شاهنشاهی در فرهنگ ایرانیان دانسته و با این بهانه، ایرانیان را به انتقام‌جویی از عرب‌ها در فتح ایران، متهم کرده‌اند.^[۹] این در حالی است که ایرانیان، آموزه‌های عدالت‌محور اسلام را با آغوش باز پذیرفته‌اند و شیعیان، باور به وصایت و امامت علی را برگرفته از آیات قرآن، روایات نبوی و دلایل عقلی می‌دانند.^[۱۰]

فرقه‌های شیعه

مهم‌ترین عامل شکل‌گیری فرقه‌های گوناگون در میان شیعیان، اختلاف در تعداد امامان و چگونگی تعیین امام بعدی بود.^[۱۱] امامیه، زیدیه و اسماعیلیه، مهم‌ترین فرقه‌های شیعه هستند.^[۱۲]

امامیه

امامیه اکثریت شیعیان را تشکیل می‌دهند. این گروه از شیعیان، به وجود امام در هر زمان، و وجوب نص صریح برای هر امامی معتقدند و امامت را منحصر در امام علی، امام حسن، امام حسین و نه فرزند از نسل امام حسین می‌دانند که آخرین آنها مهدی موعود است.^[۱۳] از آن‌جا که تعداد جانشینان پیامبر اکرم، نزد شیعیان امامیه، دوازده نفر است، آنها شیعیان اثناعشریه نیز نامیده شده‌اند. توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد، اصول عقاید امامیه است.

زیدیه

گروهی از شیعیان، پس از امام علی، امام حسن و امام حسین به امامت «زید» فرزند امام سجاد (علی بن حسین) باور دارند و به همین دلیل، آن‌ها را زیدیه می‌گویند. بر اساس باور زیدیه، پیامبر خدا تنها به امامت علی، حسن و حسین، تصریح کرده است. زیدیه، مبارزه مسلحانه را شرط امامت رهبران پسینی می‌دانند و به‌همین دلیل، سایر پیشوایان شیعیان امامیه را که به جهاد علنی نپرداختند، امام نمی‌دانند. جارودیه، سلیمانیه و صالحیه، مهم‌ترین فرقه‌های زیدیه هستند.^[۱۴]

اسماعیلیه

گروه دیگری از شیعیان، در باور به هفتمین امام، از شیعیان امامیه جدا شده و به جای موسی بن جعفر، به امامت اسماعیل، فرزند دیگر امام جعفر صادق، اعتقاد دارند. برخی از آن‌ها محمد، فرزند اسماعیل را امام دانسته‌اند. مهم‌ترین ویژگی اسماعیلیان، رویکرد باطن‌گرا و تأویل آیات، احادیث و احکام اسلامی است.^[۱۵] اسماعیلیه به سه گروه اسماعیلیه خالص، مبارکیه و قرامطه منشعب شدند.^[۱۶]

پراکندگی جغرافیایی شیعه

شیعیان در تمام نقاط جهان پراکنده هستند؛ اما بیشتر شیعیان در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس زندگی می‌کنند. در کشورهای چین، اندونزی، آلمان، فرانسه و انگلستان نیز شیعیان زیادی زندگی می‌کنند. در کشورهای آفریقایی کنیا، تانزانیا، سنگال و ساحل عاج نیز جوامعی از شیعیان وجود دارد. در قاره آمریکا نیز حضور جامعهٔ شیعه، چشمگیر است.^[۱۷]

جمعیت شیعه

بر اساس گزارش‌های آماری موجود، شیعیان، حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد از جامعهٔ مسلمانان جهان را تشکیل داده‌اند.^[۱۸] در برخی از گزارش‌های آماری، جمعیت شیعیان تا ۲۳ درصد از جامعهٔ مسلمانان نیز برآورد شده است.^[۱۹] در کشورهایی مانند هند، ایران، عراق، جمهوری آذربایجان، لبنان، افغانستان، پاکستان، یمن و بحرین بیشترین تراکم جمعیتی شیعیان وجود دارد. جمهوری اسلامی ایران، نسبت به کل جمعیت، بیشترین میزان شیعه را دارد و جمهوری آذربایجان و کشور بحرین، دومین و سومین کشور با اکثریت شیعی در میان کشورهای مسلمان است.^[۲۰]

پانویس

↑ زبیدی، تاج العروس، 1389ق، ج 5، ص405ـ407.
↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج2، ص197؛ طبری، تاریخ طبری، ج5، ص140.
↑ رازی، الزینه فی الکلمات الاسلامیه العربیه، ص259ـ260؛ اشعری، مقالات الاسلامیین، 1400ق، ص16.
↑ اشعری قمی، المقالات و الفرق،1360ش، ص15؛ نوبختی، فرق الشیعه، 1355ق، ص17.
↑ طوسی، تلخیص الشافی، 1383ق، ج2، ص56؛ شهرستانی، ملل و نحل،ج1، ص169
↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، 1388ش، ص25ـ26.
↑ ابن‌اثیر، النهایة، ج4، 1979م، ص106؛ سبحانی تبریزی، بحوث فی الملل و النحل، 1384ش، ج6، صص114-102.
↑ رشید رضا، السنة و الشیعة، 1947م، ص4ـ6؛ سامی النشار، نشأة الفکر الفلسفی فی الإسلام، 1997م، ص18؛ عسگری، افسانه عبداللّه سبأ، 1403ق، ج1، ص40ـ48؛ صدر، نشأة الشیعه والتشیع، 1417ق، ص14.
↑ مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، 1400ش، ج1، ص128-154.
↑ براون، تاریخ ادبیات ایران، 1398ش، ج1، ص297؛ مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، 1400ش، ج1، صص128ـ154
↑ صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۲۹.
↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، 1388ش، ص60.
↑ شیخ مفید، اوائل المقالات، 1372ش، ص۳۸.
↑ برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص42.
↑ برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص46.
↑ برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص46؛ ربانی گلپایگانی، فرق و مذاهب کلامی،1383ش، ص76.
↑ «پراکندگی جغرافیای شیعه»، سایت دانشنامه اسلامی.
↑ فرانسوا توال، ژئوپلیتیک شیعه، 1379ش، ص9.
↑ «جمعیت شیعیان»، سایت ویکی فقه.
↑ «پراکندگی جغرافیای شیعه»، سایت دانشنامه اسلامی.

جستارهای وابسته

امام علی

منابع

ابن‌أثیر، مجدالدین، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، بیروت، المکتبة العلمیة، ۱۹۷۹م.
اشعری، ابوالحسن، مقالات الاسلامیین، تحقیق محمّد محیی‌الدین عبدالمجید، ویسبادن، فرانس شتاینر، چاپ سوم، ۱۴۰۰ق.
اشعری قمی، سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، با مقدّمه و تصحیح محمدجواد مشکور، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۰ش.
براون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران، تهران، علم، ۱۳۹۸ش.
برنجکار، رضا، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، قم، طه، چاپ ۲۵، ۱۳۹۶ش.
«پراکندگی جغرافیای شیعه»، وب‌سایت دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
توال، فرانسوا، ژئوپلیتیک شیعه، ترجمه علیرضا قاسم‌آقا، تهران، اندیشه سازان نور، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
«جمعیت شیعیان»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
رازی، ابوحاتم، الزینه فی الکلمات الاسلامیه العربیه، صنعاء، مرکز الدراسات و البحوث الیمنی، ۱۴۱۵ق.
ربانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب کلامی، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۸۳ش.
رشید رضا، محمد، السنة و الشیعة، قاهره، دار المنار، ۱۹۴۷م.
زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالهدایه، چاپ اول، ۱۳۸۹ق.
سامی النشار، علی، نشأة فکر الفلسفی فی الإسلام، قاهره، دارالمعارف، چاپ نهم، ۱۹۹۷م.
سبحانی تبریزی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ چهارم، ۱۳۸۴ش.
شهرستانی، عبدالکریم، الملل و النحل، قم، الشریف رضی، ۱۳۶۴ق.
صابری، حسین، تاریخ فرق اسلامی، ترجمه محمد عباسی، تهران، سمت، ۱۳۹۸ش.
صدر، سید محمدباقر، نشأة الشیعه والتشیع، بیروت، الغدیر، ۱۴۱۷ق.
طباطبایی، سید محمدحسین، شیعه در اسلام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۸۸ش.
طبری، ابن‌جریر، بیروت، روائع التراث العربی، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۷ق.
طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، قم، محبین، ۱۳۸۳ق.
عسگری، مرتضی، افسانه عبداللّه سبأ، قم دانشکده اصول دین، چاپ ششم، ۱۳۸۷ش.
مسلم بن حجّاج نیشابوری، صحیح مسلم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۴۷ق.
مفید، محمد بن نعمان، اوائل المقالات، قم، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، ۱۳۷۲ش.
مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، صدرا، ۱۴۰۰ق.
نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، نجف، مکتبه مرتضویه، ۱۳۵۵ق.
یعقوبی، احمدبن اسحاق، تاریخ یعقوبی، تهران، علمی و فرهنگی، جاپ یازدهم، ۱۳۸۹ش.

[1] زبیدی، تاج العروس، 1389ق، ج 5، ص405ـ407.

[2] یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج2، ص197؛ طبری، تاریخ طبری، ج5، ص140.

[3] رازی، الزینه فی الکلمات الاسلامیه العربیه، ص259ـ260؛ اشعری، مقالات الاسلامیین، 1400ق، ص16.

[4] اشعری قمی، المقالات و الفرق،1360ش، ص15؛ نوبختی، فرق الشیعه، 1355ق، ص17.

[5] طوسی، تلخیص الشافی، 1383ق، ج2، ص56؛ شهرستانی، ملل و نحل،ج1، ص169

[6] طباطبایی، شیعه در اسلام، 1388ش، ص25ـ26.

[7] ابن‌اثیر، النهایة، ج4، 1979م، ص106؛ سبحانی تبریزی، بحوث فی الملل و النحل، 1384ش، ج6، صص114-102.

[8] رشید رضا، السنة و الشیعة، 1947م، ص4ـ6؛ سامی النشار، نشأة الفکر الفلسفی فی الإسلام، 1997م، ص18؛ عسگری، افسانه عبداللّه سبأ، 1403ق، ج1، ص40ـ48؛ صدر، نشأة الشیعه والتشیع، 1417ق، ص14.

[9] مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، 1400ش، ج1، ص128-154.

[10] براون، تاریخ ادبیات ایران، 1398ش، ج1، ص297؛ مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، 1400ش، ج1، صص128ـ154

[11] صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۲۹.

[12] طباطبایی، شیعه در اسلام، 1388ش، ص60.

[13] شیخ مفید، اوائل المقالات، 1372ش، ص۳۸.

[14] برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص42.

[15] برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص46.

[16] برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص46؛ ربانی گلپایگانی، فرق و مذاهب کلامی،1383ش، ص76.

[17] «پراکندگی جغرافیای شیعه»، سایت دانشنامه اسلامی.

[18] فرانسوا توال، ژئوپلیتیک شیعه، 1379ش، ص9.

[19] «جمعیت شیعیان»، سایت ویکی فقه.

[20] «پراکندگی جغرافیای شیعه»، سایت دانشنامه اسلامی.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 '''{{درشت|شیعه؛}}''' گروهی از مسلمانان که انتصاب الهی [[امام علی]] برای جانشینی [[حضرت محمد]] را باور دارند.
-== مفهوم‌شناسی ==
+==مفهوم‌شناسی شیعه==
 «شیعه» به‌معنای فرقه، گروه، امّت، پیروان، یاران و اشاعه‌دهندگان است.<ref>زبیدی، تاج العروس، 1389ق، ج 5، ص405ـ407.</ref> این واژه ابتدا در معنای مطلق پیروان یک شخص خاص کاربرد داشت<ref>[https://lib.eshia.ir/10382/2/197/ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج2، ص197؛] طبری، تاریخ طبری، ج5، ص140.</ref> اما با گذشت زمان و در اثر کثرت استعمال، بدون قرینه، برای پیروان [[امام علی]] به‌کار گرفته شد.
 در تعریف اصطلاحی شیعه به موارد گوناگونی، از جمله اعتقاد به برتری و تقدّم [[امام علی]] بر سایر اصحاب پیامبر خدا،<ref>رازی، الزینه فی الکلمات الاسلامیه العربیه، ص259ـ260؛ [https://lib.eshia.ir/71432/1/16 اشعری، مقالات الاسلامیین، 1400ق، ص16.]</ref> [[امامت]] و ولایت بلافصل [[امام علی]] بعد از [[پیامبر اکرم]] و نفی آن از دیگران،<ref>اشعری قمی، المقالات و الفرق،1360ش، ص15؛ [https://lib.eshia.ir/10408/0/17 نوبختی، فرق الشیعه، 1355ق، ص17.]</ref> اراده الهی و تصریح [[حضرت محمد|پیامبر خدا]] بر [[امامت]] [[امام علی|علی]]<ref>طوسی، تلخیص الشافی، 1383ق، ج2، ص56؛ [https://lib.eshia.ir/71442/1/169 شهرستانی، ملل و نحل،ج1، ص169]</ref> و همچنین باور به [[امامت]] فرزندان [[امام علی|علی]] و اختصاص حق جانشینی [[پیامبر اکرم]] به خاندان رسالت<ref>طباطبایی، شیعه در اسلام، 1388ش، ص25ـ26.</ref> اشاره شده است.
-== پیدایش شیعه ==
+==پیدایش شیعه==
 دربارهٔ پیدایش شیعه، دیدگاه‌های مختلفی بیان شده است:
-# بر اساس دیدگاهی که بسیاری از شیعیان، آن را تأیید کرده‌اند، ریشه تشیع به آغاز دعوت اسلامی بازمی‌گردد و عنوان «شیعه» نخستین بار توسط [[حضرت محمد|پیامبر خدا]]، بر معتقدین به لزوم اطاعت از [[امام علی|علی]] اطلاق شد.<ref>[https://lib.efatwa.ir/40680/4/106 ابن‌اثیر، النهایة، ج4، 1979م، ص106؛ سبحانی تبریزی،] [https://www.ghbook.ir/index.php?name=بحوث%20في%20الملل%20و%20النحل بحوث فی الملل و النحل، 1384ش، ج6، صص114-102.]</ref>
+#بر اساس دیدگاهی که بسیاری از شیعیان، آن را تأیید کرده‌اند، ریشه تشیع به آغاز دعوت اسلامی بازمی‌گردد و عنوان «شیعه» نخستین بار توسط [[حضرت محمد|پیامبر خدا]]، بر معتقدین به لزوم اطاعت از [[امام علی|علی]] اطلاق شد.<ref>[https://lib.efatwa.ir/40680/4/106 ابن‌اثیر، النهایة، ج4، 1979م، ص106؛ سبحانی تبریزی،] [https://www.ghbook.ir/index.php?name=بحوث%20في%20الملل%20و%20النحل بحوث فی الملل و النحل، 1384ش، ج6، صص114-102.]</ref>
-# برخی که به جعل و وضع حدیث متهم هستند، پیدایش شیعه را به یک یهودی موهوم با نام عبداللّه سبأ نسبت داده‌اند، در حالی که نامی از او در میان یاران [[امام علی]] نیست.<ref>[https://lib.efatwa.ir/41483/1/4 رشید رضا، السنة و الشیعة، 1947م، ص4ـ6؛] سامی النشار، نشأة الفکر الفلسفی فی الإسلام، 1997م، ص18؛ [https://ebookshia.com/books/view/2658/عبد+الله+بن+سبأ+و+ديگر+افسانه+هاى+تاريخى+(جلد+1%252 عسگری، افسانه عبداللّه سبأ، 1403ق، ج1، ص40ـ48؛] [https://lib.eshia.ir/15271/1/14 صدر، نشأة الشیعه والتشیع، 1417ق، ص14.]</ref>
+#برخی که به جعل و وضع حدیث متهم هستند، پیدایش شیعه را به یک یهودی موهوم با نام عبداللّه سبأ نسبت داده‌اند، در حالی که نامی از او در میان یاران [[امام علی]] نیست.<ref>[https://lib.efatwa.ir/41483/1/4 رشید رضا، السنة و الشیعة، 1947م، ص4ـ6؛] سامی النشار، نشأة الفکر الفلسفی فی الإسلام، 1997م، ص18؛ [https://ebookshia.com/books/view/2658/عبد+الله+بن+سبأ+و+ديگر+افسانه+هاى+تاريخى+(جلد+1%252 عسگری، افسانه عبداللّه سبأ، 1403ق، ج1، ص40ـ48؛] [https://lib.eshia.ir/15271/1/14 صدر، نشأة الشیعه والتشیع، 1417ق، ص14.]</ref>
-# برخی، تشیع و انگارهٔ وصایت و وراثت در [[امامت]] را برگرفته از نظام شاهنشاهی در فرهنگ ایرانیان دانسته و با این بهانه، ایرانیان را به انتقام‌جویی از عرب‌ها در فتح [[ایران]]، متهم کرده‌اند.<ref>[https://lib.eshia.ir/50079/1/128 مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، 1400ش، ج1، ص128-154.]</ref> این در حالی است که ایرانیان، آموزه‌های عدالت‌محور [[اسلام]] را با آغوش باز پذیرفته‌اند و شیعیان، باور به وصایت و [[امامت]] [[امام علی|علی]] را برگرفته از آیات [[قرآن]]، روایات نبوی و دلایل عقلی می‌دانند.<ref>براون، تاریخ ادبیات ایران، 1398ش، ج1، ص297؛ [https://lib.eshia.ir/50079/1/128 مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، 1400ش، ج1، صص128ـ154]</ref>
+#برخی، تشیع و انگارهٔ وصایت و وراثت در [[امامت]] را برگرفته از نظام شاهنشاهی در فرهنگ ایرانیان دانسته و با این بهانه، ایرانیان را به انتقام‌جویی از عرب‌ها در فتح [[ایران]]، متهم کرده‌اند.<ref>[https://lib.eshia.ir/50079/1/128 مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، 1400ش، ج1، ص128-154.]</ref> این در حالی است که ایرانیان، آموزه‌های عدالت‌محور [[اسلام]] را با آغوش باز پذیرفته‌اند و شیعیان، باور به وصایت و [[امامت]] [[امام علی|علی]] را برگرفته از آیات [[قرآن]]، روایات نبوی و دلایل عقلی می‌دانند.<ref>براون، تاریخ ادبیات ایران، 1398ش، ج1، ص297؛ [https://lib.eshia.ir/50079/1/128 مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، 1400ش، ج1، صص128ـ154]</ref>
-== فرقه‌های شیعه ==
+==فرقه‌های شیعه==
 مهم‌ترین عامل شکل‌گیری فرقه‌های گوناگون در میان شیعیان، اختلاف در تعداد امامان و چگونگی تعیین امام بعدی بود.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۲۹.</ref> امامیه، زیدیه و اسماعیلیه، مهم‌ترین فرقه‌های شیعه هستند.<ref>[https://lib.eshia.ir/71455/1/60 طباطبایی، شیعه در اسلام، 1388ش، ص60.]</ref>
-=== امامیه ===
+===امامیه===
 امامیه اکثریت شیعیان را تشکیل می‌دهند. این گروه از شیعیان، به وجود امام در هر زمان، و وجوب نص صریح برای هر امامی معتقدند و امامت را منحصر در [[امام علی]]، [[امام حسن]]، [[امام حسین]] و نه فرزند از نسل [[امام حسین]] می‌دانند که آخرین آنها [[مهدی موعود]] است.<ref>شیخ مفید، اوائل المقالات، 1372ش، ص۳۸.</ref> از آن‌جا که تعداد جانشینان [[پیامبر اکرم]]، نزد شیعیان امامیه، دوازده نفر است، آنها شیعیان اثناعشریه نیز نامیده شده‌اند. [[توحید]]، [[عدل]]، [[نبوت]]، [[امامت]] و [[معاد]]، اصول عقاید امامیه است.
-=== زیدیه ===
+===زیدیه===
 گروهی از شیعیان، پس از [[امام علی]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]] به امامت «زید» فرزند [[امام سجاد]] (علی بن حسین) باور دارند و به همین دلیل، آن‌ها را زیدیه می‌گویند. بر اساس باور زیدیه، [[حضرت محمد|پیامبر خدا]] تنها به [[امامت]] [[امام علی|علی]]، [[امام حسن|حسن]] و [[امام حسین|حسین]]، تصریح کرده است. زیدیه، مبارزه مسلحانه را شرط امامت رهبران پسینی می‌دانند و به‌همین دلیل، سایر پیشوایان شیعیان امامیه را که به جهاد علنی نپرداختند، امام نمی‌دانند. جارودیه، سلیمانیه و صالحیه، مهم‌ترین فرقه‌های زیدیه هستند.<ref>برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص42.</ref>
-=== اسماعیلیه ===
+===اسماعیلیه===
 گروه دیگری از شیعیان، در باور به هفتمین امام، از شیعیان امامیه جدا شده و به جای [[موسی بن جعفر]]، به امامت اسماعیل، فرزند دیگر [[امام جعفر صادق]]، اعتقاد دارند. برخی از آن‌ها محمد، فرزند اسماعیل را امام دانسته‌اند. مهم‌ترین ویژگی اسماعیلیان، رویکرد باطن‌گرا و تأویل آیات، احادیث و احکام اسلامی است.<ref>برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص46.</ref> اسماعیلیه به سه گروه اسماعیلیه خالص، مبارکیه و قرامطه منشعب شدند.<ref>برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص46؛ ربانی گلپایگانی، فرق و مذاهب کلامی،1383ش، ص76.</ref>
-== پراکندگی جغرافیایی شیعه ==
+==پراکندگی جغرافیایی شیعه==
 شیعیان در تمام نقاط جهان پراکنده هستند؛ اما بیشتر شیعیان در منطقه [[خاورمیانه]] و [[خلیج فارس]] زندگی می‌کنند. در کشورهای [[چین]]، [[اندونزی]]، [[آلمان]]، [[فرانسه]] و [[انگلستان]] نیز شیعیان زیادی زندگی می‌کنند. در کشورهای آفریقایی کنیا، تانزانیا، سنگال و ساحل عاج نیز جوامعی از شیعیان وجود دارد. در قاره آمریکا نیز حضور جامعهٔ شیعه، چشمگیر است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/پراکندگی_جغرافیایی_شیعه_در_جهان «پراکندگی جغرافیای شیعه»، سایت دانشنامه اسلامی.]</ref>
-== جمعیت شیعه ==
+==جمعیت شیعه==
 بر اساس گزارش‌های آماری موجود، شیعیان، حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد از جامعهٔ مسلمانان جهان را تشکیل داده‌اند.<ref>فرانسوا توال، ژئوپلیتیک شیعه، 1379ش، ص9.</ref> در برخی از گزارش‌های آماری، جمعیت شیعیان تا ۲۳ درصد از جامعهٔ مسلمانان نیز برآورد شده است.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/جمعیت_شیعیان «جمعیت شیعیان»، سایت ویکی فقه.]</ref> در کشورهایی مانند [[هند]]، [[ایران]]، [[عراق]]، [[جمهوری آذربایجان]]، [[لبنان]]، [[افغانستان]]، [[پاکستان]]، [[یمن]] و [[بحرین]] بیشترین تراکم جمعیتی شیعیان وجود دارد. جمهوری اسلامی ایران، نسبت به کل جمعیت، بیشترین میزان شیعه را دارد و [[جمهوری آذربایجان]] و کشور [[بحرین]]، دومین و سومین کشور با اکثریت شیعی در میان [[کشورهای مسلمان]] است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/پراکندگی_جغرافیایی_شیعه_در_جهان «پراکندگی جغرافیای شیعه»، سایت دانشنامه اسلامی].</ref>
-== پانویس ==
+==پانویس==
 {{پانویس}}
-== جستارهای وابسته ==
+==جستارهای وابسته==
-* [[امام علی]]
+*[[امام علی]]
-== منابع ==
+==منابع==
-* ابن‌أثیر، مجدالدین، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، بیروت، المکتبة العلمیة، ۱۹۷۹م.
+*ابن‌أثیر، مجدالدین، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، بیروت، المکتبة العلمیة، ۱۹۷۹م.
-* اشعری، ابوالحسن، مقالات الاسلامیین، تحقیق محمّد محیی‌الدین عبدالمجید، ویسبادن، فرانس شتاینر، چاپ سوم، ۱۴۰۰ق.
+*اشعری، ابوالحسن، مقالات الاسلامیین، تحقیق محمّد محیی‌الدین عبدالمجید، ویسبادن، فرانس شتاینر، چاپ سوم، ۱۴۰۰ق.
-* اشعری قمی، سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، با مقدّمه و تصحیح محمدجواد مشکور، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۰ش.
+*اشعری قمی، سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، با مقدّمه و تصحیح محمدجواد مشکور، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۰ش.
-* براون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران، تهران، علم، ۱۳۹۸ش.
+*براون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران، تهران، علم، ۱۳۹۸ش.
-* برنجکار، رضا، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، قم، طه، چاپ ۲۵، ۱۳۹۶ش.
+*برنجکار، رضا، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، قم، طه، چاپ ۲۵، ۱۳۹۶ش.
-* «پراکندگی جغرافیای شیعه»، وب‌سایت دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
+*«پراکندگی جغرافیای شیعه»، وب‌سایت دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
-* توال، فرانسوا، ژئوپلیتیک شیعه، ترجمه علیرضا قاسم‌آقا، تهران، اندیشه سازان نور، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
+*توال، فرانسوا، ژئوپلیتیک شیعه، ترجمه علیرضا قاسم‌آقا، تهران، اندیشه سازان نور، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
-* «جمعیت شیعیان»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
+*«جمعیت شیعیان»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
-* رازی، ابوحاتم، الزینه فی الکلمات الاسلامیه العربیه، صنعاء، مرکز الدراسات و البحوث الیمنی، ۱۴۱۵ق.
+*رازی، ابوحاتم، الزینه فی الکلمات الاسلامیه العربیه، صنعاء، مرکز الدراسات و البحوث الیمنی، ۱۴۱۵ق.
-* ربانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب کلامی، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۸۳ش.
+*ربانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب کلامی، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۸۳ش.
-* رشید رضا، محمد، السنة و الشیعة، قاهره، دار المنار، ۱۹۴۷م.
+*رشید رضا، محمد، السنة و الشیعة، قاهره، دار المنار، ۱۹۴۷م.
-* زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالهدایه، چاپ اول، ۱۳۸۹ق.
+*زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالهدایه، چاپ اول، ۱۳۸۹ق.
-* سامی النشار، علی، نشأة فکر الفلسفی فی الإسلام، قاهره، دارالمعارف، چاپ نهم، ۱۹۹۷م.
+*سامی النشار، علی، نشأة فکر الفلسفی فی الإسلام، قاهره، دارالمعارف، چاپ نهم، ۱۹۹۷م.
-* سبحانی تبریزی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ چهارم، ۱۳۸۴ش.
+*سبحانی تبریزی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ چهارم، ۱۳۸۴ش.
-* شهرستانی، عبدالکریم، الملل و النحل، قم، الشریف رضی، ۱۳۶۴ق.
+*شهرستانی، عبدالکریم، الملل و النحل، قم، الشریف رضی، ۱۳۶۴ق.
-* صابری، حسین، تاریخ فرق اسلامی، ترجمه محمد عباسی، تهران، سمت، ۱۳۹۸ش.
+*صابری، حسین، تاریخ فرق اسلامی، ترجمه محمد عباسی، تهران، سمت، ۱۳۹۸ش.
-* صدر، سید محمدباقر، نشأة الشیعه والتشیع، بیروت، الغدیر، ۱۴۱۷ق.
+*صدر، سید محمدباقر، نشأة الشیعه والتشیع، بیروت، الغدیر، ۱۴۱۷ق.
-* طباطبایی، سید محمدحسین، شیعه در اسلام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۸۸ش.
+*طباطبایی، سید محمدحسین، شیعه در اسلام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۸۸ش.
-* طبری، ابن‌جریر، بیروت، روائع التراث العربی، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۷ق.
+*طبری، ابن‌جریر، بیروت، روائع التراث العربی، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۷ق.
-* طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، قم، محبین، ۱۳۸۳ق.
+*طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، قم، محبین، ۱۳۸۳ق.
-* عسگری، مرتضی، افسانه عبداللّه سبأ، قم دانشکده اصول دین، چاپ ششم، ۱۳۸۷ش.
+*عسگری، مرتضی، افسانه عبداللّه سبأ، قم دانشکده اصول دین، چاپ ششم، ۱۳۸۷ش.
-* مسلم بن حجّاج نیشابوری، صحیح مسلم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۴۷ق.
+*مسلم بن حجّاج نیشابوری، صحیح مسلم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۴۷ق.
-* مفید، محمد بن نعمان، اوائل المقالات، قم، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، ۱۳۷۲ش.
+*مفید، محمد بن نعمان، اوائل المقالات، قم، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، ۱۳۷۲ش.
-* مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، صدرا، ۱۴۰۰ق.
+*مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، صدرا، ۱۴۰۰ق.
-* نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، نجف، مکتبه مرتضویه، ۱۳۵۵ق.
+*نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، نجف، مکتبه مرتضویه، ۱۳۵۵ق.
-* یعقوبی، احمدبن اسحاق، تاریخ یعقوبی، تهران، علمی و فرهنگی، جاپ یازدهم، ۱۳۸۹ش.
+*یعقوبی، احمدبن اسحاق، تاریخ یعقوبی، تهران، علمی و فرهنگی، جاپ یازدهم، ۱۳۸۹ش.
 {{دین‌شناسی-افقی}}

ن ب و دین‌شناسی
مباحث دینی	خرافه‌گرایی برکت نذر دعا منقبت‌خوانی
تاریخ ادیان	تاریخ اسلام تاریخ یهودیت تاریخ مسیحیت
ادیان و مذاهب	اسلام شیعه سنی بودیزم مسیحیت یهودیت زرتشتیت
دین و جامعه	تربیت دینی کودک
دین و اقتصاد	اقتصاد اسلامی
اصطلاحات دینی	شیخ
رده