پرش به محتوا

پیش‌نویس:مسجد جامع ارومیه: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
imported>شاهرودی
خط ۳: خط ۳:
یکی از کهن‌ترین آثار باستانی شهر [[ارومیه]]، مسجد جامع آن است که در بافت قدیمی شهر قرار دارد. برخی پژوهشگران معتقدند که این بنا در زمان [[ساسانیان]] آتشکده بود و در دوران اسلامی بر روی آن مسجدی ساخته شد.<ref>[https://article.tebyan.net/84007/معرفی-مسجد-جامع-ارومیه پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.]</ref> شیوهٔ ساخت بنای نخستینِ مسجد و نیز محراب آن که به‌طور دقیق متوجه سمت کعبه نیست، گواهی می‌دهد که مانند دیگر مساجدِ چارطاقی [[ایران]]، پیش‌تر آتشکده بوده است.<ref>Godard, L’art de l’Iran, 1962 , p340-343; Pope, A Survey of Persian Art, 1967, p1048; Wilson, "The Masjid-i-Jameiʾ of Rizaʿiya» , 1937, p42. . مقدسی، احسن التقاسیم، ۱۴۰۸ق، ص 289.</ref> تاریخ بنای این مسجد معلوم نیست؛ اما شبستان گنبددار قدیمی آن گویای تعلق مسجد به دورهٔ [[سلجوقیان]] (قرن ششم هـ. ق) است. محراب این شبستان و چهل ستون متصل به آن در تاریخ ۶۷۶ق در زمان حکومت ایلخانان ساخته شده است. بر اساس سنگ‌نوشتهٔ موجود، حجره‌های قدیمی اطراف صحن نیز در سال ۱۱۸۴ق، یعنی اوایل دورهٔ [[زندیه]] ساخته شده است. بخش نوساز اطراف صحن، مربوط به دو دههٔ اخیر است.<ref>[https://article.tebyan.net/84007/معرفی-مسجد-جامع-ارومیه پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.]</ref>
یکی از کهن‌ترین آثار باستانی شهر [[ارومیه]]، مسجد جامع آن است که در بافت قدیمی شهر قرار دارد. برخی پژوهشگران معتقدند که این بنا در زمان [[ساسانیان]] آتشکده بود و در دوران اسلامی بر روی آن مسجدی ساخته شد.<ref>[https://article.tebyan.net/84007/معرفی-مسجد-جامع-ارومیه پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.]</ref> شیوهٔ ساخت بنای نخستینِ مسجد و نیز محراب آن که به‌طور دقیق متوجه سمت کعبه نیست، گواهی می‌دهد که مانند دیگر مساجدِ چارطاقی [[ایران]]، پیش‌تر آتشکده بوده است.<ref>Godard, L’art de l’Iran, 1962 , p340-343; Pope, A Survey of Persian Art, 1967, p1048; Wilson, "The Masjid-i-Jameiʾ of Rizaʿiya» , 1937, p42. . مقدسی، احسن التقاسیم، ۱۴۰۸ق، ص 289.</ref> تاریخ بنای این مسجد معلوم نیست؛ اما شبستان گنبددار قدیمی آن گویای تعلق مسجد به دورهٔ [[سلجوقیان]] (قرن ششم هـ. ق) است. محراب این شبستان و چهل ستون متصل به آن در تاریخ ۶۷۶ق در زمان حکومت ایلخانان ساخته شده است. بر اساس سنگ‌نوشتهٔ موجود، حجره‌های قدیمی اطراف صحن نیز در سال ۱۱۸۴ق، یعنی اوایل دورهٔ [[زندیه]] ساخته شده است. بخش نوساز اطراف صحن، مربوط به دو دههٔ اخیر است.<ref>[https://article.tebyan.net/84007/معرفی-مسجد-جامع-ارومیه پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.]</ref>


== مکان ==
==مکان مسجد جامع ارومیه==
مسجد جامع ارومیه در مرکز شهر و خیابان اقبال قرار گرفته است. این مسجد در میان بازار قدیمی شهر واقع شده و یکی از ارکان اصلی بافت قدیمی شهر است.<ref>[https://article.tebyan.net/84007/معرفی-مسجد-جامع-ارومیه پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.]</ref> مسجد، دو درب دارد که یکی به راستهٔ سنگ‌تراشان و دیگری به بازار عطاران باز می‌شود.<ref>[https://www.irna.ir/news/84273283/مسجد-جامع-ارومیه-شاهکار-معماری-ایرانی-اسلامی «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>
مسجد جامع ارومیه در مرکز شهر و خیابان اقبال قرار گرفته است. این مسجد در میان بازار قدیمی شهر واقع شده و یکی از ارکان اصلی بافت قدیمی شهر است.<ref>[https://article.tebyan.net/84007/معرفی-مسجد-جامع-ارومیه پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.]</ref> مسجد، دو درب دارد که یکی به راستهٔ سنگ‌تراشان و دیگری به بازار عطاران باز می‌شود.<ref>[https://www.irna.ir/news/84273283/مسجد-جامع-ارومیه-شاهکار-معماری-ایرانی-اسلامی «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>


== معماری ==
== معماری مسجد جامع ارومیه ==
مسجد جامع ارومیه، شبیه «کوشک» است و گلدسته ندارد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84273283/مسجد-جامع-ارومیه-شاهکار-معماری-ایرانی-اسلامی «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> بنای اصلی مسجد از دو شبستان و یک صحن شکل گرفته است؛ شبستان گنبددار که قدیمی‌تر بوده و آثار معماری [[سلجوقیان]] را دارد، هستهٔ اولیهٔ بنا را تشکیل داده است و شبستان چهل‌ستون که نمایانگر معماری ایلخانی است، در مجاورت شبستان گنبددار قرار گرفته است.<ref>[https://article.tebyan.net/84007/معرفی-مسجد-جامع-ارومیه پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.]</ref> درهای هر دو شبستان به صحن مسجد باز می‌شوند.<ref>[https://www.irna.ir/news/84273283/مسجد-جامع-ارومیه-شاهکار-معماری-ایرانی-اسلامی «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>
مسجد جامع ارومیه، شبیه «کوشک» است و گلدسته ندارد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84273283/مسجد-جامع-ارومیه-شاهکار-معماری-ایرانی-اسلامی «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> بنای اصلی مسجد از دو شبستان و یک صحن شکل گرفته است؛ شبستان گنبددار که قدیمی‌تر بوده و آثار معماری [[سلجوقیان]] را دارد، هستهٔ اولیهٔ بنا را تشکیل داده است و شبستان چهل‌ستون که نمایانگر معماری ایلخانی است، در مجاورت شبستان گنبددار قرار گرفته است.<ref>[https://article.tebyan.net/84007/معرفی-مسجد-جامع-ارومیه پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.]</ref> درهای هر دو شبستان به صحن مسجد باز می‌شوند.<ref>[https://www.irna.ir/news/84273283/مسجد-جامع-ارومیه-شاهکار-معماری-ایرانی-اسلامی «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>


شبستان چهل‌ستون، در ضلع جنوبی صحن قرار دارد و کف آن پایین‌تر از سطح صحن است. این شبستان، دارای ورودی کوچک بوده و کتیبهٔ لاجوردی بر آن نقش بسته است. بعد از ورودی کوچک، ورودی بزرگ با کاشی‌کاری و گچ‌بری زیبا و دو سنگ‌نوشتهٔ مرمر، قرار دارد. در دیواره‌های بیرونی شبستان چهل‌ستون و اطراف صحن، ایوان‌هایی برای تحصیل طلاب علوم دینی، تعبیه شده است.<ref>[https://www.irna.ir/news/84273283/مسجد-جامع-ارومیه-شاهکار-معماری-ایرانی-اسلامی «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>
شبستان چهل‌ستون، در ضلع جنوبی صحن قرار دارد و کف آن پایین‌تر از سطح صحن است. این شبستان، دارای ورودی کوچک بوده و کتیبهٔ لاجوردی بر آن نقش بسته است. بعد از ورودی کوچک، ورودی بزرگ با کاشی‌کاری و گچ‌بری زیبا و دو سنگ‌نوشتهٔ مرمر، قرار دارد. در دیواره‌های بیرونی شبستان چهل‌ستون و اطراف صحن، ایوان‌هایی برای تحصیل طلاب علوم دینی، تعبیه شده است.<ref>[https://www.irna.ir/news/84273283/مسجد-جامع-ارومیه-شاهکار-معماری-ایرانی-اسلامی «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>


شبستان اصلی، دارای گنبد دایره‌ای شکل آجری بوده و بی‌همتا است. محراب مسجد با گچ‌بری نفیس در این قسمت قرار گرفته است.<ref>[https://article.tebyan.net/84007/معرفی-مسجد-جامع-ارومیه پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.]</ref> چند کتیبه در میان طرح‌های گچی، تعبیه شده است.<ref>Pope, A Survey of Persian Art, 1967 p111; Wilson, Bulletin of the American Institute for Iranian Art and Archaeology 1937, p42.</ref> نمای محراب تماماً با خطوط و کتیبه‌ها و گچ‌بری‌های ظریف تزیین شده است.<ref>Pope, A Survey of Persian Art, 1967, p111؛ دهقان، سرزمین زردشت، تهران، ۱۳۴۸ش، ص 207.</ref> این تزئیناتِ اسلیمی، زیبا بوده و متقارن با خطوط و نقش‌ها است. نقش‌های میانی این تابلو دو لایه است؛ لایهٔ درونی، کاملاً مجزا طراحی شده و لایهٔ دوم بدون وسیله خارجی بر روی آن منطبق و اجرا شده و تحسین و شگفتی بازدیدکنندگان و کارشناسان را برمی‌انگیزد. این نقش‌ها را به پارچه ظریف توری‌ای تشبیه کرده‌اند که با گچ‌بری‌های ماهرانه و نقوش جالب و بی‌همتا به یکدیگر تنیده و بافته شده‌اند و از شاهکارهای بی‌بدیل و اوج [[معماری]] دوره ایلخانی به‌شمار آورده‌اند. آیات دور تا دور شبستان اصلی به خط نستعلیق بسیار زیبا کار شده و کتیبه‌های کوفی، دور گنبد قرار گرفته‌اند. به اعتقاد گروهی از پژوهشگران، سبک تزئینات، گچ‌بری‌ها، ستون‌بندی‌ها و طاق‌های مسجد، شبیه سبک معماری [[سلجوقیان]] است.<ref>[https://article.tebyan.net/84007/معرفی-مسجد-جامع-ارومیه پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان؛] [https://www.irna.ir/news/84273283/مسجد-جامع-ارومیه-شاهکار-معماری-ایرانی-اسلامی «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> از مهم‌ترین جنبه‌های تزئینی مسجد، کتیبه‌های کوفی دور گنبد و [[گچ‌بری]] محراب آن است.<ref>[https://article.tebyan.net/84007/معرفی-مسجد-جامع-ارومیه پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.]</ref>
شبستان اصلی، دارای گنبد دایره‌ای شکل آجری بوده و بی‌همتا است. محراب مسجد با گچ‌بری نفیس در این قسمت قرار گرفته است.<ref>[https://article.tebyan.net/84007/معرفی-مسجد-جامع-ارومیه پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.]</ref> چند کتیبه در میان طرح‌های گچی، تعبیه شده است.<ref>Pope, A Survey of Persian Art, 1967 p111; Wilson, Bulletin of the American Institute for Iranian Art and Archaeology 1937, p42.</ref> نمای محراب تماماً با خطوط و کتیبه‌ها و گچ‌بری‌های ظریف تزیین شده است.<ref>Pope, A Survey of Persian Art, 1967, p111؛ دهقان، سرزمین زردشت، تهران، ۱۳۴۸ش، ص 207.</ref>  


== مرمت و بازسازی ==
این تزئیناتِ اسلیمی، زیبا بوده و متقارن با خطوط و نقش‌ها است. نقش‌های میانی این تابلو دو لایه است؛ لایهٔ درونی، کاملاً مجزا طراحی شده و لایهٔ دوم بدون وسیله خارجی بر روی آن منطبق و اجرا شده و تحسین و شگفتی بازدیدکنندگان و کارشناسان را برمی‌انگیزد. این نقش‌ها را به پارچه ظریف توری‌ای تشبیه کرده‌اند که با گچ‌بری‌های ماهرانه و نقوش جالب و بی‌همتا به یکدیگر تنیده و بافته شده‌اند و از شاهکارهای بی‌بدیل و اوج [[معماری]] دوره ایلخانی به‌شمار آورده‌اند. آیات دور تا دور شبستان اصلی به خط نستعلیق بسیار زیبا کار شده و کتیبه‌های کوفی، دور گنبد قرار گرفته‌اند. به اعتقاد گروهی از پژوهشگران، سبک تزئینات، گچ‌بری‌ها، ستون‌بندی‌ها و طاق‌های مسجد، شبیه سبک معماری [[سلجوقیان]] است.<ref>[https://article.tebyan.net/84007/معرفی-مسجد-جامع-ارومیه پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان؛] [https://www.irna.ir/news/84273283/مسجد-جامع-ارومیه-شاهکار-معماری-ایرانی-اسلامی «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> از مهم‌ترین جنبه‌های تزئینی مسجد، کتیبه‌های کوفی دور گنبد و [[گچ‌بری]] محراب آن است.<ref>[https://article.tebyan.net/84007/معرفی-مسجد-جامع-ارومیه پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.]</ref>
 
== مرمت و بازسازی مسجد جامع ارومیه ==
مسجد جامع ارومیه، چندین بار مرمت شده است. براساس نوشتهٔ «میرزا رشید ادیب‌الشعرا» در کتاب تاریخ افشار، این مسجد به‌فرمان رضا قلی‌خان بیگلربیگی افشار در سال ۱۱۸۴ق بازسازی شد و ادامهٔ تعمیر آن در سال ۱۲۵۰ق به دستور نجف‌قلی خان بیگلربیگی افشار، صورت گرفت. در سال ۱۲۸۷ق، گنبد مسجد به دستور یوسف‌خان شجاع‌الدوله، حکمران وقت [[ارومیه]]، مرمت شد. در سال‌های اخیر نیز مرمت و احیای ایوان‌های بخش شرقی صحن، زیر نظر ادارهٔ میراث فرهنگی و گردشگری شروع شده است. عایق‌سازی شبستان، پشت‌بام و گنبدها برای جلوگیری از نشتی‌ها نیز انجام شده است. داخل گنبدخانه، نورپردازی و فرش شده است. مسجد جامع ارومیه به شماره ۲۴۳، در فهرست آثار ملی ثبت شده و یکی از بناهای فاخر تاریخی آذربایجان غربی، با معماری یگانه است. منبر چوبی این [[مسجد]] نیز در اواخر سال ۱۳۹۹ش در فهرست میراث منقول ثبت و مرمت آن شروع شد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84273283/مسجد-جامع-ارومیه-شاهکار-معماری-ایرانی-اسلامی «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>
مسجد جامع ارومیه، چندین بار مرمت شده است. براساس نوشتهٔ «میرزا رشید ادیب‌الشعرا» در کتاب تاریخ افشار، این مسجد به‌فرمان رضا قلی‌خان بیگلربیگی افشار در سال ۱۱۸۴ق بازسازی شد و ادامهٔ تعمیر آن در سال ۱۲۵۰ق به دستور نجف‌قلی خان بیگلربیگی افشار، صورت گرفت. در سال ۱۲۸۷ق، گنبد مسجد به دستور یوسف‌خان شجاع‌الدوله، حکمران وقت [[ارومیه]]، مرمت شد. در سال‌های اخیر نیز مرمت و احیای ایوان‌های بخش شرقی صحن، زیر نظر ادارهٔ میراث فرهنگی و گردشگری شروع شده است. عایق‌سازی شبستان، پشت‌بام و گنبدها برای جلوگیری از نشتی‌ها نیز انجام شده است. داخل گنبدخانه، نورپردازی و فرش شده است. مسجد جامع ارومیه به شماره ۲۴۳، در فهرست آثار ملی ثبت شده و یکی از بناهای فاخر تاریخی آذربایجان غربی، با معماری یگانه است. منبر چوبی این [[مسجد]] نیز در اواخر سال ۱۳۹۹ش در فهرست میراث منقول ثبت و مرمت آن شروع شد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84273283/مسجد-جامع-ارومیه-شاهکار-معماری-ایرانی-اسلامی «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>


== پانویس ==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


== منابع ==
==منابع==
* «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج خبر: ۵ فروردین ۱۴۰۰ش.
*«مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج خبر: ۵ فروردین ۱۴۰۰ش.
* پری‌نوش، زهره، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۸ بهمن ۱۳۸۷ش.
*پری‌نوش، زهره، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۸ بهمن ۱۳۸۷ش.
* دهقان، علی، سرزمین زردشت، تهران، ابن‌سینا، ۱۳۴۸ش.
*دهقان، علی، سرزمین زردشت، تهران، ابن‌سینا، ۱۳۴۸ش.
* مقدسی، محمد، احسن التقاسیم، بیروت، ۱۴۰۸ق.
*مقدسی، محمد، احسن التقاسیم، بیروت، ۱۴۰۸ق.
* Godard, A. , L’art de l’Iran, Paris, 1962.
*Godard, A. , L’art de l’Iran, Paris, 1962.
* Pope, A. U. , A Survey of Persian Art, Tehran, 1967.
*Pope, A. U. , A Survey of Persian Art, Tehran, 1967.
* Wilson, J. C. , "The Masjid-i-Jameiʾ of Rizaʿiya", Bulletin of the American Institute for Iranian Art and Archaeology, New York, 1937, vol. V.
*Wilson, J. C. , "The Masjid-i-Jameiʾ of Rizaʿiya", Bulletin of the American Institute for Iranian Art and Archaeology, New York, 1937, vol. V.


{{آذربایجان غربی-افقی}}
{{آذربایجان غربی-افقی}}

نسخهٔ ۱۸ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۵:۳۴

مسجد جامع ارومیه؛ یکی از آثار کهن در شهر تاریخی ارومیه.

یکی از کهن‌ترین آثار باستانی شهر ارومیه، مسجد جامع آن است که در بافت قدیمی شهر قرار دارد. برخی پژوهشگران معتقدند که این بنا در زمان ساسانیان آتشکده بود و در دوران اسلامی بر روی آن مسجدی ساخته شد.[۱] شیوهٔ ساخت بنای نخستینِ مسجد و نیز محراب آن که به‌طور دقیق متوجه سمت کعبه نیست، گواهی می‌دهد که مانند دیگر مساجدِ چارطاقی ایران، پیش‌تر آتشکده بوده است.[۲] تاریخ بنای این مسجد معلوم نیست؛ اما شبستان گنبددار قدیمی آن گویای تعلق مسجد به دورهٔ سلجوقیان (قرن ششم هـ. ق) است. محراب این شبستان و چهل ستون متصل به آن در تاریخ ۶۷۶ق در زمان حکومت ایلخانان ساخته شده است. بر اساس سنگ‌نوشتهٔ موجود، حجره‌های قدیمی اطراف صحن نیز در سال ۱۱۸۴ق، یعنی اوایل دورهٔ زندیه ساخته شده است. بخش نوساز اطراف صحن، مربوط به دو دههٔ اخیر است.[۳]

مکان مسجد جامع ارومیه

مسجد جامع ارومیه در مرکز شهر و خیابان اقبال قرار گرفته است. این مسجد در میان بازار قدیمی شهر واقع شده و یکی از ارکان اصلی بافت قدیمی شهر است.[۴] مسجد، دو درب دارد که یکی به راستهٔ سنگ‌تراشان و دیگری به بازار عطاران باز می‌شود.[۵]

معماری مسجد جامع ارومیه

مسجد جامع ارومیه، شبیه «کوشک» است و گلدسته ندارد.[۶] بنای اصلی مسجد از دو شبستان و یک صحن شکل گرفته است؛ شبستان گنبددار که قدیمی‌تر بوده و آثار معماری سلجوقیان را دارد، هستهٔ اولیهٔ بنا را تشکیل داده است و شبستان چهل‌ستون که نمایانگر معماری ایلخانی است، در مجاورت شبستان گنبددار قرار گرفته است.[۷] درهای هر دو شبستان به صحن مسجد باز می‌شوند.[۸]

شبستان چهل‌ستون، در ضلع جنوبی صحن قرار دارد و کف آن پایین‌تر از سطح صحن است. این شبستان، دارای ورودی کوچک بوده و کتیبهٔ لاجوردی بر آن نقش بسته است. بعد از ورودی کوچک، ورودی بزرگ با کاشی‌کاری و گچ‌بری زیبا و دو سنگ‌نوشتهٔ مرمر، قرار دارد. در دیواره‌های بیرونی شبستان چهل‌ستون و اطراف صحن، ایوان‌هایی برای تحصیل طلاب علوم دینی، تعبیه شده است.[۹]

شبستان اصلی، دارای گنبد دایره‌ای شکل آجری بوده و بی‌همتا است. محراب مسجد با گچ‌بری نفیس در این قسمت قرار گرفته است.[۱۰] چند کتیبه در میان طرح‌های گچی، تعبیه شده است.[۱۱] نمای محراب تماماً با خطوط و کتیبه‌ها و گچ‌بری‌های ظریف تزیین شده است.[۱۲]

این تزئیناتِ اسلیمی، زیبا بوده و متقارن با خطوط و نقش‌ها است. نقش‌های میانی این تابلو دو لایه است؛ لایهٔ درونی، کاملاً مجزا طراحی شده و لایهٔ دوم بدون وسیله خارجی بر روی آن منطبق و اجرا شده و تحسین و شگفتی بازدیدکنندگان و کارشناسان را برمی‌انگیزد. این نقش‌ها را به پارچه ظریف توری‌ای تشبیه کرده‌اند که با گچ‌بری‌های ماهرانه و نقوش جالب و بی‌همتا به یکدیگر تنیده و بافته شده‌اند و از شاهکارهای بی‌بدیل و اوج معماری دوره ایلخانی به‌شمار آورده‌اند. آیات دور تا دور شبستان اصلی به خط نستعلیق بسیار زیبا کار شده و کتیبه‌های کوفی، دور گنبد قرار گرفته‌اند. به اعتقاد گروهی از پژوهشگران، سبک تزئینات، گچ‌بری‌ها، ستون‌بندی‌ها و طاق‌های مسجد، شبیه سبک معماری سلجوقیان است.[۱۳] از مهم‌ترین جنبه‌های تزئینی مسجد، کتیبه‌های کوفی دور گنبد و گچ‌بری محراب آن است.[۱۴]

مرمت و بازسازی مسجد جامع ارومیه

مسجد جامع ارومیه، چندین بار مرمت شده است. براساس نوشتهٔ «میرزا رشید ادیب‌الشعرا» در کتاب تاریخ افشار، این مسجد به‌فرمان رضا قلی‌خان بیگلربیگی افشار در سال ۱۱۸۴ق بازسازی شد و ادامهٔ تعمیر آن در سال ۱۲۵۰ق به دستور نجف‌قلی خان بیگلربیگی افشار، صورت گرفت. در سال ۱۲۸۷ق، گنبد مسجد به دستور یوسف‌خان شجاع‌الدوله، حکمران وقت ارومیه، مرمت شد. در سال‌های اخیر نیز مرمت و احیای ایوان‌های بخش شرقی صحن، زیر نظر ادارهٔ میراث فرهنگی و گردشگری شروع شده است. عایق‌سازی شبستان، پشت‌بام و گنبدها برای جلوگیری از نشتی‌ها نیز انجام شده است. داخل گنبدخانه، نورپردازی و فرش شده است. مسجد جامع ارومیه به شماره ۲۴۳، در فهرست آثار ملی ثبت شده و یکی از بناهای فاخر تاریخی آذربایجان غربی، با معماری یگانه است. منبر چوبی این مسجد نیز در اواخر سال ۱۳۹۹ش در فهرست میراث منقول ثبت و مرمت آن شروع شد.[۱۵]

پانویس

  1. ↑ پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.
  2. ↑ Godard, L’art de l’Iran, 1962 , p340-343; Pope, A Survey of Persian Art, 1967, p1048; Wilson, "The Masjid-i-Jameiʾ of Rizaʿiya» , 1937, p42. . مقدسی، احسن التقاسیم، ۱۴۰۸ق، ص 289.
  3. ↑ پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.
  4. ↑ پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.
  5. ↑ «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  6. ↑ «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  7. ↑ پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.
  8. ↑ «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  9. ↑ «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  10. ↑ پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.
  11. ↑ Pope, A Survey of Persian Art, 1967 p111; Wilson, Bulletin of the American Institute for Iranian Art and Archaeology 1937, p42.
  12. ↑ Pope, A Survey of Persian Art, 1967, p111؛ دهقان، سرزمین زردشت، تهران، ۱۳۴۸ش، ص 207.
  13. ↑ پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان؛ «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  14. ↑ پری‌نوش، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان.
  15. ↑ «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.

منابع

  • «مسجد جامع ارومیه شاهکار معماری ایرانی اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج خبر: ۵ فروردین ۱۴۰۰ش.
  • پری‌نوش، زهره، «معرفی مسجد جامع ارومیه»، سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۸ بهمن ۱۳۸۷ش.
  • دهقان، علی، سرزمین زردشت، تهران، ابن‌سینا، ۱۳۴۸ش.
  • مقدسی، محمد، احسن التقاسیم، بیروت، ۱۴۰۸ق.
  • Godard, A. , L’art de l’Iran, Paris, 1962.
  • Pope, A. U. , A Survey of Persian Art, Tehran, 1967.
  • Wilson, J. C. , "The Masjid-i-Jameiʾ of Rizaʿiya", Bulletin of the American Institute for Iranian Art and Archaeology, New York, 1937, vol. V.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:مسجد_جامع_ارومیه&oldid=27458»