پرش به محتوا

پیش‌نویس:فرزندخواندگی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
خط ۱: خط ۱:
'''<big>فرزند‌خواندگی؛</big>''' پذیرفتن کودک به عنوان فرزند توسط والدین غیر واقعی‌اش.
'''<big>فرزند‌خواندگی؛</big>''' پذیرفتن کودک به عنوان فرزند توسط والدین غیر واقعی‌اش.


== مفهوم‌شناسی ==
==مفهوم‌شناسی==
فرزندخواندگی رابطه‌ای حقوقی است که بر اثر پذیرفتن طفلی به‌عنوان فرزند، توسط زن و مردی که پدر و مادر واقعی طفل نیستند، به وجود می‏‌آید.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/91472/%D9%88%D8%B6%D8%B9-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 امامی، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1378ش؛] [https://deg.kowsarblog.ir/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%B3%D8%B1%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-3 کرمانی، «مفهوم فرزندخواندگی و انواع آن در حقوق ایران»، وب‌سایت کوثربلاگ؛ «فرزندخواندگی چیست؟»]، [https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=505836 خبرگزاری دانا؛ احمدوند، «بررسی فقهی احکام و شرایط فرزندخواندگی در اسلام»، زمستان 1398ش، ص3؛] هاشمی شاهرودی، «فرزندخوانده»، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت (ع)، 1382ق، ج5، ص680.</ref>
فرزندخواندگی رابطه‌ای حقوقی است که بر اثر پذیرفتن طفلی به‌عنوان فرزند، توسط زن و مردی که پدر و مادر واقعی طفل نیستند، به وجود می‏‌آید.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/91472/%D9%88%D8%B6%D8%B9-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 امامی، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1378ش؛] [https://deg.kowsarblog.ir/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%B3%D8%B1%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-3 کرمانی، «مفهوم فرزندخواندگی و انواع آن در حقوق ایران»، وب‌سایت کوثربلاگ؛ «فرزندخواندگی چیست؟»]، [https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=505836 خبرگزاری دانا؛ احمدوند، «بررسی فقهی احکام و شرایط فرزندخواندگی در اسلام»، زمستان 1398ش، ص3؛] هاشمی شاهرودی، «فرزندخوانده»، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت (ع)، 1382ق، ج5، ص680.</ref>
از منظر حقوقی، به کسی که از نسل فرد دیگری باشد و رابطه خونی و نسبی میان او و والدین‌اش وجود داشته باشد، فرزند گویند. پیوند میان والدین و فرزند حقیقی، ناگسستنی است و رابطه حقوقی میان آنها از بین نخواهد رفت؛ اما پیوند میان فرزند‌خوانده و سرپرستان، تحت تاثیر عواملی نظیر انحلال خانواده و یا سیاست قانونگذار است.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/91472/%D9%88%D8%B6%D8%B9-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 امامی، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1378ش؛] [https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=505836 احمدوند و همکاران، «بررسی فقهی احکام و شرایط فرزندخواندگی در اسلام»، زمستان 1398ش، ص5.]</ref>  
از منظر حقوقی، به کسی که از نسل فرد دیگری باشد و رابطه خونی و نسبی میان او و والدین‌اش وجود داشته باشد، فرزند گویند. پیوند میان والدین و فرزند حقیقی، ناگسستنی است و رابطه حقوقی میان آنها از بین نخواهد رفت؛ اما پیوند میان فرزند‌خوانده و سرپرستان، تحت تاثیر عواملی نظیر انحلال خانواده و یا سیاست قانونگذار است.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/91472/%D9%88%D8%B6%D8%B9-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 امامی، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1378ش؛] [https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=505836 احمدوند و همکاران، «بررسی فقهی احکام و شرایط فرزندخواندگی در اسلام»، زمستان 1398ش، ص5.]</ref>  
خط ۸: خط ۸:
فرزند‌خواندگی نهادی فقهی-حقوقی است که موجب شکل‌گیری رابطه‌ای خاص میان ف‎‎‎‍‌رزند‌خوانده، پدرخوانده و مادرخوانده می‌شود.<ref>[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=280838 خنجری علی‌آبادی و سیفی علمی، «بررسی فرزندخواندگی در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران»، 1396ش، ص4.]</ref>  این موضوع در طول تاریخ سابقه‌ای طولانی دارد. قبل از اسلام، در میان قبایل عرب و شبه جزیره عربستان، فرزندخواندگی مرسوم بوده و در زمان نزول قرآن نیز رواج داشته است.<ref>احمدوند و همکاران، «ب[https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=505836 ررسی فقهی احکام و شرایط فرزندخواندگی در اسلام»، زمستان 1398ش، ص5؛] [http://ensani.ir/fa/article/91472/%D9%88%D8%B6%D8%B9-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 امامی، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1378ش.]</ref> در ایران نیز قبل از استقرار قوانین اسلامی، فرزندخواندگی وجود داشته است. در آن زمان، بیشتر مردم ایران زرتشتی بودند و باور داشتند که فرزند هر کس پل ورود او به بهشت است و افراد فاقد فرزند می‌توانند از راه فرزندخواندگی به این سعادت دست یابند.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/91472/%D9%88%D8%B6%D8%B9-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 امامی، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1378ش.]</ref>
فرزند‌خواندگی نهادی فقهی-حقوقی است که موجب شکل‌گیری رابطه‌ای خاص میان ف‎‎‎‍‌رزند‌خوانده، پدرخوانده و مادرخوانده می‌شود.<ref>[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=280838 خنجری علی‌آبادی و سیفی علمی، «بررسی فرزندخواندگی در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران»، 1396ش، ص4.]</ref>  این موضوع در طول تاریخ سابقه‌ای طولانی دارد. قبل از اسلام، در میان قبایل عرب و شبه جزیره عربستان، فرزندخواندگی مرسوم بوده و در زمان نزول قرآن نیز رواج داشته است.<ref>احمدوند و همکاران، «ب[https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=505836 ررسی فقهی احکام و شرایط فرزندخواندگی در اسلام»، زمستان 1398ش، ص5؛] [http://ensani.ir/fa/article/91472/%D9%88%D8%B6%D8%B9-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 امامی، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1378ش.]</ref> در ایران نیز قبل از استقرار قوانین اسلامی، فرزندخواندگی وجود داشته است. در آن زمان، بیشتر مردم ایران زرتشتی بودند و باور داشتند که فرزند هر کس پل ورود او به بهشت است و افراد فاقد فرزند می‌توانند از راه فرزندخواندگی به این سعادت دست یابند.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/91472/%D9%88%D8%B6%D8%B9-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 امامی، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1378ش.]</ref>


== فرزندخواندگی در اسلام ==
==فرزندخواندگی در اسلام==


* <big>'''فرزندخواندگی در قرآن'''</big>
*<big>'''فرزندخواندگی در قرآن'''</big>


از آیات ناظر به فرزندخواندگی، رواج این پدیده در دوران نزول قرآن فهمیده می‌شود.<ref>سبزواری، الاستنساخ بین التقنیة و التشریع، ۱۴۲۳ق، ص۱۳۳.</ref> قرآن در چند مورد به وجود فرزندخواندگی در دوران پیش از اسلام اشاره می‌کند: به فرزندی گرفتن موسی توسط همسر فرعون،<ref>سوره قصص، آیه 9.</ref> به فرزندی گرفتن یوسف توسط عزیز مصر،<ref>سوره یوسف، آیه 21.</ref> و به فرزندی گرفتن ابراهیم توسط عموی‌اش «آزر».<ref>سوره انعام، آیه 74.</ref> برخی از مفسران، آیه 33 سوره نساء را نیز ناظر به مصادیقی از فرزندخواندگی دانسته‌اند.<ref>عالمی طامه، «عقد فرزندخواندگی»، ۱۳۸۷ش، ص۴۸-۴۹.</ref> همچنین آیاتی از قرآن، ادعای اعراب درباره فرزند داشتن خداوند<ref>سوره بقره، آیه 116، و سوره یونس، آیه 68.</ref> یا فرزندخواندگی برای خداوند<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۴۰۲ق، ج۳، ص۲۱۹.</ref> را نفی کرده است.<ref>سوره اسراء، آیه 111، و سوره مریم آیه 92، و سوره انبیاء، آیه 26.</ref>
از آیات ناظر به فرزندخواندگی، رواج این پدیده در دوران نزول قرآن فهمیده می‌شود.<ref>سبزواری، الاستنساخ بین التقنیة و التشریع، ۱۴۲۳ق، ص۱۳۳.</ref> قرآن در چند مورد به وجود فرزندخواندگی در دوران پیش از اسلام اشاره می‌کند: به فرزندی گرفتن موسی توسط همسر فرعون،<ref>سوره قصص، آیه 9.</ref> به فرزندی گرفتن یوسف توسط عزیز مصر،<ref>سوره یوسف، آیه 21.</ref> و به فرزندی گرفتن ابراهیم توسط عموی‌اش «آزر».<ref>سوره انعام، آیه 74.</ref> برخی از مفسران، آیه 33 سوره نساء را نیز ناظر به مصادیقی از فرزندخواندگی دانسته‌اند.<ref>عالمی طامه، «عقد فرزندخواندگی»، ۱۳۸۷ش، ص۴۸-۴۹.</ref> همچنین آیاتی از قرآن، ادعای اعراب درباره فرزند داشتن خداوند<ref>سوره بقره، آیه 116، و سوره یونس، آیه 68.</ref> یا فرزندخواندگی برای خداوند<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۴۰۲ق، ج۳، ص۲۱۹.</ref> را نفی کرده است.<ref>سوره اسراء، آیه 111، و سوره مریم آیه 92، و سوره انبیاء، آیه 26.</ref>


* '''<big>احکام فرزندخواندگی در اسلام</big>'''
*'''<big>احکام فرزندخواندگی در اسلام</big>'''


پدیده فرزندخواندگی پیش از ظهور اسلام، تمام آثار فرزند واقعی (نسب، ارث و محرمیت) را به‌دنبال داشت؛ اما آموزه‌های اسلام این شیوه را نفی کرد و در [[علوم قرآن|قرآن]] تأکید شده است که فرزندخوانده‌ همانند فرزند حقیقی نیست.<ref>سوره احزاب، آیه 4.</ref> قرآن با واژه «ادعیاء» به پدیده فرزندخواندگی اشاره کرده، و رابطه فرزند با [[پدر]] و [[نقش مادری|مادر]] را، رابطه‌ای حقیقی دانسته که قابل جعل و قرارداد نیست.<ref>قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۹، ص۳۲۹.</ref>
پدیده فرزندخواندگی پیش از ظهور اسلام، تمام آثار فرزند واقعی (نسب، ارث و محرمیت) را به‌دنبال داشت؛ اما آموزه‌های اسلام این شیوه را نفی کرد و در [[علوم قرآن|قرآن]] تأکید شده است که فرزندخوانده‌ همانند فرزند حقیقی نیست.<ref>سوره احزاب، آیه 4.</ref> قرآن با واژه «ادعیاء» به پدیده فرزندخواندگی اشاره کرده، و رابطه فرزند با [[پدر]] و [[نقش مادری|مادر]] را، رابطه‌ای حقیقی دانسته که قابل جعل و قرارداد نیست.<ref>قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۹، ص۳۲۹.</ref>
خط ۲۸: خط ۲۸:
'''ارث'''؛ در قرآن، رسمِ جاهلیِ ارث بردن فرزندخوانده، نفی شده<ref>سوره احزاب، آیه 4و40.</ref> و ارث فرزند از والدین، تنها با وجود رابطه واقعی و طبیعی، پذیرفته شده است.<ref>سوره نساء، آیه 11.</ref>
'''ارث'''؛ در قرآن، رسمِ جاهلیِ ارث بردن فرزندخوانده، نفی شده<ref>سوره احزاب، آیه 4و40.</ref> و ارث فرزند از والدین، تنها با وجود رابطه واقعی و طبیعی، پذیرفته شده است.<ref>سوره نساء، آیه 11.</ref>


* '''<big>ازدواج با فرزندخوانده</big>'''
*'''<big>ازدواج با فرزندخوانده</big>'''


برخی از فقهای معاصر، فرزندخوانده را مَحرَم دانسته و به محرمیت او فتوا داده‌اند.<ref>صانعی، مجمع المسائل، ج۲، ص۳۵۷ـ۳۵۸.</ref> برخی از مراجع تقلید نیز ازدواج با فرزندخوانده را به دلیل اینکه در غالب موارد به مصلحت فرزندخوانده نیست، جایز ندانسته‌اند.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=999&mid=262990 <nowiki>مکارم شیرازی، «حکم ازدواج با دخترخوانده زیر سی سال»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، [بی‌تا].</nowiki>]</ref> برخی هم ازدواج با فرزندخوانده را با صراحت، حرام دانسته‌اند.<ref>میرداماد نجف‌آبادی، «بررسی مشروعت ازدواج فرزندپذیر با فرزندخوانده با نگاه به آیات قرآن کریم»، ۱۳۹۶ش، ص۱۴.</ref>
برخی از فقهای معاصر، فرزندخوانده را مَحرَم دانسته و به محرمیت او فتوا داده‌اند.<ref>صانعی، مجمع المسائل، ج۲، ص۳۵۷ـ۳۵۸.</ref> برخی از مراجع تقلید نیز ازدواج با فرزندخوانده را به دلیل اینکه در غالب موارد به مصلحت فرزندخوانده نیست، جایز ندانسته‌اند.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=999&mid=262990 <nowiki>مکارم شیرازی، «حکم ازدواج با دخترخوانده زیر سی سال»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، [بی‌تا].</nowiki>]</ref> برخی هم ازدواج با فرزندخوانده را با صراحت، حرام دانسته‌اند.<ref>میرداماد نجف‌آبادی، «بررسی مشروعت ازدواج فرزندپذیر با فرزندخوانده با نگاه به آیات قرآن کریم»، ۱۳۹۶ش، ص۱۴.</ref>
خط ۴۱: خط ۴۱:
در حقوق ایران، با ورود اسلام و پس از انقراض ساسانیان، فرزندخواندگی منسوخ شد و تا سال 1353ش قانون رسمی در این زمینه وجود نداشت و فقط برخی اقلیت‏‌های غیر مسلمان، مطابق مذهب خود، فرزندخوانده داشتند. در اسفند سال 1353ش، در جهت حمایت از فرزندان بدون سرپرست و بر اساس نیاز جامعه، «قانون حمایت از اطفال بدون سرپرست» به تصویب رسید. در این قانون، ضوابط و شرایط سرپرستان، مشخصات طفل بدون ‏سرپرست، شرایط واگذاری طفل، مراجع ذی‌صلاح و آثار حقوقی این نهاد پیش‏بینی و بیان شده است.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/91733/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D9%81%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 امامی، «فرزندخواندگی در حقوق فعلی ایران»، 1379ش.]</ref>
در حقوق ایران، با ورود اسلام و پس از انقراض ساسانیان، فرزندخواندگی منسوخ شد و تا سال 1353ش قانون رسمی در این زمینه وجود نداشت و فقط برخی اقلیت‏‌های غیر مسلمان، مطابق مذهب خود، فرزندخوانده داشتند. در اسفند سال 1353ش، در جهت حمایت از فرزندان بدون سرپرست و بر اساس نیاز جامعه، «قانون حمایت از اطفال بدون سرپرست» به تصویب رسید. در این قانون، ضوابط و شرایط سرپرستان، مشخصات طفل بدون ‏سرپرست، شرایط واگذاری طفل، مراجع ذی‌صلاح و آثار حقوقی این نهاد پیش‏بینی و بیان شده است.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/91733/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D9%81%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 امامی، «فرزندخواندگی در حقوق فعلی ایران»، 1379ش.]</ref>


== شرایط قانونی خانواده‌های متقاضی فرزند ==
==شرایط قانونی خانواده‌های متقاضی فرزند==
طبق قانون، سرپرستی کودکان بی‌سرپرست فقط به خانواده‌ها و افراد زیر، سپرده می‌شود:
طبق قانون، سرپرستی کودکان بی‌سرپرست فقط به خانواده‌ها و افراد زیر، سپرده می‌شود:


# زن و شوهر بودن سرپرستان؛
#زن و شوهر بودن سرپرستان؛
# اقامت داشتن زوجین سرپرست در ایران؛
#اقامت داشتن زوجین سرپرست در ایران؛
# تراضی زوجین سرپرست؛<ref>[http://ensani.ir/fa/article/91733/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D9%81%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 امامی، «فرزندخواندگی در حقوق فعلی ایران»، 1379ش؛] [http://danakhabar.com/fa/news/1199777/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «فرزندخواندگی چیست؟»، خبرگزاری دانا.]</ref>
#تراضی زوجین سرپرست؛<ref>[http://ensani.ir/fa/article/91733/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D9%81%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 امامی، «فرزندخواندگی در حقوق فعلی ایران»، 1379ش؛] [http://danakhabar.com/fa/news/1199777/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «فرزندخواندگی چیست؟»، خبرگزاری دانا.]</ref>
# زن و شوهر بالای 30 سال که حداقل 5 سال از [[ازدواج]] آنها گذشته و فاقد فرزند باشند؛
#زن و شوهر بالای 30 سال که حداقل 5 سال از [[ازدواج]] آنها گذشته و فاقد فرزند باشند؛
# زن و شوهر دارای فرزند، مشروط بر اینکه حداقل یکی از آنان بیش از سی ‌سال سن داشته باشد؛
#زن و شوهر دارای فرزند، مشروط بر اینکه حداقل یکی از آنان بیش از سی ‌سال سن داشته باشد؛
# دختران و زنان [[ازدواج]] نکرده در صورتی‌ که حداقل سی‌سال سن داشته باشند، می‌توانند منحصراً سرپرستی دختران را به‌عهده بگیرند؛<ref>[https://www.heyvalaw.com/web/articles/view/2022/%D8%B4%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B7-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C.html . «شرایط قانونی فرزندخواندگی»، وب‌سایت دینا.]</ref>  
#دختران و زنان [[ازدواج]] نکرده در صورتی‌ که حداقل سی‌سال سن داشته باشند، می‌توانند منحصراً سرپرستی دختران را به‌عهده بگیرند؛<ref>[https://www.heyvalaw.com/web/articles/view/2022/%D8%B4%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B7-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C.html . «شرایط قانونی فرزندخواندگی»، وب‌سایت دینا.]</ref>
# سلامت جسمی و روحی، صلاحیت اخلاقی و تمکن مالی این دسته از افراد و خانواده‌ها نیز باید احراز شود؛ <ref>[https://www.heyvalaw.com/web/articles/view/2022/%D8%B4%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B7-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C.html . «شرایط قانونی فرزندخواندگی»، وب‌سایت دینا.]</ref>  
#سلامت جسمی و روحی، صلاحیت اخلاقی و تمکن مالی این دسته از افراد و خانواده‌ها نیز باید احراز شود؛ <ref>[https://www.heyvalaw.com/web/articles/view/2022/%D8%B4%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B7-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C.html . «شرایط قانونی فرزندخواندگی»، وب‌سایت دینا.]</ref>
# مبتلا نبودن اعضای [[خانواده]] به بیماری های واگیر‌دار یا صعب‌العلاج؛
#مبتلا نبودن اعضای [[خانواده]] به بیماری های واگیر‌دار یا صعب‌العلاج؛
# نداشتن سابقه کیفری؛<ref>[https://www.dadgaran.com/Legal-content/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9 . «انواع فرزند (قانونی، طبیعی، مصنوعی، رضاعی، فرزندخوانده)»، وب‌سایت دادگران حامی.]</ref>
#نداشتن سابقه کیفری؛<ref>[https://www.dadgaran.com/Legal-content/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9 . «انواع فرزند (قانونی، طبیعی، مصنوعی، رضاعی، فرزندخوانده)»، وب‌سایت دادگران حامی.]</ref>
# داشتن توانایی لازم و وقت کافی به‌منظور تربیت و نگهداری از فرزند‌خوانده؛
#داشتن توانایی لازم و وقت کافی به‌منظور تربیت و نگهداری از فرزند‌خوانده؛
# انجام واجبات و ترک محرمات؛
#انجام واجبات و ترک محرمات؛
# عدم اعتیاد به الکل، مواد مخدر و یا روان‌گردان.<ref>[https://www.heyvalaw.com/web/articles/view/2022/%D8%B4%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B7-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C.html . «شرایط قانونی فرزندخواندگی»، وب‌سایت دینا.]</ref>
#عدم اعتیاد به الکل، مواد مخدر و یا روان‌گردان.<ref>[https://www.heyvalaw.com/web/articles/view/2022/%D8%B4%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B7-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C.html . «شرایط قانونی فرزندخواندگی»، وب‌سایت دینا.]</ref>


== شرایط فرزندخواندگی ==
==شرایط فرزندخواندگی==
کودکی که به فرزندخواندگی گرفته می‌شود، باید دارای شرایط زیر باشد:  
کودکی که به فرزندخواندگی گرفته می‌شود، باید دارای شرایط زیر باشد:  
#امکان شناخت پدر، مادر و یا جد پدری وجود نداشته باشد.
#امکان شناخت پدر، مادر و یا جد پدری وجود نداشته باشد.
خط ۶۸: خط ۶۸:
کارشناسان معتقدند در گذر زمان فواید فردی و اجتماعی فرزند‌خواندگی و نیاز ضروری جامعه به اجرای آن سبب پذیرش آن در میان بسیاری از جوامع شده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1915910/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C . رضوی‌نژاد و معین، «بررسی تحولات مثبت در قوانین فرزندخواندگی»، 1401ش، ص1.]</ref> از جمله فواید فرزند‌خواندگی عبارت‌اند از:
کارشناسان معتقدند در گذر زمان فواید فردی و اجتماعی فرزند‌خواندگی و نیاز ضروری جامعه به اجرای آن سبب پذیرش آن در میان بسیاری از جوامع شده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1915910/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C . رضوی‌نژاد و معین، «بررسی تحولات مثبت در قوانین فرزندخواندگی»، 1401ش، ص1.]</ref> از جمله فواید فرزند‌خواندگی عبارت‌اند از:


# کاهش ناهنجاری‌های خانوادگی و اجتماعی؛ فرزند‌خواندگی، زن و شوهر بی‌فرزند را از روی‌آوری به ناهنجاری‌های آشکار و پنهان، بازمی‌دارد.
#کاهش ناهنجاری‌های خانوادگی و اجتماعی؛ فرزند‌خواندگی، زن و شوهر بی‌فرزند را از روی‌آوری به ناهنجاری‌های آشکار و پنهان، بازمی‌دارد.
# کاهش آمار فروپاشی زندگی مشترک فاقد فرزند؛ بسیاری از خانواده‌های فاقد فرزند، با پذیرش یک کودک به‌عنوان فرزند‌خوانده با عشق و علاقه زندگی مشترک خود را ادامه می‌دهند.
#کاهش آمار فروپاشی زندگی مشترک فاقد فرزند؛ بسیاری از خانواده‌های فاقد فرزند، با پذیرش یک کودک به‌عنوان فرزند‌خوانده با عشق و علاقه زندگی مشترک خود را ادامه می‌دهند.
# افزایش حس امید به زندگی در والدین بدون فرزند؛ خانواده‌های محروم از نعمت فرزند، با پذیرش کودکی به‌عنوان فرزند‌خوانده، غم پنهانی محرومیت را فراموش می‌کنند و حس امید به زندگی در آنها تقویت می‌شود.
#افزایش حس امید به زندگی در والدین بدون فرزند؛ خانواده‌های محروم از نعمت فرزند، با پذیرش کودکی به‌عنوان فرزند‌خوانده، غم پنهانی محرومیت را فراموش می‌کنند و حس امید به زندگی در آنها تقویت می‌شود.
# تأمین مادی و عاطفی فرزند‌خوانده در بستر [[خانواده]]؛ حضور کودکان در بستر خانواده و شکل‌گیری شخصیت آنها در محیط خانوادگی سبب می‌شود که آنها مانند فرزند واقعی در پناه این خانواده رشد کرده و با تأمین مشروع بسیاری از نیاز‌های مادی و عاطفی خود  وارد جامعه شوند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1879684/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D9%81%D9%82%D9%87%DB%8C-%D9%88-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 . خوارزمی و دامن افشار، «بررسی ابعاد فقهی و حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1400ش، ص1.]</ref>
#تأمین مادی و عاطفی فرزند‌خوانده در بستر [[خانواده]]؛ حضور کودکان در بستر خانواده و شکل‌گیری شخصیت آنها در محیط خانوادگی سبب می‌شود که آنها مانند فرزند واقعی در پناه این خانواده رشد کرده و با تأمین مشروع بسیاری از نیاز‌های مادی و عاطفی خود  وارد جامعه شوند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1879684/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D9%81%D9%82%D9%87%DB%8C-%D9%88-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 . خوارزمی و دامن افشار، «بررسی ابعاد فقهی و حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1400ش، ص1.]</ref>
# سالم‌سازی جامعه، رفع مشکلات روحی فرزندان بدون سرپرست، کاهش هزینه‌های دولت در نگهداری از فرزندان بدون سرپرست، صدور شناسنامه برای فرزندان بی‌سرپرست، بهرمندی فرزندان از حقوق فرزندان طبیعی و تامین آینده فرزندخوانده و رهایی از مشکل عدم تعلق ارث، از طریق صلح و هبه، به‌صورت شرعی و قانونی از دیگر مزایای فرزندخواندگی است.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/91472/%D9%88%D8%B6%D8%B9-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 امامی، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1378ش؛] [http://danakhabar.com/fa/news/1199777/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «فرزندخواندگی چیست؟»، خبرگزاری دانا.]</ref>
#سالم‌سازی جامعه، رفع مشکلات روحی فرزندان بدون سرپرست، کاهش هزینه‌های دولت در نگهداری از فرزندان بدون سرپرست، صدور شناسنامه برای فرزندان بی‌سرپرست، بهرمندی فرزندان از حقوق فرزندان طبیعی و تامین آینده فرزندخوانده و رهایی از مشکل عدم تعلق ارث، از طریق صلح و هبه، به‌صورت شرعی و قانونی از دیگر مزایای فرزندخواندگی است.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/91472/%D9%88%D8%B6%D8%B9-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 امامی، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1378ش؛] [http://danakhabar.com/fa/news/1199777/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «فرزندخواندگی چیست؟»، خبرگزاری دانا.]</ref>


== حقوق فرزند‌خوانده ==
==حقوق فرزند‌خوانده==
فرزند‌خوانده می‌تواند از نام خانوادگی پدر‌خواندۀ خود استفاده کند. نفقۀ فرزند‌خوانده نیز بر عهده پدرخوانده و مادرخوانده است؛ اما قانون به متقابل‌بودن نفقه تصریح نکرده است و فرزند‌خوانده تکلیفی ندارد. در مورد ارث نیز فرزند‌خوانده به‌دلیل نداشتن رابطه خونی،<ref>[https://www.dadgaran.com/Legal-content/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9 . «انواع فرزند (قانونی، طبیعی، مصنوعی، رضاعی، فرزندخوانده)»، وب‌سایت دادگران حامی.]</ref>  سهم‌الارثی از اموال و دارایی پدر‌خوانده و مادر‌خوانده خود نخواهد داشت.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87 . «فرزندخوانده»، وب‌سایت ویکی شیعه.]</ref>
فرزند‌خوانده می‌تواند از نام خانوادگی پدر‌خواندۀ خود استفاده کند. نفقۀ فرزند‌خوانده نیز بر عهده پدرخوانده و مادرخوانده است؛ اما قانون به متقابل‌بودن نفقه تصریح نکرده است و فرزند‌خوانده تکلیفی ندارد. در مورد ارث نیز فرزند‌خوانده به‌دلیل نداشتن رابطه خونی،<ref>[https://www.dadgaran.com/Legal-content/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9 . «انواع فرزند (قانونی، طبیعی، مصنوعی، رضاعی، فرزندخوانده)»، وب‌سایت دادگران حامی.]</ref>  سهم‌الارثی از اموال و دارایی پدر‌خوانده و مادر‌خوانده خود نخواهد داشت.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87 . «فرزندخوانده»، وب‌سایت ویکی شیعه.]</ref>


خط ۸۱: خط ۸۱:


==منابع==
==منابع==
* قرآن کریم
*قرآن کریم
* احمدوند، خلیل‌الله و همکاران، «بررسی فقهی احکام و شرایط فرزندخواندگی در اسلام»، فصلنامه علمی-حقوقی قانون‌یار، دوره سوم، شماره دوازدهم، زمستان 1398ش.
*احمدوند، خلیل‌الله و همکاران، «بررسی فقهی احکام و شرایط فرزندخواندگی در اسلام»، فصلنامه علمی-حقوقی قانون‌یار، دوره سوم، شماره دوازدهم، زمستان 1398ش.
* امامی، اسدالله، «فرزندخواندگی در حقوق فعلی ایران»، پژوهش‌های فلسفی-کلامی، شماره 3، 1379ش.
*امامی، اسدالله، «فرزندخواندگی در حقوق فعلی ایران»، پژوهش‌های فلسفی-کلامی، شماره 3، 1379ش.
* امامی، اسدالله، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، پژوهش‌های فلسفی-کلامی، شماره 1، 1378ش.
*امامی، اسدالله، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، پژوهش‌های فلسفی-کلامی، شماره 1، 1378ش.
* انصاری شیرازی، قدرت‌الله و پژوهشگران، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، موسوعة أحکام الأطفال و أدلتها، مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، قم، ۱۴۲۹ق.
*«انواع فرزند (قانونی، طبیعی، مصنوعی، رضاعی، فرزند¬خوانده)»، وب‌سایت دادگران حامی، دفتر وکالت و مشاوره حقوقی، تاریخ درج مطلب: 10 آذر 1398ش.
* «انواع فرزند (قانونی، طبیعی، مصنوعی، رضاعی، فرزند¬خوانده)»، وب‌سایت دادگران حامی، دفتر وکالت و مشاوره حقوقی، تاریخ درج مطلب: 10 آذر 1398ش.
*خوارزمی، سودابه و دامن افشار، مهدیه، «بررسی ابعاد فقهی و حقوقی فرزند خواندگی در ایران»، 1400ش.
* خنجری علی‌آبادی، امین و سیفی علمی، یعقوب، «بررسی فرزند‌خواندگی در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران»، فصلنامه علمی-حقوقی قانون‌یار، دوره اول، بهار 1396ش.
*رضوی‌نژاد، سیده النا و معین، وحید، «بررسی تحولات مثبت در قوانین فرزند خواندگی»، مطالعات حقوق، شماره 28، 1401ش.
* خوارزمی، سودابه و دامن افشار، مهدیه، «بررسی ابعاد فقهی و حقوقی فرزند خواندگی در ایران»، 1400ش.
*زرگوش نسب، عبدالجبار و باقری، پرویز، «واکاوی فرزندخواندگی در نظام حقوقی اسلام، انگلستان و آمریکا»، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، سال ششم، شماره اول، بهار 1398ش.
* رضوی‌نژاد، سیده النا و معین، وحید، «بررسی تحولات مثبت در قوانین فرزند خواندگی»، مطالعات حقوق، شماره 28، 1401ش.
*سبزواری، سیدعلی ‌بن عبدالأعلی، الاستنساخ بین التقنیة و التشریع، قم، دفتر آیت‌الله سبزواری، ۱۴۲۳ق.
* زرگوش نسب، عبدالجبار و باقری، پرویز، «واکاوی فرزندخواندگی در نظام حقوقی اسلام، انگلستان و آمریکا»، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، سال ششم، شماره اول، بهار 1398ش.
*«شرایط قانونی فرزندخواندگی»، وب‌سایت دینا، تاریخ بازدید: 13 اسفند 1401ش.
* سبزواری، سیدعلی ‌بن عبدالأعلی، الاستنساخ بین التقنیة و التشریع، قم، دفتر آیت‌الله سبزواری، ۱۴۲۳ق.
*شریعتی‌نسب، صادق، «محرمیت در فرزندخواندگی«، مجله علمی پژوهشی تحقیقات حقوقی، ش۶۶، تابستان ۱۳۹۳ش.
* «شرایط قانونی فرزندخواندگی»، وب‌سایت دینا، تاریخ بازدید: 13 اسفند 1401ش.
*صافی، لطف‌الله، جامع الاحکام، دفتر تنظیم و نشر آثار آیت‌الله صافی گلپایگانی، 1385ش.
* شریعتی‌نسب، صادق، «محرمیت در فرزندخواندگی«، مجله علمی پژوهشی تحقیقات حقوقی، ش۶۶، تابستان ۱۳۹۳ش.
*صانعی، یوسف، مجمع المسائل، قم، میثم تمار، زمستان ۱۳۸۷ش.
* صافی، لطف‌الله، جامع الاحکام، دفتر تنظیم و نشر آثار آیت‌الله صافی گلپایگانی، 1385ش.
*طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ق.
* صانعی، یوسف، مجمع المسائل، قم، میثم تمار، زمستان ۱۳۸۷ش.
*عالمی طامه، حسن، «عقد فرزندخواندگی»، فصل‌نامه علمی‌پژوهشی حقوق، ش۱۹، زمستان ۱۳۸۷ش.
* طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ق.
*«فرزند خوانده»، ویکی‌شیعه، تاریخ بازدید: 13 اسفند 1401ش.
* عالمی طامه، حسن، «عقد فرزندخواندگی»، فصل‌نامه علمی‌پژوهشی حقوق، ش۱۹، زمستان ۱۳۸۷ش.
*«فرزند‌خواندگی چیست؟»، خبر‌گزاری دانا، تاریخ درج مطلب: 14 آذر 1394ش.
* «فرزند خوانده»، ویکی‌شیعه، تاریخ بازدید: 13 اسفند 1401ش.
*«فرزندخواندگی در قانون ایران»، وب‌سایت وکیل نادری، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.
* «فرزند‌خواندگی چیست؟»، خبر‌گزاری دانا، تاریخ درج مطلب: 14 آذر 1394ش.
*قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۳ش.
* «فرزندخواندگی در قانون ایران»، وب‌سایت وکیل نادری، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.
*کاتوزیان، ناصر، دوره حقوق مدنی خانواده، گنج دانش، 1398ش.
* قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۳ش.
*کرمانی، فاطمه، «مفهوم فرزندخواندگی و انواع آن در حقوق ایران»، وب‌سایت کوثربلاگ، تاریخ درج مطلب: 6 خرداد 1400ش.
* کاتوزیان، ناصر، دوره حقوق مدنی خانواده، گنج دانش، 1398ش.
*مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز الکتاب للترجمة و النشر، ۱۴۰۲ق.
* کرمانی، فاطمه، «مفهوم فرزندخواندگی و انواع آن در حقوق ایران»، وب‌سایت کوثربلاگ، تاریخ درج مطلب: 6 خرداد 1400ش.
*مکارم شیرازی، ناصر، «حکم ازدواج فرزند خوانده با سرپرست»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: 26/05/1400.
* مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز الکتاب للترجمة و النشر، ۱۴۰۲ق.
*مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۴ش.
* معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 13 اسفند 1401ش.
*مکارم شیرازی، ناصر، حیله‌های شرعی و چاره‌جویی‌های صحیح، قم، مدرسه امیرالمؤمنین (ع)، ۱۴۲۸ق.
* مکارم شیرازی، ناصر، «حکم ازدواج فرزند خوانده با سرپرست»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: 26/05/1400.
*میرداماد نجف‌آبادی، سیدعلی و جواهری، سیدعلی، «بررسی مشروعت ازدواج فرزندپذیر با فرزندخوانده با نگاه به آیات قرآن کریم»، مجله معرفت، ش ۲۳۳، اردیبهشت ۱۳۹۶ش. 
* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۴ش.
* مکارم شیرازی، ناصر، حیله‌های شرعی و چاره‌جویی‌های صحیح، قم، مدرسه امیرالمؤمنین (ع)، ۱۴۲۸ق.
* میرداماد نجف‌آبادی، سیدعلی و جواهری، سیدعلی، «بررسی مشروعت ازدواج فرزندپذیر با فرزندخوانده با نگاه به آیات قرآن کریم»، مجله معرفت، ش ۲۳۳، اردیبهشت ۱۳۹۶ش. 
* هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، «فرزندخوانده»، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت (ع)، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت (ع)، قم، ۱۳۹۲ش.

نسخهٔ ۱۲ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۷:۴۸

فرزند‌خواندگی؛ پذیرفتن کودک به عنوان فرزند توسط والدین غیر واقعی‌اش.

مفهوم‌شناسی

فرزندخواندگی رابطه‌ای حقوقی است که بر اثر پذیرفتن طفلی به‌عنوان فرزند، توسط زن و مردی که پدر و مادر واقعی طفل نیستند، به وجود می‏‌آید.[۱] از منظر حقوقی، به کسی که از نسل فرد دیگری باشد و رابطه خونی و نسبی میان او و والدین‌اش وجود داشته باشد، فرزند گویند. پیوند میان والدین و فرزند حقیقی، ناگسستنی است و رابطه حقوقی میان آنها از بین نخواهد رفت؛ اما پیوند میان فرزند‌خوانده و سرپرستان، تحت تاثیر عواملی نظیر انحلال خانواده و یا سیاست قانونگذار است.[۲]

پیشینه فرزندخواندگی

فرزند‌خواندگی نهادی فقهی-حقوقی است که موجب شکل‌گیری رابطه‌ای خاص میان ف‎‎‎‍‌رزند‌خوانده، پدرخوانده و مادرخوانده می‌شود.[۳] این موضوع در طول تاریخ سابقه‌ای طولانی دارد. قبل از اسلام، در میان قبایل عرب و شبه جزیره عربستان، فرزندخواندگی مرسوم بوده و در زمان نزول قرآن نیز رواج داشته است.[۴] در ایران نیز قبل از استقرار قوانین اسلامی، فرزندخواندگی وجود داشته است. در آن زمان، بیشتر مردم ایران زرتشتی بودند و باور داشتند که فرزند هر کس پل ورود او به بهشت است و افراد فاقد فرزند می‌توانند از راه فرزندخواندگی به این سعادت دست یابند.[۵]

فرزندخواندگی در اسلام

  • فرزندخواندگی در قرآن

از آیات ناظر به فرزندخواندگی، رواج این پدیده در دوران نزول قرآن فهمیده می‌شود.[۶] قرآن در چند مورد به وجود فرزندخواندگی در دوران پیش از اسلام اشاره می‌کند: به فرزندی گرفتن موسی توسط همسر فرعون،[۷] به فرزندی گرفتن یوسف توسط عزیز مصر،[۸] و به فرزندی گرفتن ابراهیم توسط عموی‌اش «آزر».[۹] برخی از مفسران، آیه 33 سوره نساء را نیز ناظر به مصادیقی از فرزندخواندگی دانسته‌اند.[۱۰] همچنین آیاتی از قرآن، ادعای اعراب درباره فرزند داشتن خداوند[۱۱] یا فرزندخواندگی برای خداوند[۱۲] را نفی کرده است.[۱۳]

  • احکام فرزندخواندگی در اسلام

پدیده فرزندخواندگی پیش از ظهور اسلام، تمام آثار فرزند واقعی (نسب، ارث و محرمیت) را به‌دنبال داشت؛ اما آموزه‌های اسلام این شیوه را نفی کرد و در قرآن تأکید شده است که فرزندخوانده‌ همانند فرزند حقیقی نیست.[۱۴] قرآن با واژه «ادعیاء» به پدیده فرزندخواندگی اشاره کرده، و رابطه فرزند با پدر و مادر را، رابطه‌ای حقیقی دانسته که قابل جعل و قرارداد نیست.[۱۵]

پیامبر اسلام نیز بعد از نزول این آیه، برای نفی سنت و شیوه جاهلیت در فرزندخواندگی، با همسر مطلقه پسرخوانده‌اش زید، ازدواج کرد.[۱۶] در سوره احزاب به ماجرای این ازدواج اشاره شده[۱۷] و در پاسخ به اعتراض‌هایی که نسبت به این ازدواج مطرح شد،[۱۸] بر این نکته تأکید شده که محمّد، پدر هیچ یک از مردان نبوده و نیست.[۱۹]

قرآن سه اثر فرزندخواندگی در دوران جاهلیت، یعنی نسب، محرمیت و ارث را نفی می‌کند:

نسب؛ رابطه نَسَبی فرزندخوانده، در قرآن رد شده است.[۲۰] روایات شیعه نیز وجود نَسب بین فرزندخوانده و پدر غیرواقعی را نفی کرده است.[۲۱]

محرمیت؛ بر اساس آموزه‌های اسلامی، سه عامل: نَسَب، سَبَب و رضاع، موجِب محرمیت می‌شود و فرزندخواندگی مشمول هیچ‌کدام نمی‌شود.[۲۲] در سوره احزاب به عدم محرمیت همسرِ فرزندخوانده و همچنین به حلال بودن ازدواج پدر غیرواقعی با او بعد از طلاق، اشاره شده است.[۲۳] در فقه شیعه، راه‌حل‌هایی همچون شیردهی و عقد ازدواج، برای حل مشکل محرمیت بین فرزندخوانده و فرزندپذیر ارائه گردیده است.[۲۴]

ارث؛ در قرآن، رسمِ جاهلیِ ارث بردن فرزندخوانده، نفی شده[۲۵] و ارث فرزند از والدین، تنها با وجود رابطه واقعی و طبیعی، پذیرفته شده است.[۲۶]

  • ازدواج با فرزندخوانده

برخی از فقهای معاصر، فرزندخوانده را مَحرَم دانسته و به محرمیت او فتوا داده‌اند.[۲۷] برخی از مراجع تقلید نیز ازدواج با فرزندخوانده را به دلیل اینکه در غالب موارد به مصلحت فرزندخوانده نیست، جایز ندانسته‌اند.[۲۸] برخی هم ازدواج با فرزندخوانده را با صراحت، حرام دانسته‌اند.[۲۹]

فرزندخواندگی در آیین مسیحیت

در حقوق مسیحیت، خانواده بر مبنای ازدواج استوار بوده و نهادی تحت عنوان فرزندخواندگی در مذاهب گوناگون دین مسیح پذیرفته نشده بود. بنابراین، در حقوق کشورهای اروپایی که مبتنی بر مذهب بودند همچون حقوق قدیم فرانسه، فرزندخواندگی فاقد ارزش بود. بعد از وقوع انقلاب کبیر فرانسه، مقرراتی در زمینه فرزندخواندگی به وسیله مجمع قانون‌گذاری آن کشور در سال 1792م پیش‌بینی شد. بعد از جنگ جهانی اول، دو نوع فرزندخواندگی «ساده» و «کامل» با آثار حقوقی متفاوت در حقوق کشور فرانسه برقرار گردید. «فرزندخواندگی کامل»، نهادی است که در آن بین فرزندخوانده از نظر حضانت، تربیت، ولایت، حرمت ازدواج، توارث و استفاده از نام خانوادگی پذیرنده کودک، با فرزند واقعی تفاوتی وجود ندارد و رابطه فرزندخوانده کامل با خانواده اصلی وی کاملا قطع می‌‏شود. «فرزندخواندگی ساده»، نهادی است که در آن فقط بعضی آثار و مزایای فرزند واقعی وجود دارد. این نوع فرزندخواندگی قابل فسخ است و رابطه کودک با خانواده اصلی وی نیز قطع نمی‌‏شود.[۳۰]

در انگلستان، در سال 1936م، قانون مربوط به احکام فرزندخواندگی صادر و تعدیل شد. طبق حقوق انگلستان،کودکی که قبل از 19 سالگی به فرزندی پذیرفته می‌شود، حقوق یکسانی با فرزند واقعی دارد.[۳۱]

در آمریکا نیز فرزندخواندگی عملی حقوقی است که کودكان کمتر از 18 سال را، به طور دائم، تحت سرپرستی افرادی غیر از پدر و مادر واقعی قرار می‌دهد. طبق قانون آمریكا، کودکی که به فرزندی پذیرفته شده، دارای همان حقوقی است که یك فرزند واقعی از آنها برخوردار است.[۳۲]

قوانین فرزندخواندگی در ایران

در حقوق ایران، با ورود اسلام و پس از انقراض ساسانیان، فرزندخواندگی منسوخ شد و تا سال 1353ش قانون رسمی در این زمینه وجود نداشت و فقط برخی اقلیت‏‌های غیر مسلمان، مطابق مذهب خود، فرزندخوانده داشتند. در اسفند سال 1353ش، در جهت حمایت از فرزندان بدون سرپرست و بر اساس نیاز جامعه، «قانون حمایت از اطفال بدون سرپرست» به تصویب رسید. در این قانون، ضوابط و شرایط سرپرستان، مشخصات طفل بدون ‏سرپرست، شرایط واگذاری طفل، مراجع ذی‌صلاح و آثار حقوقی این نهاد پیش‏بینی و بیان شده است.[۳۳]

شرایط قانونی خانواده‌های متقاضی فرزند

طبق قانون، سرپرستی کودکان بی‌سرپرست فقط به خانواده‌ها و افراد زیر، سپرده می‌شود:

  1. زن و شوهر بودن سرپرستان؛
  2. اقامت داشتن زوجین سرپرست در ایران؛
  3. تراضی زوجین سرپرست؛[۳۴]
  4. زن و شوهر بالای 30 سال که حداقل 5 سال از ازدواج آنها گذشته و فاقد فرزند باشند؛
  5. زن و شوهر دارای فرزند، مشروط بر اینکه حداقل یکی از آنان بیش از سی ‌سال سن داشته باشد؛
  6. دختران و زنان ازدواج نکرده در صورتی‌ که حداقل سی‌سال سن داشته باشند، می‌توانند منحصراً سرپرستی دختران را به‌عهده بگیرند؛[۳۵]
  7. سلامت جسمی و روحی، صلاحیت اخلاقی و تمکن مالی این دسته از افراد و خانواده‌ها نیز باید احراز شود؛ [۳۶]
  8. مبتلا نبودن اعضای خانواده به بیماری های واگیر‌دار یا صعب‌العلاج؛
  9. نداشتن سابقه کیفری؛[۳۷]
  10. داشتن توانایی لازم و وقت کافی به‌منظور تربیت و نگهداری از فرزند‌خوانده؛
  11. انجام واجبات و ترک محرمات؛
  12. عدم اعتیاد به الکل، مواد مخدر و یا روان‌گردان.[۳۸]

شرایط فرزندخواندگی

کودکی که به فرزندخواندگی گرفته می‌شود، باید دارای شرایط زیر باشد:

  1. امکان شناخت پدر، مادر و یا جد پدری وجود نداشته باشد.
  2. پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری در قید حیات نباشند و یا در صورت وجود، هیچ کدام صلاحیت سرپرستی را نداشته باشند.
  3. فرزندانی که به موجب حکم مراجع صلاحیت‌دار به سازمان بهزیستی سپرده شده‌اند، تا دوسال از تاریخ سپردن آنان به بهزیستی، پدر یا مادر و یا وصی منصوب از سوی ولی قهری برای سرپرستی آنان مراجعه نکرده باشند.[۳۹]
  4. خانواده کودک یا در قید حیات نبودن پدر و مادر و جد پدری او ناشناس باشد.
  5. فرزند‌خوانده باید کمتر از 16 سال سن داشته باشد.[۴۰]

فواید فرزندخواندگی

کارشناسان معتقدند در گذر زمان فواید فردی و اجتماعی فرزند‌خواندگی و نیاز ضروری جامعه به اجرای آن سبب پذیرش آن در میان بسیاری از جوامع شده است.[۴۱] از جمله فواید فرزند‌خواندگی عبارت‌اند از:

  1. کاهش ناهنجاری‌های خانوادگی و اجتماعی؛ فرزند‌خواندگی، زن و شوهر بی‌فرزند را از روی‌آوری به ناهنجاری‌های آشکار و پنهان، بازمی‌دارد.
  2. کاهش آمار فروپاشی زندگی مشترک فاقد فرزند؛ بسیاری از خانواده‌های فاقد فرزند، با پذیرش یک کودک به‌عنوان فرزند‌خوانده با عشق و علاقه زندگی مشترک خود را ادامه می‌دهند.
  3. افزایش حس امید به زندگی در والدین بدون فرزند؛ خانواده‌های محروم از نعمت فرزند، با پذیرش کودکی به‌عنوان فرزند‌خوانده، غم پنهانی محرومیت را فراموش می‌کنند و حس امید به زندگی در آنها تقویت می‌شود.
  4. تأمین مادی و عاطفی فرزند‌خوانده در بستر خانواده؛ حضور کودکان در بستر خانواده و شکل‌گیری شخصیت آنها در محیط خانوادگی سبب می‌شود که آنها مانند فرزند واقعی در پناه این خانواده رشد کرده و با تأمین مشروع بسیاری از نیاز‌های مادی و عاطفی خود وارد جامعه شوند.[۴۲]
  5. سالم‌سازی جامعه، رفع مشکلات روحی فرزندان بدون سرپرست، کاهش هزینه‌های دولت در نگهداری از فرزندان بدون سرپرست، صدور شناسنامه برای فرزندان بی‌سرپرست، بهرمندی فرزندان از حقوق فرزندان طبیعی و تامین آینده فرزندخوانده و رهایی از مشکل عدم تعلق ارث، از طریق صلح و هبه، به‌صورت شرعی و قانونی از دیگر مزایای فرزندخواندگی است.[۴۳]

حقوق فرزند‌خوانده

فرزند‌خوانده می‌تواند از نام خانوادگی پدر‌خواندۀ خود استفاده کند. نفقۀ فرزند‌خوانده نیز بر عهده پدرخوانده و مادرخوانده است؛ اما قانون به متقابل‌بودن نفقه تصریح نکرده است و فرزند‌خوانده تکلیفی ندارد. در مورد ارث نیز فرزند‌خوانده به‌دلیل نداشتن رابطه خونی،[۴۴] سهم‌الارثی از اموال و دارایی پدر‌خوانده و مادر‌خوانده خود نخواهد داشت.[۴۵]

پانویس

  1. ↑ امامی، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1378ش؛ کرمانی، «مفهوم فرزندخواندگی و انواع آن در حقوق ایران»، وب‌سایت کوثربلاگ؛ «فرزندخواندگی چیست؟»، خبرگزاری دانا؛ احمدوند، «بررسی فقهی احکام و شرایط فرزندخواندگی در اسلام»، زمستان 1398ش، ص3؛ هاشمی شاهرودی، «فرزندخوانده»، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت (ع)، 1382ق، ج5، ص680.
  2. ↑ امامی، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1378ش؛ احمدوند و همکاران، «بررسی فقهی احکام و شرایط فرزندخواندگی در اسلام»، زمستان 1398ش، ص5.
  3. ↑ خنجری علی‌آبادی و سیفی علمی، «بررسی فرزندخواندگی در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران»، 1396ش، ص4.
  4. ↑ احمدوند و همکاران، «بررسی فقهی احکام و شرایط فرزندخواندگی در اسلام»، زمستان 1398ش، ص5؛ امامی، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1378ش.
  5. ↑ امامی، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1378ش.
  6. ↑ سبزواری، الاستنساخ بین التقنیة و التشریع، ۱۴۲۳ق، ص۱۳۳.
  7. ↑ سوره قصص، آیه 9.
  8. ↑ سوره یوسف، آیه 21.
  9. ↑ سوره انعام، آیه 74.
  10. ↑ عالمی طامه، «عقد فرزندخواندگی»، ۱۳۸۷ش، ص۴۸-۴۹.
  11. ↑ سوره بقره، آیه 116، و سوره یونس، آیه 68.
  12. ↑ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۴۰۲ق، ج۳، ص۲۱۹.
  13. ↑ سوره اسراء، آیه 111، و سوره مریم آیه 92، و سوره انبیاء، آیه 26.
  14. ↑ سوره احزاب، آیه 4.
  15. ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۹، ص۳۲۹.
  16. ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۱۹۶.
  17. ↑ سوره احزاب، آیه 36-40.
  18. ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۲۴.
  19. ↑ سوره احزاب، آیه 40.
  20. ↑ سوره احزاب، آیه 4.
  21. ↑ انصاری شیرازی، موسوعة أحکام الأطفال و أدلتها، ج۳، ص۲۳۸-۲۴۰.
  22. ↑ شریعتی‌نسب، «محرمیت در فرزندخواندگی»، ۱۳۹۳ش، ص۲۲۷.
  23. ↑ سوره احزاب، آیه 36-40.
  24. ↑ مکارم شیرازی، حیله‌های شرعی و چاره‌جوئی‌های صحیح، ۱۴۲۸ق، ص۹۷-۹۹.
  25. ↑ سوره احزاب، آیه 4و40.
  26. ↑ سوره نساء، آیه 11.
  27. ↑ صانعی، مجمع المسائل، ج۲، ص۳۵۷ـ۳۵۸.
  28. ↑ مکارم شیرازی، «حکم ازدواج با دخترخوانده زیر سی سال»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، [بی‌تا].
  29. ↑ میرداماد نجف‌آبادی، «بررسی مشروعت ازدواج فرزندپذیر با فرزندخوانده با نگاه به آیات قرآن کریم»، ۱۳۹۶ش، ص۱۴.
  30. ↑ امامی، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1378ش.
  31. ↑ زرگوش نسب و باقری، «واکاوی فرزندخواندگی در نظام حقوقی اسلام، انگلستان و آمریکا»، 1398ش، ص21.
  32. ↑ زرگوش نسب و باقری، «واکاوی فرزندخواندگی در نظام حقوقی اسلام، انگلستان و آمریکا»، 1398ش، ص24.
  33. ↑ امامی، «فرزندخواندگی در حقوق فعلی ایران»، 1379ش.
  34. ↑ امامی، «فرزندخواندگی در حقوق فعلی ایران»، 1379ش؛ «فرزندخواندگی چیست؟»، خبرگزاری دانا.
  35. ↑ . «شرایط قانونی فرزندخواندگی»، وب‌سایت دینا.
  36. ↑ . «شرایط قانونی فرزندخواندگی»، وب‌سایت دینا.
  37. ↑ . «انواع فرزند (قانونی، طبیعی، مصنوعی، رضاعی، فرزندخوانده)»، وب‌سایت دادگران حامی.
  38. ↑ . «شرایط قانونی فرزندخواندگی»، وب‌سایت دینا.
  39. ↑ «فرزندخواندگی در قانون ایران»، وب‌سایت وکیل نادری.
  40. ↑ . «انواع فرزند (قانونی، طبیعی، مصنوعی، رضاعی، فرزندخوانده)»، وب‌سایت دادگران حامی.
  41. ↑ . رضوی‌نژاد و معین، «بررسی تحولات مثبت در قوانین فرزندخواندگی»، 1401ش، ص1.
  42. ↑ . خوارزمی و دامن افشار، «بررسی ابعاد فقهی و حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1400ش، ص1.
  43. ↑ امامی، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، 1378ش؛ «فرزندخواندگی چیست؟»، خبرگزاری دانا.
  44. ↑ . «انواع فرزند (قانونی، طبیعی، مصنوعی، رضاعی، فرزندخوانده)»، وب‌سایت دادگران حامی.
  45. ↑ . «فرزندخوانده»، وب‌سایت ویکی شیعه.

منابع

  • قرآن کریم
  • احمدوند، خلیل‌الله و همکاران، «بررسی فقهی احکام و شرایط فرزندخواندگی در اسلام»، فصلنامه علمی-حقوقی قانون‌یار، دوره سوم، شماره دوازدهم، زمستان 1398ش.
  • امامی، اسدالله، «فرزندخواندگی در حقوق فعلی ایران»، پژوهش‌های فلسفی-کلامی، شماره 3، 1379ش.
  • امامی، اسدالله، «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، پژوهش‌های فلسفی-کلامی، شماره 1، 1378ش.
  • «انواع فرزند (قانونی، طبیعی، مصنوعی، رضاعی، فرزند¬خوانده)»، وب‌سایت دادگران حامی، دفتر وکالت و مشاوره حقوقی، تاریخ درج مطلب: 10 آذر 1398ش.
  • خوارزمی، سودابه و دامن افشار، مهدیه، «بررسی ابعاد فقهی و حقوقی فرزند خواندگی در ایران»، 1400ش.
  • رضوی‌نژاد، سیده النا و معین، وحید، «بررسی تحولات مثبت در قوانین فرزند خواندگی»، مطالعات حقوق، شماره 28، 1401ش.
  • زرگوش نسب، عبدالجبار و باقری، پرویز، «واکاوی فرزندخواندگی در نظام حقوقی اسلام، انگلستان و آمریکا»، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، سال ششم، شماره اول، بهار 1398ش.
  • سبزواری، سیدعلی ‌بن عبدالأعلی، الاستنساخ بین التقنیة و التشریع، قم، دفتر آیت‌الله سبزواری، ۱۴۲۳ق.
  • «شرایط قانونی فرزندخواندگی»، وب‌سایت دینا، تاریخ بازدید: 13 اسفند 1401ش.
  • شریعتی‌نسب، صادق، «محرمیت در فرزندخواندگی«، مجله علمی پژوهشی تحقیقات حقوقی، ش۶۶، تابستان ۱۳۹۳ش.
  • صافی، لطف‌الله، جامع الاحکام، دفتر تنظیم و نشر آثار آیت‌الله صافی گلپایگانی، 1385ش.
  • صانعی، یوسف، مجمع المسائل، قم، میثم تمار، زمستان ۱۳۸۷ش.
  • طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ق.
  • عالمی طامه، حسن، «عقد فرزندخواندگی»، فصل‌نامه علمی‌پژوهشی حقوق، ش۱۹، زمستان ۱۳۸۷ش.
  • «فرزند خوانده»، ویکی‌شیعه، تاریخ بازدید: 13 اسفند 1401ش.
  • «فرزند‌خواندگی چیست؟»، خبر‌گزاری دانا، تاریخ درج مطلب: 14 آذر 1394ش.
  • «فرزندخواندگی در قانون ایران»، وب‌سایت وکیل نادری، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.
  • قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۳ش.
  • کاتوزیان، ناصر، دوره حقوق مدنی خانواده، گنج دانش، 1398ش.
  • کرمانی، فاطمه، «مفهوم فرزندخواندگی و انواع آن در حقوق ایران»، وب‌سایت کوثربلاگ، تاریخ درج مطلب: 6 خرداد 1400ش.
  • مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز الکتاب للترجمة و النشر، ۱۴۰۲ق.
  • مکارم شیرازی، ناصر، «حکم ازدواج فرزند خوانده با سرپرست»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: 26/05/1400.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۴ش.
  • مکارم شیرازی، ناصر، حیله‌های شرعی و چاره‌جویی‌های صحیح، قم، مدرسه امیرالمؤمنین (ع)، ۱۴۲۸ق.
  • میرداماد نجف‌آبادی، سیدعلی و جواهری، سیدعلی، «بررسی مشروعت ازدواج فرزندپذیر با فرزندخوانده با نگاه به آیات قرآن کریم»، مجله معرفت، ش ۲۳۳، اردیبهشت ۱۳۹۶ش. 
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:فرزندخواندگی&oldid=26473»