پیش‌نویس:تنکابن: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

نسخهٔ ۱۳ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۴:۵۸

تنکابن؛ از شهرهای استان مازندران و مرکز شهرستان تنکابن.
شهر تنکابن یکی از شهرهای استان مازندران در شمال ایران است که به‌دلیل داشتن طبیعت سرسبز، محصولات متنوع کشاورزی و جاذبه‌های گردشگری شناخته شده است. این شهر که به نام قدیمی شهسوار نیز معروف است، مرکز شهرستان تنکابن و پرجمعیت‌ترین شهرستان غرب مازندران به‌شمار می‌رود. شهرستان تنکابن بر اساس تقسیمات کشوری، جزئی از استان مازندران است، اما،از نظر تاریخی و فرهنگی، مردم این منطقه با مردم گیلان، شباهت‌ها و پیوندهای عمیق‌تری دارند.^[۱]

مختصات جغرافیایی

شهر تنکابن، دارای مختصات °۳۶ و ´۴۹ عرض و °۵۰ و ´۵۲ طول جغرافیایی است.^[۲] این شهر، در قسمت شمالی شهرستان تنکابن، در کنار سواحل دریای خزر و رودخانۀ سه هزار، در ارتفاع ۲۰ متر پایین‌تر از سطح آب‌های آزاد و در فاصلۀ ۲۳۰ کیلومتری از شهر ساری واقع شده است.^[۳]

همسایگان

این شهر از سمت شمال به دریای مازندران، از شرق به شهرستان کلاردشت و چالوس، از شمال‌شرق به شهرستان عباس‌آباد، از غرب به شهرستان رامسر و از سمت جنوب نیز به استان قزوین، رشته‌کوه البرز و شهرستان طالقان می‌رسد.^[۴]

پوشش گیاهی و جانوری

بخش‌هایی از قسمت‌های جلگه‌ای و پوشیده از جنگل تنکابن، امروزه به زمین‌های شالی، چای و نیز باغ‌های مرکبات تبدیل شده است. چمن‌زارها و مراتع بسیاری در اطراف جنگل‌های تنکابن وجود دارد. از جمله پوشش گیاهی این منطقه می‌توان به درختان توسکا، شمشاد، بلوط، چنار، گردو، ازگیل، راش و افرا اشاره کرد.

حیواناتی همچون یوزپلنگ، پلنگ، گرگ، روباه، سمور آبی و لاک‌پشت نیز در این منطقه دیده می‌شود. شهر تنکابن، زیستگاه انواع پرندگان (مانند عقاب، قرقاول، خوتکا، قمری، لک‌لک و اردک) و ماهیان متنوع (مانند سالمون، سفید، قزل‌آلا، کفال و کپور) است.

پیشینه تاریخی تنکابن

دوران باستان

سرزمین‌های جنوبی دریای خزر در گذشته زیستگاه اقوام باستانی تپورها در مازندران، کادوسی‌ها در گیلان و آمردها بین آمل و تنکابن بوده‌اند.

تنکابن با قدمتی بیش از ۳۰۰۰ سال، در دوران هخامنشیان محل سکونت قوم آمرد بود.^[۵]

پس از سلطۀ اسکندر، آمردها استقلال داخلی پیدا کردند اما سپس توسط فرهاد یکم اشکانی به دربند خزر کوچانده شدند.^[۶]

قبایل دیلم که مردمی دلیر و جنگجو بودند، در این منطقه مستقر شدند و به‌صورت مستقل در قلعه‌ها و پناهگاه‌های جنگلی و کوهستانی زندگی کردند.^[۷]

دوران اسلامی

این خطه به‌دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، پناهگاه علویان و مخالفان اموی و عباسی بود و بقعه‌های متعدد مذهبی در تنکابن و اطراف آن باقی مانده است.^[۸]

اولین مستندات تاریخی و وضعیت دوره صفویه

نام تنکابن برای اولین بار در منابع قرن هشتم قمری ذکر شده و تا فتح توسط شاه عباس اول، دوره‌ای پر از جنگ و گریز را تجربه کرد.^[۹] در دورۀ صفوی، تنکابن جزو ولایت گیلان بود.^[۱۰]

وضعیت سیاسی و اقتصادی در دوره قاجار

در این دوره، تنکابن از گیلان جدا و به مازندران ملحق شد. مناطق تنکابن، کلارستاق و کجور به نام «محال ثلاث» شناخته شدند. تجارت عمده با تهران و قزوین بود و صنایع ابریشمی، پشمی، کتانی، عباهای نمدی و متقال در تنکابن رونق داشت. کشاورزی و دامداری نیز بسیار پررونق بود و محصولاتی چون برنج، مرکبات، گردو، باقلا، گندم و جو تولید می‌شد.^[۱۱]

رشد و توسعه پس از ۱۳۱۰ خورشیدی

تنکابن تا پیش از ۱۳۱۰ش شهری کوچک و کم‌رونق بود اما پس از آن، به‌دلیل موقعیت جغرافیایی، طبیعی و بازرگانی، رشد چشمگیری یافته است.^[۱۲]

نام‌گذاری

پژوهشگران می‌گویند که «تُنکا»، شهری بزرگ و دژمانند در سمت غرب طبرستان کهن بوده و از شهرت و رونقی بسیار برخوردار بوده است. این قلعۀ بزرگ در طول تاريخ میان حکومت‌های گوناگون، دست به دست شده است. پس از مدتی، شهری در قسمت‌های پایین‌تر دژ تنکا ساخته شد که به «پایین تنکا» و «تنکابن» معروف شد.^[۱۳] پس از آن، به‌دلیل الحاق این منطقه به دیلمستان، تنکابن را با نام «دیلمه خاص» می‌شناختند. مرکز دیلمه خاص، در دوران صفویان، به‌نام «فیض» یا همان تنکابن و مناطق جلگه‌ای و پایین‌دست رودخانه نیز به «شهسوار» معروف شدند. در دورۀ قاجار، خرم‌آباد را به‌عنوان مرکز منطقه تکابن و نیز مرکز «محال ثلاثه (تنکابن، کلارستاق، کجور)» انتخاب کردند. در دورۀ پهلوی نیز، در تنکابن، شهر جدید «شهسوار» به‌عنوان پایتخت این منطقه انتخاب شد. پس از انقلاب اسلامی، این منطقه دوباره با نام تنکابن نام‌گذاری شد.

نام تنکابن، به‌معنی پایین‌تنکا یا زیرتنکا، نخستین‌بار در قرن هشتم، در کتاب تاریخ گیلان و دیلمستان به‌کار رفته است.^[۱۴] برخی دیگر از پژوهشگران، ریشۀ این نام را «تنک+آب+بن» به‌معنی جایی که جلگۀ ساحلی دریای خزر تنک (اندک/ کم) می‌شود، می‌دانند.^[۱۵]

اقلیم تنکابن

آب‌وهوای شهر تنکابن، معتدل و مرطوب است و میانگین بارش‌های سالانه در این منطقه، به حدود ۱٫۲۵۳ میلی‌متر می‌رسد.^[۱۶] شهرستان تنکابن، به‌دلیل شرایط جغرافیایی، از میزان بارندگی بالا (متوسط سالانه 253.1 میلی‌متر)، جریان‌های آب سطحی و زیرزمینی و از پوشش گیاهی متنوع و غنی نیز برخوردار است. آب‌وهوای مناطق ساحلی و جنگلی تنکابن، بیش‌تر معتدل و مرطوب بوده و در مناطق کوهستانی (جنوب تنکابن) نیز سردسیر است.^[۱۷]

جمعیت تنکابن

جمعیت شهر تنکابن، براساس سرشماری ۱۳۸۵ش، در حدود ۴۳٬۸۴۲ تن اعلام شده که در ۱۳۹۵ش به ۵۵٬۴۳۴ نفر افزایش یافت.

زبان مردم تنکابن

مردم بومی تنکابن و نشتارود نیز به گویش تنکابنی صحبت می‌کنند. گویش تنکابنی، متأثر از هر دو زبان مازندرانی و گیلکی است.^[۱۸]

اقتصاد تنکابن

مردم در شهر تنکابن، به تولید صنایع دستی مانند نمد، گلیم، چادرشب، سالی (تور ماهیگیری) و سفال اشتغال دارند. همچنین کشاورزی، دام‌داری و باغ‌داری، اساس اقتصاد شهر تنکابن را تشکیل می‌دهد. تنکابن به‌عنوان پایتخت مرکبات ایران مشهور است و محصولات مهم آن شامل مرکبات، برنج، چای، کیوی، خرمالو و گیاهان زینتی است. علاوه بر این، تنکابن یکی از قطب‌های پرورش ماهی و تولید گل و گیاه زینتی در ایران محسوب می‌شود.^[۱۹]

جاذبه‌های گردشگری تنکابن

شهر تنکابن و اطراف آن، به‌دلیل داشتن جذابیت‌های طبیعی مانند جنگل و منطقۀ ییلاقی دوهزار، جنگل و منطقۀ ییلاقی سه‌هزار، دشت دریاسر، منطقۀ ییلاقی دینارسرا، منطقۀ ییلاقی داکو، مسیر جنگلی لیره‌سر، آب گرم‌های متنوع، چشمه‌ها و آبشارهای بی‌نظیر، کوه‌ها، اماکن تاریخی و پارک‌های بسیار از نواحی مورد استقبال گردشگران ایرانی و خارجی است.

پانویس

↑ آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»، ۱۳۵۱ش، ص۲۱.
↑ پاپلی یزدی، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، ۱۳۶۷ش، ص۱۴۹.
↑ سازمان برنامه و بودجه استان مازندران معاونت آمار و اطلاعات، آمارنامه استان مازندران ۱۳۷۶، تهیه‌کنندگان علی‌اکبر شریفیان و فرهمند مرادی، ۱۳۷۷ش.
↑ جغرافیای کامل ایران، ج2، ۱۳۶۶ش، ص1140؛ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص153.
↑ پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛
یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص۳۵؛
مهجوری، تاریخ مازندران، ج1، ۱۳۴۲ش، ص37-38.
↑ پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛
آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»، ۱۳۵۱ش، ص۲۱؛
یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص83.
↑ کسروی، شهریاران گمنام، ۱۳۵۵ش، ص۱۹.
↑ آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»، ۱۳۵۱ش، ص۲2.
↑ مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، ۱۳۶۴ش، ص۱۷-۱۸ و ۲۷.
↑ اسکندربیک منشی، ‌عالم آرای عباسی، ج1، ۱۳۵۰ش، ص141.
↑ اعتمادالسلطنه، مرآه البلدان، ج1، ۱۳۶۷ش، ص810-811؛
رابینو، سفرنامۀ مازندران و استراباد، ۱۳۴۳ش، ص50-51 و 53.
↑ رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج3، ۱۳۲۹ش، ص182؛
شایان، مازندران، جغرافیای تاریخی و اقتصادی، ج1، ۱۳۳۶ش، ص150؛
محمودزاده، شناخت دریای مازندران و پیرامون آن، ۱۳۵۰ش، ص234.
↑ یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، 1370ش، ص26-27.
↑ ظهیرالدین بن نصیرالدین مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، ج1، ص27-28.
↑ مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، 1364ش، فصل 1، ص1.
↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص156.
↑ جعفری، دایره‌المعارف جغرافیایی ایران، ۱۳۷۹ش، ص۳۰۴ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص154؛ رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج3، ۱۳۲۹ش، ص180-181.
↑ زاهد، ایران زمین، ۱۳۴۸ش، ص۲۱۴؛ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص155 و 157.
↑ «درباره ما»، مرکز تحقیقات ماهیان سردآبی کشور.

منابع

آذری دمیرچی، علاءالدین، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»، هنر و مردم، شماره ۱۲۳، ۱۳۵۱ش.
اسکندربیک منشی، ‌عالم آرای عباسی، به‌تحقیق ایرج افشار، تهران، امیرکبیر، ۱۳۵۰ش.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌، مرآه البلدان، به‌تحقیق عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۷ش.
پاپلی یزدی، محمدحسین، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۷ش.
پیرنیا، حسن، ایران باستان، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۶۲ش.
رابینو، ه‍ . ل، سفرنامۀ مازندران و استراباد، ترجمۀ غلامعلی وحید مازندرانی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۳ش.
رزم‌آرا، حسینعلی، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، تهران، ]بی‌نا[، ۱۳۲۹ش.
سازمان برنامه و بودجه استان مازندران معاونت آمار و اطلاعات، آمارنامه استان مازندران ۱۳۷۶، تهیه‌کنندگان علی‌اکبر شریفیان و فرهمند مرادی، ساری، ۱۳۷۷ش.
شایان، عباس، مازندران، جغرافیای تاریخی و اقتصادی، تهران، علمی، ۱۳۳۶ش.
کسروی، احمد، شهریاران گمنام، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۵۵ش.
فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، سازمان جغرافیایی ارتش، تهران، ۱۳۷۸ش.
محمودزاده، کمال، شناخت دریای مازندران و پیرامون آن، تهران، دبیزش، ۱۳۵۰ش.
مرعشی، ظهیرالدین، تاریخ گیلان و دیلمستان، به‌تحقیق منوچهر ستوده، تهران، اطلاعات، ۱۳۶۴ش.
مهجوری، اسماعیل، تاریخ مازندران، ساری، ]بی‌نا[، ۱۳۴۲ش.
یوسفی‌نیا، علی‌اصغر، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، تهران، آرون، ۱۳۷۰ش.

[1] آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»، ۱۳۵۱ش، ص۲۱.

[2] پاپلی یزدی، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، ۱۳۶۷ش، ص۱۴۹.

[3] سازمان برنامه و بودجه استان مازندران معاونت آمار و اطلاعات، آمارنامه استان مازندران ۱۳۷۶، تهیه‌کنندگان علی‌اکبر شریفیان و فرهمند مرادی، ۱۳۷۷ش.

[4] جغرافیای کامل ایران، ج2، ۱۳۶۶ش، ص1140؛ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص153.

[5] پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛
یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص۳۵؛
مهجوری، تاریخ مازندران، ج1، ۱۳۴۲ش، ص37-38.

[6] پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛
آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»، ۱۳۵۱ش، ص۲۱؛
یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص83.

[7] کسروی، شهریاران گمنام، ۱۳۵۵ش، ص۱۹.

[8] آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»، ۱۳۵۱ش، ص۲2.

[9] مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، ۱۳۶۴ش، ص۱۷-۱۸ و ۲۷.

[10] اسکندربیک منشی، ‌عالم آرای عباسی، ج1، ۱۳۵۰ش، ص141.

[11] اعتمادالسلطنه، مرآه البلدان، ج1، ۱۳۶۷ش، ص810-811؛
رابینو، سفرنامۀ مازندران و استراباد، ۱۳۴۳ش، ص50-51 و 53.

[12] رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج3، ۱۳۲۹ش، ص182؛
شایان، مازندران، جغرافیای تاریخی و اقتصادی، ج1، ۱۳۳۶ش، ص150؛
محمودزاده، شناخت دریای مازندران و پیرامون آن، ۱۳۵۰ش، ص234.

[13] یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، 1370ش، ص26-27.

[14] ظهیرالدین بن نصیرالدین مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، ج1، ص27-28.

[15] مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، 1364ش، فصل 1، ص1.

[16] فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص156.

[17] جعفری، دایره‌المعارف جغرافیایی ایران، ۱۳۷۹ش، ص۳۰۴ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص154؛ رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج3، ۱۳۲۹ش، ص180-181.

[18] زاهد، ایران زمین، ۱۳۴۸ش، ص۲۱۴؛ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص155 و 157.

[19] «درباره ما»، مرکز تحقیقات ماهیان سردآبی کشور.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

@@ خط ۲: / خط ۲: @@
 <big>'''تنکابن'''</big>؛ از شهرهای استان مازندران و مرکز شهرستان تنکابن.<br>'''شهر تنکابن''' یکی از شهرهای استان [[مازندران]] در شمال [[ایران]] است که به‌دلیل داشتن طبیعت سرسبز، محصولات متنوع کشاورزی و جاذبه‌های [[گردشگری]] شناخته شده است. این شهر که به نام قدیمی شهسوار نیز معروف است، مرکز شهرستان تنکابن و پرجمعیت‌ترین شهرستان غرب مازندران به‌شمار می‌رود. شهرستان تنکابن بر اساس تقسیمات کشوری، جزئی از استان مازندران است، اما،از نظر تاریخی و فرهنگی، مردم این منطقه با مردم گیلان، شباهت‌ها و پیوندهای عمیق‌تری دارند.<ref>آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»، ۱۳۵۱ش، ص۲۱.</ref>
+== مختصات جغرافیایی ==
+شهر تنکابن، دارای مختصات °۳۶ و ´۴۹ عرض و °۵۰ و ´۵۲ طول جغرافیایی است.<ref>پاپلی یزدی، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، ۱۳۶۷ش، ص۱۴۹.</ref> این شهر، در قسمت شمالی شهرستان تنکابن، در کنار سواحل دریای خزر و رودخانۀ سه هزار، در ارتفاع ۲۰ متر پایین‌تر از سطح آب‌های آزاد و در فاصلۀ ۲۳۰ کیلومتری از شهر ساری واقع شده است.<ref>سازمان برنامه و بودجه استان مازندران معاونت آمار و اطلاعات، آمارنامه استان مازندران ۱۳۷۶، تهیه‌کنندگان علی‌اکبر شریفیان و فرهمند مرادی، ۱۳۷۷ش.</ref>
-در دورۀ [[صفویه|صفوی]]، تنکابن جزئی از ایالت گیلان و در دورۀ [[قاجاریه|قاجار]] ضمیمۀ مازندران شد. اقلیم تنکابن معتدل و مرطوب است و میانگین بارش سالانۀ آن حدود ۱۲۵۳ میلی‌متر است. جمعیت شهر در سال ۱۳۹۵ش حدود ۵۵ هزار نفر بود و اقتصاد آن بر پایۀ کشاورزی، دام‌داری، باغ‌داری و [[صنایع دستی]] محلی مانند نمد، [[گلیم‌بافی|گلیم]]، چادرشب و سفال شکل گرفته است. ترکیب تاریخ، فرهنگ و طبیعت، تنکابن را به شهری جذاب و پویا در شمال ایران تبدیل کرده است.
+=== همسایگان ===
+این شهر از سمت شمال به دریای مازندران، از شرق به شهرستان کلاردشت و چالوس، از شمال‌شرق به شهرستان عباس‌آباد، از غرب به شهرستان رامسر و از سمت جنوب نیز به استان قزوین، رشته‌کوه البرز و شهرستان طالقان می‌رسد.<ref>جغرافیای کامل ایران، ج2، ۱۳۶۶ش، ص1140؛
-==مختصات جغرافیایی==
+فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص153.</ref>
-شهر تنکابن، دارای مختصات °۳۶ و ´۴۹ عرض و °۵۰ و ´۵۲ طول جغرافیایی است.<ref>پاپلی یزدی، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، ۱۳۶۷ش، ص۱۴۹.</ref> این شهر، در قسمت شمالی شهرستان تنکابن، در کنار سواحل دریای خزر و رودخانۀ سه هزار، در ارتفاع ۲۰ متر پایین‌تر از سطح آب‌های آزاد و در فاصلۀ ۲۳۰ کیلومتری از شهر ساری واقع شده است.<ref>سازمان برنامه و بودجه استان مازندران معاونت آمار و اطلاعات، آمارنامه استان مازندران ۱۳۷۶، تهیه‌کنندگان علی‌اکبر شریفیان و فرهمند مرادی، ۱۳۷۷ش.</ref>
-این شهر از سمت شمال به دریای مازندران، از شرق به شهرستان کلاردشت و چالوس، از شمال‌شرق به شهرستان عباس‌آباد، از غرب به شهرستان رامسر و از سمت جنوب نیز به استان قزوین، رشته‌کوه البرز و شهرستان طالقان می‌رسد.<ref>جغرافیای کامل ایران، ج2، ۱۳۶۶ش، ص1140؛
+=== پوشش گیاهی و جانوری ===
+بخش‌هایی از قسمت‌های جلگه‌ای و پوشیده از جنگل تنکابن، امروزه به زمین‌های شالی، چای و نیز باغ‌های مرکبات تبدیل شده است. چمن‌زارها و مراتع بسیاری در اطراف جنگل‌های تنکابن وجود دارد. از جمله پوشش گیاهی این منطقه می‌توان به درختان توسکا، شمشاد، بلوط، چنار، گردو، ازگیل، راش و افرا اشاره کرد.
-فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص153.</ref>
+حیواناتی همچون یوزپلنگ، پلنگ، گرگ، روباه، سمور آبی و لاک‌پشت نیز در این منطقه دیده می‌شود. شهر تنکابن، زیستگاه انواع پرندگان (مانند عقاب، قرقاول، خوتکا، قمری، لک‌لک و اردک) و ماهیان متنوع (مانند سالمون، سفید، قزل‌آلا، کفال و کپور) است.
 ==پیشینه تاریخی تنکابن==
-سرزمین‌های جنوبی دریای خزر، در زمان گذشته، زیستگاه اقوام باستانی به‌نام تپورها، کادوسی‌ها و آمردها بوده است. مردم تپور در مازندران، قوم کادوسی در گیلان و آمردها نیز در نواحی بین آمل و تنکابن امروزی سکونت داشتند.<ref>پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛ <br>
-یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص۳۵؛ <br>
-مهجوری، تاریخ مازندران، ج1، ۱۳۴۲ش، ص37-38.</ref> از نظر تاریخی، قدمت شهر تنکابن به بیش از ۳۰۰۰ سال باز می‌گردد و در زمان حکومت هخامنشیان محل سکونت قوم آمرد بوده است.
-مورخان معتقدند که آمردها، پس از سلطۀ اسکندر بر [[ایران]]، از استقلالی داخلی برخوردار شده و مدتی بعد، توسط فرهاد یکم [[اشکانیان|اشکانی]]، به نواحی دربند خزر، کوچانده شدند.<ref>پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛ <br>
+=== دوران باستان ===
-آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»،  ۱۳۵۱ش، ص۲۱؛ <br>
+سرزمین‌های جنوبی دریای خزر در گذشته زیستگاه اقوام باستانی تپورها در مازندران، کادوسی‌ها در گیلان و آمردها بین آمل و تنکابن بوده‌اند.
-یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص83.</ref> پس از آن، این منطقه زیستگاه قبایل جدیدی به‌نام «دیلم» قرار گرفت. این مردم، همچون آمردها، مردمانی دلیر و جنگ‌جو بودند که به‌واسطۀ قلعه‌ها و پناهگاه‌های خود در دل [[جنگل|جنگل‌ها]] و کوهستان‌ها، به‌صورتی مستقل زندگی می‌کردند.<ref>کسروی، شهریاران گمنام، ۱۳۵۵ش، ص۱۹.</ref>
+تنکابن با قدمتی بیش از ۳۰۰۰ سال، در دوران هخامنشیان محل سکونت قوم آمرد بود.<ref>پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛ <br />
+یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص۳۵؛ <br />
+مهجوری، تاریخ مازندران، ج1، ۱۳۴۲ش، ص37-38.</ref>
+پس از سلطۀ اسکندر، آمردها استقلال داخلی پیدا کردند اما سپس توسط فرهاد یکم اشکانی به دربند خزر کوچانده شدند.<ref>پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛ <br />
+آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»،  ۱۳۵۱ش، ص۲۱؛ <br />
+یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص83.</ref>
+قبایل دیلم که مردمی دلیر و جنگجو بودند، در این منطقه مستقر شدند و به‌صورت مستقل در قلعه‌ها و پناهگاه‌های جنگلی و کوهستانی زندگی کردند.<ref>کسروی، شهریاران گمنام، ۱۳۵۵ش، ص۱۹.</ref>
+=== دوران اسلامی ===
+این خطه به‌دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، پناهگاه علویان و مخالفان اموی و عباسی بود و بقعه‌های متعدد مذهبی در تنکابن و اطراف آن باقی مانده است.<ref>آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»،  ۱۳۵۱ش، ص۲2.</ref>
+=== اولین مستندات تاریخی و وضعیت دوره صفویه ===
+نام تنکابن برای اولین بار در منابع قرن هشتم قمری ذکر شده و تا فتح توسط شاه عباس اول، دوره‌ای پر از جنگ و گریز را تجربه کرد.<ref>مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، ۱۳۶۴ش، ص۱۷-۱۸ و ۲۷.</ref> در دورۀ صفوی، تنکابن جزو ولایت گیلان بود.<ref>اسکندربیک منشی، ‌عالم آرای عباسی، ج1، ۱۳۵۰ش، ص141.</ref>
-در قرن‌های نخست ورود [[اسلام]] به ایران، این خطه، به‌دلیل داشتن موقعیت جغرافیایی خاص خود، پناهگاه بسیاری از علویان و مخالفان حکومت اموی و عباسی بود. امروزه، بقعه‌های بسیاری در تنکابن و نواحی اطراف آن وجود دارد که نشان همین ادعا است.<ref>آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»،  ۱۳۵۱ش، ص۲2.</ref><br>از تنکابن، برای نخستین‌بار، در منابع برجای‌مانده از سدۀ ۸ قمری یاد شده است.<ref>مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، ۱۳۶۴ش، ص۱۷-۱۸ و ۲۷.</ref> تاریخ تنکابن، در سده‌های بسیاری تا فتح آن توسط شاه‌عباس اول صفوی، شامل [[جنگ]] و گریزهای بسیار بوده است. در دورۀ صفویان، ولایت تنکابن یکی از ایالت‌های گیلان به‌شمار می‌رفت.<ref>اسکندربیک منشی، ‌عالم آرای عباسی، ج1، ۱۳۵۰ش، ص141.</ref>
+=== وضعیت سیاسی و اقتصادی در دوره قاجار ===
+در این دوره، تنکابن از گیلان جدا و به مازندران ملحق شد. مناطق تنکابن، کلارستاق و کجور به نام «محال ثلاث» شناخته شدند. تجارت عمده با تهران و قزوین بود و صنایع ابریشمی، پشمی، کتانی، عباهای نمدی و متقال در تنکابن رونق داشت. کشاورزی و دامداری نیز بسیار پررونق بود و محصولاتی چون برنج، مرکبات، گردو، باقلا، گندم و جو تولید می‌شد.<ref>اعتمادالسلطنه، مرآه البلدان، ج1، ۱۳۶۷ش، ص810-811؛ <br />
+رابینو، سفرنامۀ مازندران و استراباد، ۱۳۴۳ش، ص50-51 و 53.</ref>
-در دورۀ قاجار، تنکابن از گیلان جدا شده و ضمیمۀ ایالت مازندران شد. پس از مدتی، این منطقه با مناطق کلارستاق و کجور تحت عنوانی مشترک به‌نام «محال ثلاث / ثلاثه» نام‌گذاری شد. [[تجارت]] تنکابن، در دورۀ قاجاریان، بیش‌تر با دو ایالت [[تهران]] و قزوین بود. از جمله صنایع مشهور آن زمان تنکابن می‌توان به صنعت تولید پارچه‌های [[ابریشم|ابریشمی]]، [[پشم|پشمی]]، کتان، [[عبا|عباهای]] نمدی و متقال اشاره کرد. تنکابن در همان دوران، از کشاورزی و دامداری بسیار پررونقی برخوردار بود و محصولاتی همچون برنج، مرکبات، گردو، [[باقلا]]، گندم و جو در آن منطقه تولید می‌شد.<ref>اعتمادالسلطنه، مرآه البلدان، ج1، ۱۳۶۷ش، ص810-811؛ <br>
+=== رشد و توسعه پس از ۱۳۱۰ خورشیدی ===
-رابینو، سفرنامۀ مازندران و استراباد، ۱۳۴۳ش، ص50-51 و 53.</ref> <br>تنکابن، تا پیش از ۱۳۱۰ش، شهری کوچک و کم‌رونق بود؛ اما پس از آن، به‌واسطۀ داشتن موقعیت جغرافیایی، طبیعی و بازرگانی، مورد توجه قرار گرفت و رشد چشمگیری را تجربه کرد.<ref>رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج3، ۱۳۲۹ش، ص182؛ <br>
+تنکابن تا پیش از ۱۳۱۰ش شهری کوچک و کم‌رونق بود اما پس از آن، به‌دلیل موقعیت جغرافیایی، طبیعی و بازرگانی، رشد چشمگیری یافته است.<ref>رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج3، ۱۳۲۹ش، ص182؛ <br />
-شایان، مازندران، جغرافیای تاریخی و اقتصادی، ج1، ۱۳۳۶ش، ص150؛ <br>
+شایان، مازندران، جغرافیای تاریخی و اقتصادی، ج1، ۱۳۳۶ش، ص150؛ <br />
 محمودزاده، شناخت دریای مازندران و پیرامون آن، ۱۳۵۰ش، ص234.</ref>
+== نام‌گذاری ==
+پژوهشگران می‌گویند که «تُنکا»، شهری بزرگ و دژمانند در سمت غرب طبرستان کهن بوده و از شهرت و رونقی بسیار برخوردار بوده است. این قلعۀ بزرگ در طول تاريخ میان حکومت‌های گوناگون، دست به دست شده است. پس از مدتی، شهری در قسمت‌های پایین‌تر دژ تنکا ساخته شد که به «پایین تنکا» و «تنکابن» معروف شد.<ref>یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، 1370ش، ص26-27.</ref> پس از آن، به‌دلیل الحاق این منطقه به دیلمستان، تنکابن را با نام «دیلمه خاص» می‌شناختند. مرکز دیلمه خاص، در دوران صفویان، به‌نام «فیض» یا همان تنکابن و مناطق جلگه‌ای و پایین‌دست رودخانه نیز به «شهسوار» معروف شدند. در دورۀ قاجار، خرم‌آباد را به‌عنوان مرکز منطقه تکابن و نیز مرکز «محال ثلاثه (تنکابن، کلارستاق، کجور)» انتخاب کردند. در دورۀ پهلوی نیز، در تنکابن، شهر جدید «شهسوار» به‌عنوان پایتخت این منطقه انتخاب شد. پس از انقلاب اسلامی، این منطقه دوباره با نام تنکابن نام‌گذاری شد.
+نام تنکابن، به‌معنی پایین‌تنکا یا زیرتنکا، نخستین‌بار در قرن هشتم، در کتاب تاریخ گیلان و دیلمستان به‌کار رفته است.<ref>ظهیرالدین بن نصیرالدین مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، ج1، ص27-28.</ref> برخی دیگر از پژوهشگران، ریشۀ این نام را «تنک+آب+بن» به‌معنی جایی که جلگۀ ساحلی دریای خزر تنک (اندک/ کم) می‌شود، می‌دانند.<ref>مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، 1364ش، فصل 1، ص1.</ref>
 ==اقلیم تنکابن==
-[[آب|آب‌]]<nowiki/>وهوای شهر تنکابن، معتدل و مرطوب است و میانگین بارش‌های سالانه در این منطقه، به حدود ۱٫۲۵۳ میلی‌متر می‌رسد.<ref>فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص156.</ref>
+[[آب|آب‌]]<nowiki/>وهوای شهر تنکابن، معتدل و مرطوب است و میانگین بارش‌های سالانه در این منطقه، به حدود ۱٫۲۵۳ میلی‌متر می‌رسد.<ref>فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص156.</ref> شهرستان تنکابن، به‌دلیل شرایط جغرافیایی، از میزان بارندگی بالا (متوسط سالانه 253.1 میلی‌متر)، جریان‌های آب سطحی و زیرزمینی و از پوشش گیاهی متنوع و غنی نیز برخوردار است. آب‌وهوای مناطق ساحلی و جنگلی تنکابن، بیش‌تر معتدل و مرطوب بوده و در مناطق کوهستانی (جنوب تنکابن) نیز سردسیر است.<ref>جعفری، دایره‌المعارف جغرافیایی ایران، ۱۳۷۹ش، ص۳۰۴
+فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص154؛
+رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج3، ۱۳۲۹ش، ص180-181.</ref>
 ==جمعیت تنکابن==
 جمعیت شهر تنکابن، براساس سرشماری ۱۳۸۵ش، در حدود ۴۳٬۸۴۲ تن اعلام شده که در ۱۳۹۵ش به ۵۵٬۴۳۴ نفر افزایش یافت.
+== زبان مردم تنکابن ==
+مردم بومی تنکابن و نشتارود نیز به گویش تنکابنی صحبت می‌کنند. گویش تنکابنی، متأثر از هر دو زبان مازندرانی و گیلکی است.<ref>زاهد، ایران زمین، ۱۳۴۸ش، ص۲۱۴؛
+فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص155 و 157.</ref>
 ==اقتصاد تنکابن==
-مردم در شهر تنکابن، به تولید [[صنایع دستی]] مانند نمد، گلیم، چادرشب، سالی (تور ماهیگیری) و سفال اشتغال دارند. همچنین کشاورزی، دام‌داری و باغ‌داری، اساس اقتصاد شهر تنکابن را تشکیل می‌دهد. تنکابن به‌عنوان پایتخت مرکبات ایران مشهور است و محصولات مهم آن شامل مرکبات، [[برنج]]، [[چای]]، کیوی، خرمالو و گیاهان زینتی است. علاوه بر این، تنکابن یکی از قطب‌های پرورش ماهی و تولید گل و گیاه زینتی در ایران محسوب می‌شود.<br>
+مردم در شهر تنکابن، به تولید [[صنایع دستی]] مانند نمد، گلیم، چادرشب، سالی (تور ماهیگیری) و سفال اشتغال دارند. همچنین کشاورزی، دام‌داری و باغ‌داری، اساس اقتصاد شهر تنکابن را تشکیل می‌دهد. تنکابن به‌عنوان پایتخت مرکبات ایران مشهور است و محصولات مهم آن شامل مرکبات، [[برنج]]، [[چای]]، کیوی، خرمالو و گیاهان زینتی است. علاوه بر این، تنکابن یکی از قطب‌های پرورش ماهی و تولید گل و گیاه زینتی در ایران محسوب می‌شود.<ref>[http://cfrc.ifsri.ir/ «درباره ما»، مرکز تحقیقات ماهیان سردآبی کشور.]</ref>
+== جاذبه‌های گردشگری تنکابن ==
+شهر تنکابن و اطراف آن، به‌دلیل داشتن جذابیت‌های طبیعی مانند جنگل و منطقۀ ییلاقی دوهزار، جنگل و منطقۀ ییلاقی سه‌هزار، دشت دریاسر، منطقۀ ییلاقی دینارسرا، منطقۀ ییلاقی داکو، مسیر جنگلی لیره‌سر، آب گرم‌های متنوع، چشمه‌ها و آبشارهای بی‌نظیر، کوه‌ها، اماکن تاریخی و پارک‌های بسیار از نواحی مورد استقبال گردشگران ایرانی و خارجی است.
+<br>
 ==پانویس==