پیشنویس:هفت پیکر: تفاوت میان نسخهها
حذف ردهها |
imported>شاهرودی +رده:کتابهای شعر فارسی، +رده:نمادهای فرهنگی ایران (هاتکت)، ابرابزار |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{درشت|'''هفت پیکر'''}}؛ منظومه چهارم از پنجگنج حکیم نظامی گنجوی | |||
«هفت پیکر»، «هفت گنبد» یا «بهرامنامه»، | «هفت پیکر»، «هفت گنبد» یا «بهرامنامه»، نامهای متفاوتی برای چهارمین منظومه از پنجگنج [[نظامی گنجوی]] از نظر ترتیب زمانی و دومین شاهکار وی (پس از خسرو و شیرین) از نظر کیفیت است و موضوع آن دربارهٔ بهرام گور (بهرام پنجم ساسانی) است.<ref>خانلری، فرهنگ ادبیات فارسی، 1348ش، ص541.</ref> | ||
هفت پیکر، آمیزهای از جنبههای حماسی و غنایی است. نظامی در بخش هفت گنبد، داستانهایی را بهنظم و با روح غنایی و تخیل رمانتیک بیان کرده، و در بخشهای تاریخی نیز روح حماسی بهرام را به نمایش گذارده است. وی در پایان این منظومه و با خشنودی از کامیابی خود، این اثر را چنین توصیف کرده است:<ref>[https://ganjoor.net/nezami/5ganj/7peykar/sh38 نظامی، خمسه، هفت پیکر، بخش38، بیت36-40، سایت گنجور.] </ref> | نظامی گنجوی این مجموعه را در سال ۵۹۳ق و در ۵۱۳۶ بیت، بهنام سلطان علاءالدین کرپ ارسلان آقسنقری که حاکم مراغه بود، سروده است.<ref>رادفر، کتابشناسی نظامی گنجوی، 1371ش، ص109.</ref> این اثر، از دیرباز یکی از مضامین اصلی نگارگریهای ایرانی ـ هندی بوده است. | ||
== ساختار کلی هفت پیکر == | |||
نظامی، در این مثنوی، ابتدا به تشریح دوران کودکی و جوانی بهرام گور تا زمان پادشاهی او پرداخته است. پس از آن، داستان [[ازدواج]] بهرام را با ۷ شاهزادهٔ دختر از ۷ اقلیم متفاوت مطرح کرده و توضیح داده که بهرام، همسران خود را در ۷ گنبد به ۷ رنگ مختلف جای داده است. نظامی در بخش میانی این منظومه، ۷ حکایت عبرتانگیز را از زبان ۷ همسر بهرام نقل میکند.<ref>صفا، تاریخ ادبیات در ایران، ج2، 1347ش، ص803 و 804.</ref> پس از این هفت قصه، نظامی گنجوی، به روزگاری که بهرام از سرزمیناش غافل شده و مورد حملهٔ چین قرار گرفته، خیانت وزیر و آگاه شدن بهرام از این قضیه میپردازد. در پایان، به مرگ رازگونهٔ بهرام اشاره میکند که در پی گورخری به غار رفته و ناپدید میگردد.<ref>رادفر، کتابشناسی نظامی گنجوی، 1371ش، ص109.</ref> | |||
هفت پیکر، آمیزهای از جنبههای حماسی و غنایی است. نظامی در بخش هفت گنبد، داستانهایی را بهنظم و با روح غنایی و تخیل رمانتیک بیان کرده، و در بخشهای تاریخی نیز روح حماسی بهرام را به نمایش گذارده است. وی در پایان این منظومه و با خشنودی از کامیابی خود، این اثر را چنین توصیف کرده است:<ref>[https://ganjoor.net/nezami/5ganj/7peykar/sh38 نظامی، خمسه، هفت پیکر، بخش38، بیت36-40، سایت گنجور.]</ref> | |||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۷: | ||
{{ب|تا بدانند کز ضمیرِ شگرف | هرچه خواهد درآورم به دو حرف}} | {{ب|تا بدانند کز ضمیرِ شگرف | هرچه خواهد درآورم به دو حرف}} | ||
{{ب|وانچه بر هفت کنج | {{ب|وانچه بر هفت کنج خانهٔ راز | بستم آرایشی فراخ و دراز}} | ||
{{ب|غرض آن شد که چشم از آرایش | در فراخی پذیرد آسایش}} | {{ب|غرض آن شد که چشم از آرایش | در فراخی پذیرد آسایش}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
==هفت داستانِ هفت پیکر== | |||
== هفت داستانِ هفت پیکر == | |||
# داستان گنبد سیاه (شهری که مردمانش همه سیاهپوش بودند) | # داستان گنبد سیاه (شهری که مردمانش همه سیاهپوش بودند) | ||
# داستان گنبد زرد (شاهی که به زنان اعتماد نداشت و کنیزک زردرو) | # داستان گنبد زرد (شاهی که به زنان اعتماد نداشت و کنیزک زردرو) | ||
| خط ۲۹: | خط ۳۱: | ||
# داستان گنبد صندلی (خیر و شر) | # داستان گنبد صندلی (خیر و شر) | ||
# داستان گنبد سپید (دختر و پسری که وصالشان، میسر نمیشد). | # داستان گنبد سپید (دختر و پسری که وصالشان، میسر نمیشد). | ||
==تطابق هفت پیکر با هفت سیاره و اقلیم== | |||
== تطابق هفت پیکر با هفت سیاره و اقلیم == | |||
گنبدها و رنگهای انتخابی توسط نظامی را بهصورت زیر با روزهای هفته و هفت سیاره شناختهشده در آن زمان، تطبیق دادهاند: | گنبدها و رنگهای انتخابی توسط نظامی را بهصورت زیر با روزهای هفته و هفت سیاره شناختهشده در آن زمان، تطبیق دادهاند: | ||
# کیوان، روز شنبه، رنگ سیاه، شاهدخت هند | # کیوان، روز شنبه، رنگ سیاه، شاهدخت هند | ||
| خط ۳۸: | خط ۴۱: | ||
# مشتری، روز پنجشنبه، رنگ صندلی، شاهدخت چین | # مشتری، روز پنجشنبه، رنگ صندلی، شاهدخت چین | ||
# ناهید، روز جمعه، رنگ سپید، شاهدخت عجم | # ناهید، روز جمعه، رنگ سپید، شاهدخت عجم | ||
در پایان داستانهای هفت پیکر نیز، نظامی چنین سرده است:<ref> [https://ganjoor.net/nezami/5ganj/7peykar/sh38 نظامی، خمسه، هفت پیکر، بخش38، بیت30-32، سایت گنجور.]</ref> | در پایان داستانهای هفت پیکر نیز، نظامی چنین سرده است:<ref>[https://ganjoor.net/nezami/5ganj/7peykar/sh38 نظامی، خمسه، هفت پیکر، بخش38، بیت30-32، سایت گنجور.]</ref>{{سخ}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|هر یک افسانهای جداگانه | | {{ب|هر یک افسانهای جداگانه | خانهٔ گنج شد نه افسانه}} | ||
{{ب|آنچه کوتاه جامه شد جسدش | کرم از نظم خود دراز قدش}} | {{ب|آنچه کوتاه جامه شد جسدش | کرم از نظم خود دراز قدش}} | ||
{{ب|وآنچه بودش درازی از حد بیش | کوتهی دادمش به صنعت خویش}} | {{ب|وآنچه بودش درازی از حد بیش | کوتهی دادمش به صنعت خویش}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
==پانویس== | |||
{{پانویس}} | == پانویس == | ||
==منابع== | {{پانویس}} | ||
* | |||
* رادفر، | == منابع == | ||
* صفا، | * خانلری (کیا)، زهرا، فرهنگ ادبیات فارسی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۴۸ش. | ||
* نظامی، خمسه، هفت پیکر، سایت گنجور، تاریخ بازدید: | * رادفر، ابوالقاسم، کتابشناسی نظامی گنجوی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۷۱ش. | ||
* صفا، ذبیحالله، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، ابنسینا، ۱۳۴۷ش. | |||
* نظامی، خمسه، هفت پیکر، سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۲۵ آبان ۱۴۰۰ش. | |||
{{ادبیات فارسی-افقی}} | |||
[[رده:کتابهای شعر فارسی]] | |||
[[رده:نمادهای فرهنگی ایران]] | |||
نسخهٔ ۴ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۲۰:۵۱
هفت پیکر؛ منظومه چهارم از پنجگنج حکیم نظامی گنجوی
«هفت پیکر»، «هفت گنبد» یا «بهرامنامه»، نامهای متفاوتی برای چهارمین منظومه از پنجگنج نظامی گنجوی از نظر ترتیب زمانی و دومین شاهکار وی (پس از خسرو و شیرین) از نظر کیفیت است و موضوع آن دربارهٔ بهرام گور (بهرام پنجم ساسانی) است.[۱]
نظامی گنجوی این مجموعه را در سال ۵۹۳ق و در ۵۱۳۶ بیت، بهنام سلطان علاءالدین کرپ ارسلان آقسنقری که حاکم مراغه بود، سروده است.[۲] این اثر، از دیرباز یکی از مضامین اصلی نگارگریهای ایرانی ـ هندی بوده است.
ساختار کلی هفت پیکر
نظامی، در این مثنوی، ابتدا به تشریح دوران کودکی و جوانی بهرام گور تا زمان پادشاهی او پرداخته است. پس از آن، داستان ازدواج بهرام را با ۷ شاهزادهٔ دختر از ۷ اقلیم متفاوت مطرح کرده و توضیح داده که بهرام، همسران خود را در ۷ گنبد به ۷ رنگ مختلف جای داده است. نظامی در بخش میانی این منظومه، ۷ حکایت عبرتانگیز را از زبان ۷ همسر بهرام نقل میکند.[۳] پس از این هفت قصه، نظامی گنجوی، به روزگاری که بهرام از سرزمیناش غافل شده و مورد حملهٔ چین قرار گرفته، خیانت وزیر و آگاه شدن بهرام از این قضیه میپردازد. در پایان، به مرگ رازگونهٔ بهرام اشاره میکند که در پی گورخری به غار رفته و ناپدید میگردد.[۴]
هفت پیکر، آمیزهای از جنبههای حماسی و غنایی است. نظامی در بخش هفت گنبد، داستانهایی را بهنظم و با روح غنایی و تخیل رمانتیک بیان کرده، و در بخشهای تاریخی نیز روح حماسی بهرام را به نمایش گذارده است. وی در پایان این منظومه و با خشنودی از کامیابی خود، این اثر را چنین توصیف کرده است:[۵] الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
هفت داستانِ هفت پیکر
- داستان گنبد سیاه (شهری که مردمانش همه سیاهپوش بودند)
- داستان گنبد زرد (شاهی که به زنان اعتماد نداشت و کنیزک زردرو)
- داستان گنبد سبز (بشر پرهیزگار و ملیخای بدطینت)
- داستان گنبد سرخ (بانوی حصاری)
- داستان گنبد پیروزهای (ماهان و دیوان)
- داستان گنبد صندلی (خیر و شر)
- داستان گنبد سپید (دختر و پسری که وصالشان، میسر نمیشد).
تطابق هفت پیکر با هفت سیاره و اقلیم
گنبدها و رنگهای انتخابی توسط نظامی را بهصورت زیر با روزهای هفته و هفت سیاره شناختهشده در آن زمان، تطبیق دادهاند:
- کیوان، روز شنبه، رنگ سیاه، شاهدخت هند
- خورشید، یکشنبه، رنگ زرد، شاهدخت روم
- ماه، روز دوشنبه، رنگ سبز، شاهدخت خوارزم
- مریخ، روز سهشنبه، رنگ سرخ، شاهدخت سقلاب
- تیر، روز چهارشنبه، رنگ پیروزهای، شاهدخت مغرب
- مشتری، روز پنجشنبه، رنگ صندلی، شاهدخت چین
- ناهید، روز جمعه، رنگ سپید، شاهدخت عجم
در پایان داستانهای هفت پیکر نیز، نظامی چنین سرده است:[۶]
الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر
الگو:ب
الگو:ب
الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
پانویس
- ↑ خانلری، فرهنگ ادبیات فارسی، 1348ش، ص541.
- ↑ رادفر، کتابشناسی نظامی گنجوی، 1371ش، ص109.
- ↑ صفا، تاریخ ادبیات در ایران، ج2، 1347ش، ص803 و 804.
- ↑ رادفر، کتابشناسی نظامی گنجوی، 1371ش، ص109.
- ↑ نظامی، خمسه، هفت پیکر، بخش38، بیت36-40، سایت گنجور.
- ↑ نظامی، خمسه، هفت پیکر، بخش38، بیت30-32، سایت گنجور.
منابع
- خانلری (کیا)، زهرا، فرهنگ ادبیات فارسی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۴۸ش.
- رادفر، ابوالقاسم، کتابشناسی نظامی گنجوی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۷۱ش.
- صفا، ذبیحالله، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، ابنسینا، ۱۳۴۷ش.
- نظامی، خمسه، هفت پیکر، سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۲۵ آبان ۱۴۰۰ش.
