آینهدوزی: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
نقش یک لوزی است که درون آن دو لوزی در مرکز طراحی شده است. مرز بین لوزی بزرگ و کوچک با دوختهای فشرده و رنگی مشهور به «جالر» و حاشیۀ لوزی کوچک با دوخت «گورچم» بهمعنای چشم باز و بسته، سوزندوزی شده است. این نقش اغلب در جنوب سیستان و در قسمتهای مختلف لباس کاربرد دارد و گاهی نیز بهصورت کَپ یعنی نصف و ناقص دوخته میشود. جنبۀ نمادین نقش کپ و نال در ارتباط با رسم کهن نال در بلوچستان است که از آن بهعنوان سوگند آتش یاد میشود.<ref>جهاندیده، فرهنگ بلوچی-فارسی، 1396ش، ص2357.</ref> | نقش یک لوزی است که درون آن دو لوزی در مرکز طراحی شده است. مرز بین لوزی بزرگ و کوچک با دوختهای فشرده و رنگی مشهور به «جالر» و حاشیۀ لوزی کوچک با دوخت «گورچم» بهمعنای چشم باز و بسته، سوزندوزی شده است. این نقش اغلب در جنوب سیستان و در قسمتهای مختلف لباس کاربرد دارد و گاهی نیز بهصورت کَپ یعنی نصف و ناقص دوخته میشود. جنبۀ نمادین نقش کپ و نال در ارتباط با رسم کهن نال در بلوچستان است که از آن بهعنوان سوگند آتش یاد میشود.<ref>جهاندیده، فرهنگ بلوچی-فارسی، 1396ش، ص2357.</ref> | ||
نقش کَپ نیز داستان «شهداد و مهناز» را یادآوری میکند که در آن مهناز برای اثبات بیگناهی خود تصمیم به انجام مراسم سوگند نال را دارد؛ اما مهناز این مراسم را بهطور کامل اجرا نمیکند و | نقش کَپ نیز داستان «شهداد و مهناز» را یادآوری میکند که در آن مهناز برای اثبات بیگناهی خود تصمیم به انجام مراسم سوگند نال را دارد؛ اما مهناز این مراسم را بهطور کامل اجرا نمیکند و بههمین دلیل «کپ» در زبان بلوچی نصف و ناقص معنا میشود. | ||
بانوی بلوچی با سوزندوزی این نقش قصد دارد صحنهای از مراسم سوگند نال را به تصویر کشد و برای نشاندادن شعلههای آتش از آینه استفاده میکند و آن را در مرکز قرار میدهد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1488776/fa میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص130.]</ref> در واقع آتش نشانهای از پاککنندگی جهان از پلیدیها است و در فرهنگ بلوچ آن را وسیلۀ داوری و آزمون قرار میدهند.<ref>عناصری، تجلی دوازده ماه در آینۀ اساطیر و فرهنگ عامۀ ایران، 1374ش، ص29.</ref> | بانوی بلوچی با سوزندوزی این نقش قصد دارد صحنهای از مراسم سوگند نال را به تصویر کشد و برای نشاندادن شعلههای آتش از آینه استفاده میکند و آن را در مرکز قرار میدهد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1488776/fa میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص130.]</ref> در واقع آتش نشانهای از پاککنندگی جهان از پلیدیها است و در فرهنگ بلوچ آن را وسیلۀ داوری و آزمون قرار میدهند.<ref>عناصری، تجلی دوازده ماه در آینۀ اساطیر و فرهنگ عامۀ ایران، 1374ش، ص29.</ref> | ||
====='''هفتصد آدینکی'''===== | ====='''هفتصد آدینکی'''===== | ||
نقشی که از تکرار پشت سرهم آینههای گرد و دوخت پریوار به وجود آید، هفت آدینکی نام دارد. در این نقش بیشترین آینه بهکار رفته و برخی هنرمندان نیز آن را با نام «هزار آینهای» میشناسند.مردم بلوچ استفاده از این نقش را عنصری درخشان برای زیبایی بیشتر لباس عروس میدانند. برخی نیز بر این باور هستند که استفاده از تعداد بالای آینهها در لباس، به زیبایی آن میافزاید و چشم نامحرم را بهسوی شخص پوشندۀ لباس جذب میکند. از این رو پوشیدن آن در حالت عادی و ملأ عام گناه است.استفاده از این نقش روی لباس اشاره به قسم نال و پاککنندگی توسط آتش دارد. | نقشی که از تکرار پشت سرهم آینههای گرد و دوخت پریوار به وجود آید، هفت آدینکی نام دارد. در این نقش بیشترین آینه بهکار رفته و برخی هنرمندان نیز آن را با نام «هزار آینهای» میشناسند. مردم بلوچ استفاده از این نقش را عنصری درخشان برای زیبایی بیشتر لباس عروس میدانند. برخی نیز بر این باور هستند که استفاده از تعداد بالای آینهها در لباس، به زیبایی آن میافزاید و چشم نامحرم را بهسوی شخص پوشندۀ لباس جذب میکند. از این رو پوشیدن آن در حالت عادی و ملأ عام گناه است. استفاده از این نقش روی لباس اشاره به قسم نال و پاککنندگی توسط آتش دارد. | ||
آینه در این نقش نماد دنیا و آخرت | آینه در این نقش نماد دنیا و آخرت است. در دنیا بهعنوان عنصر درخشان برای تزیین لباس کاربرد دارد و زمانی نماد آتش خواهد بود که وسیلۀ انحراف نامحرم شود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1488776/fa میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص130.]</ref> | ||
====='''گُل کُندی'''===== | ====='''گُل کُندی'''===== | ||
این نقش از | این نقش از چندضلعی تشکیل شده که در مرکز آن لوزی دیده میشود. درگذشته این نقش تنها در قسمت پیشسینه و جیب دوخته میشد؛ اما امروزه از آن در حاشیۀ لباس نیز استفاده میشود. خطوط متقاطع این نقش پدیدههای طبیعی ناهموار جغرافیایی بلوچستان را تداعی میکند و نمادی از غارهای استان با کُنجهای تنگ و تاریک در دل کوه را نشان میدهد. مردم بلوچ به مکانهایی که گوشههای بسیار دارد، «کُندی» میگویند که با شکل ظاهری این نقش نیز مطابقت دارد. بانوی بلوچ با طراحی حاشیۀ پلکانی، ناهمواریهای کوه و مسیر رسیدن به غار را نشان میدهد. آینههای دوخته شده در اطراف مسیر پلکانی، نمادی از روشنایی است که توسط خود انسان بهوسیلۀ روشنکردن مشعل برای روشنایی و گرمای درون غار بهکار رفته است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1488776/fa میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص131.]</ref> | ||
====='''شمس بانور'''===== | ====='''شمس بانور'''===== | ||
این طرح از چند نقش که شامل یک چشم، یک شکل هندسی، دو نقش گیاهی، خورشید و اشکال هندسی مربع و دایره است، تشکیل شده است. این طرح بیشتر در حاشیۀ لباس بهویژه سر آستینها کاربرد دارد.«بانور» در فرهنگ بلوچی به دختر آراستهای گفته میشود که جشن عروسی وی برپا است.<ref>جهاندیده، فرهنگ بلوچی-فارسی، 1396ش، ص259.</ref> شمس بانور نیز قطعهای از طلا است که روی پیشانی عروس آویزان میشود. بنابراین طرح چشم نمادی از چشمهای آرایششدۀ عروس است که بالاتر از سایر نقشها قرار دارد و نشان از شاخصبودن او در این مراسم است.اشکال هندسی این طرح نیز نماد حجلۀ عروس است. آینۀ دوخته شده وسط این طرح نیز نماد آب یا آینه در مراسم «آینه و قرآن» است.<ref>گلستانه، فرهنگ عامه: ادبیات و شعر عامیانۀ مردم سیستان، 1386ش، ص78.</ref> | این طرح از چند نقش که شامل یک چشم، یک شکل هندسی، دو نقش گیاهی، خورشید و اشکال هندسی مربع و دایره است، تشکیل شده است. این طرح بیشتر در حاشیۀ لباس بهویژه سر آستینها کاربرد دارد. «بانور» در فرهنگ بلوچی به دختر آراستهای گفته میشود که جشن عروسی وی برپا است.<ref>جهاندیده، فرهنگ بلوچی-فارسی، 1396ش، ص259.</ref> شمس بانور نیز قطعهای از طلا است که روی پیشانی عروس آویزان میشود. بنابراین طرح چشم نمادی از چشمهای آرایششدۀ عروس است که بالاتر از سایر نقشها قرار دارد و نشان از شاخصبودن او در این مراسم است. اشکال هندسی این طرح نیز نماد حجلۀ عروس است. آینۀ دوخته شده وسط این طرح نیز نماد آب یا آینه در مراسم «آینه و قرآن» است.<ref>گلستانه، فرهنگ عامه: ادبیات و شعر عامیانۀ مردم سیستان، 1386ش، ص78.</ref> | ||
====نماد آبادانی==== | ====نماد آبادانی==== | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
====='''کُردِلُک'''===== | ====='''کُردِلُک'''===== | ||
نقش کردلک از دو مربع تودرتو تشکیل شده که فاصلۀ بین آن با خطوط عمود بر اضلاع بهصورت مشبک دوخته شده است. وسط این نقش نیز آینۀ کوچک بهشکل دایره تعبیه شده است. استفاده از این نقش بیشتر در منطقۀ سراوان کاربرد دارد و بهطور معمول در قسمت پیشسینۀ لباس دوخته میشود. کردلک در زبان بلوچی بهمعنای باغ کوچک بوده و نمادی از زمینهای کشاورزی و باغهای سرسبز است که اطراف آن با حصار بسته شده است. آینۀ کار شده وسط این نقش، نماد آب است؛ چراکه آب عنصری حیاتی برای | نقش کردلک از دو مربع تودرتو تشکیل شده که فاصلۀ بین آن با خطوط عمود بر اضلاع بهصورت مشبک دوخته شده است. وسط این نقش نیز آینۀ کوچک بهشکل دایره تعبیه شده است. استفاده از این نقش بیشتر در منطقۀ سراوان کاربرد دارد و بهطور معمول در قسمت پیشسینۀ لباس دوخته میشود. کردلک در زبان بلوچی بهمعنای باغ کوچک بوده و نمادی از زمینهای کشاورزی و باغهای سرسبز است که اطراف آن با حصار بسته شده است. آینۀ کار شده وسط این نقش، نماد آب است؛ چراکه آب عنصری حیاتی برای حاصلخیزی زمین محسوب میشود. همچنین بهدلیل کمآبی و کویریبودن منطقه، آینه نسبت به سایر نقوش کوچکتر در نظر گرفته شده است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1488776/fa میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص132.]</ref> | ||
=====''' | ====='''تکزَراَفشان'''===== | ||
نقش | نقش تکزرافشان از چهار مربع تشکیل شده که بهشکل لوزی بهیکدیگر چسبیدهاند. در اضلاع خارجی لوزیها، هشت مثلث طراحی شده که در فاصلۀ بین آنها گلهای کوچکی سوزندوزی شده است. این نقش در قسمت پیشسینه، روی جیب و گاهی بهصورت پراکنده روی لباس دوخته میشود. درون هریک از لوزیها آینهای دایرهایشکل قرار گرفته که نمادی از آب چشمه برای رویش گیاهان است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1488776/fa میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص133.]</ref> | ||
====='''گل و گلدان'''===== | ====='''گل و گلدان'''===== | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
====='''کوهدامُن'''===== | ====='''کوهدامُن'''===== | ||
کوهدامن نقشی شبیه کوه است که اطراف آن با آینههایی تزیین شده است. این نقش بهصورت پیوسته در حاشیۀ لباس دوخته میشود و نشاندهندۀ طبیعت منطقۀ دامن با درههای سبز و رودخانههای بسیار است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1488776/fa میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص134.]</ref> | |||
====نماد معصومیت==== | ====نماد معصومیت==== | ||
====='''مروارید'''===== | ====='''مروارید'''===== | ||
مروارید، نقشی لوزیشکل است که زائدههای کوچکی از چهار ضلع آن خارج شده است. درون این لوزی، آینهای دایرهایشکل قرار دارد. این نقش شبیه مروارید در صدف است که | مروارید، نقشی لوزیشکل است که زائدههای کوچکی از چهار ضلع آن خارج شده است. درون این لوزی، آینهای دایرهایشکل قرار دارد. این نقش شبیه مروارید در صدف است که یک قطره آب را در دل خود میپروراند. نقش مروارید نماد پاکدامنی است که روی لباس زنان بهویژه پیراهن عروس سوزندوزی میشود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1488776/fa میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص134.]</ref> | ||
=====''' | ====='''نُهآدینکی'''===== | ||
نقش | نقش نهآدینکی از تزیینات کاربردی جنوب استان است و برای تزیین تمام قسمتهای لباس از آن استفاده میشود. در سوزندوزی این نقش، یک آینه در مرکز و هشت آینۀ دیگر بهصورت دایرهایشکل دور تا دور آینۀ مرکزی دوخته شدهاند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1488776/fa میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص134.]</ref> نهآدینکی نماد تولد است؛ چراکه عدد نه در باور عمومی مردم نشاندهندۀ مدت زمان لازم برای تکامل جنین و همچنین معصومیت نوزاد متولد شده است.<ref>افروغ، نماد و نشانهشناسی در فرش ایران، 1389ش، ص133.</ref> | ||
=====''' | ====='''چَمآهوگ'''===== | ||
نقش | نقش چمآهوگ از یک لوزی مشبک تشکیل شده که درون هریک از رأسهای آن آینهای مربعشکل تعبیه شده است. هنرمندان بلوچی از این نقش بهصورت کامل یا نیمه در همۀ قسمتهای لباس استفاده میکنند. در زبان بلوچی آهو، «آسک» یا «آهوگ» نامیده میشود و بهدلیل ویژگیهای ظاهری چون چشمهای زیبا همواره مورد توجه انسانها بوده و از آن بهعنوان نماد زنانه یاد میشود.<ref>شوالیه و گربران، فرهنگ نمادها و نشانهها، 1379ش، ص312.</ref>در فرهنگ بلوچ نیز چمآهوگ را در وصف دخترانی بهکار میبرند که چشمی زیبا دارند. از سویی آهو در مناطق گرمسیری بهدنبال آب است و به سوی چشمه میرود. زنان بلوچی با دوخت آینه در این نقش، زلالی آب را نشان میدهند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1488776/fa میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص134.]</ref> | ||
====='''اشک عروس'''===== | ====='''اشک عروس'''===== | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
====='''مورت تاک'''===== | ====='''مورت تاک'''===== | ||
مورت تاک، نقش یک لوزی است که درون آن آینهای دایرهایشکل سوزندوزی شده است. در دو طرف این لوزی مثلثهایی طراحی شدهاند که روی قائدۀ آنها خطوطی شبیه دندانههای شانه تکرار شده است. مورت، نام درختی است که از برگهای پودر شدۀ آن برای درمان ریزش مو استفاده میشود. | مورت تاک، نقش یک لوزی است که درون آن آینهای دایرهایشکل سوزندوزی شده است. در دو طرف این لوزی مثلثهایی طراحی شدهاند که روی قائدۀ آنها خطوطی شبیه دندانههای شانه تکرار شده است. مورت، نام درختی است که از برگهای پودر شدۀ آن برای درمان ریزش مو استفاده میشود. ارتباط این نقش با نامگذاری آن در خطوط شانهمانندی است که در قسمتهای مختلف نقش دیده میشود؛ چراکه کاربرد شانه، آرایش مو است و قرار گرفتن آن کنار آینه خودآرایی و جوانی را در ذهن مخاطب ایجاد میکند. | ||
در فرهنگ بلوچی مادر را به آینه و دختر را به شانه تعبیر میکنند؛ از طرف دیگر چون فرد در مرحلۀ جوانی نیازمند راهنمایی برای انتخاب مسیر درست است، بنابراین مادر واقعیتهای زندگی را برای فرزند خود آشکار میکند و مسیر درست را به او نشان میدهد. در نتیجه آینه در این نقش هم نماد جوانی و هم تربیت درست در جهت تشخیص راه درست از نادرست است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1488776/fa میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص136.]</ref> | در فرهنگ بلوچی مادر را به آینه و دختر را به شانه تعبیر میکنند؛ از طرف دیگر چون فرد در مرحلۀ جوانی نیازمند راهنمایی برای انتخاب مسیر درست است، بنابراین مادر واقعیتهای زندگی را برای فرزند خود آشکار میکند و مسیر درست را به او نشان میدهد. در نتیجه آینه در این نقش هم نماد جوانی و هم تربیت درست در جهت تشخیص راه درست از نادرست است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1488776/fa میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص136.]</ref> | ||
=====''' | ====='''چَممژه'''===== | ||
این نقش از یک دایره در مرکز تشکیل شده که در چهار جهت آن چهار مثلث طراحی شده است. روی قاعدۀ هر یک از مثلثها خطوطی شبیه مژه قرار دارد. | این نقش از یک دایره در مرکز تشکیل شده که در چهار جهت آن چهار مثلث طراحی شده است. روی قاعدۀ هر یک از مثلثها خطوطی شبیه مژه قرار دارد. این طرح بهصورت کامل در تمام قسمتهای لباس و بهصورت نیمه در حاشیۀ لباس کاربرد دارد. خطوط روی قاعدۀ مثلثها به رنگ مشکی دوخته میشود و یادآور مژههای چشم بانوان بلوچی است. بانوان بلوچ برادر را بسیار گرانقدر میدانند و از آن بهعنوان نور چشم خواهر یاد میکنند. نقش چممژه نماد پشتیبانی و عشق خواهر به برادر است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1488776/fa میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص137.]</ref> | ||
====='''دلبنده'''===== | ====='''دلبنده'''===== | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۰: | ||
====='''کوه سر عاشق'''===== | ====='''کوه سر عاشق'''===== | ||
چارچوب کلی این نقش شبیه کلبهای است که سقف آن با خطوط موازی و | چارچوب کلی این نقش شبیه کلبهای است که سقف آن با خطوط موازی و بههمپیوستهای سوزندوزی شده است. درون این نقش سه آینۀ دایرهایشکل درون قابی از دوختهای تزیینی قرار گرفتهاند. این نقش بیشتر در جنوب سیستان و بهعنوان حاشیه در لبۀ پیراهن و سر آستینها کاربرد دارد. نام کوه و تصویر کلبهمانند آن کوچنشینی و بیابانگردی قوم بلوچ را نشان میدهد و نقش کوه سر عاشق نماد عشق و پیوند زناشویی است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1488776/fa میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص138.]</ref> | ||
====='''کوه بندر'''===== | ====='''کوه بندر'''===== | ||
کوه بندر نقش یک لوزی مشبک است که درون هر یک از خانههای آن آینهای دایرهایشکل دوخته شده است. از این طرح هم در قسمت پیشسینه و هم بهصورت حاشیه در لبۀ لباس استفاده میشود. این طرح مختص منطقۀ چابهار است و بومیان آن کوه را بهمعنای | کوه بندر نقش یک لوزی مشبک است که درون هر یک از خانههای آن آینهای دایرهایشکل دوخته شده است. از این طرح هم در قسمت پیشسینه و هم بهصورت حاشیه در لبۀ لباس استفاده میشود. این طرح مختص منطقۀ چابهار است و بومیان آن کوه را بهمعنای تکهسنگ میشناسند که بهجهت سخت بودن، نمادی از استواری و مقاومت تلقی میشود.<ref>جهاندیده، فرهنگ بلوچی-فارسی، 1396ش، ص1885.</ref> | ||
====='''پنج همسایه'''===== | ====='''پنج همسایه'''===== | ||
این نقش از پنج مربع تشکیل شده که بهصورت علامت مثبت کنار یکدیگر قرار گرفتهاند. درون هریک از مربعها، یک آینه سوزندوزی شده است.هدف هنرمند از ترسیم پنج مربع کنار یکدیگر میتواند اشارهای به خانههای همسایگان باشد؛ چراکه در فرهنگ بلوچ، همسایه از جایگاه ویژهای برخوردار است و آن را نزدیکتر از هر شخص دیگر | این نقش از پنج مربع تشکیل شده که بهصورت علامت مثبت کنار یکدیگر قرار گرفتهاند. درون هریک از مربعها، یک آینه سوزندوزی شده است. هدف هنرمند از ترسیم پنج مربع کنار یکدیگر میتواند اشارهای به خانههای همسایگان باشد؛ چراکه در فرهنگ بلوچ، همسایه از جایگاه ویژهای برخوردار است و آن را نزدیکتر از هر شخص دیگر به خود میدانند. این نقش نمادی از وصلت، ارتباط و هماهنگی بین افراد تلقی میشود.<ref>شوالیه و گربران، فرهنگ نمادها و نشانهها، 1379ش، ص242.</ref> | ||
====نماد قدرت==== | ====نماد قدرت==== | ||
====='''شَرین جَنِک'''===== | ====='''شَرین جَنِک'''===== | ||
نقش یک لوزی با دایرهای در مرکز است که بر هریک از رئوس آن یک مثلث بزرگ همراه با شش مثلث کوچک قرار گرفتهاند. این نقش نیز در قسمت پیشسینۀ لباس دوخته میشود.شرین جنک در فرهنگ بلوچ به زنی با صفات برگزیده گفته میشود که یکی از صفات شاخص آن استفاده از زیورآلات فراوان است. درنتیجه آینه در این نقش نماد زیبایی و دارندگی فرد است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1488776/fa میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص139.]</ref> | نقش یک لوزی با دایرهای در مرکز است که بر هریک از رئوس آن یک مثلث بزرگ همراه با شش مثلث کوچک قرار گرفتهاند. این نقش نیز در قسمت پیشسینۀ لباس دوخته میشود. شرین جنک در فرهنگ بلوچ به زنی با صفات برگزیده گفته میشود که یکی از صفات شاخص آن استفاده از زیورآلات فراوان است. درنتیجه آینه در این نقش نماد زیبایی و دارندگی فرد است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1488776/fa میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص139.]</ref> | ||
====='''دژ'''===== | ====='''دژ'''===== | ||
دژ یک نقش لوزی است که درون آن | دژ یک نقش لوزی است که درون آن پنج آینۀ دایرهایشکل قرار دارد. از این نقش در قسمتهای مختلف لباس استفاده میشود. دژ به سازههای محکم که بیشتر جنبۀ نظامی دارد، گفته میشود. درنتیجه آینه در نقش دژ نماد قدرت تلقی میشود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1488776/fa میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص140.]</ref> | ||
=='''آینهدوزی هندی'''== | =='''آینهدوزی هندی'''== | ||
نسخهٔ ۱۱ آذر ۱۴۰۴، ساعت ۱۳:۰۹
آینهدوزی؛ یکی از انواع هنر سوزندوزی سنتی در ایران با استفاده از قطعههای کوچک آینه.
آینهدوزی، گونهای از هنر سوزندوزی است که در آن، قطعات کوچک آینه بر روی پارچه، دوخته یا نصب میشود تا جلوهای درخشان و منعکسکننده نور ایجاد کند. این هنر بیشتر در مناطق مرکزی و جنوبی ایران مانند استانهای اصفهان، یزد، هرمزگان و بهویژه در سیستان و بلوچستان رواج دارد و معمولاً روی لباسهای محلی، رومیزی، سجاده، کیف و دیگر وسایل تزئینی اجرا میشود. آینهدوزی بهصورت خاص از صنایع دستی قوم بلوچ است. در فرهنگ قوم بلوچ، آینه نمادی از خورشید، زایش، قدرت، تولد و آبادانی است و زنان بلوچ با بهرهگیری از آینه، مفاهیم زندگی، روشنایی و امید را در آثار خود متجلی میسازند.
شیوه دوختن آینه
در آینهدوزی، آینههای کوچک با شکلهای مربع، دایره، مثلث، بیضی و اشک با انواع نخهای ابریشمی رنگی و نخ عمامه روی لباسهای محلی و آویزهای دیواری دوخته میشود.[۱] درگذشته آینهها از ورقههای نازکی چون برنج، مس یا نقره ساخته میشدند؛ اما امروزه آینههای پلکسی در اندازهها و طرحهای مختلف در بازار عرضه میشوند.[۲] برای آینهدوزی ابتدا طرحی روی پارچه کشیده شده و روی کارگاه گلدوزی محکم میشود. هنرمند آینه را روی پارچه میچسباند و سپس اطراف آن را با دوخت به روش زنجیره یا بستدوزی، تزئین میکند.[۳] در روش زنجیره، ابتدا نخ را از زیر سوزن رد میکنند و با زدن یک بخیه، حلقهای شبیه زنجیر شکل میگیرد. این دوخت از بالا به پایین انجام میشود و حلقهها پشت سر هم، شکل زنجیرۀ منظمی را میسازند. بستدوزی، دوخت یک بخیه برای اتصال آینه روی پارچه است.[۴]
کاربرد آینهدوزی
آینهدوزی در قوم بلوچ برای تزیین مَرکب عروس و اتاقها و خانههای مسکونی به کار میرود.[۵] بهدلیل درخشندگی قابل توجه آینه، اغلب زنان در مراسم عروسی، لباسهایی با تزیین آینه میپوشند. آینهدوزی علاوهبر لباس، در تزیین دکوراسیون منزل، پایینتخت، رومیزی، آباژور، روکش کوسن، جلیقه و چادر، کمربند، کیف و گاهی برای تزیین حیواناتی مانند شتر کاربرد دارد.[۶]
آینهدوزی بلوچی
هنر آینهدوزی در دورۀ صفویه به اوج شکوفایی خود رسید و امروزه مرکز اصلی آن منطقه زابل در استان سیستان و بلوچستان است.[۷] آینه از عناصر فرهنگی و هنری مهم در سوزندوزی بلوچی به شمار میرود. آینه در زبان بلوچی «آدینَک» نام دارد[۸] که به دوخت آن «آدینک دوچی» یا سامان گفته میشود.[۹] آینه تقریباً در تمام مناطق بلوچستان کاربرد دارد؛ اما بومیان منطقه، مبدأ اصلی آن را جنوب سیستان میدانند. همچنین بومیان معتقدند که اگر شباهتهایی بین آینهدوزی بلوچی با آینهدوزیهای کشورهایی چون افغانستان، هند و پاکستان وجود دارد، تنها بهدلیل شباهتهای فراوانی است که اقوام بلوچ بهویژه اهالی جنوب استان از نظر زبان، فرهنگ و نژاد با کشورهای همسایه دارند.[۱۰]
نمادگرایی در آینهدوزی بلوچ
آینه بهدلیل ویژگی بازتابندگی خود، در فرهنگهای گوناگون دارای مفاهیم و نمادهای بسیاری است. این شیء همواره نشانهای از خورشید، آتش، قدرت، تولد و آبادانی در فرهنگ بلوچ به کار میرود:[۱۱]
نماد روشنایی
ستاره
ستاره، شناختهشدهترین نقش میان سوزندوزان بلوچ است که در تمام مناطق سیستان و بلوچستان از آن برای تزیین لباس در قسمت حاشیه استفاده میکنند. مردم بلوچ واژۀ ستاره را در ارتباط با خورشید بهکار میبرند. هنرمندان بلوچی از نقش خورشید الهام میگیرند و نمادی از آن را روی لباس سوزندوزی میکنند.[۱۲]
سه آدینکی
نقش سه آدینکی از سه آینۀ دایرهایشکل تشکیل شده است. این دایرهها بهگونهای کنار یکدیگر قرار گرفتهاند که در مرکز، مثلثی با رأس رو به بالا را بهوجود آورده است. این مثلث، نمادی از شعلههای آتش و اشعۀ نور خورشید است. سه آدینکی بیشتر در حاشیۀ لباس بهکار میرود.[۱۳]
کَپ و نال
نقش یک لوزی است که درون آن دو لوزی در مرکز طراحی شده است. مرز بین لوزی بزرگ و کوچک با دوختهای فشرده و رنگی مشهور به «جالر» و حاشیۀ لوزی کوچک با دوخت «گورچم» بهمعنای چشم باز و بسته، سوزندوزی شده است. این نقش اغلب در جنوب سیستان و در قسمتهای مختلف لباس کاربرد دارد و گاهی نیز بهصورت کَپ یعنی نصف و ناقص دوخته میشود. جنبۀ نمادین نقش کپ و نال در ارتباط با رسم کهن نال در بلوچستان است که از آن بهعنوان سوگند آتش یاد میشود.[۱۴]
نقش کَپ نیز داستان «شهداد و مهناز» را یادآوری میکند که در آن مهناز برای اثبات بیگناهی خود تصمیم به انجام مراسم سوگند نال را دارد؛ اما مهناز این مراسم را بهطور کامل اجرا نمیکند و بههمین دلیل «کپ» در زبان بلوچی نصف و ناقص معنا میشود.
بانوی بلوچی با سوزندوزی این نقش قصد دارد صحنهای از مراسم سوگند نال را به تصویر کشد و برای نشاندادن شعلههای آتش از آینه استفاده میکند و آن را در مرکز قرار میدهد.[۱۵] در واقع آتش نشانهای از پاککنندگی جهان از پلیدیها است و در فرهنگ بلوچ آن را وسیلۀ داوری و آزمون قرار میدهند.[۱۶]
هفتصد آدینکی
نقشی که از تکرار پشت سرهم آینههای گرد و دوخت پریوار به وجود آید، هفت آدینکی نام دارد. در این نقش بیشترین آینه بهکار رفته و برخی هنرمندان نیز آن را با نام «هزار آینهای» میشناسند. مردم بلوچ استفاده از این نقش را عنصری درخشان برای زیبایی بیشتر لباس عروس میدانند. برخی نیز بر این باور هستند که استفاده از تعداد بالای آینهها در لباس، به زیبایی آن میافزاید و چشم نامحرم را بهسوی شخص پوشندۀ لباس جذب میکند. از این رو پوشیدن آن در حالت عادی و ملأ عام گناه است. استفاده از این نقش روی لباس اشاره به قسم نال و پاککنندگی توسط آتش دارد.
آینه در این نقش نماد دنیا و آخرت است. در دنیا بهعنوان عنصر درخشان برای تزیین لباس کاربرد دارد و زمانی نماد آتش خواهد بود که وسیلۀ انحراف نامحرم شود.[۱۷]
گُل کُندی
این نقش از چندضلعی تشکیل شده که در مرکز آن لوزی دیده میشود. درگذشته این نقش تنها در قسمت پیشسینه و جیب دوخته میشد؛ اما امروزه از آن در حاشیۀ لباس نیز استفاده میشود. خطوط متقاطع این نقش پدیدههای طبیعی ناهموار جغرافیایی بلوچستان را تداعی میکند و نمادی از غارهای استان با کُنجهای تنگ و تاریک در دل کوه را نشان میدهد. مردم بلوچ به مکانهایی که گوشههای بسیار دارد، «کُندی» میگویند که با شکل ظاهری این نقش نیز مطابقت دارد. بانوی بلوچ با طراحی حاشیۀ پلکانی، ناهمواریهای کوه و مسیر رسیدن به غار را نشان میدهد. آینههای دوخته شده در اطراف مسیر پلکانی، نمادی از روشنایی است که توسط خود انسان بهوسیلۀ روشنکردن مشعل برای روشنایی و گرمای درون غار بهکار رفته است.[۱۸]
شمس بانور
این طرح از چند نقش که شامل یک چشم، یک شکل هندسی، دو نقش گیاهی، خورشید و اشکال هندسی مربع و دایره است، تشکیل شده است. این طرح بیشتر در حاشیۀ لباس بهویژه سر آستینها کاربرد دارد. «بانور» در فرهنگ بلوچی به دختر آراستهای گفته میشود که جشن عروسی وی برپا است.[۱۹] شمس بانور نیز قطعهای از طلا است که روی پیشانی عروس آویزان میشود. بنابراین طرح چشم نمادی از چشمهای آرایششدۀ عروس است که بالاتر از سایر نقشها قرار دارد و نشان از شاخصبودن او در این مراسم است. اشکال هندسی این طرح نیز نماد حجلۀ عروس است. آینۀ دوخته شده وسط این طرح نیز نماد آب یا آینه در مراسم «آینه و قرآن» است.[۲۰]
نماد آبادانی
حریر
حریر، نقش پی در پی آینههای لوزی و مربعشکل است که فضای بین آنها با سوزندوزی تزیین شده است. تکرار آینهها در حاشیۀ لباس حرکت آب را تداعی میکند که در مسیری مشخص در حرکت است.[۲۱]
کُردِلُک
نقش کردلک از دو مربع تودرتو تشکیل شده که فاصلۀ بین آن با خطوط عمود بر اضلاع بهصورت مشبک دوخته شده است. وسط این نقش نیز آینۀ کوچک بهشکل دایره تعبیه شده است. استفاده از این نقش بیشتر در منطقۀ سراوان کاربرد دارد و بهطور معمول در قسمت پیشسینۀ لباس دوخته میشود. کردلک در زبان بلوچی بهمعنای باغ کوچک بوده و نمادی از زمینهای کشاورزی و باغهای سرسبز است که اطراف آن با حصار بسته شده است. آینۀ کار شده وسط این نقش، نماد آب است؛ چراکه آب عنصری حیاتی برای حاصلخیزی زمین محسوب میشود. همچنین بهدلیل کمآبی و کویریبودن منطقه، آینه نسبت به سایر نقوش کوچکتر در نظر گرفته شده است.[۲۲]
تکزَراَفشان
نقش تکزرافشان از چهار مربع تشکیل شده که بهشکل لوزی بهیکدیگر چسبیدهاند. در اضلاع خارجی لوزیها، هشت مثلث طراحی شده که در فاصلۀ بین آنها گلهای کوچکی سوزندوزی شده است. این نقش در قسمت پیشسینه، روی جیب و گاهی بهصورت پراکنده روی لباس دوخته میشود. درون هریک از لوزیها آینهای دایرهایشکل قرار گرفته که نمادی از آب چشمه برای رویش گیاهان است.[۲۳]
گل و گلدان
این نقش تصویر گل درون گلدان را نشان میدهد. مرکز گلدان، ریشۀ گل محسوب میشود که بهوسیلۀ آینهای دایرهایشکل گلدوزی شده است. گل و گلدان از نقوش قدیمی در فرهنگ بلوچ است که بیشتر در حاشیۀ لباس استفاده میشود و نمادی از آب در حیات گیاه است؛ چراکه داستان آفرینش گل از دل خاک را نشان میدهد.[۲۴]
پردیسی
نقش پردیسی از یک آینۀ لوزیشکل تشکیل شده که دو طرف آن دو برگ و روی رأس آن یک گل قرار دارد. آینه در این نقش همچون گل و گلدان درون خاک قرار دارد و نماد آبی است که حیات ریشۀ گیاه را تضمین میکند.[۲۵]
کوهدامُن
کوهدامن نقشی شبیه کوه است که اطراف آن با آینههایی تزیین شده است. این نقش بهصورت پیوسته در حاشیۀ لباس دوخته میشود و نشاندهندۀ طبیعت منطقۀ دامن با درههای سبز و رودخانههای بسیار است.[۲۶]
نماد معصومیت
مروارید
مروارید، نقشی لوزیشکل است که زائدههای کوچکی از چهار ضلع آن خارج شده است. درون این لوزی، آینهای دایرهایشکل قرار دارد. این نقش شبیه مروارید در صدف است که یک قطره آب را در دل خود میپروراند. نقش مروارید نماد پاکدامنی است که روی لباس زنان بهویژه پیراهن عروس سوزندوزی میشود.[۲۷]
نُهآدینکی
نقش نهآدینکی از تزیینات کاربردی جنوب استان است و برای تزیین تمام قسمتهای لباس از آن استفاده میشود. در سوزندوزی این نقش، یک آینه در مرکز و هشت آینۀ دیگر بهصورت دایرهایشکل دور تا دور آینۀ مرکزی دوخته شدهاند.[۲۸] نهآدینکی نماد تولد است؛ چراکه عدد نه در باور عمومی مردم نشاندهندۀ مدت زمان لازم برای تکامل جنین و همچنین معصومیت نوزاد متولد شده است.[۲۹]
چَمآهوگ
نقش چمآهوگ از یک لوزی مشبک تشکیل شده که درون هریک از رأسهای آن آینهای مربعشکل تعبیه شده است. هنرمندان بلوچی از این نقش بهصورت کامل یا نیمه در همۀ قسمتهای لباس استفاده میکنند. در زبان بلوچی آهو، «آسک» یا «آهوگ» نامیده میشود و بهدلیل ویژگیهای ظاهری چون چشمهای زیبا همواره مورد توجه انسانها بوده و از آن بهعنوان نماد زنانه یاد میشود.[۳۰]در فرهنگ بلوچ نیز چمآهوگ را در وصف دخترانی بهکار میبرند که چشمی زیبا دارند. از سویی آهو در مناطق گرمسیری بهدنبال آب است و به سوی چشمه میرود. زنان بلوچی با دوخت آینه در این نقش، زلالی آب را نشان میدهند.[۳۱]
اشک عروس
اشک عروس از یک لوزی تشکیل شده که درون آن آینهای دایرهایشکل قرار گرفته است. دو ضلع بیرونی لوزی با خطوطی شبیه مژه طراحی شده است. درگذشته این نقش روی لباس عروس بهصورت تکی و قرینه دوخته میشد. اشک عروس شبیه چشم و نمادی از چشم آرایششدۀ عروس است. آینۀ دوختهشده در این نقش نمودی از اشک یا قطرۀ آب است که نشان از پاکی دارد.[۳۲]
نماد استقامت و از خود گذشتگی
مورت تاک
مورت تاک، نقش یک لوزی است که درون آن آینهای دایرهایشکل سوزندوزی شده است. در دو طرف این لوزی مثلثهایی طراحی شدهاند که روی قائدۀ آنها خطوطی شبیه دندانههای شانه تکرار شده است. مورت، نام درختی است که از برگهای پودر شدۀ آن برای درمان ریزش مو استفاده میشود. ارتباط این نقش با نامگذاری آن در خطوط شانهمانندی است که در قسمتهای مختلف نقش دیده میشود؛ چراکه کاربرد شانه، آرایش مو است و قرار گرفتن آن کنار آینه خودآرایی و جوانی را در ذهن مخاطب ایجاد میکند.
در فرهنگ بلوچی مادر را به آینه و دختر را به شانه تعبیر میکنند؛ از طرف دیگر چون فرد در مرحلۀ جوانی نیازمند راهنمایی برای انتخاب مسیر درست است، بنابراین مادر واقعیتهای زندگی را برای فرزند خود آشکار میکند و مسیر درست را به او نشان میدهد. در نتیجه آینه در این نقش هم نماد جوانی و هم تربیت درست در جهت تشخیص راه درست از نادرست است.[۳۳]
چَممژه
این نقش از یک دایره در مرکز تشکیل شده که در چهار جهت آن چهار مثلث طراحی شده است. روی قاعدۀ هر یک از مثلثها خطوطی شبیه مژه قرار دارد. این طرح بهصورت کامل در تمام قسمتهای لباس و بهصورت نیمه در حاشیۀ لباس کاربرد دارد. خطوط روی قاعدۀ مثلثها به رنگ مشکی دوخته میشود و یادآور مژههای چشم بانوان بلوچی است. بانوان بلوچ برادر را بسیار گرانقدر میدانند و از آن بهعنوان نور چشم خواهر یاد میکنند. نقش چممژه نماد پشتیبانی و عشق خواهر به برادر است.[۳۴]
دلبنده
نقش دلبنده چارچوب کلی چادر عشایر را از نمای بالا نشان میدهد که شبیه مربع است. از اطراف این نقش زائدههایی بهسمت بیرون طراحی شده که در واقع همان میخهای نگهدارندۀ چادر هستند. این نقش با آینههای بسیاری تزیین شده و اشاره به حجلۀ عروس و داماد دارد؛ چراکه در فرهنگ بلوچی رسم است چادر عروس را آینهبندان کنند. نقش دلبنده علاوهبر خاصیت تزیینی نمادی از عشق و زندگی زناشویی است.[۳۵]
کوه سر عاشق
چارچوب کلی این نقش شبیه کلبهای است که سقف آن با خطوط موازی و بههمپیوستهای سوزندوزی شده است. درون این نقش سه آینۀ دایرهایشکل درون قابی از دوختهای تزیینی قرار گرفتهاند. این نقش بیشتر در جنوب سیستان و بهعنوان حاشیه در لبۀ پیراهن و سر آستینها کاربرد دارد. نام کوه و تصویر کلبهمانند آن کوچنشینی و بیابانگردی قوم بلوچ را نشان میدهد و نقش کوه سر عاشق نماد عشق و پیوند زناشویی است.[۳۶]
کوه بندر
کوه بندر نقش یک لوزی مشبک است که درون هر یک از خانههای آن آینهای دایرهایشکل دوخته شده است. از این طرح هم در قسمت پیشسینه و هم بهصورت حاشیه در لبۀ لباس استفاده میشود. این طرح مختص منطقۀ چابهار است و بومیان آن کوه را بهمعنای تکهسنگ میشناسند که بهجهت سخت بودن، نمادی از استواری و مقاومت تلقی میشود.[۳۷]
پنج همسایه
این نقش از پنج مربع تشکیل شده که بهصورت علامت مثبت کنار یکدیگر قرار گرفتهاند. درون هریک از مربعها، یک آینه سوزندوزی شده است. هدف هنرمند از ترسیم پنج مربع کنار یکدیگر میتواند اشارهای به خانههای همسایگان باشد؛ چراکه در فرهنگ بلوچ، همسایه از جایگاه ویژهای برخوردار است و آن را نزدیکتر از هر شخص دیگر به خود میدانند. این نقش نمادی از وصلت، ارتباط و هماهنگی بین افراد تلقی میشود.[۳۸]
نماد قدرت
شَرین جَنِک
نقش یک لوزی با دایرهای در مرکز است که بر هریک از رئوس آن یک مثلث بزرگ همراه با شش مثلث کوچک قرار گرفتهاند. این نقش نیز در قسمت پیشسینۀ لباس دوخته میشود. شرین جنک در فرهنگ بلوچ به زنی با صفات برگزیده گفته میشود که یکی از صفات شاخص آن استفاده از زیورآلات فراوان است. درنتیجه آینه در این نقش نماد زیبایی و دارندگی فرد است.[۳۹]
دژ
دژ یک نقش لوزی است که درون آن پنج آینۀ دایرهایشکل قرار دارد. از این نقش در قسمتهای مختلف لباس استفاده میشود. دژ به سازههای محکم که بیشتر جنبۀ نظامی دارد، گفته میشود. درنتیجه آینه در نقش دژ نماد قدرت تلقی میشود.[۴۰]
آینهدوزی هندی
زنان مناطق مختلف، سبکهای متفاوتی از آینهدوزی دارند. برای مثال در گجرات هند، آینهها با الگوهای آزاد و بیقائدهای به پارچه دوخته میشوند. در راجستان، اسبها، فیلها و طاووسها در کنار آینهها گلدوزی میشوند. این هنر در هندوستان به «شیشا» معروف است که نمادی از خدایان و ستارگان است.[۴۱] در سند و بلوچستان پاکستان، آینهها با گلدوزیهایی از مربعهای مورب و طرحهای هندسی و گاهی اوقات با طرحهای ساده تزیین میشوند و نشان از هماهنگی و نظم کیهانی دارند. آینهدوزی در افغانستان بهویژه در هرات و قندهار نشانهای از درخشش روح است که در لباس زنان این منطقه دیده میشود.[۴۲]
نقش آینهدوزی در زندگی مردم
آینهدوزی نشانهای از ذوق و هنرمندی زنان محلی است و بسیاری از دختران از کودکی آن را میآموزند.
امروزه آینهدوزی به یکی از مهمترین منابع درآمد زنان روستایی و هنرمندان بومی تبدل شده است. بسیاری از خانوادهها با فروش پوشاک و محصولات تزیین شده با آینهدوزی گذران زندگی میکنند. همچنین، این هنر با صادرات گسترده به کشورهای مختلف، حضور پررنگ در نمایشگاههای جهانی صنایع دستی و جذب گردشگران داخلی و خارجی، نقشی چشمگیر در رونق اقتصادی و فرهنگی منطقه ایفا میکند.[۴۳]
پانویس
- ↑ «هنر اصیل ایرانی»، وبسایت بلوگفا.
- ↑ «آینهدوزی روی لباس»، وبسایت پروژه هنر.
- ↑ «آینهدوزی روی لباس»، وبسایت پروژه هنر.
- ↑ «هنر اصیل ایرانی»، وبسایت بلوگفا.
- ↑ «هنر اصیل ایرانی»، وبسایت بلوگفا.
- ↑ «آیینهدوزی (گلدوزی آینه)»، وبسایت موسسۀ فرهنگی ایران در رم.
- ↑ پالوده، «سرزمین آفتاب؛ آینۀ تمام نمایی از خاک مردم هنردوست سیستان»، پایگاه خبری حیات.
- ↑ آذرلی، فرهنگ کوچک پارسی-بلوچی، بلوچی-پارسی، 1394ش، ص25.
- ↑ جهاندیده، فرهنگ بلوچی-فارسی، 1396ش، ص62.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص129.
- ↑ پالوده، «سرزمین آفتاب؛ آینۀ تمام نمایی از خاک مردم هنردوست سیستان»، پایگاه خبری حیات.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص129.
- ↑ شوالیه و گربران، فرهنگ نمادها و نشانهها، 1387ش، ص153.
- ↑ جهاندیده، فرهنگ بلوچی-فارسی، 1396ش، ص2357.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص130.
- ↑ عناصری، تجلی دوازده ماه در آینۀ اساطیر و فرهنگ عامۀ ایران، 1374ش، ص29.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص130.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص131.
- ↑ جهاندیده، فرهنگ بلوچی-فارسی، 1396ش، ص259.
- ↑ گلستانه، فرهنگ عامه: ادبیات و شعر عامیانۀ مردم سیستان، 1386ش، ص78.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص132.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص132.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص133.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص133.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص133.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص134.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص134.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص134.
- ↑ افروغ، نماد و نشانهشناسی در فرش ایران، 1389ش، ص133.
- ↑ شوالیه و گربران، فرهنگ نمادها و نشانهها، 1379ش، ص312.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص134.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص136.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص136.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص137.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص137.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص138.
- ↑ جهاندیده، فرهنگ بلوچی-فارسی، 1396ش، ص1885.
- ↑ شوالیه و گربران، فرهنگ نمادها و نشانهها، 1379ش، ص242.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص139.
- ↑ میرزایی و مافیتبار، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، 1402ش، ص140.
- ↑ «طرحهای آینهکاری و گلدوزی در گجرات»، وبسایت ارم بلاگ.
- ↑ «آینهدوزی روی لباس»، وبسایت پروژه هنر.
- ↑ «آینهدوزی گجرات»، وبسایت رواق هنر.
منابع
- «آینهدوزی گجرات»، وبسایت رواق هنر، تاریخ درج مطلب: 1 مهر 1404ش.
- «آیینهدوزی» (گلدوزی آینه)، وبسایت موسسۀ فرهنگی ایران در رم، تاریخ بازدید: 24 آبان 1404ش.
- آذرلی، غلامرضا، فرهنگ کوچک پارسی-بلوچی، بلوچی-پارسی، تهران، بهجت، 1394ش.
- «آینهدوزی روی لباس»، وبسایت پروژه هنر، تاریخ درج مطلب: 18 خرداد 1402ش.
- افروغ، محمد، نماد و نشانهشناسی در فرش ایران، تهران، جمالهنر، 1389ش.
- افشارسیستانی، ایرج، عشایر و طوایف سیستان و بلوچستان، تهران، نسل دانش، 1370ش.
- پالوده، سما، «سرزمین آفتاب؛ آینۀ تمام نمایی از خاک مردم هنردوست سیستان»، پایگاه خبری حیات، تاریخ درج مطلب: 16 شهریور 1403ش.
- جهاندیده، عبدالغفور، فرهنگ بلوچی-فارسی، تهران، معین، 1396ش.
- شوالیه، ژان و گربران، آلن، فرهنگ نمادها و نشانهها، ترجمه سودابه فضایلی، تهران، جیحون، 1379ش.
- شوالیه، ژان و گربران، آلن، فرهنگ نمادها و نشانهها، ترجمه سودابه فضایلی، تهران، جیحون، 1385ش.
- شوالیه، ژان و گربران، آلن، فرهنگ نمادها و نشانهها، ترجمه سودابه فضایلی، تهران، جیحون، 1387ش.
- «طرحهای آینهکاری و گلدوزی در گجرات»، وبسایت ارم بلاگ، تاریخ درج مطلب: 24 آبان 1404ش.
- عناصری، جابر، تجلی دوازده ماه در آینۀ اساطیر و فرهنگ عامۀ ایران، مرند، قمری، 1374ش.
- گلستانه، مزار، فرهنگ عامه: ادبیات و شعر عامیانۀ مردم سیستان، مشهد، عروج اندیشه، 1386ش.
- میرزایی، فاطمه و مافیتبار، آمنه، «تحلیل و طبقهبندی نقش آینه در سوزندوزی بلوچ از منظر باورهای فرهنگی»، فصلنامۀ هنرهای صناعی اسلامی، بهار و تابستان 1402ش.
- «هنر اصیل ایرانی»، وبسایت بلوگفا، تاریخ بازدید: 13 آبان 1404ش.