پیش‌نویس:آبشار: تفاوت میان نسخه‌ها
project>زهرا غلامی بدون خلاصۀ ویرایش |
project>زهرا غلامی بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
نمونۀ بارز این پدیده را می‌توان در آبشار نیاگارا، واقع در مرز کانادا و آمریکا، مشاهده کرد. در این منطقه، لایه‌ای از سنگ آهک سخت، روی لایه‌ای از سنگ نرم‌تر به نام شیل قرار گرفته است. آب رودخانه، شیل را سریع‌تر فرسایش می‌دهد و در نتیجه، قطعات بزرگی از سنگ آهک هر از گاهی از لبۀ آبشار جدا شده و سقوط می‌کنند.<ref>[https://www.tabiat.ir/page/4724/%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D9%87-%D8%B2%D9%85%D9%8A%D9%86 «عوامل خارجی موثر در تغییر شکل زمین-آبشار»، وب‌سایت مؤسسه طبیعت.]</ref> این اتفاق به‌ویژه در بخش مرکزی آبشار که جریان آب شدیدتر است، بیشتر رخ می‌دهد و سبب می‌شود آبشار در بخش کانادایی به شکل نعلی درآید.<ref>[https://www.daneshchi.ir/%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D8%A2%D9%86/ «تحقیق در مورد پدیده آبشار و انواع آن»، وب‌سایت دانش‌چی.]</ref> | نمونۀ بارز این پدیده را می‌توان در آبشار نیاگارا، واقع در مرز کانادا و آمریکا، مشاهده کرد. در این منطقه، لایه‌ای از سنگ آهک سخت، روی لایه‌ای از سنگ نرم‌تر به نام شیل قرار گرفته است. آب رودخانه، شیل را سریع‌تر فرسایش می‌دهد و در نتیجه، قطعات بزرگی از سنگ آهک هر از گاهی از لبۀ آبشار جدا شده و سقوط می‌کنند.<ref>[https://www.tabiat.ir/page/4724/%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D9%87-%D8%B2%D9%85%D9%8A%D9%86 «عوامل خارجی موثر در تغییر شکل زمین-آبشار»، وب‌سایت مؤسسه طبیعت.]</ref> این اتفاق به‌ویژه در بخش مرکزی آبشار که جریان آب شدیدتر است، بیشتر رخ می‌دهد و سبب می‌شود آبشار در بخش کانادایی به شکل نعلی درآید.<ref>[https://www.daneshchi.ir/%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D8%A2%D9%86/ «تحقیق در مورد پدیده آبشار و انواع آن»، وب‌سایت دانش‌چی.]</ref> | ||
مرتفع‌ترین آبشار اروپا در نروژ قرار دارد و اوتیگارد نامیده می‌شود. این آبشار با ارتفاع ۸۰۰ متر، آب حاصل از ذوب یخچال یوستردال را از دیواره‌های پرشیب نسدال به پایین می‌ریزد. این دیواره‌ها به دلیل فرسایش یخچال‌ها در گذشته، بسیار پرشیب شده‌اند.<ref>[https://tarikhema.org/info/100030/%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86/ «بلندترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت تاریخ ما.]</ref> | مرتفع‌ترین آبشار [[اروپا]] در نروژ قرار دارد و اوتیگارد نامیده می‌شود. این آبشار با ارتفاع ۸۰۰ متر، آب حاصل از ذوب یخچال یوستردال را از دیواره‌های پرشیب نسدال به پایین می‌ریزد. این دیواره‌ها به دلیل فرسایش یخچال‌ها در گذشته، بسیار پرشیب شده‌اند.<ref>[https://tarikhema.org/info/100030/%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86/ «بلندترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت تاریخ ما.]</ref> | ||
در مناطق کوهستانی، رودها معمولاً آبشارهای متعددی ایجاد می‌کنند؛ زیرا آب هنگام حرکت در دامنۀ کوه از روی لبه‌ها و صخره‌های متعددی عبور می‌کند و آبشارهای کوچک و بزرگ به‌وجود می‌آورد. در مناطق ساحلی، آبشارها کمتر دیده می‌شوند، اما اگر رودخانه‌ای از ارتفاع به دریا بریزد، در آن نقطه نیز آبشار شکل می‌گیرد.<ref>[https://cofelink.com/%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DB%8C-%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF-%D9%81%D8%A7%DB%8C%D9%84/ «تحقیق درباره آبشار»، وب‌سایت کافه لینک.]</ref> | در مناطق کوهستانی، رودها معمولاً آبشارهای متعددی ایجاد می‌کنند؛ زیرا آب هنگام حرکت در دامنۀ کوه از روی لبه‌ها و صخره‌های متعددی عبور می‌کند و آبشارهای کوچک و بزرگ به‌وجود می‌آورد. در مناطق ساحلی، آبشارها کمتر دیده می‌شوند، اما اگر رودخانه‌ای از ارتفاع به دریا بریزد، در آن نقطه نیز آبشار شکل می‌گیرد.<ref>[https://cofelink.com/%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DB%8C-%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF-%D9%81%D8%A7%DB%8C%D9%84/ «تحقیق درباره آبشار»، وب‌سایت کافه لینک.]</ref> | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
==آبشارهای مهم جهان== | ==آبشارهای مهم جهان== | ||
مهم‌ترین و معروف‌ترین آبشارهای جهان بر اساس شهرت، عظمت، ارتفاع یا حجم آب به شرح زیر هستند: | برخی از مهم‌ترین و معروف‌ترین آبشارهای جهان بر اساس شهرت، عظمت، ارتفاع یا حجم آب به شرح زیر هستند: | ||
* '''آبشار آنجل (Angel Falls)''': بلندترین آبشار جهان با ارتفاع ۹۷۹ متر که در ونزوئلا و در پارک ملی کانایما قرار دارد. آبشار آنجل در دل جنگل‌های انبوه و دورافتادۀ پارک ملی کانیما قرار دارد که یکی از مناطق بکر و حفاظت‌شدۀ جهان و ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است. آب این آبشار تنها از بارش‌های باران و برف منطقه تأمین می‌شود و به همین دلیل هیچ‌گاه خشک نمی‌شود، اگرچه در برخی فصل‌ها از شدت آب آن کاسته می‌شود. این آبشار تا دهه ۱۹۳۰ برای جهان ناشناخته بود، زیرا در منطقه‌ای دورافتاده و صعب‌العبور واقع شده است. نام آن برگرفته از جیمز آنجل، کاوشگر آمریکایی است که در سال ۱۹۳۵ میلادی هواپیمای خود را نزدیک آبشار فرود آورد و باعث شناخته‌شدن آن شد. | *'''آبشار آنجل (Angel Falls)''': بلندترین آبشار جهان با ارتفاع ۹۷۹ متر که در ونزوئلا و در پارک ملی کانایما قرار دارد. آبشار آنجل در دل جنگل‌های انبوه و دورافتادۀ پارک ملی کانیما قرار دارد که یکی از مناطق بکر و حفاظت‌شدۀ جهان و ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است. آب این آبشار تنها از بارش‌های باران و برف منطقه تأمین می‌شود و به همین دلیل هیچ‌گاه خشک نمی‌شود، اگرچه در برخی فصل‌ها از شدت آب آن کاسته می‌شود. این آبشار تا دهه ۱۹۳۰ برای جهان ناشناخته بود، زیرا در منطقه‌ای دورافتاده و صعب‌العبور واقع شده است. نام آن برگرفته از جیمز آنجل، کاوشگر آمریکایی است که در سال ۱۹۳۵ میلادی هواپیمای خود را نزدیک آبشار فرود آورد و باعث شناخته‌شدن آن شد.<ref>[https://www.beytoote.com/iran/pastime/amazing1-beautiful-waterfalls.html «آبشارهای شگفت‌انگیز و زیبای سراسر دنیا»، وب‌سایت بیتوته.]</ref> | ||
*'''آبشار نیاگارا (Niagara Falls)''': از مشهورترین و پربازدیدترین آبشارهای دنیا که از سه آبشار نعل اسبی، آبشار نقاب عروس و آبشار آمریکایی در مرز بین کانادا و ایالات متحده آمریکا تشکیل شده است. این آبشار به‌دلیل حجم عظیم آب و موقعیت جغرافیایی‌اش بسیار شناخته شده است و سالانه میلیون‌ها گردشگر را جذب می‌کند. آبشار نیاگارا قابلیت تولید چهار میلیون کیلووات برق دارد که بین آمریکا و کانادا تقسیم می‌شود.<ref>[https://farnazfayazbakhsh.com/blog/niagara-falls/ «آبشار نیاگارا کجاست؟ بهترین زمان بازدید، عکس و عجایب»، وب‌سایت فرناز فیاض‌بخش.]</ref> | |||
*'''آبشار ویکتوریا (Victoria Falls)''': آبشار ویکتوریا در مرز زیمبابوه و زامبیا در جنوب آفریقا و بر روی رودخانۀ زامبزی واقع شده است. این آبشار از بزرگ‌ترین آبشارهای جهان با عرض ۱,۷۰۸ متر و ارتفاع ۱۰۸ متر است و به‌دلیل مه غلیظ و صدای رعدآسای سقوط آب به «مهی که می‌غرد»، شهرت دارد. از دیگر ویژگی‌های این آبشار مه غلیظ ناشی از برخورد آب با صخره‌ها که اغلب تا کیلومترها دورتر دیده می‌شود و رنگین‌کمان‌های زیبایی در اطراف آبشار ایجاد می‌کند. این آبشار در فهرست عجایب هفتگانه طبیعی دنیا قرار گرفته است. همچنین آبشار ویکتوریا در سال ۱۸۵۵ میلادی توسط دیوید لیوینگستون، کاشف اسکاتلندی کشف و به افتخار ملکۀ ویکتوریا نامگذاری شد.<ref>[https://www.go2africa.com/african-travel-blog/zimbabwe-zambia-choosing-sides-victoria-falls .A Beginner's Guide to Victoria Falls", website go2africa"]</ref> | |||
*'''آبشار ایگواسو (Iguazu Falls)''': از وسیع‌ترین و تماشایی‌ترین آبشارهای جهان با بیش از ۲۷۵ آبشار کوچک و بزرگ که در مجموع حدود ۳ کیلومتر عرض دارد و در منطقه‌ای جنگلی در مرز بین برزیل و آرژانتین واقع شده است. ارتفاع آبشارها بین ۳۰ تا ۴۰ متر و در برخی نقاط تا ۶۰ تا ۸۲ متر متغیر است. یکی از معروف‌ترین بخش‌های این مجموعه، «گلوگاه شیطان» (Devil’s Throat) است که شکافی به شکل U با ارتفاع حدود ۸۲ متر دارد و بیشترین حجم آب از این نقطه فرو می‌ریزد. نام ایگواسو از زبان گوارانی به‌معنای «آب بزرگ» یا «آب زندگی» گرفته شده است.<ref>[https://www.eavar.com/blog/2024/6/30/162890/falls-iguazu/ مرادی، «آبشار ایگواسو؛ بهشتی خروشان در میان برزیل و آرژانتین»، وب‌سایت ایوار.]</ref> | |||
*'''آبشار خون یا خنه فافنگ (Khone Phapheng Falls)''': عریض‌ترین آبشار جهان با عرض حدود ۱۰،۷۷۳ متر<ref>[https://atacg.ir/%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.]</ref> در استان چامپاساک لائوس و در مسیر رودخانۀ مکونگ قرار گرفته است و بزرگ‌ترین آبشار جنوب‌شرق آسیا به‌شمار می‌رود. این آبشار عریض‌ترین آبشار جهان شناخته می‌شود.<ref>[https://www.alaedin.travel/blog/11356/%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%88%D9%81-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7 «معرفی معروف‌ترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت علاءالدین تراول.]</ref> | |||
== آبشارهای ایران == | |||
آبشارها در ایران از جاذبه‌های طبیعی مهم و متنوعی هستند که در نقاط مختلف کشور پراکنده هستند و بسیاری از آنها به‌دلیل ارتفاع، زیبایی و ویژگی‌های منحصربه‌فرد، شهرت دارند و هر ساله گردشگران زیادی را به آن مناطق جذب می‌کنند. در کتاب راهنمای میدانی آبشارهای ایران بیشتر از 700 آبشار گزارش شده است که حدود 330 تا از آنها مصور و تدوین شده است.<ref>[https://www.iran-shenasi.com/article/36 «آبشارهای ایران»، وب‌سایت انتشارات ایران‌شناسی.] </ref> استان لرستان نیز با بیش از پنجاه آبشار، یکی از قطب‌های اصلی آبشارهای ایران و خاورمیانه به‌شمار می‌رود.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1474814/%DA%98%DB%8C%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 جعفریان، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، 1397ش، ص20.] </ref> | |||
=== معروف‌ترین آبشارهای ایران === | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۳۹: | خط ۴۲: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*«آبشارهای ایران»، وب‌سایت انتشارات ایران‌شناسی، تاریخ بازدید: 8 اردیبهشت 1404ش. | |||
*«آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش. | *«آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش. | ||
*«آبشار نیاگارا کجاست؟ بهترین زمان بازدید، عکس و عجایب»، وب‌سایت فرناز فیاض‌بخش، تاریخ بازدید: 8 اردیبهشت 1404ش. | |||
*«آبشارهای شگفت‌انگیز و زیبای سراسر دنیا»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 8 اردیبهشت 1404ش. | |||
*اجزاء شکوهی، محمد و دیگران، «ارزیابی و اولویت‌بندی آبشارهای طبیعی به‌منظور توسعه اکوتوریسم (مطالعه موردی: آبشارهای هفت گانه استان لرستان)»، پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، 1393ش. | *اجزاء شکوهی، محمد و دیگران، «ارزیابی و اولویت‌بندی آبشارهای طبیعی به‌منظور توسعه اکوتوریسم (مطالعه موردی: آبشارهای هفت گانه استان لرستان)»، پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، 1393ش. | ||
*«بلندترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت تاریخ ما، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش. | *«بلندترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت تاریخ ما، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش. | ||
| خط ۴۵: | خط ۵۱: | ||
*«تحقیق در مورد پدیده آبشار و انواع آن»، وب‌سایت دانش‌چی، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش. | *«تحقیق در مورد پدیده آبشار و انواع آن»، وب‌سایت دانش‌چی، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش. | ||
*جعفریان، لیلی، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، مجله رشد آموزش علوم زمین، شماره 83، 1397ش. | |||
*«چگونگی تشکیل آبشار»، وب‌سایت علوم تجربی، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش. | *«چگونگی تشکیل آبشار»، وب‌سایت علوم تجربی، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش. | ||
*«عوامل خارجی موثر در تغییر شکل زمین-آبشار»، وب‌سایت مؤسسه طبیعت، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش. | *«عوامل خارجی موثر در تغییر شکل زمین-آبشار»، وب‌سایت مؤسسه طبیعت، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش. | ||
*مرادی، محسن، «آبشار ایگواسو؛ بهشتی خروشان در میان برزیل و آرژانتین»، وب‌سایت ایوار، تاریخ انتشار: 15 تیر 1403ش. | |||
*«معرفی معروف‌ترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت علاءالدین تراول، تاریخ انتشار: 25 بهمن 1401ش. | |||
*نبوی، کامبیز، «آبشار یا تنداب چگونه تشکیل می‌شود؟»، وب‌سایت آپارات، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش. | *نبوی، کامبیز، «آبشار یا تنداب چگونه تشکیل می‌شود؟»، وب‌سایت آپارات، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش. | ||
*. ,A Beginner's Guide to Victoria Falls", website go2africa" | |||
نسخهٔ ۹ اردیبهشت ۱۴۰۴، ساعت ۰۰:۱۸
آبشار؛
آبشارها از شگفت‌انگیزترین و جذاب‌ترین پدیده‌های زمین‌شناسی و طبیعی هستند که در آنها آب یک رودخانه یا چشمه‌های آب، از یک نقطۀ مرتفع مانند شیب‌های تند یا صخره‌ها با سرعت زیاد به پایین یک دره یا دامنه می‌ریزند و معمولاً در مناطق کوهستانی و پر بارش دیده می‌شوند. آبشارها بر اساس شکل ریزش آب و شرایط محیطی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. آبشارهای معروفی در جهان مانند نیاگارا و ویکتوریا وجود دارند. در ایران نیز آبشارهای متعددی در نقاط مختلف آن پراکنده شده‌اند، اما لرستان در ایران با داشتن پنجاه آبشار، رکورددار تعداد آبشارها در منطقۀ خاورمیانه است.
تعریف آبشار
آبشارها به‌دلیل فرسایش متفاوت سنگ‌ها در مسیر جریان آب شکل می‌گیرند. وقتی رودخانه یا جریان آب از روی لایه‌ای از سنگ‌های سخت عبور می‌کند و سپس به لایه‌ای از سنگ‌های نرم‌تر می‌رسد، سنگ‌های نرم‌تر بهمرور زمان توسط جریان آب فرسایش می‌یابند، در حالی که سنگ‌های سخت‌تر مقاومت بیشتری دارند و کمتر فرسایش پیدا می‌کنند. این فرسایش سنگ‌های نرم زیرین موجب می‌شود که سنگ‌های سخت بالایی به‌صورت آویزان باقی بمانند و در نهایت، آب از لبۀ این سنگ‌های سخت به‌صورت ناگهانی به پایین ریخته و آبشار تشکیل می‌شود.[۱]
بر اساس تحقیقات مؤسسۀ نشنال جئوگرافیک روش استانداردی برای تقسیم‌بندی آبشارها وجود ندارد. با این حال شاخص‌هایی برای طبقه‌بندی آبشارها وجود دارد، مانند اینکه برخی آبشارها دائمی بوده و برخی فصلی هستند، یا تقسیم‌بندی آبشارها بر اساس الگوی ریزش، حجم، عرض و ارتفاع صورت می‌گیرد و هر نوع ویژگی‌های خاصی در شکل و جریان آب دارد که آن را از دیگر انواع متمایز می‌کند. علمی‌ترین و رایج‌ترین روش طبقه‌بندی آبشارها بر اساس نوع و الگوی ریزشی است که بر اساس آن آبشارها به آبشار توده‌ای، آبشار چند‌پله‌ای آرام، آبشار پودری، آبشار یخی، آبشار دم‌اسبی، آبشار شیرجه‌ای، آبشار آسیاب آبی، آبشار کاسه‌ای، آبشار چند مرحله‌ای، آبشار نواری، آبشار لغزشی، آبشار چند بخشی و آبشار ردیفی طبقه‌بندی می‌شوند.[۲]
نحوۀ تشکیل آبشار
رودخانه‌ها هنگام عبور از بستر خود، از روی سنگ‌های مختلفی می‌گذرند و سنگ‌ها بهمرور زمان و به آرامی دچار فرسایش می‌شوند. اما همۀ سنگ‌ها یکسان نیستند؛ برخی سخت‌ترند و به‌سختی فرسایش می‌یابند، در حالی که برخی دیگر نرم‌تر بوده و راحت‌تر توسط جریان آب از بین می‌روند.[۳]
وقتی رودخانه‌ای از روی لایه‌ای از سنگ‌های سخت عبور می‌کند و سپس به منطقه‌ای با سنگ‌های نرم‌تر می‌رسد، اتفاق جالبی رخ می‌دهد: آب نمی‌تواند به‌راحتی سنگ‌های سخت را حفر کند، اما سنگ‌های نرم زیرین را بهمرور زمان فرسایش می‌دهد و زیر سنگ سخت را خالی می‌کند. اگر این حفره به اندازۀ کافی بزرگ شود، حتی ممکن است افراد بتوانند از پشت آبشار عبور کنند.[۴]
نمونۀ بارز این پدیده را می‌توان در آبشار نیاگارا، واقع در مرز کانادا و آمریکا، مشاهده کرد. در این منطقه، لایه‌ای از سنگ آهک سخت، روی لایه‌ای از سنگ نرم‌تر به نام شیل قرار گرفته است. آب رودخانه، شیل را سریع‌تر فرسایش می‌دهد و در نتیجه، قطعات بزرگی از سنگ آهک هر از گاهی از لبۀ آبشار جدا شده و سقوط می‌کنند.[۵] این اتفاق به‌ویژه در بخش مرکزی آبشار که جریان آب شدیدتر است، بیشتر رخ می‌دهد و سبب می‌شود آبشار در بخش کانادایی به شکل نعلی درآید.[۶]
مرتفع‌ترین آبشار اروپا در نروژ قرار دارد و اوتیگارد نامیده می‌شود. این آبشار با ارتفاع ۸۰۰ متر، آب حاصل از ذوب یخچال یوستردال را از دیواره‌های پرشیب نسدال به پایین می‌ریزد. این دیواره‌ها به دلیل فرسایش یخچال‌ها در گذشته، بسیار پرشیب شده‌اند.[۷]
در مناطق کوهستانی، رودها معمولاً آبشارهای متعددی ایجاد می‌کنند؛ زیرا آب هنگام حرکت در دامنۀ کوه از روی لبه‌ها و صخره‌های متعددی عبور می‌کند و آبشارهای کوچک و بزرگ به‌وجود می‌آورد. در مناطق ساحلی، آبشارها کمتر دیده می‌شوند، اما اگر رودخانه‌ای از ارتفاع به دریا بریزد، در آن نقطه نیز آبشار شکل می‌گیرد.[۸]
برخی از آبشارها به گونۀ دیگری ایجاد می‌شوند، به این صورت که: آب‌های زیرزمینی از دل کوه می‌جوشند و به‌صورت چشمه جریان می‌یابند و زمانی که شیب کوه نیز تند باشد، در مسیر حرکت، آب‌ها به‌صورت آبشار در می‌آیند.[۹]
به‌طور کلی فرسایش و پوشش زمین از مهم‌ترین عوامل تشکیل آبشارها به حساب می‌آیند، اما فرایندهای دیگری چون زمین‌لرزه، گسل، لغزش، آتشفشان و یا یخچال نیز به‌ندرت موجب شکل‌گیری آبشار می‌شوند.[۱۰]
آبشارهای مهم جهان
برخی از مهم‌ترین و معروف‌ترین آبشارهای جهان بر اساس شهرت، عظمت، ارتفاع یا حجم آب به شرح زیر هستند:
- آبشار آنجل (Angel Falls): بلندترین آبشار جهان با ارتفاع ۹۷۹ متر که در ونزوئلا و در پارک ملی کانایما قرار دارد. آبشار آنجل در دل جنگل‌های انبوه و دورافتادۀ پارک ملی کانیما قرار دارد که یکی از مناطق بکر و حفاظت‌شدۀ جهان و ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است. آب این آبشار تنها از بارش‌های باران و برف منطقه تأمین می‌شود و به همین دلیل هیچ‌گاه خشک نمی‌شود، اگرچه در برخی فصل‌ها از شدت آب آن کاسته می‌شود. این آبشار تا دهه ۱۹۳۰ برای جهان ناشناخته بود، زیرا در منطقه‌ای دورافتاده و صعب‌العبور واقع شده است. نام آن برگرفته از جیمز آنجل، کاوشگر آمریکایی است که در سال ۱۹۳۵ میلادی هواپیمای خود را نزدیک آبشار فرود آورد و باعث شناخته‌شدن آن شد.[۱۱]
- آبشار نیاگارا (Niagara Falls): از مشهورترین و پربازدیدترین آبشارهای دنیا که از سه آبشار نعل اسبی، آبشار نقاب عروس و آبشار آمریکایی در مرز بین کانادا و ایالات متحده آمریکا تشکیل شده است. این آبشار به‌دلیل حجم عظیم آب و موقعیت جغرافیایی‌اش بسیار شناخته شده است و سالانه میلیون‌ها گردشگر را جذب می‌کند. آبشار نیاگارا قابلیت تولید چهار میلیون کیلووات برق دارد که بین آمریکا و کانادا تقسیم می‌شود.[۱۲]
- آبشار ویکتوریا (Victoria Falls): آبشار ویکتوریا در مرز زیمبابوه و زامبیا در جنوب آفریقا و بر روی رودخانۀ زامبزی واقع شده است. این آبشار از بزرگ‌ترین آبشارهای جهان با عرض ۱,۷۰۸ متر و ارتفاع ۱۰۸ متر است و به‌دلیل مه غلیظ و صدای رعدآسای سقوط آب به «مهی که می‌غرد»، شهرت دارد. از دیگر ویژگی‌های این آبشار مه غلیظ ناشی از برخورد آب با صخره‌ها که اغلب تا کیلومترها دورتر دیده می‌شود و رنگین‌کمان‌های زیبایی در اطراف آبشار ایجاد می‌کند. این آبشار در فهرست عجایب هفتگانه طبیعی دنیا قرار گرفته است. همچنین آبشار ویکتوریا در سال ۱۸۵۵ میلادی توسط دیوید لیوینگستون، کاشف اسکاتلندی کشف و به افتخار ملکۀ ویکتوریا نامگذاری شد.[۱۳]
- آبشار ایگواسو (Iguazu Falls): از وسیع‌ترین و تماشایی‌ترین آبشارهای جهان با بیش از ۲۷۵ آبشار کوچک و بزرگ که در مجموع حدود ۳ کیلومتر عرض دارد و در منطقه‌ای جنگلی در مرز بین برزیل و آرژانتین واقع شده است. ارتفاع آبشارها بین ۳۰ تا ۴۰ متر و در برخی نقاط تا ۶۰ تا ۸۲ متر متغیر است. یکی از معروف‌ترین بخش‌های این مجموعه، «گلوگاه شیطان» (Devil’s Throat) است که شکافی به شکل U با ارتفاع حدود ۸۲ متر دارد و بیشترین حجم آب از این نقطه فرو می‌ریزد. نام ایگواسو از زبان گوارانی به‌معنای «آب بزرگ» یا «آب زندگی» گرفته شده است.[۱۴]
- آبشار خون یا خنه فافنگ (Khone Phapheng Falls): عریض‌ترین آبشار جهان با عرض حدود ۱۰،۷۷۳ متر[۱۵] در استان چامپاساک لائوس و در مسیر رودخانۀ مکونگ قرار گرفته است و بزرگ‌ترین آبشار جنوب‌شرق آسیا به‌شمار می‌رود. این آبشار عریض‌ترین آبشار جهان شناخته می‌شود.[۱۶]
آبشارهای ایران
آبشارها در ایران از جاذبه‌های طبیعی مهم و متنوعی هستند که در نقاط مختلف کشور پراکنده هستند و بسیاری از آنها به‌دلیل ارتفاع، زیبایی و ویژگی‌های منحصربه‌فرد، شهرت دارند و هر ساله گردشگران زیادی را به آن مناطق جذب می‌کنند. در کتاب راهنمای میدانی آبشارهای ایران بیشتر از 700 آبشار گزارش شده است که حدود 330 تا از آنها مصور و تدوین شده است.[۱۷] استان لرستان نیز با بیش از پنجاه آبشار، یکی از قطب‌های اصلی آبشارهای ایران و خاورمیانه به‌شمار می‌رود.[۱۸]
معروف‌ترین آبشارهای ایران
پانویس
- ↑ اجزاء شکوهی و دیگران، «ارزیابی و اولویت‌بندی آبشارهای طبیعی به‌منظور توسعه اکوتوریسم (مطالعه موردی: آبشارهای هفت گانه استان لرستان)»، 1393ش، ص36.
- ↑ «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.
- ↑ «چگونگی تشکیل آبشار»، وب‌سایت علوم تجربی.
- ↑ نبوی، «آبشار یا تنداب چگونه تشکیل می‌شود؟»، وب‌سایت آپارات.
- ↑ «عوامل خارجی موثر در تغییر شکل زمین-آبشار»، وب‌سایت مؤسسه طبیعت.
- ↑ «تحقیق در مورد پدیده آبشار و انواع آن»، وب‌سایت دانش‌چی.
- ↑ «بلندترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت تاریخ ما.
- ↑ «تحقیق درباره آبشار»، وب‌سایت کافه لینک.
- ↑ نبوی، «آبشار یا تنداب چگونه تشکیل می‌شود؟»، وب‌سایت آپارات.
- ↑ «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.
- ↑ «آبشارهای شگفت‌انگیز و زیبای سراسر دنیا»، وب‌سایت بیتوته.
- ↑ «آبشار نیاگارا کجاست؟ بهترین زمان بازدید، عکس و عجایب»، وب‌سایت فرناز فیاض‌بخش.
- ↑ .A Beginner's Guide to Victoria Falls", website go2africa"
- ↑ مرادی، «آبشار ایگواسو؛ بهشتی خروشان در میان برزیل و آرژانتین»، وب‌سایت ایوار.
- ↑ «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران.
- ↑ «معرفی معروف‌ترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت علاءالدین تراول.
- ↑ «آبشارهای ایران»، وب‌سایت انتشارات ایران‌شناسی.
- ↑ جعفریان، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، 1397ش، ص20.
منابع
- «آبشارهای ایران»، وب‌سایت انتشارات ایران‌شناسی، تاریخ بازدید: 8 اردیبهشت 1404ش.
- «آبشارهای ایران»، وب‌سایت عاشقان طبیعت ایران، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش.
- «آبشار نیاگارا کجاست؟ بهترین زمان بازدید، عکس و عجایب»، وب‌سایت فرناز فیاض‌بخش، تاریخ بازدید: 8 اردیبهشت 1404ش.
- «آبشارهای شگفت‌انگیز و زیبای سراسر دنیا»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 8 اردیبهشت 1404ش.
- اجزاء شکوهی، محمد و دیگران، «ارزیابی و اولویت‌بندی آبشارهای طبیعی به‌منظور توسعه اکوتوریسم (مطالعه موردی: آبشارهای هفت گانه استان لرستان)»، پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، 1393ش.
- «بلندترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت تاریخ ما، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش.
- «تحقیق درباره آبشار»، وب‌سایت کافه لینک، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش.
- «تحقیق در مورد پدیده آبشار و انواع آن»، وب‌سایت دانش‌چی، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش.
- جعفریان، لیلی، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، مجله رشد آموزش علوم زمین، شماره 83، 1397ش.
- «چگونگی تشکیل آبشار»، وب‌سایت علوم تجربی، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش.
- «عوامل خارجی موثر در تغییر شکل زمین-آبشار»، وب‌سایت مؤسسه طبیعت، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش.
- مرادی، محسن، «آبشار ایگواسو؛ بهشتی خروشان در میان برزیل و آرژانتین»، وب‌سایت ایوار، تاریخ انتشار: 15 تیر 1403ش.
- «معرفی معروف‌ترین آبشارهای جهان»، وب‌سایت علاءالدین تراول، تاریخ انتشار: 25 بهمن 1401ش.
- نبوی، کامبیز، «آبشار یا تنداب چگونه تشکیل می‌شود؟»، وب‌سایت آپارات، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1404ش.
- . ,A Beginner's Guide to Victoria Falls", website go2africa"