پیش‌نویس:بانک خون امام حسین

بانک خون امام حسین، مرکز جمع‌آوری خون‌ اهدایی در روز عاشورا در افغانستان.

بانک خون امام حسین با ابتکار معاون رئیس‌جمهور اسبق افغانستان تأسیس شد تا با توسعۀ فرهنگ اهدای خون داوطلبانه، از پدیده آسیب‌زای قمه‌زنی در ایام محرم جلوگیری کند. این مرکز که در ۱۳۸۸ش به‌صورت رسمی توسط دولت نام‌گذاری شد، به سرعت مورد توجه عمومی قرار گرفت. این ابتکار موفق شد روز عاشورا را به نمادی از همیاری و نیکوکاری تبدیل کرده و اهدای خون را به رسم عمومی عزاداران حسینی در سراسر کشور بدل سازد. کارشناسان این پویش را مونۀ موفقی از جایگزینی یک آسیب اجتماعی با یک عمل خیرخواهانه در چارچوب مناسک دینی ارزیابی می‌کنند.

نام‌گذاری بانک خون امام حسین

این مرکز، به‌دلیل اینکه در روز عاشورا و به‌منظور مقابله با خرافات دینی و جلوگیری از قمه‌زنی در ایام سوگواری محرم تأسیس شد، «بانک خون امام حسین» نام‌گذاری شده است.

تاریخچه بانک خون امام حسین

در عاشورای 1387ش، محمد کریم خلیلی، معاون رئیس‌جمهور اسبق افغانستان، با اهدای خون به نیازمندان و سربازان مجروح، «بانک خون» امام حسین را تأسیس کرد که خیلی زود، با اقبال عمومی رو به رو شد. در همان سال، مردم بیش از 45000 سی‌سی خون به این بانک هدیه کردند. دولت افغانستان در 1388ش، بانک خون مرکزی وزارت صحت عامه را به‌صورت رسمی، «بانک خون امام حسین» نام‌گذاری کرد و در عاشورای 1392ش، آمار رسمی میزان اهدای خون، 1،600،000 سی‌سی در سراسر کشور اعلام شد. بعد از آن، نام‌گذاری رسمی دهۀ اول محرم به‌ هفتۀ اهدای خون، به مجلس نمایندگان پیشنهاد شد؛ اما این امربه‌دلیل رعایت نشدن تشریفات اداری در مجلس، رسمیت نیافت.

بانک خون امام حسین: از مقابله با خرافات تا نهادینه‌شدن فرهنگ اهدای خون

فرهنگ‌سازی اهدای خون

این ابتکار، به‌مرور زمان، به فرهنگ عمومی بدل شد و عزاداران حسینی در سراسر افغانستان با اهدای خون خود، از روز عاشورا تجلیل می‌کنند. بعد از تأسیس این بانک، کارمندان وزارت صحت عامه با راه‌اندازی پویش جمع‌آوری خون در روز عاشورا، به خانه‌های مردم، تکیه‌‏خانه‌‏ها، مساجد و حسینه‌ها می‏‌روند تا خون داوطلبان را جمع‌‏آوری کنند.

این پویش با ادامه تا چند روز بعد از عاشورا، تمام نیازمندی‌های خون وزارت صحت عامه را تأمین می‌کند. تا قبل از حاکمیت دوبارۀ طالبان، رئیس‌جمهور وقت، شخصیت‌های سیاسی و دینی و مقام‌های دولتی، در این پویش سراسری شرکت و با اهدای خون خود، مردم را نیز به این کار تشویق می‌کردند. آیت‌الله مکارم شیرازی نیز تشکیل بانک خون امام حسین را ابتکاری خوب خواند و بر لزوم اجرای این طرح در کشورهای مختلف اسلامی تأکید کرد.

مقابله با خرافات دینی

قمه‌زنی در ایام محرم در میان عزاداران افغانستانی رواج پیدا کرده بود و در خیابان‌های کابل، بیشتر از هر جای دیگری انجام می‌شد. این پدیده، از سوی علمای دین و مقامات دولتی، به‌عنوان خرافه و آسیب اجتماعی شناخته و برای مقابله با آن، بانک خون امام حسین و پویش اهدای خون در ایام عاشورا، راه‌اندازی و مؤثر واقع شد. در حال‌حاضر، به جای قمه‌زنی، رسم اهدای خون در عاشورا، رایج شده است.

اهدای خون به مثابه آیین نوین عاشورایی

کارشناسان پویش اهدای خون در روز عاشورا فراتر از یک اقدام فردی، یک آیین اجتماعی می‌دانند که فرهنگ عاشورایی را از حوزۀ سوگواری صرف به قلمرو کنشگری مدنی و همبستگی اجتماعی ارتقا داده است. در سراسر افغانستان، گردهمایی عزاداران در شعبات بانک خون برای اهدای خون، یک بازتعریف معنایی از شهادت امام حسین است؛ به این معنا که ریخته‌شدن خون در راه نجات جان نیازمندان، جایگزین اَشکال آسیب‌زای عزاداری شده است.

این عمل داوطلبانه، ضمن تولید سرمایۀ اجتماعی و تقویت حس هم‌نوع‌دوستی در میان اقشار مختلف، پیامی آشکار در برابر رفتار آسیب‌زای قمه‌زنی ارائه می‌کند. شهروندان با مشارکت فعال در این پویش، اعتقادات دینی خود را از طریق مداخلۀ مؤثر اجتماعی ابراز می‌دارند. این کنش جمعی، نه تنها نیازهای درمانی فوری کشور را تأمین می‌کند، بلکه با تأکید بر لزوم اهدای خون در همه اوقات، مسئولیت‌پذیری اجتماعی را به مثابۀ یک ارزش دائمی در سبک زندگی مؤمنانه نهادینه می‌سازد.

منابع

• «آیین‌های محرم و عاشورا در ملل مختلف»، خبرگزاری پارس تودی، تاریخ درج مطلب: 16 آبان 1395ش.
• «اهدای خون در روز عاشورا به یک کمپاین سرتاسری مبدل شود،» خبرگزاری آوا، تاریخ درج مطلب: 29 مهر 1393ش.
• «اهدای خون، فرهنگ عالی عاشورای حسینی را رشد می دهد»، خبرگزاری آوا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ آذر ۱۳۹۰ش.
• «ایجاد بانک خون امام حسین به‌منظور مقابله با انحرافات»، خبرگزاری رسا، تاریخ درج مطلب: 17 آبان 1397ش.
• «بانک خون امام حسین در وزارت صحت نام‏گزاری شد»، وب‌سایت پیام آفتاب، تاریخ درج مطلب: 3 خرداد 1393ش.
• «بدعت‌ها و خرافات را كنار بگذاريم»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 30 مهر 1394ش.
• «بیشتر از چهارصد هزار سی‌سی خون در شهر کابل در روز عاشورا جمع‌آوری گردید»، وب‌سایت وزارت صحت عامه، تاریخ درج مطلب: 10 شهریور 1399ش.
• «تاریخچۀ تأسیس بانک خون امام حسین»، وب‌سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: 29 مهر 1394ش.
• «حضرت آیتالله مکارم شیرازی: طرح بانک خون امام حسین در کشورهای اسلامی پیگیری شود»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ در مطلب: 19 آبان 1397ش.
• «دهۀ اول ماه محرم، به‌ نام هفتۀ اهدای خون نام‌گذاری شود»، خبرگزاری جمهور، تاریخ درج مطلب: 15 آبان 1393ش.
• «سرور دانش: به‌ جای زنجیرزدن به نیروهای امنیتی خون اهدا کنید»، وب‌سایت خامه پرس، تاریخ درج مطلب: 4 اکتبر 2016.