پیشنویس:جشنوارههای محلی افغانستان: تفاوت میان نسخهها
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
جشنوارههای فرهنگی با ایجاد فضای شاد و مفرح، به کاهش فشارهای روانی ناشی از سالها ناامنی و جنگ کمک کرده و سلامت روان جامعه را ارتقا میبخشند.<ref>[https://www.etilaatroz.com/49778/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86%E2%80%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D9%84-%DA%A9%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%88-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1/ «نخستین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت اطلاعات روز.]</ref> از منظر توسعۀ پایدار، این رویدادها با ترویج فرهنگ محیطزیستی و احترام به طبیعت، به حفظ منابع طبیعی یاری میرسانند.<ref>[https://jameghor.com/article/%D9%81%D8%B5%D9%84-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1-%D9%88%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%84-%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C/ بیپروا، «فصل بهار و نهالشانی»، وبسایت جام غور.]</ref> در عرصۀ بینالمللی، جشنوارهها پنجرهای برای معرفی فرهنگ و سبک زندگی مردم افغانستان به جهانیان محسوب میشوند. از دیدگاه آموزشی، این مراسم با معرفی الگوهای مثبت فرهنگی و تاریخی، نقش مهمی در تربیت نسل جوان ایفا مینمایند. همچنین جشنوارههای فرهنگی بهعنوان پل ارتباطی بین گذشته و حال، آیندهای روشن برای حفظ و توسعه فرهنگ اصیل افغانستان ترسیم مینمایند.<ref>عابدوف، داداجان، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، کابل، ۱۳۹۳ش، ص۳۵-۴۵.</ref> | جشنوارههای فرهنگی با ایجاد فضای شاد و مفرح، به کاهش فشارهای روانی ناشی از سالها ناامنی و جنگ کمک کرده و سلامت روان جامعه را ارتقا میبخشند.<ref>[https://www.etilaatroz.com/49778/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86%E2%80%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D9%84-%DA%A9%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%88-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1/ «نخستین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت اطلاعات روز.]</ref> از منظر توسعۀ پایدار، این رویدادها با ترویج فرهنگ محیطزیستی و احترام به طبیعت، به حفظ منابع طبیعی یاری میرسانند.<ref>[https://jameghor.com/article/%D9%81%D8%B5%D9%84-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1-%D9%88%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%84-%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C/ بیپروا، «فصل بهار و نهالشانی»، وبسایت جام غور.]</ref> در عرصۀ بینالمللی، جشنوارهها پنجرهای برای معرفی فرهنگ و سبک زندگی مردم افغانستان به جهانیان محسوب میشوند. از دیدگاه آموزشی، این مراسم با معرفی الگوهای مثبت فرهنگی و تاریخی، نقش مهمی در تربیت نسل جوان ایفا مینمایند. همچنین جشنوارههای فرهنگی بهعنوان پل ارتباطی بین گذشته و حال، آیندهای روشن برای حفظ و توسعه فرهنگ اصیل افغانستان ترسیم مینمایند.<ref>عابدوف، داداجان، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، کابل، ۱۳۹۳ش، ص۳۵-۴۵.</ref> | ||
= انواع جشوارههای فرهنگی افغانستان = | =انواع جشوارههای فرهنگی افغانستان= | ||
جشنوارههای محلی در افغانستان، تجلی گاه غنی فرهنگ و تمدن چند هزارساله این سرزمین هستند که ریشه در باورها، آداب و سنن اصیل مردمان آن دارند. این آیینهای کهن، همچون حلقهای ناگسستنی، گذشته را به حال پیوند زده و هویت فرهنگی جامعه را در گذر زمان حفظ کردهاند. | جشنوارههای محلی در افغانستان، تجلی گاه غنی فرهنگ و تمدن چند هزارساله این سرزمین هستند که ریشه در باورها، آداب و سنن اصیل مردمان آن دارند. این آیینهای کهن، همچون حلقهای ناگسستنی، گذشته را به حال پیوند زده و هویت فرهنگی جامعه را در گذر زمان حفظ کردهاند. | ||
از دامنههای سرسبز شمال تا دشتهای جنوبی، هر منطقه با جشنوارههای منحصربهفرد خود، روایتی زنده از سبک زندگی، اعتقادات و هنرهای بومی را به نمایش میگذارد. این مراسم که اغلب با تغییر فصلها و مناسبتهای مذهبی همراه است، بازتابی از تنوع قومی و فرهنگی کشور و نمادی از وحدت ملی در عین تنوع فرهنگی و قومی به شمار میرود. جشنوارههای محلی افغانستان، امروزه به عنوان میراثی ارزشمند، پیامآور صلح، شادی و امید برای نسلهای حاضر و آینده هستند.<ref>[https://mandegardaily.com/?p=56592 بهزاد، «جشنوارههای نوروزی در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ ماندگار.]</ref> | از دامنههای سرسبز شمال تا دشتهای جنوبی، هر منطقه با جشنوارههای منحصربهفرد خود، روایتی زنده از سبک زندگی، اعتقادات و هنرهای بومی را به نمایش میگذارد. این مراسم که اغلب با تغییر فصلها و مناسبتهای مذهبی همراه است، بازتابی از تنوع قومی و فرهنگی کشور و نمادی از وحدت ملی در عین تنوع فرهنگی و قومی به شمار میرود. جشنوارههای محلی افغانستان، امروزه به عنوان میراثی ارزشمند، پیامآور صلح، شادی و امید برای نسلهای حاضر و آینده هستند.<ref>[https://mandegardaily.com/?p=56592 بهزاد، «جشنوارههای نوروزی در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ ماندگار.]</ref> | ||
== جشنوارههای مرتبط با نوروز و بهار == | ==جشنوارههای مرتبط با نوروز و بهار== | ||
=== '''<big>۱. میله سخی</big>''' === | ==='''<big>۱. میله سخی</big>'''=== | ||
میلۀ سخی که به آن جَهَندهبالا،<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص71.</ref> جَندَه، عَلَم، جَدّه و ژَندۀ سخی هم میگویند،<ref>[https://ghasedak24.com/article/62/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «نوروز در افغانستان»، وبسایت قاصدک24.]</ref> در روز اول سال نو خورشیدی، با حضور پرشور مردم، مقامات و مهمانان خارجی در [[مزار شریف]] و [[کابل]]، آغاز میشود. مردم معتقدند [[نوروز]] با روز جانشینی [[حضرت علی]] مصادف بوده، بههمین دلیل، بهنشانۀ ارادت به آن امام، هر سال، پرچمی منسوب به آن حضرت را بر میافرازند. | میلۀ سخی که به آن جَهَندهبالا،<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص71.</ref> جَندَه، عَلَم، جَدّه و ژَندۀ سخی هم میگویند،<ref>[https://ghasedak24.com/article/62/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «نوروز در افغانستان»، وبسایت قاصدک24.]</ref> در روز اول سال نو خورشیدی، با حضور پرشور مردم، مقامات و مهمانان خارجی در [[مزار شریف]] و [[کابل]]، آغاز میشود. مردم معتقدند [[نوروز]] با روز جانشینی [[حضرت علی]] مصادف بوده، بههمین دلیل، بهنشانۀ ارادت به آن امام، هر سال، پرچمی منسوب به آن حضرت را بر میافرازند. | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
مردم معتقدند شاه اولیا، بیماران را شفا میدهد. آنها به امید شفا، بیماران خود را از سراسر کشور، حتی برخی افراد در کشورهای همسایه به روضۀ سخی میآورند.<ref>[http://shokouh1.blogfa.com/post/26 رحیمی، «میله گل سرخ مزارشریف»، وبلاگ شکوه.]</ref> برخی گزارشها از شفا یافتن بیماران در طول این مراسم شنیده شده است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/1273543/%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D8%B1%D8%AE-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81 «میله گل سرخ؛ جشن مردمان مزارشریف»، وبسایت خبرگزاری مهر.]</ref> | مردم معتقدند شاه اولیا، بیماران را شفا میدهد. آنها به امید شفا، بیماران خود را از سراسر کشور، حتی برخی افراد در کشورهای همسایه به روضۀ سخی میآورند.<ref>[http://shokouh1.blogfa.com/post/26 رحیمی، «میله گل سرخ مزارشریف»، وبلاگ شکوه.]</ref> برخی گزارشها از شفا یافتن بیماران در طول این مراسم شنیده شده است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/1273543/%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D8%B1%D8%AE-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81 «میله گل سرخ؛ جشن مردمان مزارشریف»، وبسایت خبرگزاری مهر.]</ref> | ||
===ب) میلۀ سخی در کابل=== | ==== ب) میلۀ سخی در کابل ==== | ||
میلۀ سخی در غرب دامنۀ کوه آسمایی (کوه تلویزیون)،<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84 «زیارتگاه سخی»، ویکی شیعه.]</ref> در کابل، برگزار میشود. مردم معتقدند آنجا قدمگاه [[حضرت علی]] است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/03/16/1096528/%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%B3%D8%AE%DB%8C-%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D9%87%D9%84-%D8%AA%D8%B3%D9%86%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%B9%DA%A9%D8%B3 «زیارت سخی، مکان مقدس شیعیان و اهل تسنن در کابل»، وبسایت تسنیم.]</ref> | میلۀ سخی در غرب دامنۀ کوه آسمایی (کوه تلویزیون)،<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84 «زیارتگاه سخی»، ویکی شیعه.]</ref> در کابل، برگزار میشود. مردم معتقدند آنجا قدمگاه [[حضرت علی]] است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/03/16/1096528/%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%B3%D8%AE%DB%8C-%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D9%87%D9%84-%D8%AA%D8%B3%D9%86%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%B9%DA%A9%D8%B3 «زیارت سخی، مکان مقدس شیعیان و اهل تسنن در کابل»، وبسایت تسنیم.]</ref> | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
{{پایان نستعلیق}}علم سخی در [[کابل]] نیز تا چهلروز برافراشته میماند. در این مدت مردم به زیارت و [[نیایش]] میپردازند.<ref>[https://www.khaama.com/persian/archives/3743 صادق، «معلومات مختصر در مورد برگزاری جشن نوروز در افغانستان»، وبسایت خامهپرس.]</ref> روز چهلم طی مراسمی در حضور تعدادی از مردم با سخنرانی و دعا، علم را پایین میآورند.<ref>[https://middleeastpress.com/slideshow/%D8%AC%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%B9-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B4/ «جهندۀ حضرت علی در مزار و کابل برافراشته شد»، وبسایت خاورمیانه.]</ref> | {{پایان نستعلیق}}علم سخی در [[کابل]] نیز تا چهلروز برافراشته میماند. در این مدت مردم به زیارت و [[نیایش]] میپردازند.<ref>[https://www.khaama.com/persian/archives/3743 صادق، «معلومات مختصر در مورد برگزاری جشن نوروز در افغانستان»، وبسایت خامهپرس.]</ref> روز چهلم طی مراسمی در حضور تعدادی از مردم با سخنرانی و دعا، علم را پایین میآورند.<ref>[https://middleeastpress.com/slideshow/%D8%AC%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%B9-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B4/ «جهندۀ حضرت علی در مزار و کابل برافراشته شد»، وبسایت خاورمیانه.]</ref> | ||
=== ۲. میله گل سرخ === | ===۲. میله گل سرخ=== | ||
میله گل سرخ به بلخ باستان و هزاران سال قبل بر میگردد.<ref>[https://shahraranews.ir/fa/news/62017/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B9%DA%A9%D8%B3 «نگاهی به جایگاه نوروز در میان مردم افغانستان»، وبسایت شهرآرانیوز.]</ref> بر اساس منابع تاریخی در [[افغانستان]]، مردم، این جشن را هزاران سال پیش در عصر آریاییها تا خراسان اسلامی و [[سامانیان]] برگزار میکردند.<ref>[https://shahraranews.ir/fa/news/62017/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B9%DA%A9%D8%B3 «نگاهی به جایگاه نوروز در میان مردم افغانستان»، وبسایت شهرآرانیوز.]</ref> با ظهور [[اسلام]] در افغانستان، این جشن رنگوبوی اسلامی به خود گرفته است.<ref>[https://www.iess.ir/fa/note/1299/ حسینزاده، «نوروز؛ جشن تمام اقوام افغانستان»، وبسایت موسسۀ راهبردی شرق.]</ref> | میله گل سرخ به بلخ باستان و هزاران سال قبل بر میگردد.<ref>[https://shahraranews.ir/fa/news/62017/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B9%DA%A9%D8%B3 «نگاهی به جایگاه نوروز در میان مردم افغانستان»، وبسایت شهرآرانیوز.]</ref> بر اساس منابع تاریخی در [[افغانستان]]، مردم، این جشن را هزاران سال پیش در عصر آریاییها تا خراسان اسلامی و [[سامانیان]] برگزار میکردند.<ref>[https://shahraranews.ir/fa/news/62017/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B9%DA%A9%D8%B3 «نگاهی به جایگاه نوروز در میان مردم افغانستان»، وبسایت شهرآرانیوز.]</ref> با ظهور [[اسلام]] در افغانستان، این جشن رنگوبوی اسلامی به خود گرفته است.<ref>[https://www.iess.ir/fa/note/1299/ حسینزاده، «نوروز؛ جشن تمام اقوام افغانستان»، وبسایت موسسۀ راهبردی شرق.]</ref> | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
بوی این گلها، تمام فضای شهر را معطر میکند.<ref>احمدی، «نوروز در افغانستان»، 1385ش، ص47-50.</ref> مردم از دیرباز جشن گل سرخ را با شرکت در مراسم جهندهبالا، آغاز کرده و پس از آن برای تفریح و دیدن مسابقۀ هیجانانگیز «بُزکشی» به «دشت شادیان» و تپههای مملو از گلهای سرخ، میروند. این تفریحات تا چهل روز ادامه پیدا میکند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص67.</ref> | بوی این گلها، تمام فضای شهر را معطر میکند.<ref>احمدی، «نوروز در افغانستان»، 1385ش، ص47-50.</ref> مردم از دیرباز جشن گل سرخ را با شرکت در مراسم جهندهبالا، آغاز کرده و پس از آن برای تفریح و دیدن مسابقۀ هیجانانگیز «بُزکشی» به «دشت شادیان» و تپههای مملو از گلهای سرخ، میروند. این تفریحات تا چهل روز ادامه پیدا میکند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص67.</ref> | ||
==== برنامههای جشن گل سرخ ==== | ====برنامههای جشن گل سرخ==== | ||
===== آمادگی ===== | =====آمادگی===== | ||
قبل از فرا رسیدن میلۀ گل سرخ، مردم با تمیز کردن خانهها، کوچهها و آذین شهر و خیابانها برای برگزاری این جشن آماده میشوند.<ref>[https://mandegardaily.com/?p=56592 بهزاد، «جشنهای نوروزی در افغانستان»، وبسایت ماندگار.]</ref> هر سال در [[نوروز]]، مردمان زیادی از شهرهای مختلف، کشورهای همسایه و حتی از کشورهای اروپایی آمده و برای شرکت در میلۀ گل سرخ در مزارشریف اقامت میگزینند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2022029/%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D8%B1%D8%AE-%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D9%88-%D8%A7%D9%87%D9%84 رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.]</ref> | قبل از فرا رسیدن میلۀ گل سرخ، مردم با تمیز کردن خانهها، کوچهها و آذین شهر و خیابانها برای برگزاری این جشن آماده میشوند.<ref>[https://mandegardaily.com/?p=56592 بهزاد، «جشنهای نوروزی در افغانستان»، وبسایت ماندگار.]</ref> هر سال در [[نوروز]]، مردمان زیادی از شهرهای مختلف، کشورهای همسایه و حتی از کشورهای اروپایی آمده و برای شرکت در میلۀ گل سرخ در مزارشریف اقامت میگزینند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2022029/%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D8%B1%D8%AE-%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D9%88-%D8%A7%D9%87%D9%84 رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.]</ref> | ||
===== جهندهبالا ===== | =====جهندهبالا===== | ||
شاهبیت میلۀ گل سرخ، مراسم برافراشتن «درفش کاویانی» مشهور به «جهندهبالا» یا «علم مولا علی» در «روضۀ شریف» است که در نخستین صبح سال نو با آداب خاصی انجام میشود. هزاران نفر، با شور، هیجان، [[صلوات]] و دعا این مراسم را از نزدیک مشاهده میکنند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2022029/%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D8%B1%D8%AE-%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D9%88-%D8%A7%D9%87%D9%84 رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.]</ref> | شاهبیت میلۀ گل سرخ، مراسم برافراشتن «درفش کاویانی» مشهور به «جهندهبالا» یا «علم مولا علی» در «روضۀ شریف» است که در نخستین صبح سال نو با آداب خاصی انجام میشود. هزاران نفر، با شور، هیجان، [[صلوات]] و دعا این مراسم را از نزدیک مشاهده میکنند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2022029/%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D8%B1%D8%AE-%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D9%88-%D8%A7%D9%87%D9%84 رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.]</ref> | ||
| خط ۹۱: | خط ۹۱: | ||
بزکشی از مسابقات و بازیهای بسیار هیجانانگیز در [[افغانستان]] است. برای دیدن این مسابقه گردشگران زیادی از سراسر جهان به مزارشریف میآیند.<ref>[https://www.karnaval.ir/blog/buzkashi-afghan-sport میرزایی، «بزکشی نبردی میان دلیران افغان»، وبسایت کارناوال.]</ref> | بزکشی از مسابقات و بازیهای بسیار هیجانانگیز در [[افغانستان]] است. برای دیدن این مسابقه گردشگران زیادی از سراسر جهان به مزارشریف میآیند.<ref>[https://www.karnaval.ir/blog/buzkashi-afghan-sport میرزایی، «بزکشی نبردی میان دلیران افغان»، وبسایت کارناوال.]</ref> | ||
===== سبزهلگدکردن ===== | =====سبزهلگدکردن===== | ||
در روز 13 حَمَل ([[فروردین]]) خانوادها به دشتها و تپهها بهخصوص به دشت شادیان میروند. در حالیکه زمین سرسبز و غرق لالههای سرخ است، روی فرش سبز طبیعت کنار شقایقهای سرخفام، مینشینند.<ref>[https://fararu.com/fa/news/482444/%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF «جشن نوروز در افغانستان چگونه برگزار میشود؟»، وبسایت فرارو.]</ref> آنها، همچنین، به سرگرمی و بازیهایی مانند چلیکدنده، گُدیپرانبازی (بادبادک)، ریسمانکشی، [[والیبال]] و [[فوتبال]] مشغول میشوند. دختران نیز به بازی مخصوص خود «قوقو برگ چنار» میپردازند. آنها، هنگام ظهر در مکانی که اطراق کردهاند سفره گسترانده و غذای مخصوصی را که از قبل تهیه کردهاند، مانند دمپخت و کیچری، صرف میکنند.<ref>سازمند، «بارنماییهای هویتی و آیینی نوروز در کشورهای حوزه تمدنی ایران»، ص74.</ref> | در روز 13 حَمَل ([[فروردین]]) خانوادها به دشتها و تپهها بهخصوص به دشت شادیان میروند. در حالیکه زمین سرسبز و غرق لالههای سرخ است، روی فرش سبز طبیعت کنار شقایقهای سرخفام، مینشینند.<ref>[https://fararu.com/fa/news/482444/%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF «جشن نوروز در افغانستان چگونه برگزار میشود؟»، وبسایت فرارو.]</ref> آنها، همچنین، به سرگرمی و بازیهایی مانند چلیکدنده، گُدیپرانبازی (بادبادک)، ریسمانکشی، [[والیبال]] و [[فوتبال]] مشغول میشوند. دختران نیز به بازی مخصوص خود «قوقو برگ چنار» میپردازند. آنها، هنگام ظهر در مکانی که اطراق کردهاند سفره گسترانده و غذای مخصوصی را که از قبل تهیه کردهاند، مانند دمپخت و کیچری، صرف میکنند.<ref>سازمند، «بارنماییهای هویتی و آیینی نوروز در کشورهای حوزه تمدنی ایران»، ص74.</ref> | ||
===== تفریح در دشت و دمن ===== | =====تفریح در دشت و دمن===== | ||
در طول چهل روز تفریح مردم در دشتهای لالهگون مزارشریف، زمزمههای اشعار مرتبط با گلهای سرخ، روضۀ شاه مردان و شفابخشی شاه اولیا در میلۀ گل سرخ ادامه دارد؛ برای مثال، شعر معروف «بیا بریم به مزار مُلا مامد جان» با روح و جان مردم عجین شده و از هر کوی و برزن،<ref>[http://masif89.blogfa.com/post/37 مرادی غیاثآبادی، «میلۀ گل سرخ (جشن گل سرخ)»، وبلاگ بیا تا برات بگم.]</ref> به گوش میرسد:<ref>عابدوف، آداب، آیین¬ها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص70-71.</ref>{{آغاز نستعلیق}} | در طول چهل روز تفریح مردم در دشتهای لالهگون مزارشریف، زمزمههای اشعار مرتبط با گلهای سرخ، روضۀ شاه مردان و شفابخشی شاه اولیا در میلۀ گل سرخ ادامه دارد؛ برای مثال، شعر معروف «بیا بریم به مزار مُلا مامد جان» با روح و جان مردم عجین شده و از هر کوی و برزن،<ref>[http://masif89.blogfa.com/post/37 مرادی غیاثآبادی، «میلۀ گل سرخ (جشن گل سرخ)»، وبلاگ بیا تا برات بگم.]</ref> به گوش میرسد:<ref>عابدوف، آداب، آیین¬ها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص70-71.</ref>{{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
| خط ۱۰۹: | خط ۱۰۹: | ||
{{پایان نستعلیق}}مردم پس از چهل روز تفریح در این مراسم، به شهرها و کشورهای خود بر میگردند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/1273543/%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D8%B1%D8%AE-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81 «میلۀ گل سرخ جشن نوروز مردمان افغانستان»، خبرگزاری مهر.]</ref> | {{پایان نستعلیق}}مردم پس از چهل روز تفریح در این مراسم، به شهرها و کشورهای خود بر میگردند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/1273543/%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D8%B1%D8%AE-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81 «میلۀ گل سرخ جشن نوروز مردمان افغانستان»، خبرگزاری مهر.]</ref> | ||
=='''<big>میله گل ارغوان (جشن)</big>'''== | === '''<big>۲. میله گل ارغوان (جشن)</big>''' === | ||
میلۀ گل ارغوان، در تپههای دارای گلهای ارغوان با برنامههای شاد و متنوع برگزار میشود و نقشی مهم در [[شادی|شادیآفرینی]]، همبستگی اجتماعی و انتقال میراث فرهنگی به نسلهای آینده دارد. این جشن همراه با تفریحات سالم در فضاهای خوش آبوهوا و آمیختن تفریح با [[معنویت]] و آداب مذهبی مانند دادن [[نذر]] و زیارت مزار بزرگان دین و مذهب، نشاط روحی و سرزندگی را به ارمغان میآورد. | میلۀ گل ارغوان، در تپههای دارای گلهای ارغوان با برنامههای شاد و متنوع برگزار میشود و نقشی مهم در [[شادی|شادیآفرینی]]، همبستگی اجتماعی و انتقال میراث فرهنگی به نسلهای آینده دارد. این جشن همراه با تفریحات سالم در فضاهای خوش آبوهوا و آمیختن تفریح با [[معنویت]] و آداب مذهبی مانند دادن [[نذر]] و زیارت مزار بزرگان دین و مذهب، نشاط روحی و سرزندگی را به ارمغان میآورد. | ||
| خط ۱۴۲: | خط ۱۴۲: | ||
تقویت معنویت: در کابل همزمان با جشن گل ارغوان، دخترانی که بخت آنها بسته است، برای دستیابی به گشایش در زندگی و [[ازدواج]] موفق به زیارت خواجهصفا میروند و با نذر و خیرات حاجات خود را در آنجا از خدا میخواهند.<ref>[http://afghanistanefarda.blogfa.com/post/157 شاهمحمود، «خواجهصفای کابل»، وبلاگ افغانستان فردا.]</ref> در ولایت پروان نیز، تپۀ «هوفیان شریف» مدفن افرادی مانند میرجان آغا، سیدجعفرآغا، خواجهسبزپوش ولیصاحب، میرسعیدآغا، خواجه خضر حیات و دیگر شخصیتهای مورد احترام مردم است و کسانی که در میلۀ گل ارغوان حضور مییابند به [[زیارت در فرهنگ شیعه|زیارت]] آنها رفته و [[نذر]] و نیاز میکنند.<ref>[http://www.farda.org/articles/06%20updates/060814/gul-ghondi-maila...%20Fazelulhaq%20Malekzada.htm ملکزاده، «گلغندی میلۀ گل ارغوان»، وبسایت فردا.]</ref> | تقویت معنویت: در کابل همزمان با جشن گل ارغوان، دخترانی که بخت آنها بسته است، برای دستیابی به گشایش در زندگی و [[ازدواج]] موفق به زیارت خواجهصفا میروند و با نذر و خیرات حاجات خود را در آنجا از خدا میخواهند.<ref>[http://afghanistanefarda.blogfa.com/post/157 شاهمحمود، «خواجهصفای کابل»، وبلاگ افغانستان فردا.]</ref> در ولایت پروان نیز، تپۀ «هوفیان شریف» مدفن افرادی مانند میرجان آغا، سیدجعفرآغا، خواجهسبزپوش ولیصاحب، میرسعیدآغا، خواجه خضر حیات و دیگر شخصیتهای مورد احترام مردم است و کسانی که در میلۀ گل ارغوان حضور مییابند به [[زیارت در فرهنگ شیعه|زیارت]] آنها رفته و [[نذر]] و نیاز میکنند.<ref>[http://www.farda.org/articles/06%20updates/060814/gul-ghondi-maila...%20Fazelulhaq%20Malekzada.htm ملکزاده، «گلغندی میلۀ گل ارغوان»، وبسایت فردا.]</ref> | ||
==<big>'''میله دهقان'''</big>== | === <big>'''۳. میله دهقان'''</big> === | ||
میلۀ دهقان را در گذشته با نذورات و دعای دستهجمعی آغاز میکردند؛ اما امروزه بهویژه در شهرها، این مراسم با حضور مقامات کشوری، مهمانان خارجی و مردم، در قالب برگزاری نمایشگاه محصولات زراعی در مکانهای وسیع و با شکوه بسیار برپا میشود. | میلۀ دهقان را در گذشته با نذورات و دعای دستهجمعی آغاز میکردند؛ اما امروزه بهویژه در شهرها، این مراسم با حضور مقامات کشوری، مهمانان خارجی و مردم، در قالب برگزاری نمایشگاه محصولات زراعی در مکانهای وسیع و با شکوه بسیار برپا میشود. | ||
در فصل زمستان، در بسیاری از مناطق سردسیر افغانستان، کارهای کشاورزی تعطیل است. با آمدن بهار و میلۀ دهقان، این تعطیلات نیز به پایان میرسد.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص79.</ref> هدف از برگزاری میلۀ دهقان در اول بهار، تمرین و آمادگی برای کشاورزی، پس از یک فصل، تعطیلات است؛ در حقیقت، برپایی این مراسم حکایت از شروع فصل کار دارد. همچنین، در زمان برگزاری میلۀ دهقان، فرصت مناسبی برای تمرین دادن به گاوهایی است که در تمام طول زمستان بیکار بوده<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص79.</ref> و با خوردن پندانه و کًنجاره، قوی شدهاند.<ref>[https://kolbah-marvian.blogsky.com/1390/12/27/post-1/ پژواک، «جشن دهقان»، وبلاگ کلبه.]</ref> | در فصل زمستان، در بسیاری از مناطق سردسیر افغانستان، کارهای کشاورزی تعطیل است. با آمدن بهار و میلۀ دهقان، این تعطیلات نیز به پایان میرسد.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص79.</ref> هدف از برگزاری میلۀ دهقان در اول بهار، تمرین و آمادگی برای کشاورزی، پس از یک فصل، تعطیلات است؛ در حقیقت، برپایی این مراسم حکایت از شروع فصل کار دارد. همچنین، در زمان برگزاری میلۀ دهقان، فرصت مناسبی برای تمرین دادن به گاوهایی است که در تمام طول زمستان بیکار بوده<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص79.</ref> و با خوردن پندانه و کًنجاره، قوی شدهاند.<ref>[https://kolbah-marvian.blogsky.com/1390/12/27/post-1/ پژواک، «جشن دهقان»، وبلاگ کلبه.]</ref> | ||
===شیوۀ سنتی مراسم=== | ==== شیوۀ سنتی مراسم ==== | ||
این مراسم بهشکل سنتی، همهساله توسط دهقانان، با حضور مردم و ملای قریه (روحانی محل) انجام میشود. دهقانان یکجفت گاو نر مخصوص شخمزنی را تزئین میکنند. زنان با پختن فطیر (نوعی نانروغنی)، کلوچه و دیگر خوردنیها و مردان با تهیۀ اسباب تزئین گاوها شامل گلها، زنگولهها، گردنبند پارچهای و کمربندهای رنگارنگ، برای مراسم آماده میشوند. اهالی قریه با اسباب کشاورزی و گاوهای تزئین شده، به نزدیکیهای مسجد رفته، رو به قبله میایستند و از ملای قریه (مشهور به آخوند) تقاضا میکنند تا برای آنها در سال نو دعا کند. نزدیک چاشت (ظهر) همۀ اهالی قریه، دور دِستَرخوان (سفره) جمع میشوند. خانوادهها، خوردنیهای خوشمزهای را که تهیه کردهاند، روی دسترخوان قرار میدهند تا همه پذیرایی شوند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص80-81.</ref> | این مراسم بهشکل سنتی، همهساله توسط دهقانان، با حضور مردم و ملای قریه (روحانی محل) انجام میشود. دهقانان یکجفت گاو نر مخصوص شخمزنی را تزئین میکنند. زنان با پختن فطیر (نوعی نانروغنی)، کلوچه و دیگر خوردنیها و مردان با تهیۀ اسباب تزئین گاوها شامل گلها، زنگولهها، گردنبند پارچهای و کمربندهای رنگارنگ، برای مراسم آماده میشوند. اهالی قریه با اسباب کشاورزی و گاوهای تزئین شده، به نزدیکیهای مسجد رفته، رو به قبله میایستند و از ملای قریه (مشهور به آخوند) تقاضا میکنند تا برای آنها در سال نو دعا کند. نزدیک چاشت (ظهر) همۀ اهالی قریه، دور دِستَرخوان (سفره) جمع میشوند. خانوادهها، خوردنیهای خوشمزهای را که تهیه کردهاند، روی دسترخوان قرار میدهند تا همه پذیرایی شوند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص80-81.</ref> | ||
| خط ۱۷۱: | خط ۱۷۱: | ||
{{پایان نستعلیق}}پس از اتمام میله، هنگام غروب، افراد با خوشحالی به خانههای خود بر میگردند. برخی با دعوت دوستان به خانههای آنها رفته و تا پاسی از شب کنار همدیگر خوش میگذرانند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص83.</ref> | {{پایان نستعلیق}}پس از اتمام میله، هنگام غروب، افراد با خوشحالی به خانههای خود بر میگردند. برخی با دعوت دوستان به خانههای آنها رفته و تا پاسی از شب کنار همدیگر خوش میگذرانند.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص83.</ref> | ||
===شیوۀ جدید مراسم=== | ==== شیوۀ جدید مراسم ==== | ||
شکل امروزی میلۀ قُلبه در شهرها در قالب جشن روز دهقان در روز دوم سال نو، انجام میشود. در این روز از سوی ریاست زراعت، مکانی اختصاص داده میشود تا دهقانان (کشاورزان) محصولات زراعی و لبنیاتی، همچنین انواع مختلف حیوانات را به نمایش بگذارند. این مراسم با حضور مقامات دولتی، دهقانان و عموم مردم برگزار شده و با سخنرانی، اجرای تئاتر، موسیقی و نمایش ابزارآلات جدید کشاورزی همراه است.<ref>[https://doorbin.af/?p=3853 «جشن دهقان در هرات»، وبسابت دوربین.]</ref> | شکل امروزی میلۀ قُلبه در شهرها در قالب جشن روز دهقان در روز دوم سال نو، انجام میشود. در این روز از سوی ریاست زراعت، مکانی اختصاص داده میشود تا دهقانان (کشاورزان) محصولات زراعی و لبنیاتی، همچنین انواع مختلف حیوانات را به نمایش بگذارند. این مراسم با حضور مقامات دولتی، دهقانان و عموم مردم برگزار شده و با سخنرانی، اجرای تئاتر، موسیقی و نمایش ابزارآلات جدید کشاورزی همراه است.<ref>[https://doorbin.af/?p=3853 «جشن دهقان در هرات»، وبسابت دوربین.]</ref> | ||
===میله دهقان در کابل=== | ==== میله دهقان در کابل ==== | ||
در گذشته، مراسم میلۀ دهقان در دامنۀ کوه علیآباد مشهور به دامنۀ سخی از سوی صدراعظم به صورت رسمی افتتاح میشد، اما در سالهای اخیر در باغ بابرشاه،<ref>[https://lamtakam.com/dictionaries/dehkhoda/393996/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84 «کابل»، وبسایت لام تا کام.]</ref> بادامباغ<ref>[https://bakhtarnews.af/dr/%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2%D8%8C-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%AF%D9%87%D9%82%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%87%D8%A7/ «جشن ملی نوروز، میله دهقان و نمایشگاه زراعتی و صنعتی برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> و چمنحضوری<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2022029/%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D8%B1%D8%AE-%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D9%88-%D8%A7%D9%87%D9%84 رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.]</ref> برگزار میشود. در این مراسم، نهال شانی، انواع بازیهای ملی و نمایش حیوانات،<ref>[https://lamtakam.com/dictionaries/dehkhoda/393996/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84 «کابل»، وبسایت لام تا کام.]</ref> بزکشی و گلکاری<ref>[https://pendar.catsboard.com/t4879-topic کوچی، «بهار»، وبسایت پندار نو.]</ref> صورت میگیرد. در سال 1394ش، میلۀ دهقان با حضور پررنگ مقامات دولتی و مهمانان خارجی از جمله سرپرستان وزارتخانههای زراعت (کشاورزی) اطلاعات و فرهنگ، امور زنان، کار و امور اجتماعی، ترانسپورت (حمل و نقل)، سرپرست شاروالی (شهرداری) کابل، سفیر برخی کشورها، برخی نمایندگان پارلمان(مجلس) و دیگر مهمانان با تلاوت قرآن کریم و سخنرانی برخی مدعوین برگزار شده است.<ref>[https://dari.wadsam.com/%D8%AA%D8%AC%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2%D8%8C-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%AF%D9%87%D9%82%D8%A7%D9%86-%D8%8C-%D8%A7%D9%81%D8%AA/ «تجلیل از جشن ملی نوروز، میله دهقان، افتتاح بازار دهقان کابل و برگزاری پانزدهمین جشن زراعتی»، وبسایت ودصم.]</ref> در این مراسم، بیش از صد شرکت داخلی و صنایع دستی زنان، محصولات خود را در 200 غرفه عرضه کردند. شرکتکنندگان از 24 ولایت (استان) افغانستان بودند.<ref>[https://dari.wadsam.com/%D8%AA%D8%AC%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2%D8%8C-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%AF%D9%87%D9%82%D8%A7%D9%86-%D8%8C-%D8%A7%D9%81%D8%AA/ «تجلیل از جشن ملی نوروز، میله دهقان، افتتاح بازار دهقان کابل و برگزاری پانزدهمین جشن زراعتی»، وبسایت ودصم.]</ref> | در گذشته، مراسم میلۀ دهقان در دامنۀ کوه علیآباد مشهور به دامنۀ سخی از سوی صدراعظم به صورت رسمی افتتاح میشد، اما در سالهای اخیر در باغ بابرشاه،<ref>[https://lamtakam.com/dictionaries/dehkhoda/393996/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84 «کابل»، وبسایت لام تا کام.]</ref> بادامباغ<ref>[https://bakhtarnews.af/dr/%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2%D8%8C-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%AF%D9%87%D9%82%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%87%D8%A7/ «جشن ملی نوروز، میله دهقان و نمایشگاه زراعتی و صنعتی برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> و چمنحضوری<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2022029/%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D8%B1%D8%AE-%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D9%88-%D8%A7%D9%87%D9%84 رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.]</ref> برگزار میشود. در این مراسم، نهال شانی، انواع بازیهای ملی و نمایش حیوانات،<ref>[https://lamtakam.com/dictionaries/dehkhoda/393996/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84 «کابل»، وبسایت لام تا کام.]</ref> بزکشی و گلکاری<ref>[https://pendar.catsboard.com/t4879-topic کوچی، «بهار»، وبسایت پندار نو.]</ref> صورت میگیرد. در سال 1394ش، میلۀ دهقان با حضور پررنگ مقامات دولتی و مهمانان خارجی از جمله سرپرستان وزارتخانههای زراعت (کشاورزی) اطلاعات و فرهنگ، امور زنان، کار و امور اجتماعی، ترانسپورت (حمل و نقل)، سرپرست شاروالی (شهرداری) کابل، سفیر برخی کشورها، برخی نمایندگان پارلمان(مجلس) و دیگر مهمانان با تلاوت قرآن کریم و سخنرانی برخی مدعوین برگزار شده است.<ref>[https://dari.wadsam.com/%D8%AA%D8%AC%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2%D8%8C-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%AF%D9%87%D9%82%D8%A7%D9%86-%D8%8C-%D8%A7%D9%81%D8%AA/ «تجلیل از جشن ملی نوروز، میله دهقان، افتتاح بازار دهقان کابل و برگزاری پانزدهمین جشن زراعتی»، وبسایت ودصم.]</ref> در این مراسم، بیش از صد شرکت داخلی و صنایع دستی زنان، محصولات خود را در 200 غرفه عرضه کردند. شرکتکنندگان از 24 ولایت (استان) افغانستان بودند.<ref>[https://dari.wadsam.com/%D8%AA%D8%AC%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2%D8%8C-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%AF%D9%87%D9%82%D8%A7%D9%86-%D8%8C-%D8%A7%D9%81%D8%AA/ «تجلیل از جشن ملی نوروز، میله دهقان، افتتاح بازار دهقان کابل و برگزاری پانزدهمین جشن زراعتی»، وبسایت ودصم.]</ref> | ||
==میله سمنک== | === ۴. میله سمنک === | ||
آیین سمنکپزان، رسمی کهن در افغانستان بوده<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8393876/%D8%B3%D9%85%D9%86%DA%A9-%D9%BE%D8%B2%DB%8C-%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 «سمنکپزی آیین مشترک ایران و افغانستان»، باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref> و همانند [[جشن نوروز]]، پیشینۀ آن به عهد باستان برمیگردد<ref>[https://armaghanmille.wordpress.com/2014/03/23/%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%B9%D9%86%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%B3%D9%85%D9%86%DA%A9/ نوری، «مختصری دربارۀ میلۀ عنعنوی سمنک»، وبسایت ارمغان ملی.]</ref> و بخشی از فرهنگ دیرینۀ این سرزمین بهشمار میرود.<ref>[https://tolonews.com/fa/afghanistan/%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%E2%80%8C%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D9%84%D8%AE-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D8%B3%D9%85%D9%86%DA%A9-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AF «دختران دانشآموز در بلخ جشن سمنک برگزار کردند»، وبسایت طلوعنیوز.]</ref> پس از آمدن اسلام در افغانستان، این مراسم جنبۀ مذهبی یافته است.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص87-88.</ref> و غذای خاص حضرت فاطمه زهرا (س) نامیده شد. در ایران نیز این غذا در آیینهای ملی و مذهبی، طبخ میشود؛ از جمله بهمناسبت شهادت حضرت [[حضرت فاطمه|فاطمه زهرا]] با مرسم خاص و بهعنوان نذر و برای توسل به حضرت زهرا تهیه میشود. این غذا در میلاد [[حضرت محمد|پیامبر اکرم]] نیز در شهرهای مختلف ایران از جمله شهررضا آماده میشود.<ref>«سمنو؛ نذری به شیرینی توسل حضرت زهرا/ نذر میلاد پیامبر خوبیها نسل به نسل در شهرضا منتقل میشود»، خبرگزاری فارس.</ref> | آیین سمنکپزان، رسمی کهن در افغانستان بوده<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8393876/%D8%B3%D9%85%D9%86%DA%A9-%D9%BE%D8%B2%DB%8C-%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 «سمنکپزی آیین مشترک ایران و افغانستان»، باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref> و همانند [[جشن نوروز]]، پیشینۀ آن به عهد باستان برمیگردد<ref>[https://armaghanmille.wordpress.com/2014/03/23/%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%B9%D9%86%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%B3%D9%85%D9%86%DA%A9/ نوری، «مختصری دربارۀ میلۀ عنعنوی سمنک»، وبسایت ارمغان ملی.]</ref> و بخشی از فرهنگ دیرینۀ این سرزمین بهشمار میرود.<ref>[https://tolonews.com/fa/afghanistan/%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%E2%80%8C%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D9%84%D8%AE-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D8%B3%D9%85%D9%86%DA%A9-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AF «دختران دانشآموز در بلخ جشن سمنک برگزار کردند»، وبسایت طلوعنیوز.]</ref> پس از آمدن اسلام در افغانستان، این مراسم جنبۀ مذهبی یافته است.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص87-88.</ref> و غذای خاص حضرت فاطمه زهرا (س) نامیده شد. در ایران نیز این غذا در آیینهای ملی و مذهبی، طبخ میشود؛ از جمله بهمناسبت شهادت حضرت [[حضرت فاطمه|فاطمه زهرا]] با مرسم خاص و بهعنوان نذر و برای توسل به حضرت زهرا تهیه میشود. این غذا در میلاد [[حضرت محمد|پیامبر اکرم]] نیز در شهرهای مختلف ایران از جمله شهررضا آماده میشود.<ref>«سمنو؛ نذری به شیرینی توسل حضرت زهرا/ نذر میلاد پیامبر خوبیها نسل به نسل در شهرضا منتقل میشود»، خبرگزاری فارس.</ref> | ||
| خط ۲۳۴: | خط ۲۳۲: | ||
ارزش غذایی: فیبر بالا و آنتیاکسیدانهای موجود در سمنک برای سلامتی افراد و پیشگیری از بیماریهای مختلف از جمله [[سرطان]]، مؤثر است.<ref>[http://pana.ir/news/1170756 «خواص شگفتانگیز سمنو که از آن بی خبرید»، خبرگزاری پانا.]</ref> این غذای مفید، حاوی ویتامینهای B1، B3، B5، B8 و B12، همچنین دارای فسفر آهن K، E و A است. بهباور متخصصان پوست و مو و زیبایی، جوانۀ گندم ریزش مو، جوش صورت، شورۀ سر و ناراحتیهای پوستی را درمان و بهجهت دارا بودن املاح معدنی، از سرطان روده جلوگیری میکند. این مادۀ غذایی در رفع خستگی و بیحالی، دردهای عضلانی و کلسترول بالا مؤثر است.<ref>[https://armaghanmille.wordpress.com/2014/03/23/%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%B9%D9%86%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%B3%D9%85%D9%86%DA%A9/ نوری، «مختصری دربارۀ میلۀ عنعنوی سمنک»، وبسایت ارمغان ملی.]</ref> این نوع غذا بهدلیل خواص زیاد، بیشتر برای کودکان، زنان باردار، سالمندان و بیماران استفاده میشود.<ref>[http://pana.ir/news/1170756 «خواص شگفتانگیز سمنو که از آن بی خبرید»، خبرگزاری پانا.]</ref> | ارزش غذایی: فیبر بالا و آنتیاکسیدانهای موجود در سمنک برای سلامتی افراد و پیشگیری از بیماریهای مختلف از جمله [[سرطان]]، مؤثر است.<ref>[http://pana.ir/news/1170756 «خواص شگفتانگیز سمنو که از آن بی خبرید»، خبرگزاری پانا.]</ref> این غذای مفید، حاوی ویتامینهای B1، B3، B5، B8 و B12، همچنین دارای فسفر آهن K، E و A است. بهباور متخصصان پوست و مو و زیبایی، جوانۀ گندم ریزش مو، جوش صورت، شورۀ سر و ناراحتیهای پوستی را درمان و بهجهت دارا بودن املاح معدنی، از سرطان روده جلوگیری میکند. این مادۀ غذایی در رفع خستگی و بیحالی، دردهای عضلانی و کلسترول بالا مؤثر است.<ref>[https://armaghanmille.wordpress.com/2014/03/23/%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%B9%D9%86%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%B3%D9%85%D9%86%DA%A9/ نوری، «مختصری دربارۀ میلۀ عنعنوی سمنک»، وبسایت ارمغان ملی.]</ref> این نوع غذا بهدلیل خواص زیاد، بیشتر برای کودکان، زنان باردار، سالمندان و بیماران استفاده میشود.<ref>[http://pana.ir/news/1170756 «خواص شگفتانگیز سمنو که از آن بی خبرید»، خبرگزاری پانا.]</ref> | ||
== جشنوارههای مرتبط با طبیعت و محیط زیست == | ==جشنوارههای مرتبط با طبیعت و محیط زیست== | ||
=== '''<big>۱. میله نهالشانی</big>''' === | ==='''<big>۱. میله نهالشانی</big>'''=== | ||
میلۀ نهالشانی به کمک ادارۀ زراعت و مؤسسات دیگر اجرا و طی آن هزاران نهال بین مردم توزیع میشود. این نهالهای مثمر مانند نهال [[بادام]]، گیلاس، شفتالو و [[انگور]]، در مناطق عمومی، زمینهای شخصی، مدارس و کنار خیابانها غرس میشود.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/%D8%A7%D8%B2-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%84-%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%85%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%AC%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%B4%D8%AF/ «از روز ملی نهالشانی در سمنگان تجلیل شد»، وبسایت آژانس خبری باختر.]</ref> | میلۀ نهالشانی به کمک ادارۀ زراعت و مؤسسات دیگر اجرا و طی آن هزاران نهال بین مردم توزیع میشود. این نهالهای مثمر مانند نهال [[بادام]]، گیلاس، شفتالو و [[انگور]]، در مناطق عمومی، زمینهای شخصی، مدارس و کنار خیابانها غرس میشود.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/%D8%A7%D8%B2-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%84-%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%85%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%AC%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%B4%D8%AF/ «از روز ملی نهالشانی در سمنگان تجلیل شد»، وبسایت آژانس خبری باختر.]</ref> | ||
جوانان داوطلب بهمدت سه روز هزاران نهال مثمر و غیر مثمر را غرس میکنند.<ref>[https://8am.media/fa/the-start-of-the-sapling-planting-campaign-by-the-youth-in-khost/ «آغاز کارزار نهالشانی از سوی جوانان در خوست»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> در برخی شهرها مانند چغچران، زمان نهالشانی از ۱۰ حوت (اسفند) آغاز و تا ۲۵ حمل (فروردین) ادامه مییابد.<ref>[https://jameghor.com/article/%D9%81%D8%B5%D9%84-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1-%D9%88%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%84-%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C/ بیپروا، «فصل بهار و نهالشانی»، وبسایت جام غور.]</ref> | جوانان داوطلب بهمدت سه روز هزاران نهال مثمر و غیر مثمر را غرس میکنند.<ref>[https://8am.media/fa/the-start-of-the-sapling-planting-campaign-by-the-youth-in-khost/ «آغاز کارزار نهالشانی از سوی جوانان در خوست»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> در برخی شهرها مانند چغچران، زمان نهالشانی از ۱۰ حوت (اسفند) آغاز و تا ۲۵ حمل (فروردین) ادامه مییابد.<ref>[https://jameghor.com/article/%D9%81%D8%B5%D9%84-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1-%D9%88%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%84-%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C/ بیپروا، «فصل بهار و نهالشانی»، وبسایت جام غور.]</ref> | ||
==== برنامههای میله نهالشانی ==== | ====برنامههای میله نهالشانی==== | ||
انواع بازیهای ملی، مسابقات دهقانی مانند اسبدوانی، نیزهبازی، رژۀ حیوانات<ref>[https://www.ariaye.com/dari4/nowroz/alam.html رحیمی، «نوروز در تاریخ کشور ما»، وبسایت آریایی.]</ref>، بیلبازی، داربازی، قوچجنگی، مرغجنگی، تخممرغجنگی، سگجنگی، چرخوفلک و اسبهای چوبی هنگام برپایی میلۀ نهالشانی برگزار میشود. نهالشانی به هدف ایجاد نشاط، تقویت روحیۀ مثبت و گسترش فضای سبز بیشتر و حمایت از هوای سالم صورت میگیرد، تا ضمن بهوجود آمدن محیط پاک، روحیات مردم نیز اندکی از نا امنی و جنگ با برنامههای مفرح در طبیعت [[شادی|شاد]] شود.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص108.</ref> میلۀ نهالشانی در برخی شهرها مانند خوست با تنوع بسیار همراه است. اتن (رقص ملی)، حضور باغداران و کشاورزان در قالب گروههای مختلف با فرمهای متحدالشکل در گروه خود و متفاوت از دیگر گروهها و اختصاص مناطق وسیع برای نهالشانی، این جشن را جذاب میسازد.<ref>[https://www.facebook.com/share/v/cuV9t2jZS6sfpX6P/ «میلۀ نهالشانی در ولایت خوست»، فیسبوک.]</ref> | انواع بازیهای ملی، مسابقات دهقانی مانند اسبدوانی، نیزهبازی، رژۀ حیوانات<ref>[https://www.ariaye.com/dari4/nowroz/alam.html رحیمی، «نوروز در تاریخ کشور ما»، وبسایت آریایی.]</ref>، بیلبازی، داربازی، قوچجنگی، مرغجنگی، تخممرغجنگی، سگجنگی، چرخوفلک و اسبهای چوبی هنگام برپایی میلۀ نهالشانی برگزار میشود. نهالشانی به هدف ایجاد نشاط، تقویت روحیۀ مثبت و گسترش فضای سبز بیشتر و حمایت از هوای سالم صورت میگیرد، تا ضمن بهوجود آمدن محیط پاک، روحیات مردم نیز اندکی از نا امنی و جنگ با برنامههای مفرح در طبیعت [[شادی|شاد]] شود.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص108.</ref> میلۀ نهالشانی در برخی شهرها مانند خوست با تنوع بسیار همراه است. اتن (رقص ملی)، حضور باغداران و کشاورزان در قالب گروههای مختلف با فرمهای متحدالشکل در گروه خود و متفاوت از دیگر گروهها و اختصاص مناطق وسیع برای نهالشانی، این جشن را جذاب میسازد.<ref>[https://www.facebook.com/share/v/cuV9t2jZS6sfpX6P/ «میلۀ نهالشانی در ولایت خوست»، فیسبوک.]</ref> | ||
==== نهالشانان ==== | ====نهالشانان==== | ||
[[پرونده:میله-نهالشانی۲.jpg|بندانگشتی|برگزاری کمپین ملی نهالشانی باحضور وزیر زراعت، آبیاری و مالداری؛ حوت ۱۳۹۸]] | [[پرونده:میله-نهالشانی۲.jpg|بندانگشتی|برگزاری کمپین ملی نهالشانی باحضور وزیر زراعت، آبیاری و مالداری؛ حوت ۱۳۹۸]] | ||
در برنامۀ غرس نهال، عموم مردم اعم از زن و مرد و کوچک و بزرگ، رسانهها، نهادهای مدنی و مقامات حکومتی سهم میگیرند.<ref>[https://youtu.be/knWGB18ljLc?si=Yio9NmWogiIgbn%20o «گامی دیگر به سوی پیشرفت افغانستان، نهالشانی همراه با سرکس»، وبسایت یوتیوب.]</ref> قبل از تسلط طالبان در برخی موارد زنان هم در این کار حضور فعال داشتند.<ref>[https://hdowa.wordpress.com/2016/03/01/%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D9%85%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%84-%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%BA-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%87/ «میله و کمپاین نهالشانی در باغ زنانۀ شمیره»، وبسایت ریاست امور زنان ولایت هرات.]</ref> | در برنامۀ غرس نهال، عموم مردم اعم از زن و مرد و کوچک و بزرگ، رسانهها، نهادهای مدنی و مقامات حکومتی سهم میگیرند.<ref>[https://youtu.be/knWGB18ljLc?si=Yio9NmWogiIgbn%20o «گامی دیگر به سوی پیشرفت افغانستان، نهالشانی همراه با سرکس»، وبسایت یوتیوب.]</ref> قبل از تسلط طالبان در برخی موارد زنان هم در این کار حضور فعال داشتند.<ref>[https://hdowa.wordpress.com/2016/03/01/%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D9%85%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%84-%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%BA-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%87/ «میله و کمپاین نهالشانی در باغ زنانۀ شمیره»، وبسایت ریاست امور زنان ولایت هرات.]</ref> | ||
==== چالش ==== | ====چالش==== | ||
[[پرونده:میله-نهالشانی۱.jpg|بندانگشتی|کمپین نهالشانی در هرات باحضور مسئولان شاروالى هرات]] | [[پرونده:میله-نهالشانی۱.jpg|بندانگشتی|کمپین نهالشانی در هرات باحضور مسئولان شاروالى هرات]] | ||
فقر و ناامنی: فقر و ناامنی یکی از چالشهای این میله بوده که انگیزه و توان مردم را برای این امر کاهش داده است.<ref>[https://jameghor.com/article/%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%84-%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DB%8C%D8%A7-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%9F/ بیپروا، «نهالشانی یا جنگ؟»، وبسایت جام غور.]</ref> | فقر و ناامنی: فقر و ناامنی یکی از چالشهای این میله بوده که انگیزه و توان مردم را برای این امر کاهش داده است.<ref>[https://jameghor.com/article/%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%84-%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DB%8C%D8%A7-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%9F/ بیپروا، «نهالشانی یا جنگ؟»، وبسایت جام غور.]</ref> | ||
| خط ۲۶۲: | خط ۲۶۰: | ||
استفاده از هنر [[تئاتر]]: تعدادی از هنرمندان با اجرای نمایش در ارتباط با موضوع نهالشانی و مراقبت از آن در بین حاضران، در فرهنگسازی محیط سبز تلاش میکنند.<ref>[https://youtu.be/knWGB18ljLc?si=Yio9NmWogiIgbn%20o «گامی دیگر به سوی پیشرفت افغانستان، نهالشانی همراه با سرکس»، وبسایت یوتیوب.]</ref> | استفاده از هنر [[تئاتر]]: تعدادی از هنرمندان با اجرای نمایش در ارتباط با موضوع نهالشانی و مراقبت از آن در بین حاضران، در فرهنگسازی محیط سبز تلاش میکنند.<ref>[https://youtu.be/knWGB18ljLc?si=Yio9NmWogiIgbn%20o «گامی دیگر به سوی پیشرفت افغانستان، نهالشانی همراه با سرکس»، وبسایت یوتیوب.]</ref> | ||
=== ۲. میلۀ گل کچالو === | ===۲. میلۀ گل کچالو=== | ||
میلۀ گل کچالو در سالهای اخیر میان مردم ولایت بامیان افغانستان رسم شده است و از قدمت خاصی برخوردار نیست. این جشن نخستینبار در 22 سرطان (تیر) 1396ش، از سوی وزارت زراعت و ادارۀ محلی در مرکز بامیان بهمدت دو روز برگزار شد و تا قبل از تسلط طالبان در افغانستان ادامه داشت.<ref>[https://www.etilaatroz.com/49778/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86%E2%80%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D9%84-%DA%A9%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%88-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1/ «نخستین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت اطلاعات روز.]</ref> | میلۀ گل کچالو در سالهای اخیر میان مردم ولایت بامیان افغانستان رسم شده است و از قدمت خاصی برخوردار نیست. این جشن نخستینبار در 22 سرطان (تیر) 1396ش، از سوی وزارت زراعت و ادارۀ محلی در مرکز بامیان بهمدت دو روز برگزار شد و تا قبل از تسلط طالبان در افغانستان ادامه داشت.<ref>[https://www.etilaatroz.com/49778/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86%E2%80%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D9%84-%DA%A9%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%88-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1/ «نخستین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت اطلاعات روز.]</ref> | ||
==== برنامههای جشن ==== | ====برنامههای جشن==== | ||
این مراسم با حضور مقامات بلندپایۀ کشوری و برخی مهمانان از شهرهای دیگر و مقامات خارجی همراه با دعا آغاز میشد<ref>[https://pajhwok.com/fa/2019/07/25/%D8%B3%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D9%84-%DA%A9%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%88-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7/ غفاری، «سومین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت آژانس خبری پژواک.]</ref> و مقامات با ارائۀ گزارش کارهای انجامشده در مورد محصولات کشاورزی بهخصوص کچالو و تشویق کشاورزان به رقابت سالم و افزایش میزان تولید کچالو، توجه دهقانان و شرکتکنندگان را به خود جلب میکردند. برنامه با شعر، آهنگ و موسیقی محلی توسط گروههای مختلف دختران و پسران و نمایش محصولات صنایع دستی ادامه پیدا میکرد.<ref>[https://www.etilaatroz.com/49778/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86%E2%80%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D9%84-%DA%A9%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%88-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1/ «نخستین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت اطلاعات روز.]</ref> | این مراسم با حضور مقامات بلندپایۀ کشوری و برخی مهمانان از شهرهای دیگر و مقامات خارجی همراه با دعا آغاز میشد<ref>[https://pajhwok.com/fa/2019/07/25/%D8%B3%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D9%84-%DA%A9%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%88-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7/ غفاری، «سومین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت آژانس خبری پژواک.]</ref> و مقامات با ارائۀ گزارش کارهای انجامشده در مورد محصولات کشاورزی بهخصوص کچالو و تشویق کشاورزان به رقابت سالم و افزایش میزان تولید کچالو، توجه دهقانان و شرکتکنندگان را به خود جلب میکردند. برنامه با شعر، آهنگ و موسیقی محلی توسط گروههای مختلف دختران و پسران و نمایش محصولات صنایع دستی ادامه پیدا میکرد.<ref>[https://www.etilaatroz.com/49778/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86%E2%80%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D9%84-%DA%A9%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%88-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1/ «نخستین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت اطلاعات روز.]</ref> | ||
==== خوراکیهای جشن ==== | ====خوراکیهای جشن==== | ||
در جشن گل کچالو از انواع کچالوهای پختهشده و فرآوردههای آن رونمایی میشد، این فرآوردهها و تنوع غذایی، 40 نوع غذای کچالو<ref>[https://youtu.be/6GKS2WJ6CCQ?si=OdKlV7IX-%20IxUPHy «جشنواره گل کچالو در بامیان»، صفحه Bamyan Journal در یوتیوب.]</ref> را شامل میشد که موارد زیر بخش از آن است: قولوخی، آوجوشک (آبپز)، بخارپز، بولانیکچالو، تنوری، لقمه، چیپس، قورمهکچالو، چیپس ورقی، پِیرکِی، غُلکچالو، سمبوسهکچالو، کوکو، خلالکچالو. همچنین درکنار انواع کچالوهای پختهشده، غذاهای محلی متنوع مانند دَلدَه، کَشکَو، قوروتی، شیربرنج، ناندیگی، خَجُور، لَلمِیلدَه و کیچیری نیز معرفی میشد.<ref>[https://www.facebook.com/100008832017502/videos/1877776972526685/?idorvanity=1407950289518529&mibextid=BQkNPo محمدی، «بامیان، جشن گل کچالو»، وبسایت فیسبوک.]</ref> | در جشن گل کچالو از انواع کچالوهای پختهشده و فرآوردههای آن رونمایی میشد، این فرآوردهها و تنوع غذایی، 40 نوع غذای کچالو<ref>[https://youtu.be/6GKS2WJ6CCQ?si=OdKlV7IX-%20IxUPHy «جشنواره گل کچالو در بامیان»، صفحه Bamyan Journal در یوتیوب.]</ref> را شامل میشد که موارد زیر بخش از آن است: قولوخی، آوجوشک (آبپز)، بخارپز، بولانیکچالو، تنوری، لقمه، چیپس، قورمهکچالو، چیپس ورقی، پِیرکِی، غُلکچالو، سمبوسهکچالو، کوکو، خلالکچالو. همچنین درکنار انواع کچالوهای پختهشده، غذاهای محلی متنوع مانند دَلدَه، کَشکَو، قوروتی، شیربرنج، ناندیگی، خَجُور، لَلمِیلدَه و کیچیری نیز معرفی میشد.<ref>[https://www.facebook.com/100008832017502/videos/1877776972526685/?idorvanity=1407950289518529&mibextid=BQkNPo محمدی، «بامیان، جشن گل کچالو»، وبسایت فیسبوک.]</ref> | ||
=== ۳. میلۀ گل سیب === | ===۳. میلۀ گل سیب=== | ||
جشن گل سیب در ولایت میدانوردک از سال 2002م، آغاز و در سایر شهرهای افغانستان رایج شده است. همهساله باغداران و مسئولان حکومتی در کنار فرهنگیان، اهالی ادب، هنر و سایر اقشار مردم این مرسم پرنشاط را با برنامههای متنوع برگزار میکنند.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%DB%8C%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%B1%D8%AF%DA%A9-%D8%A8%D8%B1/ دوستی، «هفدهمین جشنوارۀ گل سیب در میدانوردک برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> | جشن گل سیب در ولایت میدانوردک از سال 2002م، آغاز و در سایر شهرهای افغانستان رایج شده است. همهساله باغداران و مسئولان حکومتی در کنار فرهنگیان، اهالی ادب، هنر و سایر اقشار مردم این مرسم پرنشاط را با برنامههای متنوع برگزار میکنند.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%DB%8C%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%B1%D8%AF%DA%A9-%D8%A8%D8%B1/ دوستی، «هفدهمین جشنوارۀ گل سیب در میدانوردک برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> | ||
در این جشن بیشتر فرهنگیان شرکت میکنند و شاعران، نویسندگان و ادیبان آثار خود را با موضوعات وصف گل سیب، عشق، عرفان،<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=945*** «میله عنعنوی گل سیب، برگزار شد»، شبکۀ اطلاع رسانی افغانستان.]</ref> پایمردی و رشادت مردم افغانستان در طی سالیان دراز، با دیگران به اشتراک میگذارند.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=11425 محفل مشاعره میله گل سیب در میدانوردک»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> شروع برنامه با قرائت قرآن است و در ادامه خواندن سرود بهصورت گروهی انجام میشود.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=zIWiQhlTPuE «میلۀ گل سیب»، صفحۀ تلویزیون ملی در یوتیوب.]</ref> برپایی نمایشگاه کتاب همزمان با جشن گل سیب از برنامههای این جشن است.<ref>[https://www.facebook.com/share/p/R8keKhCVRNdxc6Hp/?mibextid=xfxF2i «انتشارات اکسوس در میدانوردک نمایشگاه کتاب راهاندازی کرد»، صفحۀ خامه پرس در فیسبوک.]</ref> یکی دیگر از برنامههای این جشن، مشاعره است که با حضور صدها شاعر و نویسنده برگزار میشود و محتوای مطالب آن را صلح، برادری و وحدت ملی شکل میدهد و در انتهای این محفل به شاعران و نویسندگان، لوح تقدیر اهدا میشود.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=11425 محفل مشاعره میله گل سیب در میدانوردک»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | در این جشن بیشتر فرهنگیان شرکت میکنند و شاعران، نویسندگان و ادیبان آثار خود را با موضوعات وصف گل سیب، عشق، عرفان،<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=945*** «میله عنعنوی گل سیب، برگزار شد»، شبکۀ اطلاع رسانی افغانستان.]</ref> پایمردی و رشادت مردم افغانستان در طی سالیان دراز، با دیگران به اشتراک میگذارند.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=11425 محفل مشاعره میله گل سیب در میدانوردک»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> شروع برنامه با قرائت قرآن است و در ادامه خواندن سرود بهصورت گروهی انجام میشود.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=zIWiQhlTPuE «میلۀ گل سیب»، صفحۀ تلویزیون ملی در یوتیوب.]</ref> برپایی نمایشگاه کتاب همزمان با جشن گل سیب از برنامههای این جشن است.<ref>[https://www.facebook.com/share/p/R8keKhCVRNdxc6Hp/?mibextid=xfxF2i «انتشارات اکسوس در میدانوردک نمایشگاه کتاب راهاندازی کرد»، صفحۀ خامه پرس در فیسبوک.]</ref> یکی دیگر از برنامههای این جشن، مشاعره است که با حضور صدها شاعر و نویسنده برگزار میشود و محتوای مطالب آن را صلح، برادری و وحدت ملی شکل میدهد و در انتهای این محفل به شاعران و نویسندگان، لوح تقدیر اهدا میشود.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=11425 محفل مشاعره میله گل سیب در میدانوردک»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | ||
==== مکان برگزاری ==== | ====مکان برگزاری==== | ||
===== الف) میدانوردک ===== | =====الف) میدانوردک===== | ||
در ولایت میدانوردک، بهدلیل شهرت جهانی سیب این ولایت<ref>[https://mandegardaily.com/?p=56592 بهزاد، «جشنوارههای نوروزی در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ ماندگار.]</ref> بهنام «سیب میدان»<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%DB%8C%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%B1%D8%AF%DA%A9-%D8%A8%D8%B1/ دوستی، «هفدهمین جشنوارۀ گل سیب در میدانوردک برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> و برداشت سالانه صدها تن سیب از باغات آن، میلۀ گل سیب با برپایی محافل فرهنگی همراه است.<ref>[https://8am.media/fa/why-is-nowruz-stable/ نگاه، «نوروز چرا پایدار است؟»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> در برنامههای فرهنگی جشن گل سیب در میدانوردک، قبل از تسلط طالبان بیشتر سخن از تشویق جوانان بهمشارکت اجتماعی و محتوای اشعار و مقالات، مشکلات جامعه و تشویق به زندگی صلحآمیز بود؛ اما در زمان حاکمیت طالبان علاوه بر حذف کامل زنان از اینگونه مراسمها، این نوع جشنها و جشنوارهها بسیار کمرنگ شده است و محتوای بیشتر اشعار را تمجید از طالبان تشکیل میدهد.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=zIWiQhlTPuE «میلۀ گل سیب»، صفحۀ تلویزیون ملی در یوتیوب.]</ref> | در ولایت میدانوردک، بهدلیل شهرت جهانی سیب این ولایت<ref>[https://mandegardaily.com/?p=56592 بهزاد، «جشنوارههای نوروزی در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ ماندگار.]</ref> بهنام «سیب میدان»<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%DB%8C%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%B1%D8%AF%DA%A9-%D8%A8%D8%B1/ دوستی، «هفدهمین جشنوارۀ گل سیب در میدانوردک برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> و برداشت سالانه صدها تن سیب از باغات آن، میلۀ گل سیب با برپایی محافل فرهنگی همراه است.<ref>[https://8am.media/fa/why-is-nowruz-stable/ نگاه، «نوروز چرا پایدار است؟»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> در برنامههای فرهنگی جشن گل سیب در میدانوردک، قبل از تسلط طالبان بیشتر سخن از تشویق جوانان بهمشارکت اجتماعی و محتوای اشعار و مقالات، مشکلات جامعه و تشویق به زندگی صلحآمیز بود؛ اما در زمان حاکمیت طالبان علاوه بر حذف کامل زنان از اینگونه مراسمها، این نوع جشنها و جشنوارهها بسیار کمرنگ شده است و محتوای بیشتر اشعار را تمجید از طالبان تشکیل میدهد.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=zIWiQhlTPuE «میلۀ گل سیب»، صفحۀ تلویزیون ملی در یوتیوب.]</ref> | ||
===== ب) پروان و غور ===== | =====ب) پروان و غور===== | ||
در سالهای اخیر علاوه بر ولایت میدانوردک، در ولسوالیهای شیخعلی و غوربند ولایت پروان و ولسوالی شهرک و لایت غور نیز مردم شاهد برگزاری این جشن بودند. در شیخعلی باغداران سالانه بیش از 6000 تن سیب از باغات این ولسوالی برداشت میکنند. در ولایت پروان علاوهبر برنامههای فرهنگی مانند خواندن مقاله و شعر و مشاعره، ورزشهای رزمی و مسابقات ورزشی مانند والیبال و بزکشی و همچنین نمایشهای هنری مانند تآتر اجرا میشد.<ref>[https://youtu.be/NFgoLUPjsfo?si=m2qtL7dUJ69z9mVQ سامی، «جشن گل سیب در ولایت پروان»، صفحۀ تلویزیون بامیان در یوتیوب.]</ref> در ولسوالی شهرک ولایت غور برای نخستینبار در 2 اکتبر 2014م، جشن گل سیب با حضور باغداران، ولسوال (شهردار) شهرک و همکاری برنامۀ ثبات، برگزار شد. سیب ولایت غور که خیلی خوشمزه هم است، بهنام سیب کمنج یاد میشود. این نوع سیب در ولایات غربی افغانستان مشهور و نسبت به سیب دیگر شهرها گرانتر است.<ref>[https://jameghor.com/report_interview/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%DB%8C%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D9%88%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%B4%D9%87%D8%B1%DA%A9-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA/ پژواک، «نخستین جشن گل سیب در ولسوالی شهرک ولایت غور»، وبسایت جام غور.]</ref> | در سالهای اخیر علاوه بر ولایت میدانوردک، در ولسوالیهای شیخعلی و غوربند ولایت پروان و ولسوالی شهرک و لایت غور نیز مردم شاهد برگزاری این جشن بودند. در شیخعلی باغداران سالانه بیش از 6000 تن سیب از باغات این ولسوالی برداشت میکنند. در ولایت پروان علاوهبر برنامههای فرهنگی مانند خواندن مقاله و شعر و مشاعره، ورزشهای رزمی و مسابقات ورزشی مانند والیبال و بزکشی و همچنین نمایشهای هنری مانند تآتر اجرا میشد.<ref>[https://youtu.be/NFgoLUPjsfo?si=m2qtL7dUJ69z9mVQ سامی، «جشن گل سیب در ولایت پروان»، صفحۀ تلویزیون بامیان در یوتیوب.]</ref> در ولسوالی شهرک ولایت غور برای نخستینبار در 2 اکتبر 2014م، جشن گل سیب با حضور باغداران، ولسوال (شهردار) شهرک و همکاری برنامۀ ثبات، برگزار شد. سیب ولایت غور که خیلی خوشمزه هم است، بهنام سیب کمنج یاد میشود. این نوع سیب در ولایات غربی افغانستان مشهور و نسبت به سیب دیگر شهرها گرانتر است.<ref>[https://jameghor.com/report_interview/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%DB%8C%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D9%88%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%B4%D9%87%D8%B1%DA%A9-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA/ پژواک، «نخستین جشن گل سیب در ولسوالی شهرک ولایت غور»، وبسایت جام غور.]</ref> | ||
=== ۴. میله گل نارج === | ===۴. میله گل نارج=== | ||
میلۀ گل نارنج نخستینبار در 1340ش، در ولایت ننگرهار با برنامۀ مشاعره برگزار شد.<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=34532 «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> برخی منابع، سابقۀ مشاعره در جشن گل نارنج را تا 500 سال برآورد کردهاند.<ref>[https://youtu.be/ay2iOqfya_4?si=1cUdgPmhWlTJj7xm «صبح و زندگی- مهمان صدیق انصاری در رابطه با میلۀ گل نارنج»، از صفحۀ Ariana Television در یوتیوب.]</ref> میلۀ گل نارنج در فصل [[بهار]] از تاریخ 10 تا 30 حمل ([[فروردین]]) در هنگامۀ شکفتن درختان نارنج و در حالی که عطر آن تمام شهر را فرا میگیرد با حضور پر تعداد مردم برگزار میشود.<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=34532 «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | میلۀ گل نارنج نخستینبار در 1340ش، در ولایت ننگرهار با برنامۀ مشاعره برگزار شد.<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=34532 «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> برخی منابع، سابقۀ مشاعره در جشن گل نارنج را تا 500 سال برآورد کردهاند.<ref>[https://youtu.be/ay2iOqfya_4?si=1cUdgPmhWlTJj7xm «صبح و زندگی- مهمان صدیق انصاری در رابطه با میلۀ گل نارنج»، از صفحۀ Ariana Television در یوتیوب.]</ref> میلۀ گل نارنج در فصل [[بهار]] از تاریخ 10 تا 30 حمل ([[فروردین]]) در هنگامۀ شکفتن درختان نارنج و در حالی که عطر آن تمام شهر را فرا میگیرد با حضور پر تعداد مردم برگزار میشود.<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=34532 «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | ||
==== مکان برگزاری ==== | ====مکان برگزاری==== | ||
این جشن در هتلهای معروف شهر جلالآباد و یا در یکی از باغهای این شهر برپا میشود. کاخ شاهی،<ref>[https://tkg.af/2015/04/01/%D9%85%D9%8A%D9%84%D9%87-%D9%88-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF/ «میله و مشاعرۀ گل نارنج در شهر جلالآباد برگزار میشود»، وبسایت کلید.]</ref> هتل سپینغر و باغ تاریخی سراجالعماره از جملۀ مکانهای برگزاری میلۀ گل نارنج است.<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=34532 «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | این جشن در هتلهای معروف شهر جلالآباد و یا در یکی از باغهای این شهر برپا میشود. کاخ شاهی،<ref>[https://tkg.af/2015/04/01/%D9%85%D9%8A%D9%84%D9%87-%D9%88-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF/ «میله و مشاعرۀ گل نارنج در شهر جلالآباد برگزار میشود»، وبسایت کلید.]</ref> هتل سپینغر و باغ تاریخی سراجالعماره از جملۀ مکانهای برگزاری میلۀ گل نارنج است.<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=34532 «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | ||
==== تنوع شرکتکنندگان ==== | ====تنوع شرکتکنندگان==== | ||
در این آیین فرهنگی، اقشار مختلف مردم شرکت میکنند؛ برای مثال در 1391ش، صدها تن از مقامات حکومتی و نیز شرکتکنندگانی از شهرهای کابل، پکتیا، پکتیکا، خوست، کنر، لغمان و عدهای از فرهنگیان پیشاور پاکستان در میلۀ گل نارنج شرکت کردند.<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=34532 «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | در این آیین فرهنگی، اقشار مختلف مردم شرکت میکنند؛ برای مثال در 1391ش، صدها تن از مقامات حکومتی و نیز شرکتکنندگانی از شهرهای کابل، پکتیا، پکتیکا، خوست، کنر، لغمان و عدهای از فرهنگیان پیشاور پاکستان در میلۀ گل نارنج شرکت کردند.<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=34532 «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | ||
==== برنامههای متنوع ==== | ====برنامههای متنوع==== | ||
مراسم با سخنرانی مقامات حکومتی در مورد تاریخچۀ این جشن و اهمیت آن در رشد و توسعۀ فرهنگی شروع میشود. شعرخوانی و مشاعره بین شرکتکنندگان بیشترین زمان را در این جشن به خود اختصاص میدهد<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=34532 «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> و قبل از حاکمیت طالبان، موسیقی، آوازخوانی، اجرای تئاتر، اتن (نوعی رقص محلی) و پایکوبی نیز در این مراسم رواج داشت.<ref>[https://tolonews.com/fa/afghanistan/%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%80-%DA%AF%D9%84-%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87%D8%A7%D8%B1 «برگزاری میلۀ گل ناریج در ننگرهار»، وبسایت طلوعنیوز.]</ref> | مراسم با سخنرانی مقامات حکومتی در مورد تاریخچۀ این جشن و اهمیت آن در رشد و توسعۀ فرهنگی شروع میشود. شعرخوانی و مشاعره بین شرکتکنندگان بیشترین زمان را در این جشن به خود اختصاص میدهد<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=34532 «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> و قبل از حاکمیت طالبان، موسیقی، آوازخوانی، اجرای تئاتر، اتن (نوعی رقص محلی) و پایکوبی نیز در این مراسم رواج داشت.<ref>[https://tolonews.com/fa/afghanistan/%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%80-%DA%AF%D9%84-%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87%D8%A7%D8%B1 «برگزاری میلۀ گل ناریج در ننگرهار»، وبسایت طلوعنیوز.]</ref> | ||
==== نقش نهادهای فرهنگی و ادبی ==== | ====نقش نهادهای فرهنگی و ادبی==== | ||
برگزاری برنامۀ جشن بهعهدۀ وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان بوده و پذیرایی مهمانانی که از شهرها و حتی از کشور پاکستان دعوت میشوند مربوط این وزارت خانه است که اجرای آن را اهالی فرهنگ و ادب عهدهدار میشوند و همچنین تعدادی از مردم بهخصوص جوانان بهدلیل علاقهای که به این مراسم دارند بهصورت داوطلبانه در برپایی این جشن سهم میگیرند.<ref>[https://youtu.be/ay2iOqfya_4?si=1cUdgPmhWlTJj7xm «صبح و زندگی- مهمان صدیق انصاری در رابطه با میلۀ گل نارنج»، از صفحۀ Ariana Television در یوتیوب.]</ref> مسئولان برگزاری، از مدتها قبل با اعلام رسمی برای ارسال شعر در این جشن فراخوان میدهند.<ref>[https://parstoday.ir/dari/news/uncategorised-i206594-%D8%AC%D8%B4%D9%86_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%DA%AF%D9%84_%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AC_%D8%AF%D8%B1_%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%86%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9 «جشن سنتی گل نارنج در ولایت ننگرهار افغانستان به عنوان اعلام خبر آمدن بهار تلقی میشود»، وبسایت ParsToday.]</ref> | برگزاری برنامۀ جشن بهعهدۀ وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان بوده و پذیرایی مهمانانی که از شهرها و حتی از کشور پاکستان دعوت میشوند مربوط این وزارت خانه است که اجرای آن را اهالی فرهنگ و ادب عهدهدار میشوند و همچنین تعدادی از مردم بهخصوص جوانان بهدلیل علاقهای که به این مراسم دارند بهصورت داوطلبانه در برپایی این جشن سهم میگیرند.<ref>[https://youtu.be/ay2iOqfya_4?si=1cUdgPmhWlTJj7xm «صبح و زندگی- مهمان صدیق انصاری در رابطه با میلۀ گل نارنج»، از صفحۀ Ariana Television در یوتیوب.]</ref> مسئولان برگزاری، از مدتها قبل با اعلام رسمی برای ارسال شعر در این جشن فراخوان میدهند.<ref>[https://parstoday.ir/dari/news/uncategorised-i206594-%D8%AC%D8%B4%D9%86_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%DA%AF%D9%84_%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AC_%D8%AF%D8%B1_%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%86%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9 «جشن سنتی گل نارنج در ولایت ننگرهار افغانستان به عنوان اعلام خبر آمدن بهار تلقی میشود»، وبسایت ParsToday.]</ref> | ||
شاعران بهطور عام موضوعات دینی، اجتماعی و حماسی را در شعر خود میگنجانند و بیشتر اشعار آنها را طنز، مسائل انتقادی، عملکرد مسئولین، اختلاس، فساد اداری، دعوت ملت به بیداری، وحدت ملی و آبادانی کشور شامل میشود.<ref>[https://pajhwok.com/fa/2012/04/03/%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AC-%D8%AF%DA%86%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D9%89-%D9%86%D8%B8%D9%85%D9%89-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D9%8A%D8%AF/ «مشاعرۀ گل نارنج دچار بینظمی گردید»، وبسایت آژانس خبری پژواک.]</ref> همچنین دیگر موضوعات روز مانند صلح، رفتار عاری از خشونت، مبارزه با فساد، حمایت از اقشار ضعیف جامعه و در حکومت طالبان حمایت از تحصیل دختران محتوای این اشعار را تشکیل میدهد.<ref>[https://parstoday.ir/dari/news/uncategorised-i206594-%D8%AC%D8%B4%D9%86_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%DA%AF%D9%84_%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AC_%D8%AF%D8%B1_%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%86%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9 «جشن سنتی گل نارنج در ولایت ننگرهار افغانستان به عنوان اعلام خبر آمدن بهار تلقی میشود»، وبسایت ParsToday.]</ref>[[پرونده:میله_گل_نارنج_(جشن)_(3).jpg|بندانگشتی|بزم شعرخوانی گل نارنج در ننگرهار؛ فروردین ماه 1401ش]] | شاعران بهطور عام موضوعات دینی، اجتماعی و حماسی را در شعر خود میگنجانند و بیشتر اشعار آنها را طنز، مسائل انتقادی، عملکرد مسئولین، اختلاس، فساد اداری، دعوت ملت به بیداری، وحدت ملی و آبادانی کشور شامل میشود.<ref>[https://pajhwok.com/fa/2012/04/03/%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AC-%D8%AF%DA%86%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D9%89-%D9%86%D8%B8%D9%85%D9%89-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D9%8A%D8%AF/ «مشاعرۀ گل نارنج دچار بینظمی گردید»، وبسایت آژانس خبری پژواک.]</ref> همچنین دیگر موضوعات روز مانند صلح، رفتار عاری از خشونت، مبارزه با فساد، حمایت از اقشار ضعیف جامعه و در حکومت طالبان حمایت از تحصیل دختران محتوای این اشعار را تشکیل میدهد.<ref>[https://parstoday.ir/dari/news/uncategorised-i206594-%D8%AC%D8%B4%D9%86_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%DA%AF%D9%84_%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AC_%D8%AF%D8%B1_%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%86%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9 «جشن سنتی گل نارنج در ولایت ننگرهار افغانستان به عنوان اعلام خبر آمدن بهار تلقی میشود»، وبسایت ParsToday.]</ref>[[پرونده:میله_گل_نارنج_(جشن)_(3).jpg|بندانگشتی|بزم شعرخوانی گل نارنج در ننگرهار؛ فروردین ماه 1401ش]] | ||
=== ۵. میله گل سنجد === | ===۵. میله گل سنجد=== | ||
جشن گل سنجد نخستینبار در 1385ش، در ولایت لوگر برگزار شد<ref>[https://tolonews.com/fa/arts-culture/%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%DA%AF%D9%8F%D9%84-%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%84%D9%88%DA%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%AF حمید، «جشنوارۀ سنتی شعر گل سنجد در لوگر برگزار شد»، وبسایت طلوعنیوز.]</ref> و بعد از آن میلۀ گل سنجد همهساله از سوی فرهنگیان و ریاست اطلاعات و فرهنگ ولایت لوگر برپا میشود.<ref>[https://swn.af/holding-the-15th-traditional-flower-festival-in-logar/ «برگزاری پانزدهمین جشنوارۀ عنعنوی گل سنجد در لوگر»، وبسایت سلام وطندار.]</ref> میلۀ گل سنجد با سخنرانی مسئولین و مقامات حکومتی آغاز میشود و با اشعار شاعران و فرهنگیان ادامه مییابد.<ref>[https://8am.media/fa/sanjad-flower-poetry-festival-was-held-under-the-shadow-of-censorship/ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> پیش از حاکمیت طالبان، علاوه بر سخنرانیها، قرائت پیام رئیسجمهور به این مناسبت<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/%D8%AA%D8%AC%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1%D9%84%D9%88%DA%AF%D8%B1/ «تجلیل از میلۀ گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> و برنامههای سرگرمی و تفریحی نیز در این میله، جای داشت.<ref>[https://8am.media/fa/sanjad-flower-poetry-festival-was-held-under-the-shadow-of-censorship/ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> | جشن گل سنجد نخستینبار در 1385ش، در ولایت لوگر برگزار شد<ref>[https://tolonews.com/fa/arts-culture/%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%DA%AF%D9%8F%D9%84-%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%84%D9%88%DA%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%AF حمید، «جشنوارۀ سنتی شعر گل سنجد در لوگر برگزار شد»، وبسایت طلوعنیوز.]</ref> و بعد از آن میلۀ گل سنجد همهساله از سوی فرهنگیان و ریاست اطلاعات و فرهنگ ولایت لوگر برپا میشود.<ref>[https://swn.af/holding-the-15th-traditional-flower-festival-in-logar/ «برگزاری پانزدهمین جشنوارۀ عنعنوی گل سنجد در لوگر»، وبسایت سلام وطندار.]</ref> میلۀ گل سنجد با سخنرانی مسئولین و مقامات حکومتی آغاز میشود و با اشعار شاعران و فرهنگیان ادامه مییابد.<ref>[https://8am.media/fa/sanjad-flower-poetry-festival-was-held-under-the-shadow-of-censorship/ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> پیش از حاکمیت طالبان، علاوه بر سخنرانیها، قرائت پیام رئیسجمهور به این مناسبت<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/%D8%AA%D8%AC%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1%D9%84%D9%88%DA%AF%D8%B1/ «تجلیل از میلۀ گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> و برنامههای سرگرمی و تفریحی نیز در این میله، جای داشت.<ref>[https://8am.media/fa/sanjad-flower-poetry-festival-was-held-under-the-shadow-of-censorship/ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> | ||
==== مکان برگزاری جشن ==== | ====مکان برگزاری جشن==== | ||
شهرهای محمد آغه<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=10140 «برگزاری میلۀ گل سنجد در لوگر»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> و پُل علم در ولایت لوگر محل برگزاری میلۀ گل سنجد است.<ref>[https://8am.media/fa/sanjad-flower-poetry-festival-was-held-under-the-shadow-of-censorship/ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> | شهرهای محمد آغه<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=10140 «برگزاری میلۀ گل سنجد در لوگر»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> و پُل علم در ولایت لوگر محل برگزاری میلۀ گل سنجد است.<ref>[https://8am.media/fa/sanjad-flower-poetry-festival-was-held-under-the-shadow-of-censorship/ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> | ||
==== تنوع شرکتکنندگان ==== | ====تنوع شرکتکنندگان==== | ||
علاوهبر ساکنان ولایت لوگر، هنرمندان، فرهنگیان و شاعران از ولایات کنر، خوست، غزنی، میدانوردک، پکتیا، پکتیکا، ننگرهار و کابل، از مهمانان این جشن فرهنگی هستند.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/%D8%AA%D8%AC%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1%D9%84%D9%88%DA%AF%D8%B1/ «تجلیل از میلۀ گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> | علاوهبر ساکنان ولایت لوگر، هنرمندان، فرهنگیان و شاعران از ولایات کنر، خوست، غزنی، میدانوردک، پکتیا، پکتیکا، ننگرهار و کابل، از مهمانان این جشن فرهنگی هستند.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/%D8%AA%D8%AC%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1%D9%84%D9%88%DA%AF%D8%B1/ «تجلیل از میلۀ گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> | ||
| خط ۳۱۳: | خط ۳۱۱: | ||
ریاست اطلاعات و فرهنگ لوگر با همکاری برخی انجمنهای فرهنگی ادبی میزبانی میلۀ گل سنجد را به عهده دارند.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/%D8%A8%D8%B1%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%DB%80-%D8%B9%D9%86%D8%B9%D9%86%D9%87-%DB%8C%DB%8C-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1%D9%84%D9%88%DA%AF%D8%B1/ «برپایی مشاعرۀ عنعنهیی گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> | ریاست اطلاعات و فرهنگ لوگر با همکاری برخی انجمنهای فرهنگی ادبی میزبانی میلۀ گل سنجد را به عهده دارند.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/%D8%A8%D8%B1%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%DB%80-%D8%B9%D9%86%D8%B9%D9%86%D9%87-%DB%8C%DB%8C-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1%D9%84%D9%88%DA%AF%D8%B1/ «برپایی مشاعرۀ عنعنهیی گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> | ||
==== جشن گل سنجد در دورۀ حاکمیت طالبان ==== | ====جشن گل سنجد در دورۀ حاکمیت طالبان==== | ||
[[پرونده:میله_گل_سنجد_(2).jpg|بندانگشتی|شانزدهمین دور مشاعره عنعنوی گل سنجد در خردادماه 1401ش]] | [[پرونده:میله_گل_سنجد_(2).jpg|بندانگشتی|شانزدهمین دور مشاعره عنعنوی گل سنجد در خردادماه 1401ش]] | ||
این جشن در 2022م، با عنوان آزادی و استقلال، با موضوعات شعری مختلف مانند استقلال، تمجید از طالبان، پایان اشغال، حفظ ارزشهای دینی و فرهنگی، حجاب اسلامی و وحدت ملی برگزار شد.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/%D8%A8%D8%B1%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%DB%80-%D8%B9%D9%86%D8%B9%D9%86%D9%87-%DB%8C%DB%8C-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1%D9%84%D9%88%DA%AF%D8%B1/ «برپایی مشاعرۀ عنعنهیی گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> شاعران و نویسندگان در حاکمیت طالبان بهدلیل ترس از بازداشت، انتقاد از حکومت را کنار گذاشتند.<ref>[https://8am.media/fa/sanjad-flower-poetry-festival-was-held-under-the-shadow-of-censorship/ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> | این جشن در 2022م، با عنوان آزادی و استقلال، با موضوعات شعری مختلف مانند استقلال، تمجید از طالبان، پایان اشغال، حفظ ارزشهای دینی و فرهنگی، حجاب اسلامی و وحدت ملی برگزار شد.<ref>[https://www.bakhtarnews.af/dr/%D8%A8%D8%B1%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%DB%80-%D8%B9%D9%86%D8%B9%D9%86%D9%87-%DB%8C%DB%8C-%DA%AF%D9%84-%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1%D9%84%D9%88%DA%AF%D8%B1/ «برپایی مشاعرۀ عنعنهیی گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.]</ref> شاعران و نویسندگان در حاکمیت طالبان بهدلیل ترس از بازداشت، انتقاد از حکومت را کنار گذاشتند.<ref>[https://8am.media/fa/sanjad-flower-poetry-festival-was-held-under-the-shadow-of-censorship/ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref> | ||
== جشنوارههای فصلی و محلی == | ==جشنوارههای فصلی و محلی== | ||
=== ۱. میله توت === | ===۱. میله توت=== | ||
میلۀ توت در برخی شهرهای افغانستان بهویژه [[پنجشیر]] از قدمت تاریخی برخوردار است و همهساله در این ولایت برگزار میشود.<ref>[https://rta.af/fa/article518-2/ «جشنوارۀ فرهنگی میلۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت رادیو تلویزیون ملی افغانستان.]</ref>این جشن که مردم برای برپایی آن لحظهشماری میکنند،<ref>[https://fa2.ifilmtv.ir/Iran/Content/69099/%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87%20%D8%AA%D9%88%D8%AA%20%D8%AF%D8%B1%20%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%B4%DB%8C%D8%B1%20%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%20%D8%B4%D8%AF «جشنوارۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت آیفیلم 2.]</ref> در فصل تابستان بهویژه در روزهای آخر برداشت توت با مشارکت مسئولان، اهالی فرهنگ و ادب و اقشار مختلف مردم از ولایتهای افغانستان با سخنرانی مقامات حکومتی آغاز میشود و با شعر، آوازخوانی، موسیقی و صحبتهای تخصصی با موضوع باغداری و کشاورزی ادامه مییابد.<ref>[https://rta.af/fa/article518-2/ «جشنوارۀ فرهنگی میلۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت رادیو تلویزیون ملی افغانستان.]</ref> میلۀ توت بهطور معمول در ساعت 10 صبح تا عصر برگزار میشود<ref>[https://mandegardaily.com/?p=14270 «چهارمین جشنوارۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ ماندگار.]</ref> اما بعضی اوقات از عصر شروع میشود و تا چهار صبح ادامه دارد.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=54178 «توتخوری، جشن سنتی پنجشیر»، وبسایت اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | میلۀ توت در برخی شهرهای افغانستان بهویژه [[پنجشیر]] از قدمت تاریخی برخوردار است و همهساله در این ولایت برگزار میشود.<ref>[https://rta.af/fa/article518-2/ «جشنوارۀ فرهنگی میلۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت رادیو تلویزیون ملی افغانستان.]</ref>این جشن که مردم برای برپایی آن لحظهشماری میکنند،<ref>[https://fa2.ifilmtv.ir/Iran/Content/69099/%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87%20%D8%AA%D9%88%D8%AA%20%D8%AF%D8%B1%20%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%B4%DB%8C%D8%B1%20%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%20%D8%B4%D8%AF «جشنوارۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت آیفیلم 2.]</ref> در فصل تابستان بهویژه در روزهای آخر برداشت توت با مشارکت مسئولان، اهالی فرهنگ و ادب و اقشار مختلف مردم از ولایتهای افغانستان با سخنرانی مقامات حکومتی آغاز میشود و با شعر، آوازخوانی، موسیقی و صحبتهای تخصصی با موضوع باغداری و کشاورزی ادامه مییابد.<ref>[https://rta.af/fa/article518-2/ «جشنوارۀ فرهنگی میلۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت رادیو تلویزیون ملی افغانستان.]</ref> میلۀ توت بهطور معمول در ساعت 10 صبح تا عصر برگزار میشود<ref>[https://mandegardaily.com/?p=14270 «چهارمین جشنوارۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ ماندگار.]</ref> اما بعضی اوقات از عصر شروع میشود و تا چهار صبح ادامه دارد.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=54178 «توتخوری، جشن سنتی پنجشیر»، وبسایت اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | ||
==== آداب پذیرایی ==== | ====آداب پذیرایی==== | ||
[[پرونده:میله_توت_(جشن)_(6).jpg|جایگزین=خوردن توت به همراه دوغ|بندانگشتی|خوردن توت به همراه دوغ]] | [[پرونده:میله_توت_(جشن)_(6).jpg|جایگزین=خوردن توت به همراه دوغ|بندانگشتی|خوردن توت به همراه دوغ]] | ||
میزبانان با آمادگی قبلی با انواع توت، [[دوغ]] و دوغبادرنگ ([[آبدوغخیار]]) همراه غذا، به پذیرایی از مهمانان اقدام میکنند و طبق رسوم مناطق شمالی همراه صرف توت باید دوغ هم باشد، آنهم دوغ با ترکیبات و طعمهای مختلف مانند دوغ با طعم [[سیر]]، دوغ با طعم پودِینَه (پونۀ کوهی) و دوغ با مُرچ (فلفل)، دوغ چکهای (چکیدهای) و دوغ ماستی.<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwj-mcfdyNKEAxW6VkEAHaJjAXY4UBC3AnoECAQQAg&url=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DexlmBj3IPAQ&usg=AOvVaw0Q1Xm7qXtQprhznJ4vsQ0u&opi=89978449 «دهمین جشنوارۀ میلۀ توت پنجشیر، اولین میلۀ توت پنجشیر تحت حاکمیت طالبان»، صحفۀ کابل غژ در یوتیوب.]</ref> | میزبانان با آمادگی قبلی با انواع توت، [[دوغ]] و دوغبادرنگ ([[آبدوغخیار]]) همراه غذا، به پذیرایی از مهمانان اقدام میکنند و طبق رسوم مناطق شمالی همراه صرف توت باید دوغ هم باشد، آنهم دوغ با ترکیبات و طعمهای مختلف مانند دوغ با طعم [[سیر]]، دوغ با طعم پودِینَه (پونۀ کوهی) و دوغ با مُرچ (فلفل)، دوغ چکهای (چکیدهای) و دوغ ماستی.<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwj-mcfdyNKEAxW6VkEAHaJjAXY4UBC3AnoECAQQAg&url=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DexlmBj3IPAQ&usg=AOvVaw0Q1Xm7qXtQprhznJ4vsQ0u&opi=89978449 «دهمین جشنوارۀ میلۀ توت پنجشیر، اولین میلۀ توت پنجشیر تحت حاکمیت طالبان»، صحفۀ کابل غژ در یوتیوب.]</ref> | ||
==== میلۀ توت در حاکمیت طالبان ==== | ====میلۀ توت در حاکمیت طالبان==== | ||
بر خلاف دوران پیش از طالبان که حضور زنان در این جشن پررنگ بود،<ref>[https://www.ecieco.org/fa/news/2235/%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D8%B4%D8%AA%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AA%D9%88%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%B4%DB «برگزاری هشتمین جشنوارۀ فرهنگی توت در پنجشیر»، وبسایت موسسۀ فرهنگی اکو.]</ref> در سال 1402ش، میلۀ توت با حضور مقامات طالبان، بدون مشارکت زنان و بدون آوازخوانی و نواختن موسیقی در پنجشیر برگزار شد.<ref>[https://rta.af/fa/article518-2/ «جشنوارۀ فرهنگی میلۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت رادیو تلویزیون ملی افغانستان.]</ref> | بر خلاف دوران پیش از طالبان که حضور زنان در این جشن پررنگ بود،<ref>[https://www.ecieco.org/fa/news/2235/%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D8%B4%D8%AA%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AA%D9%88%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%B4%DB «برگزاری هشتمین جشنوارۀ فرهنگی توت در پنجشیر»، وبسایت موسسۀ فرهنگی اکو.]</ref> در سال 1402ش، میلۀ توت با حضور مقامات طالبان، بدون مشارکت زنان و بدون آوازخوانی و نواختن موسیقی در پنجشیر برگزار شد.<ref>[https://rta.af/fa/article518-2/ «جشنوارۀ فرهنگی میلۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت رادیو تلویزیون ملی افغانستان.]</ref> | ||
==== مکان برگزاری ==== | ====مکان برگزاری==== | ||
مسئولان برگزاری این مراسم تلاش میکنند جشن را در مکانهای سرباز و سرسبز برپا کنند. در برخی سالها محل مناسب برای شرکتکنندگان جشن، در فضای باز کنار رود پرآب پنجشیر در نظر گرفته میشود که برای مردم خیلی خوشحال کننده و رضایتبخش است<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwj-mcfdyNKEAxW6VkEAHaJjAXY4UBC3AnoECAQQAg&url=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DexlmBj3IPAQ&usg=AOvVaw0Q1Xm7qXtQprhznJ4vsQ0u&opi=89978449 «دهمین جشنوارۀ میلۀ توت پنجشیر، اولین میلۀ توت پنجشیر تحت حاکمیت طالبان»، صحفۀ کابل غژ در یوتیوب.]</ref> و جوانان هم گاهی در کنار چشمهها این جشن را برگزار میکنند.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=54178 «توتخوری، جشن سنتی پنجشیر»، وبسایت اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | مسئولان برگزاری این مراسم تلاش میکنند جشن را در مکانهای سرباز و سرسبز برپا کنند. در برخی سالها محل مناسب برای شرکتکنندگان جشن، در فضای باز کنار رود پرآب پنجشیر در نظر گرفته میشود که برای مردم خیلی خوشحال کننده و رضایتبخش است<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwj-mcfdyNKEAxW6VkEAHaJjAXY4UBC3AnoECAQQAg&url=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DexlmBj3IPAQ&usg=AOvVaw0Q1Xm7qXtQprhznJ4vsQ0u&opi=89978449 «دهمین جشنوارۀ میلۀ توت پنجشیر، اولین میلۀ توت پنجشیر تحت حاکمیت طالبان»، صحفۀ کابل غژ در یوتیوب.]</ref> و جوانان هم گاهی در کنار چشمهها این جشن را برگزار میکنند.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=54178 «توتخوری، جشن سنتی پنجشیر»، وبسایت اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | ||
=== '''<big>۲. میله شاطرها</big>''' === | ==='''<big>۲. میله شاطرها</big>'''=== | ||
در ادوار گذشته افغانستان، پیش از رواج وسایط نقلیه مدرن، اسب بهعنوان وسیله اصلی حمل و نقل شخصیتهای بلندپایه، علمای دینی، مقامات دولتی و تجار ثروتمند مورد استفاده قرار میگرفت. این حیوان نقش محوری در جابجایی روزمره داشت و نمادی از منزلت اجتماعی محسوب میشد. همراه هر اسب، فردی به نام «شاطر» حضور داشت که مسئولیت هدایت و حراست از صاحباسب را بر عهده میگرفت. | در ادوار گذشته افغانستان، پیش از رواج وسایط نقلیه مدرن، اسب بهعنوان وسیله اصلی حمل و نقل شخصیتهای بلندپایه، علمای دینی، مقامات دولتی و تجار ثروتمند مورد استفاده قرار میگرفت. این حیوان نقش محوری در جابجایی روزمره داشت و نمادی از منزلت اجتماعی محسوب میشد. همراه هر اسب، فردی به نام «شاطر» حضور داشت که مسئولیت هدایت و حراست از صاحباسب را بر عهده میگرفت. | ||
| خط ۳۴۱: | خط ۳۳۹: | ||
مراسم ویژهای تحت عنوان «میله شاطرها» یا «آش پیر» سالی دو بار در شهر هرات برگزار میگردید. این آیین که در نوروز و ابتدای ماه میزان برپا میشد، محل تجمع اقشار مختلف جامعه از جمله درویشان، پهلوانان، هنرمندان و عموم مردم بود. در این مراسم، دیگهای بزرگ غذا به نیت خیرات طبخ میشد و برنامههای متنوعی از جمله نوازندگی، آوازخوانی و نمایشهای محلی اجرا میگردید. این گردهمایی نه تنها جنبه تفریحی داشت، بلکه بهعنوان محفلی برای تبادل فرهنگی و تقویت همبستگی اجتماعی عمل میکرد.<ref>عابدوف، داداجان، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، کابل، ۱۳۹۳ش، ص۷۳-۷۸.</ref> | مراسم ویژهای تحت عنوان «میله شاطرها» یا «آش پیر» سالی دو بار در شهر هرات برگزار میگردید. این آیین که در نوروز و ابتدای ماه میزان برپا میشد، محل تجمع اقشار مختلف جامعه از جمله درویشان، پهلوانان، هنرمندان و عموم مردم بود. در این مراسم، دیگهای بزرگ غذا به نیت خیرات طبخ میشد و برنامههای متنوعی از جمله نوازندگی، آوازخوانی و نمایشهای محلی اجرا میگردید. این گردهمایی نه تنها جنبه تفریحی داشت، بلکه بهعنوان محفلی برای تبادل فرهنگی و تقویت همبستگی اجتماعی عمل میکرد.<ref>عابدوف، داداجان، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، کابل، ۱۳۹۳ش، ص۷۳-۷۸.</ref> | ||
==== میلۀ شاطرها در کابل ==== | ====میلۀ شاطرها در کابل==== | ||
این جشن در چهارباغ و باغ عمومی، نزدیک پل «یکپیسهگی» برگزار میشد. شاطرها، دُهُل بزرگی بهنام دُهُلِ قنبر را با خود حمل کرده و حلقهوار به پایکوبی میپرداختند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/936488/%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85-%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D8%BA-%D9%84%D8%B7%DB%8C%D9%81-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%AC%D8%A8%D9%87-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D8%BA%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AC%D9%87-%D8%B5%D9%81%D8%A7-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%AF%D9%88%D8%A8%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%B4%D8%A7%D8%B7%D8%B1%D9%87%D8%A7 سراج حکم درجه اول، «میلههای قدیم کابل»، 1359ش، ص62-63.]</ref> این میله در مناطق مختلف کابل مانند باغوانکوچه، باغ علیمردانخان، مرادخانی، چنداول، سهدکان، نوابباغ، عَلَمگنج، درختشنگ، گوشهخرابات، بابای خودی، چارچته، ریکاخانه، کوچة علیرضاخان، کوچة بارانه، دهافغانان و اندرابی برگزار میشده است. هنگام برپایی جشن نیز همة افراد، شامل پیر و جوان و زن و مرد در آن شرکت میکردند.<ref>عاصف و تامق، فرهنگ، 1390ش، ص12.</ref> | این جشن در چهارباغ و باغ عمومی، نزدیک پل «یکپیسهگی» برگزار میشد. شاطرها، دُهُل بزرگی بهنام دُهُلِ قنبر را با خود حمل کرده و حلقهوار به پایکوبی میپرداختند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/936488/%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85-%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D8%BA-%D9%84%D8%B7%DB%8C%D9%81-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%AC%D8%A8%D9%87-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D8%BA%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AC%D9%87-%D8%B5%D9%81%D8%A7-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%AF%D9%88%D8%A8%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%B4%D8%A7%D8%B7%D8%B1%D9%87%D8%A7 سراج حکم درجه اول، «میلههای قدیم کابل»، 1359ش، ص62-63.]</ref> این میله در مناطق مختلف کابل مانند باغوانکوچه، باغ علیمردانخان، مرادخانی، چنداول، سهدکان، نوابباغ، عَلَمگنج، درختشنگ، گوشهخرابات، بابای خودی، چارچته، ریکاخانه، کوچة علیرضاخان، کوچة بارانه، دهافغانان و اندرابی برگزار میشده است. هنگام برپایی جشن نیز همة افراد، شامل پیر و جوان و زن و مرد در آن شرکت میکردند.<ref>عاصف و تامق، فرهنگ، 1390ش، ص12.</ref> | ||
==== میلۀ شاطرها در هرات ==== | ====میلۀ شاطرها در هرات==== | ||
این مراسم در هرات در اول ماه میزان (مهر) و در روز اول سال نو خورشیدی (نوروز)، در سهنقطه برگزار میشد: 1. در قریة قپتیچک نزدیک پایحصار؛ 2. شرق ارگ یا قلعة ملک اختیار در باغچة خوشمنهان معروف به حوض هزارهها و 3. در قریة وحید در باغچة میرصالح ملا.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/936689/%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%B4%D8%A7%D8%B7%D8%B1%D9%87%D8%A7 هریوال، «میله شاطرها»، 1361ش، ص64.]</ref> اقشار مختلف مردم مانند درویشان، قلندران، عیاران، کاکهها، آوازخوانان، نوازندگان، کشتیگیران، پهلوانان، ملنگان و مردمان عادی، در این مراسم شرکت میکردند. دیگهای بزرگ [[حلوا]]، [[برنج]]، شُله و دلده را بهنام «آش پیر» پخته و بین عموم مردم تقسیم میکردند. هزینة این غذاها بهعهدة خود شاطرها و دیگر افراد از جمله کسبه بوده است.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص75.</ref> | این مراسم در هرات در اول ماه میزان (مهر) و در روز اول سال نو خورشیدی (نوروز)، در سهنقطه برگزار میشد: 1. در قریة قپتیچک نزدیک پایحصار؛ 2. شرق ارگ یا قلعة ملک اختیار در باغچة خوشمنهان معروف به حوض هزارهها و 3. در قریة وحید در باغچة میرصالح ملا.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/936689/%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%B4%D8%A7%D8%B7%D8%B1%D9%87%D8%A7 هریوال، «میله شاطرها»، 1361ش، ص64.]</ref> اقشار مختلف مردم مانند درویشان، قلندران، عیاران، کاکهها، آوازخوانان، نوازندگان، کشتیگیران، پهلوانان، ملنگان و مردمان عادی، در این مراسم شرکت میکردند. دیگهای بزرگ [[حلوا]]، [[برنج]]، شُله و دلده را بهنام «آش پیر» پخته و بین عموم مردم تقسیم میکردند. هزینة این غذاها بهعهدة خود شاطرها و دیگر افراد از جمله کسبه بوده است.<ref>عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص75.</ref> | ||
==== سرگرمیهای مهم در چشنواره شاطرها ==== | ====سرگرمیهای مهم در چشنواره شاطرها==== | ||
تخممرغجنگی، بازی شاه و وزیرک، زورآزمایی و دویدن، همراه با اجرای نقارهچیان، دوتارنوازان و صحنهگردانان، از برنامههای مفرح این مراسم بوده است. سماورهای بزرگ برنزی و مسی برای تهیه [[چای]] و نیز ظروف مملو از انواع میوهها نیز در این مراسم دیده میشد.<ref>عاصف و تامق، فرهنگ، 1390ش، ص12.</ref> | تخممرغجنگی، بازی شاه و وزیرک، زورآزمایی و دویدن، همراه با اجرای نقارهچیان، دوتارنوازان و صحنهگردانان، از برنامههای مفرح این مراسم بوده است. سماورهای بزرگ برنزی و مسی برای تهیه [[چای]] و نیز ظروف مملو از انواع میوهها نیز در این مراسم دیده میشد.<ref>عاصف و تامق، فرهنگ، 1390ش، ص12.</ref> | ||
نسخهٔ ۶ مرداد ۱۴۰۴، ساعت ۲۲:۱۸
جشنوارههای محلی افغانستان؛ مجموعهای از آیینها و مراسمهای جمعی در افغانستان.
جشنوارههای محلی افغانستان، به عنوان بخشی از میراث فرهنگی غنی این کشور، بازتابی از تنوع قومی، آداب و رسوم، و باورهای مذهبی و ملی هستند. این آیینها که در نقاط مختلف افغانستان برگزار میشوند، اغلب با تغییر فصلها، مناسبتهای مذهبی و رویدادهای تاریخی پیوند خوردهاند. از جمله مشهورترین این جشنها میتوان به میلۀ سخی (برافراشتن عَلَم امام علی در نوروز)، میلۀ گل سرخ (جشن بهاری در مزار شریف)، میلۀ دهقان (آغاز فصل کشاورزی)، میلۀ گل ارغوان (نماد بهار در کابل و پروان)، و میلۀ سمنک(آیین زنانه پخت حلوا در آستانۀ نوروز) اشاره کرد.
این جشنوارهها علاوهبر جنبههای شادیآفرین و سرگرمکننده، کارکردهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مهمی دارند، از جمله تقویت همبستگی ملی، ترویج گردشگری، حمایت از تولیدات محلی، و انتقال ارزشهای فرهنگی به نسلهای بعدی. برخی از این مراسم، مانند میلۀ نهالشانی و میلۀ گل کچالو، بر اهمیت محیط زیست و کشاورزی تأکید دارند، در حالی که جشنهایی مانند میلۀ توت و میلۀ گل نارنج، فرصتی برای نمایش محصولات بومی و هنرهای محلی فراهم میکنند.
با وجود چالشهایی مانند ناامنی و تغییرات سیاسی، این آیینها همچنان بهعنوان بخشی زنده از هویت فرهنگی افغانستان پابرجا مانده است و نقش مهمی در حفظ سنتها و تقویت روحیۀ جمعی مردم این سرزمین دارد.
مفهومشناسی جشنوارههای محلی افغانستان
جشنوارههای محلی افغانستان به عنوان مجموعهای از آیینها و مراسم جمعی تعریف میشوند که ریشه در فرهنگ، تاریخ و باورهای مذهبی-اجتماعی این سرزمین دارند. این جشنوارهها که تحت عنوان عام «میله» شناخته میشوند، تلفیقی از عناصر نمادین، آیینی و کاربردی هستند که در چارچوب تقویم زراعی، مناسبتهای مذهبی و تغییرات فصلی سازماندهی میشوند. ماهیت این جشنوارهها چندبعدی بوده و کارکردهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و مذهبی را به صورت توأمان داراست.[۱]
در سطح ساختاری، این رویدادها بهطور معمول شامل تشریفات خاص، مراسم نمادین (مانند برافراشتن علم در میلۀ سخی)، فعالیتهای جمعی (نظیر نهالکاری و کشاورزی دستهجمعی) و برنامههای هنری-تفریحی میشوند. از منظر کارکردی، این جشنوارهها به عنوان مکانیسمهای انسجامبخش اجتماعی، حافظۀ جمعی و انتقال میراث فرهنگی عمل میکنند. ویژگی ممیزۀ آنها تلفیق عناصر بومی (مانند مسابقات بزکشی و غذاهای محلی) با مؤلفههای مذهبی (نظیر نذر و زیارت) بوده که بازتاب دهندۀ سبک زندگی ترکیبی جامعه افغانستان است. این جشنوارهها همچنین بهعنوان نظامی نمادین برای بازتولید هویت فرهنگی و تقویت پیوندهای اجتماعی در بافت جغرافیایی-قومی متنوع افغانستان عمل میکند.[۲]
اهمیت و کارکردهای مهم جشنوارههای محلی افغانستان
جشنوارههای فرهنگی در افغانستان بهعنوان نهادهای زنده و پویای اجتماعی، کارکردهای چندبعدی در عرصههای مختلف حیات جمعی ایفا میکند. از منظر اجتماعی، این رویدادها با ایجاد فضای تعامل و گفتوگوی بین نسلی و بین اقوام، به تقویت انسجام و همبستگی اجتماعی کمک شایانی میکند.[۳]در بُعد فرهنگی، جشنوارهها حاملان میراث ناملموس بوده و با انتقال دانش بومی، هنرهای سنتی و آداب اجتماعی، نقش محوری در حفظ هویت فرهنگی ایفا میکنند. از دیدگاه اقتصادی، این مراسم با جذب گردشگران داخلی و خارجی، رونق بازارهای محلی و معرفی محصولات بومی، به چرخۀ اقتصادی مناطق مختلف رونق میبخشند و در ایجاد اشتغال کمک میکند.[۴]
همچنین برگزاری جشنوارهها فرصتی برای احیای صنایع دستی و هنرهای سنتی فراهم میآورد که خود موجب اشتغالزایی و درآمدزایی برای هنرمندان و صنعتگران محلی میشود.[۵] در عرصه فرهنگی، این رویدادها با معرفی ظرفیتهای هنری و ادبی مناطق مختلف، به غنای گفتمان فرهنگی ملی کمک میکند و بهعنوان فضای امن برای بیان آداب و رسوم محلی، به کاهش تنشهای قومی و تقویت مدارای اجتماعی یاری میرسانند.[۶]
جشنوارههای فرهنگی با ایجاد فضای شاد و مفرح، به کاهش فشارهای روانی ناشی از سالها ناامنی و جنگ کمک کرده و سلامت روان جامعه را ارتقا میبخشند.[۷] از منظر توسعۀ پایدار، این رویدادها با ترویج فرهنگ محیطزیستی و احترام به طبیعت، به حفظ منابع طبیعی یاری میرسانند.[۸] در عرصۀ بینالمللی، جشنوارهها پنجرهای برای معرفی فرهنگ و سبک زندگی مردم افغانستان به جهانیان محسوب میشوند. از دیدگاه آموزشی، این مراسم با معرفی الگوهای مثبت فرهنگی و تاریخی، نقش مهمی در تربیت نسل جوان ایفا مینمایند. همچنین جشنوارههای فرهنگی بهعنوان پل ارتباطی بین گذشته و حال، آیندهای روشن برای حفظ و توسعه فرهنگ اصیل افغانستان ترسیم مینمایند.[۹]
انواع جشوارههای فرهنگی افغانستان
جشنوارههای محلی در افغانستان، تجلی گاه غنی فرهنگ و تمدن چند هزارساله این سرزمین هستند که ریشه در باورها، آداب و سنن اصیل مردمان آن دارند. این آیینهای کهن، همچون حلقهای ناگسستنی، گذشته را به حال پیوند زده و هویت فرهنگی جامعه را در گذر زمان حفظ کردهاند.
از دامنههای سرسبز شمال تا دشتهای جنوبی، هر منطقه با جشنوارههای منحصربهفرد خود، روایتی زنده از سبک زندگی، اعتقادات و هنرهای بومی را به نمایش میگذارد. این مراسم که اغلب با تغییر فصلها و مناسبتهای مذهبی همراه است، بازتابی از تنوع قومی و فرهنگی کشور و نمادی از وحدت ملی در عین تنوع فرهنگی و قومی به شمار میرود. جشنوارههای محلی افغانستان، امروزه به عنوان میراثی ارزشمند، پیامآور صلح، شادی و امید برای نسلهای حاضر و آینده هستند.[۱۰]
جشنوارههای مرتبط با نوروز و بهار
۱. میله سخی
میلۀ سخی که به آن جَهَندهبالا،[۱۱] جَندَه، عَلَم، جَدّه و ژَندۀ سخی هم میگویند،[۱۲] در روز اول سال نو خورشیدی، با حضور پرشور مردم، مقامات و مهمانان خارجی در مزار شریف و کابل، آغاز میشود. مردم معتقدند نوروز با روز جانشینی حضرت علی مصادف بوده، بههمین دلیل، بهنشانۀ ارادت به آن امام، هر سال، پرچمی منسوب به آن حضرت را بر میافرازند.
این مراسم از تاریخچهای طولانی برخوردار است. در عهد سلطانسنجر سلجوقی (530ق)، قبری منسوب به حضرت علی در قریۀ خواجه خیران، از قریههای اطراف شهر تاریخی بلخ، کشف میشود.[۱۳] سلطانسنجر بنایی روی آن مرقد میسازد که با حملۀ مغول ویران شده،[۱۴] اما پس از مدتی دوباره بازسازی میشود.[۱۵] همچنین، نائب محمد علم خان در سال 1288ش، چوبی محکم و صاف را از جنگلهای ماوراءالنهر بهعنوان علم مولاعلی در روضۀ شریف برافراشت که هنوز هم مورد استفاده است.[۱۶]
شیوۀ برگزاری مراسم
الف) میلۀ سخی در مزارشریف
میلۀ سخی، باشکوهترین مراسم سال نو در افغانستان است که با تشریفات خاصی انجام میشود.[۱۷] چند روز پیش از نوروز، با مشارکت مقامات، روحانیون، تجار و اصناف مختلف بازار، کمیتهای برای مراسم، تشکیل میشود.[۱۸] رستههای زرگران، نقرهکاران، مسگران و بزازان، هرکدام در نوسازی و تزیین در و دیوار روضۀ شریف و عَلَم شاه اولیا، سهیم میشوند.[۱۹] همچنین، قبل از فرارسیدن سال نو، مردم از شهرهای مختلف با خواندن شعر معروف «بیا بریم به مزار ملا ممد جان»، راهی مزارشریف میشوند تا خود را به مراسم جهندهبالا و میلۀ گل سرخ برسانند.[۲۰] صبح روز اول حَمَل (فروردین)، مردمی که از اقصی نقاط کشور و کشورهای همسایه،[۲۱] حتی کشورهای اروپایی،[۲۲] در مزارشریف جمع شدهاند، برای برپایی مراسم جهندۀ سخی، در روضۀ شریف گردهم میآیند. آنها تا چهل روز در هتلهای نزدیک روضۀ شریف، مکاتب و مساجد ساکن میشوند.[۲۳] در این ایام، مزارشریف بیشترین جمعیت زائر در داخل و بیرون روضه را دارد.[۲۴]
برپایی جهندۀ سخی
برافراشتن علم با سخنرانی مقامات حاضر در مراسم، شلیک 21 گلولۀ توپ و به پرواز در آمدن خیل عظیمی از کبوتران سفید،[۲۵] در میان هلهله و فریاد مردم آغاز میشود.[۲۶] لحظۀ برافراشتهشدن علم، با دعا و خواستن حاجات از صاحب علم همراه است.[۲۷] آنها باور دارند اگر جهنده به آسانی برافراشته شد، سالی نیک و پربار را پیش رو دارند، اما اگر به سختی در جای خودش نصب شود، سال خوبی پیش روی آنها نخواهد بود.[۲۸] مکانی که علم سخی در آن برافراشته میشود، بهسمت قبلۀ روضۀ شریف است[۲۹] که بر سر در آن شعری از عبدالرحمن جامی حک شده است:[۳۰]الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیقدر این مراسم مردم سعی میکنند پارچههایی را به علم ببندند. سپس تکههایی از پارچۀ علم دستدوزی شدۀ سبزرنگ را که روپوش آن است، بهعنوان تبرک بردارند.[۳۱] علم مولاعلی چهل روز برافراشته است.[۳۲] روز چهلم، عَلَم را طی مراسم خاصی پایین میآورند.[۳۳]
نذر در میلۀ سخی
مردم در شب و روز نوروز، نذورات نقدی خود را به صندوق روضۀ شریف برده و در طول چهل روز به ادای نذر و خیرات اقدام میکنند.[۳۴]
شفای بیماران
مردم معتقدند شاه اولیا، بیماران را شفا میدهد. آنها به امید شفا، بیماران خود را از سراسر کشور، حتی برخی افراد در کشورهای همسایه به روضۀ سخی میآورند.[۳۵] برخی گزارشها از شفا یافتن بیماران در طول این مراسم شنیده شده است.[۳۶]
ب) میلۀ سخی در کابل
میلۀ سخی در غرب دامنۀ کوه آسمایی (کوه تلویزیون)،[۳۷] در کابل، برگزار میشود. مردم معتقدند آنجا قدمگاه حضرت علی است.[۳۸]
شب میلۀ سخی
در کابل همانند مزارشریف، مردم شب سال نو را با دعا و خواندن اشعار منقبت (مدح) در وصف حضرت علی به پایان میرسانند.[۳۹]
برافراشتن علم در زیارتگاه سخی کابل
صبح روز اول سال، مقامات و همۀ اقشار مردم، در زیارتگاه سخی، گردهم میآیند.[۴۰] مراسم، با سخنرانی مقامات و روحانیون آغاز میشود. پس از آن، علما، پهلوانان و افراد موجه، عَلَم تزیینشده با پارچۀ سبز ابریشمی بهنام جهندۀ سخی را در میان هلهله و هیجان مردم و با ذکر یاعلی، بلند میکنند.[۴۱] زائران، پارچههای ابریشمی گرانقیمتی را به نشانۀ تبرک و خواستن حوائج به عَلَم میبندند. سپس جندۀ مولا را بهعنوان تبرک لمس کرده، میبوسند و حوائج خود را از حضرت علی میخواهند. آنها به این مناسبت، اشعاری را زمزمه میکنند:[۴۲]الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیقو یاالگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیقعلم سخی در کابل نیز تا چهلروز برافراشته میماند. در این مدت مردم به زیارت و نیایش میپردازند.[۴۳] روز چهلم طی مراسمی در حضور تعدادی از مردم با سخنرانی و دعا، علم را پایین میآورند.[۴۴]
۲. میله گل سرخ
میله گل سرخ به بلخ باستان و هزاران سال قبل بر میگردد.[۴۵] بر اساس منابع تاریخی در افغانستان، مردم، این جشن را هزاران سال پیش در عصر آریاییها تا خراسان اسلامی و سامانیان برگزار میکردند.[۴۶] با ظهور اسلام در افغانستان، این جشن رنگوبوی اسلامی به خود گرفته است.[۴۷]
هرچند در اوائل خلافت اسلامی از میلۀ گل سرخ استقبال زیادی نشد اما با قیام ابومسلم خراسانی و نفوذ برمکیان در دستگاه خلافت، همچنین روی کار آمدن سلسلۀ طاهریان و صفاریان این جشن، رونق دوباره گرفته و در عهد تیموریان با کشف مزار منسوب به امام علی به شکوه این مراسم افزوده شد.[۴۸] در ایام سال نو خورشیدی، در شهر مزارشریف، تمامی نقاط شهر، دشت و دمن، حتی بالای دیوارها[۴۹] و پشتبام خانههای کاهگلی، سرشار از گلهای سرخ میشود.[۵۰]
بوی این گلها، تمام فضای شهر را معطر میکند.[۵۱] مردم از دیرباز جشن گل سرخ را با شرکت در مراسم جهندهبالا، آغاز کرده و پس از آن برای تفریح و دیدن مسابقۀ هیجانانگیز «بُزکشی» به «دشت شادیان» و تپههای مملو از گلهای سرخ، میروند. این تفریحات تا چهل روز ادامه پیدا میکند.[۵۲]
برنامههای جشن گل سرخ
آمادگی
قبل از فرا رسیدن میلۀ گل سرخ، مردم با تمیز کردن خانهها، کوچهها و آذین شهر و خیابانها برای برگزاری این جشن آماده میشوند.[۵۳] هر سال در نوروز، مردمان زیادی از شهرهای مختلف، کشورهای همسایه و حتی از کشورهای اروپایی آمده و برای شرکت در میلۀ گل سرخ در مزارشریف اقامت میگزینند.[۵۴]
جهندهبالا
شاهبیت میلۀ گل سرخ، مراسم برافراشتن «درفش کاویانی» مشهور به «جهندهبالا» یا «علم مولا علی» در «روضۀ شریف» است که در نخستین صبح سال نو با آداب خاصی انجام میشود. هزاران نفر، با شور، هیجان، صلوات و دعا این مراسم را از نزدیک مشاهده میکنند.[۵۵]
سرگرمیها
مردم پس از شرکت در مراسم جهندهبالا به سرگرمیهایی مانند مرغجنگی، بُودَنَه (بلدرچین) جنگی، قوچجنگی، تخممرغجنگی و شعبدهبازی، میپردازند.[۵۶] در سالهای اخیر علاوه بر بازی و تفریحهای سنتی، مسابقات متعدد ورزشی، نمایشگاه کتاب و صنایع دستی زنان نیز برپا میشود.[۵۷] همچنین دولت افغانستان به بهانۀ میلۀ گل سرخ، همهساله بازسازیهایی در روضۀ شریف انجام میدهد.[۵۸]
بزکشی
بزکشی از مسابقات و بازیهای بسیار هیجانانگیز در افغانستان است. برای دیدن این مسابقه گردشگران زیادی از سراسر جهان به مزارشریف میآیند.[۵۹]
سبزهلگدکردن
در روز 13 حَمَل (فروردین) خانوادها به دشتها و تپهها بهخصوص به دشت شادیان میروند. در حالیکه زمین سرسبز و غرق لالههای سرخ است، روی فرش سبز طبیعت کنار شقایقهای سرخفام، مینشینند.[۶۰] آنها، همچنین، به سرگرمی و بازیهایی مانند چلیکدنده، گُدیپرانبازی (بادبادک)، ریسمانکشی، والیبال و فوتبال مشغول میشوند. دختران نیز به بازی مخصوص خود «قوقو برگ چنار» میپردازند. آنها، هنگام ظهر در مکانی که اطراق کردهاند سفره گسترانده و غذای مخصوصی را که از قبل تهیه کردهاند، مانند دمپخت و کیچری، صرف میکنند.[۶۱]
تفریح در دشت و دمن
در طول چهل روز تفریح مردم در دشتهای لالهگون مزارشریف، زمزمههای اشعار مرتبط با گلهای سرخ، روضۀ شاه مردان و شفابخشی شاه اولیا در میلۀ گل سرخ ادامه دارد؛ برای مثال، شعر معروف «بیا بریم به مزار مُلا مامد جان» با روح و جان مردم عجین شده و از هر کوی و برزن،[۶۲] به گوش میرسد:[۶۳]الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیقو یاالگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیقمردم پس از چهل روز تفریح در این مراسم، به شهرها و کشورهای خود بر میگردند.[۶۴]
۲. میله گل ارغوان (جشن)
میلۀ گل ارغوان، در تپههای دارای گلهای ارغوان با برنامههای شاد و متنوع برگزار میشود و نقشی مهم در شادیآفرینی، همبستگی اجتماعی و انتقال میراث فرهنگی به نسلهای آینده دارد. این جشن همراه با تفریحات سالم در فضاهای خوش آبوهوا و آمیختن تفریح با معنویت و آداب مذهبی مانند دادن نذر و زیارت مزار بزرگان دین و مذهب، نشاط روحی و سرزندگی را به ارمغان میآورد.
درخت ارغوان
ارغوان، درختی سرخرنگ با شاخههای باریک و طبع سرد و خشک است. رنگ ارغوانی در گذشتۀ دور مورد توجه پادشاهان و اشراف بوده و آنها برای متمایزشدن از مردم عادی، لباسهای ارغوانی به تن میکردند.[۶۵] رویش گلهای صورتیرنگ این درخت، در نخستین روزهای بهار آغاز میشود و بهسرعت تمام شاخههای درخت حتی ساقۀ آن را غرق در گلهای قلبمانند میکند. گل ارغوان، نماد بهار، تازگی و رویش دوباره است[۶۶] و بدین جهت مردم افغانستان مراسم پرنشاطی را همراه خانواده و دوستان، هنگام شکفتن گل ارغوان در مکانهایی که این گل آنجا را آراسته و معطر کرده، برگزار میکنند.[۶۷]
تاریخچه
جشن گل ارغوان در منطقۀ خواجهصفا در کابل، سابقۀ بسیار طولانی دارد و پیشینۀ برگزاری آن را به دوران رستم و رودابه بازمیگردانند.[۶۸] همچنین این جشن در تپۀ گلغندی ولایت پروان نیز از سابقۀ صدها ساله برخوردار است.[۶۹] در دورۀ معاصر یک راه دسترسی آسانتر به امر حبیبالله خان در تپۀ گلغندی ایجاد شد و در 1324ش، از سوی شاروالی (شهرداری) دو کاریز در این محدوده حفر شد و شاعر پشتوزبان سیدبهاءالدین بهایی نام این تپه را تپۀ گلغندی گذاشت. همزمان قسمتی از این تپه هموار و بعدها از زیبایی خاصی برخوردار شد و در 1328ش، چهار تپۀ دیگر نیز هموار شد و در آنها درختان ناجو و گلهای مرسل کاشته شد. این تپههای ارغوانی امروزه به نماد اصلی این جشن ملی بدل شده است.[۷۰]
آداب و رسوم
مردم کابل در روزهای آغازین بهار، بهصورت گروههای دوستانه، همراه با چای، نان روغنی، قیماق (سرشیر) و پراته (نان یا غذای محلی)، به منطقۀ خواجهصفا رفته و زیر شکوفههای زیبای درختان ارغوان زیرانداز خود را میگسترانند و بهتفریح و گذراندن اوقات فراغت خود مشغول میشوند. از سرگرمیهای این روز مشاعره و آوازخوانی است که تا عصر ادامه پیدا میکند.[۷۱]
در ولایت بدخشان نیز جشن گل ارغوان همهساله از سوی فعالان اجتماعی و مدنی، شاعران و نویسندگان برگزار میشود. سرایش شعر، کوهنوردی و سنگبازی از سرگرمیهای این مراسم است. همچنین معرفی جاذبههای گردشگری و رونق این صنعت از دیگر اهداف برپایی این جشن بهشمار میرود.[۷۲] میلۀ گل ارغوان، اما در تپۀ گلغندی در شهر چاریکار از ولایت پروان و در روز 12 حمل (فروردین) برگزار میشود.[۷۳] در این موسم، گلهای درخت ارغوان مردمان زیادی را به خود جذب میکند[۷۴] و دیدن گلها روح و روان هر بینندهای را تازه میکند.[۷۵]
شهر چاریکار در این مراسم با ازدحام مردم و وسایل نقلیه مواجه است و تپۀ گلغندی میزبان جمعیت زیادی از سراسر افغانستان است. در این جشن، عدهای کبک، بودنه (بلدرچین) و خروسهای کلنگی جنگی خود را میآورند و جوانان را سرگرم میکنند.[۷۶] از دیگر تفریحهای چنین روزی گُدیپرانی (بادبادکبازی) است؛ شماری از جوانان و نوجوانان با بادبادکهای رنگارنگ آسمان تپۀ گلغندی را همانند زمین آن رنگارنگ میکنند و با جنگ بادبادکبازی و رهاسازی آن در آسمان فرهنگ کینهزدایی از دلها را نهادینه میکنند.[۷۷]
خوراکیهای جشن ارغوان
با آمدن مردم به تپۀ گلغندی، فروشندگان و دستفروشها نیز بازاری ایجاد میکنند و با سروصدا در پی جلب توجه مردم بهسوی خود هستند؛ پنیر تازه، شورپنیر، شورنخود با مرچ (فلفل) و مصالح (ادویه) خانگی، قوروت (کشک) تازۀ سالنگ و غوربند، لبوی شیرین، تخممرغ آبپز و اسباببازی کودکان در این اجتماع پرنشاط به فروش میرسد. در گوشهای از تپۀ گلغندی رستورانهای سیار با سماورهای بزرگ پر از چای و در گوشۀ دیگر بساط فروش ماهی تازه و جِلِبی (زولبیا) رنگارنگ برپا میشود. رستورانهای داخل شهر چاریکار و کبابیها نیز مملو از مشتریانی میشود که از پروان و دیگر شهرها خود را به میلۀ گل ارغوان رسانیدهاند.[۷۸]
نمایشگاه محصولات
در سالهای اخیر نمایشگاههای محصولات داخلی نیز در تپۀ گلغندی با عنوان «نامۀ ارغوان» ایجاد میشود تا مردم به آسانی با تولیدات این منطقه آشنا شوند و آنها را بخرند. این نمایشگاه بعد از سقوط نظام جمهوری اسلامی در افغانستان با محدودیتهایی روبرو شد و در 1402ش زنان تولیدکننده، حضور کمرنگی داشتند و دیگر صنعتکاران نیز با فروش پایین محصولات مواجه بودند.[۷۹]
کارکردهای میله ارغوان
تقویت انسجام اجتماعی: جمعشدن مردم با تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در جشن گل ارغوان، قلبهای آنها را به همدیگر نزدیک و از تعصبات دور میکند. این جشنواره نماد صلحخواهی و وحدت ملی است.[۸۰]
قویت جایگاه خانواده: مردم در چنین مراسمی سعی میکنند تا تمام اعضای خانواده در طبیعت سرسبز و فرحبخش تپههای گل ارغوان، روز شادی را سپری کنند.[۸۱]
تقویت دوستی: مردم به مناسبت میلۀ گل ارغوان به صورت گروهی به آوازخوانی و شادی میپردازند و پیوند دوستی را محکمتر میکنند.[۸۲]
تقویت گردشگری: از دیگر کارکردهای این مراسم جذب توریست و معرفی این جشنواره به جهانیان است.[۸۳]
تقویت معنویت: در کابل همزمان با جشن گل ارغوان، دخترانی که بخت آنها بسته است، برای دستیابی به گشایش در زندگی و ازدواج موفق به زیارت خواجهصفا میروند و با نذر و خیرات حاجات خود را در آنجا از خدا میخواهند.[۸۴] در ولایت پروان نیز، تپۀ «هوفیان شریف» مدفن افرادی مانند میرجان آغا، سیدجعفرآغا، خواجهسبزپوش ولیصاحب، میرسعیدآغا، خواجه خضر حیات و دیگر شخصیتهای مورد احترام مردم است و کسانی که در میلۀ گل ارغوان حضور مییابند به زیارت آنها رفته و نذر و نیاز میکنند.[۸۵]
۳. میله دهقان
میلۀ دهقان را در گذشته با نذورات و دعای دستهجمعی آغاز میکردند؛ اما امروزه بهویژه در شهرها، این مراسم با حضور مقامات کشوری، مهمانان خارجی و مردم، در قالب برگزاری نمایشگاه محصولات زراعی در مکانهای وسیع و با شکوه بسیار برپا میشود.
در فصل زمستان، در بسیاری از مناطق سردسیر افغانستان، کارهای کشاورزی تعطیل است. با آمدن بهار و میلۀ دهقان، این تعطیلات نیز به پایان میرسد.[۸۶] هدف از برگزاری میلۀ دهقان در اول بهار، تمرین و آمادگی برای کشاورزی، پس از یک فصل، تعطیلات است؛ در حقیقت، برپایی این مراسم حکایت از شروع فصل کار دارد. همچنین، در زمان برگزاری میلۀ دهقان، فرصت مناسبی برای تمرین دادن به گاوهایی است که در تمام طول زمستان بیکار بوده[۸۷] و با خوردن پندانه و کًنجاره، قوی شدهاند.[۸۸]
شیوۀ سنتی مراسم
این مراسم بهشکل سنتی، همهساله توسط دهقانان، با حضور مردم و ملای قریه (روحانی محل) انجام میشود. دهقانان یکجفت گاو نر مخصوص شخمزنی را تزئین میکنند. زنان با پختن فطیر (نوعی نانروغنی)، کلوچه و دیگر خوردنیها و مردان با تهیۀ اسباب تزئین گاوها شامل گلها، زنگولهها، گردنبند پارچهای و کمربندهای رنگارنگ، برای مراسم آماده میشوند. اهالی قریه با اسباب کشاورزی و گاوهای تزئین شده، به نزدیکیهای مسجد رفته، رو به قبله میایستند و از ملای قریه (مشهور به آخوند) تقاضا میکنند تا برای آنها در سال نو دعا کند. نزدیک چاشت (ظهر) همۀ اهالی قریه، دور دِستَرخوان (سفره) جمع میشوند. خانوادهها، خوردنیهای خوشمزهای را که تهیه کردهاند، روی دسترخوان قرار میدهند تا همه پذیرایی شوند.[۸۹]
عصر آن روز همه با هم به زمین کشاورزی رفته و به شادی و نشاط میپردازند. بعد از مدتی، ملای قریه دو گاو قلبهای را افسار و یوغ زده و برای قلبهکشی، آماده میکند. پس از آن، یک نفر به قلبه کردن زمین، مشغول میشود.[۹۰]
پیرمرد قلبهگر (شخمزن/ شیارگر) با کمرِ بسته، شروع به قلبهکشی میکند. در برخی محلات به این کار «گاوخونُک» میگویند.[۹۱] پس از یکی دوبار قلبهرانی از عرض و طول زمین، گاوها را رها نموده کار را تعطیل میکند. سپس، اطفال (دختران و پسران)، در جمع خود دوباره شروع به بازی و تفریح میکنند؛ پسران به بازیهای پهلوانی، کشتیگیری، مرغ جنگی، گاو جنگی، سگ جنگی و انواع بازیهای دیگر پرداخته و دختران نیز به سرگرمیهای مخصوص خود مانند شعرخوانی مشغول میشوند. اشعار دختران اغلب به مناسبت آغاز فصل بهار و سال نو است.[۹۲] [۹۳]الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیقیکی از سرودههایی که به موضوع دهقانی و کشتوکار مرتبط است، شعر «دهقان جوان بیا به صحرا» است که در همین ایام خوانده میشود. این شعر، تأثیر خاصی بر مردم میگذارد. هدف از آن تشویق دهقانان جوان به کشاورزی است که به صورت زیر آغاز میشود:[۹۴]
تکخوانالگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیقجمعخوان[۹۵]الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیقپس از اتمام میله، هنگام غروب، افراد با خوشحالی به خانههای خود بر میگردند. برخی با دعوت دوستان به خانههای آنها رفته و تا پاسی از شب کنار همدیگر خوش میگذرانند.[۹۶]
شیوۀ جدید مراسم
شکل امروزی میلۀ قُلبه در شهرها در قالب جشن روز دهقان در روز دوم سال نو، انجام میشود. در این روز از سوی ریاست زراعت، مکانی اختصاص داده میشود تا دهقانان (کشاورزان) محصولات زراعی و لبنیاتی، همچنین انواع مختلف حیوانات را به نمایش بگذارند. این مراسم با حضور مقامات دولتی، دهقانان و عموم مردم برگزار شده و با سخنرانی، اجرای تئاتر، موسیقی و نمایش ابزارآلات جدید کشاورزی همراه است.[۹۷]
میله دهقان در کابل
در گذشته، مراسم میلۀ دهقان در دامنۀ کوه علیآباد مشهور به دامنۀ سخی از سوی صدراعظم به صورت رسمی افتتاح میشد، اما در سالهای اخیر در باغ بابرشاه،[۹۸] بادامباغ[۹۹] و چمنحضوری[۱۰۰] برگزار میشود. در این مراسم، نهال شانی، انواع بازیهای ملی و نمایش حیوانات،[۱۰۱] بزکشی و گلکاری[۱۰۲] صورت میگیرد. در سال 1394ش، میلۀ دهقان با حضور پررنگ مقامات دولتی و مهمانان خارجی از جمله سرپرستان وزارتخانههای زراعت (کشاورزی) اطلاعات و فرهنگ، امور زنان، کار و امور اجتماعی، ترانسپورت (حمل و نقل)، سرپرست شاروالی (شهرداری) کابل، سفیر برخی کشورها، برخی نمایندگان پارلمان(مجلس) و دیگر مهمانان با تلاوت قرآن کریم و سخنرانی برخی مدعوین برگزار شده است.[۱۰۳] در این مراسم، بیش از صد شرکت داخلی و صنایع دستی زنان، محصولات خود را در 200 غرفه عرضه کردند. شرکتکنندگان از 24 ولایت (استان) افغانستان بودند.[۱۰۴]
۴. میله سمنک
آیین سمنکپزان، رسمی کهن در افغانستان بوده[۱۰۵] و همانند جشن نوروز، پیشینۀ آن به عهد باستان برمیگردد[۱۰۶] و بخشی از فرهنگ دیرینۀ این سرزمین بهشمار میرود.[۱۰۷] پس از آمدن اسلام در افغانستان، این مراسم جنبۀ مذهبی یافته است.[۱۰۸] و غذای خاص حضرت فاطمه زهرا (س) نامیده شد. در ایران نیز این غذا در آیینهای ملی و مذهبی، طبخ میشود؛ از جمله بهمناسبت شهادت حضرت فاطمه زهرا با مرسم خاص و بهعنوان نذر و برای توسل به حضرت زهرا تهیه میشود. این غذا در میلاد پیامبر اکرم نیز در شهرهای مختلف ایران از جمله شهررضا آماده میشود.[۱۰۹]
گسترۀ جغرافیایی
جغرافیای پخت سمنک، آسیای میانه و ایران را شامل میشود. مردم افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان و قیرقیرستان، سمنک را در شب نوروز تهیه میکنند، اما در ایران سمنو را علاوه بر روزهای نزدیک به سال نو،[۱۱۰] در مناسبتهای مذهبی بهخصوص در ایام شهادت فاطمۀ زهرا نیز میپزند.[۱۱۱] سمنک شباهت بسیار به نوعی پودینگ محبوب در فنلاند و سوئد دارد.[۱۱۲]
مواد اولیه
سمنک از ترکیب آرد، آب و جوانۀ گندم تهیه میشود.[۱۱۳] برای بهدستآوردن 10 لیتر سمنک، 3 کیلو گندم و مقداری آرد لازم است[۱۱۴] و در صورت تمایل مغز پسته، گردو و بادام هم به آن اضافه میشود.[۱۱۵]
روش تهیۀ سمنک
چند هفته مانده بهسال نو، مقداری گندم را پاک کرده، یک یا دوبار آن را با آب سرد میشویند و برای جوانه زدن خیس میکنند؛ طوری که بهاندازۀ یکبند انگشت آب روی گندم در ظرف باشد. زمان خیسخوردن گندم سه روز بهطول میانجامد و در این مدت آب آن را چندبار عوض میکنند. پس از خیساندن، گندم را در ظرف مناسب پهن میکنند روی آن پارچۀ نازک نخی[۱۱۶] میگذارند تا جوانه بزند. هر روز روی پارچه کمی آب میپاشند تا جوانهها رشد کنند. جوانۀ گندم بهمدت 15 روز به 20 سانت میرسد. سپس ریشههای گندم جوانهزده چرخ میشود تا شیرۀ آن بیرون بیاید. شیرۀ گندم با مقداری متناسب آب و آرد مخلوط میشود.[۱۱۷]
مراحل پخت سمنک
ابتدا آرد را داخل دیگ مناسب ریخته، شیرۀ گندم را بهتدریج به آن اضافه میکنند تا بهصورت مایع رقیق درآید. سپس ظرف را روی حرارت قرار داده و هم میزنند تا غلظت آن بیشتر شود و طی چند مرحله پخته شود. همزدن مرتب سمنک، مانع از گلولهشدن آرد، سوختن و تهگرفتن آن میشود. آشپزان آنقدر به همزدن ادامه میدهند تا آب سمنک بهطور کامل گرفته شود. پس از آن کمی تفت میدهند و آب سرد به آن اضافه میکنند، این عمل سمنک را رقیق و خوشرنگتر میکند. سپس برای دمکردن سمنک، آن را بهمدت نیمساعت داخل ظرف مدوری میریزند و سر دیگ را میپوشانند. در این مرحله میتوان خلال بادام، پسته یا گردو هم بهسمنک اضافه کرد. سمنک شیرینی طبیعی دارد و شکر اضافه نمیشود.[۱۱۸]
مناسبت پخت
این غذای مقوی را برای مصرف خانگی نیز تهیه میکنند اما آیین سمنکپزان در آستانۀ سال نو بهصورت جمعی توسط زنان و دختران برگزار میشود و همچنین آن را برای مراسم یادبود پیشوایان مذهب شیعه، تهیه میکنند.[۱۱۹]
آیین زنانه
میلۀ سمنک یک مراسم زنانه است و بهصورت کامل توسط زنان و دختران، همراه با ساز و خواندن اشعار مختلف بهویژه شعر مخصوص سمنکپزان، اجرا میشود.[۱۲۰]
آداب و رسوم
1.هنگام پختن
پخت نذر سمنک، بهطور معمول از سر شب تا صبح، زمان میبرد، و گاهی پخت آن تا یکشبانهروز هم طول میکشد.[۱۲۱] زنان و دختران با شادی و خوشحالی در کنار دوستان خود همراه با ساز و آواز مخصوص سمنکپزان برای پخت آن بیدار میمانند. تعدادی به قصهگویی، گروهی به شادمانی و تعدادی هم بهنوبت بههمزدن سمنک مشغول میشوند.[۱۲۲] کودکان هم در حیاط خانه آتش روشن کرده به بازی و نشاط میپردازند.[۱۲۳]
2.بعد از پختن
پس از آنکه سمنک خوب دم کشید و آمادۀ خوردن شد، بانوان و دوشیزگان بعد از ادای نماز صبح، دور دیگ سمنک جمع شده به دعا و خواستن حوایج میپردازند. بعد از آن درب دیگ را برداشته، نذر سمنک را بین خود، فامیل، خویشان و همسایگان تقسیم میکنند[۱۲۴] و سهم همسایگان را توسط کودکان درحالی که لباسهای عید نوروز را بر تن دارند، صبح زود میفرستند. در مقابل، خانوادههایی که سمنک را دریافت کردهاند مقداری پول نقد[۱۲۵] یا شیرینی، میوۀ خشک، نمک و پنبه بهدست کودکان میدهند.[۱۲۶]
شعر سمنک
بخشی از شعر سمنک که دختران همراه با دایره میخوانند این است:[۱۲۷]الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
بعد نمادین سمنک
سمنک نماد زایش و باروری گیاهان در فصل بهار محسوب میشود.[۱۲۸] آیین سمنکپزان با نیت برآورده شدن حاجتهای عمومی و شخصی همراه است. زنان پخت سمنک را با آرزوی صلح و امنیت در جامعه شروع میکنند.[۱۲۹] آنها معتقدند سمنک با خود خیر و برکت میآورد[۱۳۰] و طعم و رنگ اصلی آن را به فال نیک میگیرند[۱۳۱] و نشانۀ قبولی حاجات میدانند.[۱۳۲] آنها قبل از پخت سمنک، به نیایش میپردازند و پس از حکایت تاریخچۀ آن توسط بانوی باسوادی که او را «آتون» مینامند، در حق امام حسن و امام حسین که سمنک غذای آنها بوده است دعا کرده و کار را آغاز میکنند.[۱۳۳]
کارکردها
اجتماعی: میلۀ سمنکپزان کار گروهی و دوستانه است. از ابتدای این مراسم تعدادی از بانوان و دوشیزگان کنار هم چه در مقدمات تهیۀ سمنک و چه در زمان پخت آن و چه در برنامۀ آوازخوانی و پایکوبی، تا انتهای کار با صمیمیت و نشاط، مشارکت میکنند. این مشارکت به رفع کدورتها و ایجاد صمیمیت بیشتر منجر میشود.[۱۳۴]
اقتصادی: در سالهای اخیر فروش سمنک و سبزۀ آن رونق گرفته است و برخی از این طریق، درآمدزایی میکنند.[۱۳۵] خرید و فروش سبزۀ سمنک فقط در فصل بهار و قبل از گرم شدن هوا انجام میشود.[۱۳۶]
فرهنگی و مذهبی: سمنکپزی در میان مردم آسیای میانه و ایران به یک سنت دیرپای تبدیل شده است و خانوادهها سمنک را غذای نذری و متبرک میدانند.[۱۳۷] برخی مردم عقیده دارند کشتکنندۀ سمنک باید فردی نمازخوان، با طهارت و اهل پاکی باشد و کشت سمنک را در گوشه و دور از شلوغی انجام دهد تا نتیجۀ مطلوبی از آن بگیرند و سمنک بهدرستی رشد کند.[۱۳۸]
ارزش غذایی: فیبر بالا و آنتیاکسیدانهای موجود در سمنک برای سلامتی افراد و پیشگیری از بیماریهای مختلف از جمله سرطان، مؤثر است.[۱۳۹] این غذای مفید، حاوی ویتامینهای B1، B3، B5، B8 و B12، همچنین دارای فسفر آهن K، E و A است. بهباور متخصصان پوست و مو و زیبایی، جوانۀ گندم ریزش مو، جوش صورت، شورۀ سر و ناراحتیهای پوستی را درمان و بهجهت دارا بودن املاح معدنی، از سرطان روده جلوگیری میکند. این مادۀ غذایی در رفع خستگی و بیحالی، دردهای عضلانی و کلسترول بالا مؤثر است.[۱۴۰] این نوع غذا بهدلیل خواص زیاد، بیشتر برای کودکان، زنان باردار، سالمندان و بیماران استفاده میشود.[۱۴۱]
جشنوارههای مرتبط با طبیعت و محیط زیست
۱. میله نهالشانی
میلۀ نهالشانی به کمک ادارۀ زراعت و مؤسسات دیگر اجرا و طی آن هزاران نهال بین مردم توزیع میشود. این نهالهای مثمر مانند نهال بادام، گیلاس، شفتالو و انگور، در مناطق عمومی، زمینهای شخصی، مدارس و کنار خیابانها غرس میشود.[۱۴۲]
جوانان داوطلب بهمدت سه روز هزاران نهال مثمر و غیر مثمر را غرس میکنند.[۱۴۳] در برخی شهرها مانند چغچران، زمان نهالشانی از ۱۰ حوت (اسفند) آغاز و تا ۲۵ حمل (فروردین) ادامه مییابد.[۱۴۴]
برنامههای میله نهالشانی
انواع بازیهای ملی، مسابقات دهقانی مانند اسبدوانی، نیزهبازی، رژۀ حیوانات[۱۴۵]، بیلبازی، داربازی، قوچجنگی، مرغجنگی، تخممرغجنگی، سگجنگی، چرخوفلک و اسبهای چوبی هنگام برپایی میلۀ نهالشانی برگزار میشود. نهالشانی به هدف ایجاد نشاط، تقویت روحیۀ مثبت و گسترش فضای سبز بیشتر و حمایت از هوای سالم صورت میگیرد، تا ضمن بهوجود آمدن محیط پاک، روحیات مردم نیز اندکی از نا امنی و جنگ با برنامههای مفرح در طبیعت شاد شود.[۱۴۶] میلۀ نهالشانی در برخی شهرها مانند خوست با تنوع بسیار همراه است. اتن (رقص ملی)، حضور باغداران و کشاورزان در قالب گروههای مختلف با فرمهای متحدالشکل در گروه خود و متفاوت از دیگر گروهها و اختصاص مناطق وسیع برای نهالشانی، این جشن را جذاب میسازد.[۱۴۷]
نهالشانان
در برنامۀ غرس نهال، عموم مردم اعم از زن و مرد و کوچک و بزرگ، رسانهها، نهادهای مدنی و مقامات حکومتی سهم میگیرند.[۱۴۸] قبل از تسلط طالبان در برخی موارد زنان هم در این کار حضور فعال داشتند.[۱۴۹]
چالش
فقر و ناامنی: فقر و ناامنی یکی از چالشهای این میله بوده که انگیزه و توان مردم را برای این امر کاهش داده است.[۱۵۰]
زمان محدود: در اکثر نقاط افغانستان برای اینکار نیمۀ دوم حوت/ اسفند را اختصاص میدهند که این مدت با توجه به کمبود سرسبزی و نیاز بیشتر برای اینکار در کشور، زمان آن برای نهالشانی کافی نیست.[۱۵۱]
خشکیدن نهال: با توجه به هوای بسیار سرد برخی مناطق و نبود امکانات نگهداری از نهالهای تازهکاشته شده، به این نهالها آسیب میرسد.[۱۵۲]
حیوانآزاری: یکی از برنامههای این مراسم، مسابقۀ جنگ حیوانات مختلف است که مصداقی از حیوانآزاری است و رفع آن نیاز به فرهنگسازی دارد.[۱۵۳]،
تخریب نهال: بهدلیل عدم فرهنگسازی صحیح و مراقبت از نهالهای تازه کاشته شده، تعدادی از نهالها از سوی برخی افراد ناآگاه تخریب میشود و از بین میرود.[۱۵۴]
استفاده از هنر تئاتر: تعدادی از هنرمندان با اجرای نمایش در ارتباط با موضوع نهالشانی و مراقبت از آن در بین حاضران، در فرهنگسازی محیط سبز تلاش میکنند.[۱۵۵]
۲. میلۀ گل کچالو
میلۀ گل کچالو در سالهای اخیر میان مردم ولایت بامیان افغانستان رسم شده است و از قدمت خاصی برخوردار نیست. این جشن نخستینبار در 22 سرطان (تیر) 1396ش، از سوی وزارت زراعت و ادارۀ محلی در مرکز بامیان بهمدت دو روز برگزار شد و تا قبل از تسلط طالبان در افغانستان ادامه داشت.[۱۵۶]
برنامههای جشن
این مراسم با حضور مقامات بلندپایۀ کشوری و برخی مهمانان از شهرهای دیگر و مقامات خارجی همراه با دعا آغاز میشد[۱۵۷] و مقامات با ارائۀ گزارش کارهای انجامشده در مورد محصولات کشاورزی بهخصوص کچالو و تشویق کشاورزان به رقابت سالم و افزایش میزان تولید کچالو، توجه دهقانان و شرکتکنندگان را به خود جلب میکردند. برنامه با شعر، آهنگ و موسیقی محلی توسط گروههای مختلف دختران و پسران و نمایش محصولات صنایع دستی ادامه پیدا میکرد.[۱۵۸]
خوراکیهای جشن
در جشن گل کچالو از انواع کچالوهای پختهشده و فرآوردههای آن رونمایی میشد، این فرآوردهها و تنوع غذایی، 40 نوع غذای کچالو[۱۵۹] را شامل میشد که موارد زیر بخش از آن است: قولوخی، آوجوشک (آبپز)، بخارپز، بولانیکچالو، تنوری، لقمه، چیپس، قورمهکچالو، چیپس ورقی، پِیرکِی، غُلکچالو، سمبوسهکچالو، کوکو، خلالکچالو. همچنین درکنار انواع کچالوهای پختهشده، غذاهای محلی متنوع مانند دَلدَه، کَشکَو، قوروتی، شیربرنج، ناندیگی، خَجُور، لَلمِیلدَه و کیچیری نیز معرفی میشد.[۱۶۰]
۳. میلۀ گل سیب
جشن گل سیب در ولایت میدانوردک از سال 2002م، آغاز و در سایر شهرهای افغانستان رایج شده است. همهساله باغداران و مسئولان حکومتی در کنار فرهنگیان، اهالی ادب، هنر و سایر اقشار مردم این مرسم پرنشاط را با برنامههای متنوع برگزار میکنند.[۱۶۱]
در این جشن بیشتر فرهنگیان شرکت میکنند و شاعران، نویسندگان و ادیبان آثار خود را با موضوعات وصف گل سیب، عشق، عرفان،[۱۶۲] پایمردی و رشادت مردم افغانستان در طی سالیان دراز، با دیگران به اشتراک میگذارند.[۱۶۳] شروع برنامه با قرائت قرآن است و در ادامه خواندن سرود بهصورت گروهی انجام میشود.[۱۶۴] برپایی نمایشگاه کتاب همزمان با جشن گل سیب از برنامههای این جشن است.[۱۶۵] یکی دیگر از برنامههای این جشن، مشاعره است که با حضور صدها شاعر و نویسنده برگزار میشود و محتوای مطالب آن را صلح، برادری و وحدت ملی شکل میدهد و در انتهای این محفل به شاعران و نویسندگان، لوح تقدیر اهدا میشود.[۱۶۶]
مکان برگزاری
الف) میدانوردک
در ولایت میدانوردک، بهدلیل شهرت جهانی سیب این ولایت[۱۶۷] بهنام «سیب میدان»[۱۶۸] و برداشت سالانه صدها تن سیب از باغات آن، میلۀ گل سیب با برپایی محافل فرهنگی همراه است.[۱۶۹] در برنامههای فرهنگی جشن گل سیب در میدانوردک، قبل از تسلط طالبان بیشتر سخن از تشویق جوانان بهمشارکت اجتماعی و محتوای اشعار و مقالات، مشکلات جامعه و تشویق به زندگی صلحآمیز بود؛ اما در زمان حاکمیت طالبان علاوه بر حذف کامل زنان از اینگونه مراسمها، این نوع جشنها و جشنوارهها بسیار کمرنگ شده است و محتوای بیشتر اشعار را تمجید از طالبان تشکیل میدهد.[۱۷۰]
ب) پروان و غور
در سالهای اخیر علاوه بر ولایت میدانوردک، در ولسوالیهای شیخعلی و غوربند ولایت پروان و ولسوالی شهرک و لایت غور نیز مردم شاهد برگزاری این جشن بودند. در شیخعلی باغداران سالانه بیش از 6000 تن سیب از باغات این ولسوالی برداشت میکنند. در ولایت پروان علاوهبر برنامههای فرهنگی مانند خواندن مقاله و شعر و مشاعره، ورزشهای رزمی و مسابقات ورزشی مانند والیبال و بزکشی و همچنین نمایشهای هنری مانند تآتر اجرا میشد.[۱۷۱] در ولسوالی شهرک ولایت غور برای نخستینبار در 2 اکتبر 2014م، جشن گل سیب با حضور باغداران، ولسوال (شهردار) شهرک و همکاری برنامۀ ثبات، برگزار شد. سیب ولایت غور که خیلی خوشمزه هم است، بهنام سیب کمنج یاد میشود. این نوع سیب در ولایات غربی افغانستان مشهور و نسبت به سیب دیگر شهرها گرانتر است.[۱۷۲]
۴. میله گل نارج
میلۀ گل نارنج نخستینبار در 1340ش، در ولایت ننگرهار با برنامۀ مشاعره برگزار شد.[۱۷۳] برخی منابع، سابقۀ مشاعره در جشن گل نارنج را تا 500 سال برآورد کردهاند.[۱۷۴] میلۀ گل نارنج در فصل بهار از تاریخ 10 تا 30 حمل (فروردین) در هنگامۀ شکفتن درختان نارنج و در حالی که عطر آن تمام شهر را فرا میگیرد با حضور پر تعداد مردم برگزار میشود.[۱۷۵]
مکان برگزاری
این جشن در هتلهای معروف شهر جلالآباد و یا در یکی از باغهای این شهر برپا میشود. کاخ شاهی،[۱۷۶] هتل سپینغر و باغ تاریخی سراجالعماره از جملۀ مکانهای برگزاری میلۀ گل نارنج است.[۱۷۷]
تنوع شرکتکنندگان
در این آیین فرهنگی، اقشار مختلف مردم شرکت میکنند؛ برای مثال در 1391ش، صدها تن از مقامات حکومتی و نیز شرکتکنندگانی از شهرهای کابل، پکتیا، پکتیکا، خوست، کنر، لغمان و عدهای از فرهنگیان پیشاور پاکستان در میلۀ گل نارنج شرکت کردند.[۱۷۸]
برنامههای متنوع
مراسم با سخنرانی مقامات حکومتی در مورد تاریخچۀ این جشن و اهمیت آن در رشد و توسعۀ فرهنگی شروع میشود. شعرخوانی و مشاعره بین شرکتکنندگان بیشترین زمان را در این جشن به خود اختصاص میدهد[۱۷۹] و قبل از حاکمیت طالبان، موسیقی، آوازخوانی، اجرای تئاتر، اتن (نوعی رقص محلی) و پایکوبی نیز در این مراسم رواج داشت.[۱۸۰]
نقش نهادهای فرهنگی و ادبی
برگزاری برنامۀ جشن بهعهدۀ وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان بوده و پذیرایی مهمانانی که از شهرها و حتی از کشور پاکستان دعوت میشوند مربوط این وزارت خانه است که اجرای آن را اهالی فرهنگ و ادب عهدهدار میشوند و همچنین تعدادی از مردم بهخصوص جوانان بهدلیل علاقهای که به این مراسم دارند بهصورت داوطلبانه در برپایی این جشن سهم میگیرند.[۱۸۱] مسئولان برگزاری، از مدتها قبل با اعلام رسمی برای ارسال شعر در این جشن فراخوان میدهند.[۱۸۲]
شاعران بهطور عام موضوعات دینی، اجتماعی و حماسی را در شعر خود میگنجانند و بیشتر اشعار آنها را طنز، مسائل انتقادی، عملکرد مسئولین، اختلاس، فساد اداری، دعوت ملت به بیداری، وحدت ملی و آبادانی کشور شامل میشود.[۱۸۳] همچنین دیگر موضوعات روز مانند صلح، رفتار عاری از خشونت، مبارزه با فساد، حمایت از اقشار ضعیف جامعه و در حکومت طالبان حمایت از تحصیل دختران محتوای این اشعار را تشکیل میدهد.[۱۸۴]
_(3).jpg)
۵. میله گل سنجد
جشن گل سنجد نخستینبار در 1385ش، در ولایت لوگر برگزار شد[۱۸۵] و بعد از آن میلۀ گل سنجد همهساله از سوی فرهنگیان و ریاست اطلاعات و فرهنگ ولایت لوگر برپا میشود.[۱۸۶] میلۀ گل سنجد با سخنرانی مسئولین و مقامات حکومتی آغاز میشود و با اشعار شاعران و فرهنگیان ادامه مییابد.[۱۸۷] پیش از حاکمیت طالبان، علاوه بر سخنرانیها، قرائت پیام رئیسجمهور به این مناسبت[۱۸۸] و برنامههای سرگرمی و تفریحی نیز در این میله، جای داشت.[۱۸۹]
مکان برگزاری جشن
شهرهای محمد آغه[۱۹۰] و پُل علم در ولایت لوگر محل برگزاری میلۀ گل سنجد است.[۱۹۱]
تنوع شرکتکنندگان
علاوهبر ساکنان ولایت لوگر، هنرمندان، فرهنگیان و شاعران از ولایات کنر، خوست، غزنی، میدانوردک، پکتیا، پکتیکا، ننگرهار و کابل، از مهمانان این جشن فرهنگی هستند.[۱۹۲]
میزبان جشن
ریاست اطلاعات و فرهنگ لوگر با همکاری برخی انجمنهای فرهنگی ادبی میزبانی میلۀ گل سنجد را به عهده دارند.[۱۹۳]
جشن گل سنجد در دورۀ حاکمیت طالبان
.jpg)
این جشن در 2022م، با عنوان آزادی و استقلال، با موضوعات شعری مختلف مانند استقلال، تمجید از طالبان، پایان اشغال، حفظ ارزشهای دینی و فرهنگی، حجاب اسلامی و وحدت ملی برگزار شد.[۱۹۴] شاعران و نویسندگان در حاکمیت طالبان بهدلیل ترس از بازداشت، انتقاد از حکومت را کنار گذاشتند.[۱۹۵]
جشنوارههای فصلی و محلی
۱. میله توت
میلۀ توت در برخی شهرهای افغانستان بهویژه پنجشیر از قدمت تاریخی برخوردار است و همهساله در این ولایت برگزار میشود.[۱۹۶]این جشن که مردم برای برپایی آن لحظهشماری میکنند،[۱۹۷] در فصل تابستان بهویژه در روزهای آخر برداشت توت با مشارکت مسئولان، اهالی فرهنگ و ادب و اقشار مختلف مردم از ولایتهای افغانستان با سخنرانی مقامات حکومتی آغاز میشود و با شعر، آوازخوانی، موسیقی و صحبتهای تخصصی با موضوع باغداری و کشاورزی ادامه مییابد.[۱۹۸] میلۀ توت بهطور معمول در ساعت 10 صبح تا عصر برگزار میشود[۱۹۹] اما بعضی اوقات از عصر شروع میشود و تا چهار صبح ادامه دارد.[۲۰۰]
آداب پذیرایی
_(6).jpg)
میزبانان با آمادگی قبلی با انواع توت، دوغ و دوغبادرنگ (آبدوغخیار) همراه غذا، به پذیرایی از مهمانان اقدام میکنند و طبق رسوم مناطق شمالی همراه صرف توت باید دوغ هم باشد، آنهم دوغ با ترکیبات و طعمهای مختلف مانند دوغ با طعم سیر، دوغ با طعم پودِینَه (پونۀ کوهی) و دوغ با مُرچ (فلفل)، دوغ چکهای (چکیدهای) و دوغ ماستی.[۲۰۱]
میلۀ توت در حاکمیت طالبان
بر خلاف دوران پیش از طالبان که حضور زنان در این جشن پررنگ بود،[۲۰۲] در سال 1402ش، میلۀ توت با حضور مقامات طالبان، بدون مشارکت زنان و بدون آوازخوانی و نواختن موسیقی در پنجشیر برگزار شد.[۲۰۳]
مکان برگزاری
مسئولان برگزاری این مراسم تلاش میکنند جشن را در مکانهای سرباز و سرسبز برپا کنند. در برخی سالها محل مناسب برای شرکتکنندگان جشن، در فضای باز کنار رود پرآب پنجشیر در نظر گرفته میشود که برای مردم خیلی خوشحال کننده و رضایتبخش است[۲۰۴] و جوانان هم گاهی در کنار چشمهها این جشن را برگزار میکنند.[۲۰۵]
۲. میله شاطرها
در ادوار گذشته افغانستان، پیش از رواج وسایط نقلیه مدرن، اسب بهعنوان وسیله اصلی حمل و نقل شخصیتهای بلندپایه، علمای دینی، مقامات دولتی و تجار ثروتمند مورد استفاده قرار میگرفت. این حیوان نقش محوری در جابجایی روزمره داشت و نمادی از منزلت اجتماعی محسوب میشد. همراه هر اسب، فردی به نام «شاطر» حضور داشت که مسئولیت هدایت و حراست از صاحباسب را بر عهده میگرفت.
شاطران که بهطور عمده از جوانان چالاک و متعهد انتخاب میشدند، ویژگیهای ممتازی داشتند. ظاهر آنان متشکل از پوشاک خاصی شامل لباسهای کوتاه و مرتب، کمربندهای ابریشمی ظریف و کفشهای سبک بود که امکان حرکت سریع را فراهم میساخت. در دست هر شاطر، چوبی کوتاه موسوم به «چوب شاطر» وجود داشت که هم به عنوان ابزار راهنمایی و هم برای عبور از موانع طبیعی مانند جویبارها به کار میرفت.
از منظر اعتقادی، شاطران خود را پیروان وفادار امام علی و قنبر غلام ایشان میدانستند. این باور در رفتار و منش آنان متجلی بود؛ احترام به اسب به عنوان «بال مراد»، کمک به نیازمندان و پایبندی به اصول اخلاقی از جمله ویژگیهای بارز این قشر محسوب میشد.
مراسم ویژهای تحت عنوان «میله شاطرها» یا «آش پیر» سالی دو بار در شهر هرات برگزار میگردید. این آیین که در نوروز و ابتدای ماه میزان برپا میشد، محل تجمع اقشار مختلف جامعه از جمله درویشان، پهلوانان، هنرمندان و عموم مردم بود. در این مراسم، دیگهای بزرگ غذا به نیت خیرات طبخ میشد و برنامههای متنوعی از جمله نوازندگی، آوازخوانی و نمایشهای محلی اجرا میگردید. این گردهمایی نه تنها جنبه تفریحی داشت، بلکه بهعنوان محفلی برای تبادل فرهنگی و تقویت همبستگی اجتماعی عمل میکرد.[۲۰۶]
میلۀ شاطرها در کابل
این جشن در چهارباغ و باغ عمومی، نزدیک پل «یکپیسهگی» برگزار میشد. شاطرها، دُهُل بزرگی بهنام دُهُلِ قنبر را با خود حمل کرده و حلقهوار به پایکوبی میپرداختند.[۲۰۷] این میله در مناطق مختلف کابل مانند باغوانکوچه، باغ علیمردانخان، مرادخانی، چنداول، سهدکان، نوابباغ، عَلَمگنج، درختشنگ، گوشهخرابات، بابای خودی، چارچته، ریکاخانه، کوچة علیرضاخان، کوچة بارانه، دهافغانان و اندرابی برگزار میشده است. هنگام برپایی جشن نیز همة افراد، شامل پیر و جوان و زن و مرد در آن شرکت میکردند.[۲۰۸]
میلۀ شاطرها در هرات
این مراسم در هرات در اول ماه میزان (مهر) و در روز اول سال نو خورشیدی (نوروز)، در سهنقطه برگزار میشد: 1. در قریة قپتیچک نزدیک پایحصار؛ 2. شرق ارگ یا قلعة ملک اختیار در باغچة خوشمنهان معروف به حوض هزارهها و 3. در قریة وحید در باغچة میرصالح ملا.[۲۰۹] اقشار مختلف مردم مانند درویشان، قلندران، عیاران، کاکهها، آوازخوانان، نوازندگان، کشتیگیران، پهلوانان، ملنگان و مردمان عادی، در این مراسم شرکت میکردند. دیگهای بزرگ حلوا، برنج، شُله و دلده را بهنام «آش پیر» پخته و بین عموم مردم تقسیم میکردند. هزینة این غذاها بهعهدة خود شاطرها و دیگر افراد از جمله کسبه بوده است.[۲۱۰]
سرگرمیهای مهم در چشنواره شاطرها
تخممرغجنگی، بازی شاه و وزیرک، زورآزمایی و دویدن، همراه با اجرای نقارهچیان، دوتارنوازان و صحنهگردانان، از برنامههای مفرح این مراسم بوده است. سماورهای بزرگ برنزی و مسی برای تهیه چای و نیز ظروف مملو از انواع میوهها نیز در این مراسم دیده میشد.[۲۱۱]
فروشندگان، انواع خوراکیها، شیرینیجات و میوهها از قبیل کشمش، نخود، نقل پستهای، نقل بادامی، تخممرغ آبپز، شیرینیهایی مانند زلف عروس، پشمک، جلبی (زولبیا)، لوز و اسباببازی کودکان مانند فرفرک (فرفره) و قرقره را در معرض فروش میگذاشتند.[۲۱۲]
بزرگسالان، جوانان و کودکان در گوشه و کنار مراسم، زیر سایة درختان، روی صفهها، سبزهها و در کوچهها، زیراندازهای خود را پهن کرده و با انواع قصه، فکاهی، شطرنجبازی، جفتوتاقبازی، نقل داستانهای خندهدار، خواندن اشعار دوبیتی و محلی همراه با نواختن دوتار، تنبور، نی، دف، قیژک و رباب به مراسم گرمی میبخشیدند.
اصناف مختلف مانند بزازان، نمدمالان، علافان، پالاندوزان، آهنگران و مسگران، هرکدام به شاطرها، کشتیگیران، پهلوانان و کسانیکه به زورآزمایی و هنرنمایی میپرداختند، هدایای مختلفی میدادند.[۲۱۳]
غذاخوردن با جمعشدن دور دیگهای بزرگ و بوسیدن دست شاطر کهنسال، شروع میشد. پس از آن، شاطرها همراه با ساز، دهل، رقص و پایکوپی کرده و دیگران نیز آنها را با آفرین و شادباش، تشویق میکردند. با این کار، صحنهای هیجانانگیز خلق میشد. سپس در حالیکه همه رو به قبله میایستادند، دعا، صلوات و فاتحه برای پیر (حضرت علی) و مرید پیر (قنبر / قمبر) میخواندند. در پایان، درب دیگهای بزرگ توسط شاطر کهنسال گشوده شده و به صرف غذا مشغول میشدند.[۲۱۴]
عدهای هم بهعنوان تبرک از آن غذا برداشته و برای بیماران و حاجتمندانی که نمیتوانستند در مراسم حضور داشته باشند، میبردند. پس از صرف طعام، دوباره بساط چای و شیرینی پهن شده و بازیهای دیگر که متوقف شده بودند از سر گرفته میشدند. افراد، هنگام رقص و شادی اشعار مخصوص این مراسم را بهصورت دستهجمعی و یکصدا زمزمه میکردند:[۲۱۵]الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
پانویس
- ↑ «مراسم نوروز در افغانستان؛ آداب و رسوم محلی»، خبرگزاری دید.
- ↑ «نگاهی به بازی های سنتی مردم افغانستان در عید نوروز»، وبسایت آی فیلم ۲.
- ↑ «جشوارۀ میلۀ گل ارغوان در پروان برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ «صبح و زندگی- مهمان صدیق انصاری در رابطه با میلۀ گل نارنج»، از صفحۀ Ariana Television در یوتیوب.
- ↑ عباسی، «از جشن میلۀ گل سنجد در لوگر تجلیل بهعمل آمد»، وبسایت فرحتنیوز.
- ↑ «جشنوارۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت آیفیلم 2.
- ↑ «نخستین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت اطلاعات روز.
- ↑ بیپروا، «فصل بهار و نهالشانی»، وبسایت جام غور.
- ↑ عابدوف، داداجان، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، کابل، ۱۳۹۳ش، ص۳۵-۴۵.
- ↑ بهزاد، «جشنوارههای نوروزی در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ ماندگار.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص71.
- ↑ «نوروز در افغانستان»، وبسایت قاصدک24.
- ↑ «نوروز در آسیای میانه»، وبسایت شبکه شرق.
- ↑ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ رحیمی، «نوروز در شهرهای افغانستان»، وبلاگ رحیمی.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص66.
- ↑ «جشن نوروز در افغانستان چگونه برگزار میشود؟»، وبسایت بویرنیوز.
- ↑ «جشن نوروز در افغانستان چگونه برگزار میشود؟»، وبسایت بویرنیوز.
- ↑ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ «نگاهی به آداب و رسوم عید نوروز در افغانستان»، وبسایت میزان.
- ↑ رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، وبسایت خبرگزاری مهر.
- ↑ گروه خبری بشارت، «نوروز و مردم افغانستان»، وبلاگ بشارت نیوز.
- ↑ صادق، «معلومات مختصر در مورد برگزاری جشن نوروز در افغانستان»، وبسایت خامهپرس.
- ↑ رحیمی، «میله گل سرخ مزارشریف»، وبلاگ شکوه.
- ↑ گروه خبری بشارت، «نوروز و مردم افغانستان»، وبلاگ بشارت نیوز.
- ↑ صادق، «معلومات مختصر در مورد برگزاری جشن نوروز در افغانستان»، وبسایت خامهپرس.
- ↑ رجاء، «جشن باستانی نوروز»، وبسایت روزنامه افغانستان ما».
- ↑ تدبیر، «جشن گل سرخ»، وبسایت جدیدآنلاین.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص71.
- ↑ رجاء، «جشن باستانی نوروز»، وبسایت روزنامه افغانستان ما.
- ↑ «میله گل سرخ؛ جشن مردمان مزارشریف»، وبسایت خبرگزاری مهر.
- ↑ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ رحیمی، «میله گل سرخ مزارشریف»، وبلاگ شکوه.
- ↑ «میله گل سرخ؛ جشن مردمان مزارشریف»، وبسایت خبرگزاری مهر.
- ↑ «زیارتگاه سخی»، ویکی شیعه.
- ↑ «زیارت سخی، مکان مقدس شیعیان و اهل تسنن در کابل»، وبسایت تسنیم.
- ↑ شریعتی، «نوروز در افغانستان»، وبلاگ جاغوری.
- ↑ «زیارت سخی، مکان مقدس شیعیان و اهل تسنن در کابل»، وبسایت تسنیم.
- ↑ رجاء، «جشن باستانی نوروز»، وبسایت روزنامه افغانستان ما.
- ↑ کیانی، «نوروز در افغانستان معاصر»، وبسایب دانشنامه هزاره.
- ↑ صادق، «معلومات مختصر در مورد برگزاری جشن نوروز در افغانستان»، وبسایت خامهپرس.
- ↑ «جهندۀ حضرت علی در مزار و کابل برافراشته شد»، وبسایت خاورمیانه.
- ↑ «نگاهی به جایگاه نوروز در میان مردم افغانستان»، وبسایت شهرآرانیوز.
- ↑ «نگاهی به جایگاه نوروز در میان مردم افغانستان»، وبسایت شهرآرانیوز.
- ↑ حسینزاده، «نوروز؛ جشن تمام اقوام افغانستان»، وبسایت موسسۀ راهبردی شرق.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص69.
- ↑ رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.
- ↑ شهیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضۀ سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ احمدی، «نوروز در افغانستان»، 1385ش، ص47-50.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص67.
- ↑ بهزاد، «جشنهای نوروزی در افغانستان»، وبسایت ماندگار.
- ↑ رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.
- ↑ رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.
- ↑ رجاء، «جشن باستانی نوروز»، وبسایت روزنامه افغانستان ما.
- ↑ «آغاز سال نو و میله گل سرخ در مزارشریف»، وبسایت شبکه اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «جشن گل سرخ روایتی از نوروز در افغانستان»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ میرزایی، «بزکشی نبردی میان دلیران افغان»، وبسایت کارناوال.
- ↑ «جشن نوروز در افغانستان چگونه برگزار میشود؟»، وبسایت فرارو.
- ↑ سازمند، «بارنماییهای هویتی و آیینی نوروز در کشورهای حوزه تمدنی ایران»، ص74.
- ↑ مرادی غیاثآبادی، «میلۀ گل سرخ (جشن گل سرخ)»، وبلاگ بیا تا برات بگم.
- ↑ عابدوف، آداب، آیین¬ها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص70-71.
- ↑ «میلۀ گل سرخ جشن نوروز مردمان افغانستان»، خبرگزاری مهر.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژۀ ارغوان.
- ↑ «ارغوان»، وبسایت بازدم.
- ↑ حیدری، «گل تپه گلغندی»، وبسایت ماریا دارو.
- ↑ شاهمحمود، «خواجهصفای کابل»، وبلاگ افغانستان فردا.
- ↑ «جشن ارغوان گلغندی شهر پروان، افغانستان»، وبسایت رسانۀ هدهد.
- ↑ حیدری، «گل تپه گلغندی»، وبسایت ماریا دارو.
- ↑ حکم درجه اول، «میلههای قدیم کابل»، 1359ش، ص62.
- ↑ «جشن گل ارغوان در بدخشان برگزار شد»، خبرگزاری فرهنگ.
- ↑ حیدری، «گل تپه گلغندی»، وبسایت ماریا دارو.
- ↑ «جشن ارغوان گلغندی شهر پروان، افغانستان»، وبسایت رسانۀ هدهد.
- ↑ رحمانی، «جشن گلها در افغانستان»، وبسایت خبرنامه.
- ↑ ملکزاده، «گلغندی میلۀ گل ارغوان»، وبسایت فردا.
- ↑ «جشن ارغوان گلغندی شهر پروان، افغانستان»، وبسایت رسانۀ هدهد.
- ↑ ملکزاده، «گلغندی میلۀ گل ارغوان»، وبسایت فردا.
- ↑ «یازدهمین جشنوارۀ ملی گل ارغوان در پروان برگزار شد»، وبسایت سلام وطندار.
- ↑ «جشوارۀ میلۀ گل ارغوان در پروان برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ حیدری، «گل تپه گلغندی»، وبسایت ماریا دارو.
- ↑ حیدری، «گل تپه گلغندی»، وبسایت ماریا دارو.
- ↑ «جشوارۀ میلۀ گل ارغوان در پروان برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ شاهمحمود، «خواجهصفای کابل»، وبلاگ افغانستان فردا.
- ↑ ملکزاده، «گلغندی میلۀ گل ارغوان»، وبسایت فردا.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص79.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص79.
- ↑ پژواک، «جشن دهقان»، وبلاگ کلبه.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص80-81.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص80-81.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص78.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص81.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص82.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص84.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص84-85.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، چ اول 1393ش، ص83.
- ↑ «جشن دهقان در هرات»، وبسابت دوربین.
- ↑ «کابل»، وبسایت لام تا کام.
- ↑ «جشن ملی نوروز، میله دهقان و نمایشگاه زراعتی و صنعتی برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ رجایی، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «کابل»، وبسایت لام تا کام.
- ↑ کوچی، «بهار»، وبسایت پندار نو.
- ↑ «تجلیل از جشن ملی نوروز، میله دهقان، افتتاح بازار دهقان کابل و برگزاری پانزدهمین جشن زراعتی»، وبسایت ودصم.
- ↑ «تجلیل از جشن ملی نوروز، میله دهقان، افتتاح بازار دهقان کابل و برگزاری پانزدهمین جشن زراعتی»، وبسایت ودصم.
- ↑ «سمنکپزی آیین مشترک ایران و افغانستان»، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ نوری، «مختصری دربارۀ میلۀ عنعنوی سمنک»، وبسایت ارمغان ملی.
- ↑ «دختران دانشآموز در بلخ جشن سمنک برگزار کردند»، وبسایت طلوعنیوز.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص87-88.
- ↑ «سمنو؛ نذری به شیرینی توسل حضرت زهرا/ نذر میلاد پیامبر خوبیها نسل به نسل در شهرضا منتقل میشود»، خبرگزاری فارس.
- ↑ دیانی، «تاریخچه سمنو در ایران باستان»، وبسایت سالماطور.
- ↑ «تاریخچۀ سمنو»، وبسایت آیسمنو، تاریخ درج مطلب: 31 خرداد 1399ش.
- ↑ «خواص شگفتانگیز سمنو که از آن بیخبرید»، خبرگزاری پانا.
- ↑ «سمنکپزی آیین مشترک ایران و افغانستان»، وبسایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «آشپزخانه نبیه»، وبسایت یوتیوب.
- ↑ «طرز تهیه سمنک»، وبسایت دخترانه.«طرز تهیه سمنک»، وبسایت دخترانه.
- ↑ «طرز تهیه سمنک»، وبسایت دخترانه.
- ↑ نوری، «مختصری دربارۀ میلۀ عنعنوی سمنک»، وبسایت ارمغان ملی.
- ↑ نوری، «مختصری دربارۀ میلۀ عنعنوی سمنک»، وبسایت ارمغان ملی.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص88.
- ↑ «جشن سمنک؛ بزم زنانه در نوروز»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «سمنکپزی آیین مشترک ایران و افغانستان»، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ هاشمی، «نذر سمنک»، وبلاگ اوج سماع.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص92.
- ↑ هاشمی، «نذر سمنک»، وبلاگ اوج سماع.
- ↑ «جشن سمنک؛ بزم زنانه در نوروز»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص92.
- ↑ «جشن سمنک؛ بزم زنانه در نوروز»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ نوری، «مختصری دربارۀ میلۀ عنعنوی سمنک»، وبسایت ارمغان ملی.
- ↑ «برگزاری میلۀ سمنک در بلخ»، وبسایت خبرگزاری آوا.
- ↑ «نوروز در افغانستان»، وبسایت قاصدک.
- ↑ «برگزاری میله سمنک در بلخ»، وبسایت خبرگزاری آوا.
- ↑ هاشمی، «نذر سمنک»، وبلاگ اوج سماع.
- ↑ عابدوف، آداب، آیین¬ها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص90
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص100
- ↑ دیانی، «تاریخچه سمنو در ایران باستان»، وبسایت سالماطور.
- ↑ برهکی، «فروش سبزۀ سمنک در بازار رونق گرفته است»، وبسایت پژواک.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص92-98.
- ↑ برهکی، «فروش سبزۀ سمنک در بازار رونق گرفته است»، وبسایت پژواک.
- ↑ «خواص شگفتانگیز سمنو که از آن بی خبرید»، خبرگزاری پانا.
- ↑ نوری، «مختصری دربارۀ میلۀ عنعنوی سمنک»، وبسایت ارمغان ملی.
- ↑ «خواص شگفتانگیز سمنو که از آن بی خبرید»، خبرگزاری پانا.
- ↑ «از روز ملی نهالشانی در سمنگان تجلیل شد»، وبسایت آژانس خبری باختر.
- ↑ «آغاز کارزار نهالشانی از سوی جوانان در خوست»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.
- ↑ بیپروا، «فصل بهار و نهالشانی»، وبسایت جام غور.
- ↑ رحیمی، «نوروز در تاریخ کشور ما»، وبسایت آریایی.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص108.
- ↑ «میلۀ نهالشانی در ولایت خوست»، فیسبوک.
- ↑ «گامی دیگر به سوی پیشرفت افغانستان، نهالشانی همراه با سرکس»، وبسایت یوتیوب.
- ↑ «میله و کمپاین نهالشانی در باغ زنانۀ شمیره»، وبسایت ریاست امور زنان ولایت هرات.
- ↑ بیپروا، «نهالشانی یا جنگ؟»، وبسایت جام غور.
- ↑ بیپروا، «نهالشانی یا جنگ؟»، وبسایت جام غور.
- ↑ محمدی، «آغاز کمپاین نهالشانی در ولایت هرات»، وبسایت رادیو دری.
- ↑ رحیمی، «نوروز در تاریخ کشور ما»، وبسایت آریایی.
- ↑ «گامی دیگر به سوی پیشرفت افغانستان، نهالشانی همراه با سرکس»، وبسایت یوتیوب.
- ↑ «گامی دیگر به سوی پیشرفت افغانستان، نهالشانی همراه با سرکس»، وبسایت یوتیوب.
- ↑ «نخستین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت اطلاعات روز.
- ↑ غفاری، «سومین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت آژانس خبری پژواک.
- ↑ «نخستین جشنوارۀ گل کچالو در بامیان برگزار شد»، وبسایت اطلاعات روز.
- ↑ «جشنواره گل کچالو در بامیان»، صفحه Bamyan Journal در یوتیوب.
- ↑ محمدی، «بامیان، جشن گل کچالو»، وبسایت فیسبوک.
- ↑ دوستی، «هفدهمین جشنوارۀ گل سیب در میدانوردک برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ «میله عنعنوی گل سیب، برگزار شد»، شبکۀ اطلاع رسانی افغانستان.
- ↑ محفل مشاعره میله گل سیب در میدانوردک»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «میلۀ گل سیب»، صفحۀ تلویزیون ملی در یوتیوب.
- ↑ «انتشارات اکسوس در میدانوردک نمایشگاه کتاب راهاندازی کرد»، صفحۀ خامه پرس در فیسبوک.
- ↑ محفل مشاعره میله گل سیب در میدانوردک»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ بهزاد، «جشنوارههای نوروزی در افغانستان»، وبسایت روزنامۀ ماندگار.
- ↑ دوستی، «هفدهمین جشنوارۀ گل سیب در میدانوردک برگزار شد»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ نگاه، «نوروز چرا پایدار است؟»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.
- ↑ «میلۀ گل سیب»، صفحۀ تلویزیون ملی در یوتیوب.
- ↑ سامی، «جشن گل سیب در ولایت پروان»، صفحۀ تلویزیون بامیان در یوتیوب.
- ↑ پژواک، «نخستین جشن گل سیب در ولسوالی شهرک ولایت غور»، وبسایت جام غور.
- ↑ «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «صبح و زندگی- مهمان صدیق انصاری در رابطه با میلۀ گل نارنج»، از صفحۀ Ariana Television در یوتیوب.
- ↑ «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «میله و مشاعرۀ گل نارنج در شهر جلالآباد برگزار میشود»، وبسایت کلید.
- ↑ «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «میلۀ گل نارنج در ننگرهار»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «برگزاری میلۀ گل ناریج در ننگرهار»، وبسایت طلوعنیوز.
- ↑ «صبح و زندگی- مهمان صدیق انصاری در رابطه با میلۀ گل نارنج»، از صفحۀ Ariana Television در یوتیوب.
- ↑ «جشن سنتی گل نارنج در ولایت ننگرهار افغانستان به عنوان اعلام خبر آمدن بهار تلقی میشود»، وبسایت ParsToday.
- ↑ «مشاعرۀ گل نارنج دچار بینظمی گردید»، وبسایت آژانس خبری پژواک.
- ↑ «جشن سنتی گل نارنج در ولایت ننگرهار افغانستان به عنوان اعلام خبر آمدن بهار تلقی میشود»، وبسایت ParsToday.
- ↑ حمید، «جشنوارۀ سنتی شعر گل سنجد در لوگر برگزار شد»، وبسایت طلوعنیوز.
- ↑ «برگزاری پانزدهمین جشنوارۀ عنعنوی گل سنجد در لوگر»، وبسایت سلام وطندار.
- ↑ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.
- ↑ «تجلیل از میلۀ گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.
- ↑ «برگزاری میلۀ گل سنجد در لوگر»، وبسایت شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.
- ↑ «تجلیل از میلۀ گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ «برپایی مشاعرۀ عنعنهیی گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ «برپایی مشاعرۀ عنعنهیی گل سنجد در لوگر»، وبسایت آژانس اطلاعاتی باختر.
- ↑ «جشنوارۀ گل سنجد در زیر سایۀ سانسور برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ 8 صبح.
- ↑ «جشنوارۀ فرهنگی میلۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت رادیو تلویزیون ملی افغانستان.
- ↑ «جشنوارۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت آیفیلم 2.
- ↑ «جشنوارۀ فرهنگی میلۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت رادیو تلویزیون ملی افغانستان.
- ↑ «چهارمین جشنوارۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت روزنامۀ ماندگار.
- ↑ «توتخوری، جشن سنتی پنجشیر»، وبسایت اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ «دهمین جشنوارۀ میلۀ توت پنجشیر، اولین میلۀ توت پنجشیر تحت حاکمیت طالبان»، صحفۀ کابل غژ در یوتیوب.
- ↑ «برگزاری هشتمین جشنوارۀ فرهنگی توت در پنجشیر»، وبسایت موسسۀ فرهنگی اکو.
- ↑ «جشنوارۀ فرهنگی میلۀ توت در پنجشیر برگزار شد»، وبسایت رادیو تلویزیون ملی افغانستان.
- ↑ «دهمین جشنوارۀ میلۀ توت پنجشیر، اولین میلۀ توت پنجشیر تحت حاکمیت طالبان»، صحفۀ کابل غژ در یوتیوب.
- ↑ «توتخوری، جشن سنتی پنجشیر»، وبسایت اطلاعرسانی افغانستان.
- ↑ عابدوف، داداجان، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، کابل، ۱۳۹۳ش، ص۷۳-۷۸.
- ↑ سراج حکم درجه اول، «میلههای قدیم کابل»، 1359ش، ص62-63.
- ↑ عاصف و تامق، فرهنگ، 1390ش، ص12.
- ↑ هریوال، «میله شاطرها»، 1361ش، ص64.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص75.
- ↑ عاصف و تامق، فرهنگ، 1390ش، ص12.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص75.
- ↑ عابدوف، آداب، آیین¬ها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص75-76.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص75-76.
- ↑ عابدوف، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص76-77.
منابع
- تدبیر، وحید، «جشن گل سرخ»، وبسایت جدیدآنلاین، تاریخ درج مطلب: 11 فروردین 1388ش.
- «جشن نوروز در افغانستان چگونه برگزار میشود؟»، وبسایت بویرنیوز، تاریخ درج مطلب: 14 فروردین 1400ش.
- «جهندۀ حضرت علی در مزار و کابل برافراشته شد»، وبسایت خاورمیانه، تاریخ بازدید: 26 آذر 1401ش.
- عابدوف، داداجان، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، کابل، ۱۳۹۳ش.
- رجاء، نوروز، «جشن باستانی نوروز»، وبسایت روزنامۀ افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: 30 اسفند 1395ش.
- رجایی، محمد سرور، «میله گل سرخ، پیوند میان نوروز و باورهای اعتقادی شیعه و اهل تسنن»، وبسایت خبرگزاری مهر، تاریخ درج: 3 فروردین 1392ش.
- رحیمی، رمضانعلی، «نوروز در شهرهای افغانستان»، وبلاگ رحیمی، تاریخ درج مطلب: 20 اسفند 1386ش.
- رحیمی، محمد هادی، «میله گل سرخ مزارشریف»، وبلاگ شکوه، تاریخ درج مطلب: 29 اسفند 1385ش.
- «زیارت سخی، مکان مقدس شیعیان و اهل تسنن در کابل»، وبسایت تسنیم، تاریخ درج مطلب: 16 خرداد 1395ش.
- «زیارتگاه سخی»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 26 آذر 1401ش.
- شریعتی، حفیظ، «نوروز در افغانستان»، وبلاگ جاغوری، تاریخ درج مطلب: 1 فروردین 1390ش.
- شهیر، علی شیر، «جلوههای درخشان یک تاریخ؛ روضة سخی، مکان مذهبی در شهر تفریحی افغانستان»، وبسایت خبرنامه، تاریخ درج مطلب: 2 خرداد 1396ش.
- عابدوف، دادا جان، ترجمه، بهرام امیر احمدیان، آداب، آیینها و باورهای مردم افغانستان، کابل، انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، 1393ش.
- گروه خبری بشارت، «نوروز و مردم افغانستان»، وبسایت بشارتنیوز، تاریخ بازدید: 26 آذر 1401ش.
- «مراسم نوروز در افغانستان؛ آداب و رسوم محلی»، خبرگزاری دید، تاریخ درج مطلب: ۳۰ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «میله گل سرخ؛ جشن مردمان مزارشریف»، وبسایت خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 23 اسفند 1389ش.
- «نگاهی به آداب و رسوم عید نوروز در افغانستان»، وبسایت میزان، تاریخ درج مطلب: 1 فروردین 1395ش.
- «نگاهی به بازی های سنتی مردم افغانستان در عید نوروز»، وبسایت آی فیلم ۲، تاریخ درج مطلب: ۲۰ اسفند ۱۳۹۶ش.
- «نوروز در آسیای میانه»، وبسایت شبکه شرق، تاریخ درج مطلب: 28 اسفند 1399ش.
- «نوروز در افغانستان»، وبسایت قاصدک24، تاریخ بازدید: 26 آذر 1401ش.