پرش به محتوا

پیش‌نویس:حقوق مالی زن در زندگی مشترک: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
حذف رده‌ها
خط ۲: خط ۲:


بر اساس فقه اسلامی، حقوق مالی [[زن در خانواده]]، به مواردی مانند [[مهریه]]، [[نفقه]]، اجرة‌المثل، نحله، حق تنصیف مال، دریافت مستمری شوهر و ارث گفته می‌شود که در پی [[عقد آریایی|عقد]] [[ازدواج]] به او تعلق می‌گیرد. هزینه درمان، [[آرایش زن|آرایش]] و [[زیبایی زن|زیبایی]]، از مصادیق نفقه، به‌شمار می‌رود.  
بر اساس فقه اسلامی، حقوق مالی [[زن در خانواده]]، به مواردی مانند [[مهریه]]، [[نفقه]]، اجرة‌المثل، نحله، حق تنصیف مال، دریافت مستمری شوهر و ارث گفته می‌شود که در پی [[عقد آریایی|عقد]] [[ازدواج]] به او تعلق می‌گیرد. هزینه درمان، [[آرایش زن|آرایش]] و [[زیبایی زن|زیبایی]]، از مصادیق نفقه، به‌شمار می‌رود.  
==مفهوم‌شناسی==
==مفهوم‌شناسی حقوق مالی زن==
حقوق مالی زن در فقه اسلامی، امتیازات مالی حین زوجیت است که زن به موجب اصول و قواعد حقوقی از آن، برخوردار می‌شود. این امتیازات با انعقاد عقد ازدواج ایجاد شده و مواردی مانند مهریه، نفقه، اجرت‌المثل، نحله و ارث را شامل می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/433407 زایر نوری و بحری‌طیبی، «بررسی حقوق مالی زوجه در حین زوجیت»، 1395ش، ص91.]</ref>
حقوق مالی زن در فقه اسلامی، امتیازات مالی حین زوجیت است که زن به موجب اصول و قواعد حقوقی از آن، برخوردار می‌شود. این امتیازات با انعقاد عقد ازدواج ایجاد شده و مواردی مانند مهریه، نفقه، اجرت‌المثل، نحله و ارث را شامل می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/433407 زایر نوری و بحری‌طیبی، «بررسی حقوق مالی زوجه در حین زوجیت»، 1395ش، ص91.]</ref>


خط ۲۴: خط ۲۴:
==نفقه==
==نفقه==
نفقه از حقوق مالی مهم زوجه و ناظر به تمام نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، لباس، غذا، اثاث منزل، هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم درصورت عادت یا احتیاج است.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 «قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران»، ماده 1107.]</ref>  امروزه هزینه‌های آرایش و زیبایی نیز به‌عنوان بخشی از نیازمندی‌های زن، ذیل نفقه جای گرفته است که البته تردیدهایی را دربارۀ تعریف آن ذیل مصادیق نفقه به‌دنبال داشته است.<ref>[https://www.isna.ir/news/95080805155/%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D9%87%D8%B2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%88-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86 «مقایسه هزینۀ آرایش و زیبایی در ایران و جهان»، خبرگزای ایسنا.]</ref>   
نفقه از حقوق مالی مهم زوجه و ناظر به تمام نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، لباس، غذا، اثاث منزل، هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم درصورت عادت یا احتیاج است.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 «قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران»، ماده 1107.]</ref>  امروزه هزینه‌های آرایش و زیبایی نیز به‌عنوان بخشی از نیازمندی‌های زن، ذیل نفقه جای گرفته است که البته تردیدهایی را دربارۀ تعریف آن ذیل مصادیق نفقه به‌دنبال داشته است.<ref>[https://www.isna.ir/news/95080805155/%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D9%87%D8%B2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%88-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86 «مقایسه هزینۀ آرایش و زیبایی در ایران و جهان»، خبرگزای ایسنا.]</ref>   
'''الف) آرایش'''  
 
آرایش و آراستگی اگرچه از بنیادهای اعتماد اجتماعی بوده<ref>[https://lib.eshia.ir/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C طباطبایی، المیزان، 1374ش، ج2، ص100.] </ref>  و نشاط، [[شادی|شادابی]]، امنیت روانی، پرهیز از تنفرآفرینی در جامعه، احترام به‌دیگران و حفظ [[حیا]] و [[عفاف]] را به دنبال دارد،<ref>[https://eshop.iki.ac.ir/shop/2/products/2/article/492 علی‌خانی، «بدن در سبک زندگی دینی و سکولار»، 1401ش، ص58.]</ref>  اما امروزه مصرف‌گرایی در آن غلبه یافته و ابزارها و شیوه‌های آرایش، هزینه‌های زیادی را بر خانواده‌ها تحمیل می‌کند.<ref>[https://eshop.iki.ac.ir/shop/2/products/2/article/492 علی‌خانی، «بدن در سبک زندگی دینی و سکولار»، معرفت فرهنگی اجتماعی، 1401ش، ص57.]</ref>  بر اساس گزارش‌های موجود، هزینه‌های سالانۀ آرایش در جامعۀ ایران بیش از دو میلیارد دلار است. هزینۀ آرایش زنان ایرانی سه برابر زنان اروپایی برآورد می‌شود.<ref>[https://www.isna.ir/news/95080805155/%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D9%87%D8%B2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%88-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86 «مقایسۀ هزینۀ آرایش و زیبایی در ایران و جهان»، خبرگزای دانشجویان ایران.]</ref>  بر این اساس، از منظر فقه اسلامی، تهیۀ لوازم آرایش در حد متعارف، جزء نفقۀ زن است<ref>[https://hadana.ir/%D8%A2%D9%8A%D8%A7-%D8%AE%D8%B1%D9%8A%D8%AF-%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%85-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%B4-%D8%AC%D8%B2%D8%A1-%D9%86%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «آيا خريد لوازم آرايش جزء نفقه است»، سایت هدانا.]</ref>  و از منظر قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز هزینۀ آرایش از مصادیق امور بهداشتی و جزء نفقۀ زن به‌حساب آمده که شوهر ملزم به پرداخت آن است؛<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 «قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران»، ماده 1107.]</ref>  اما آرایش اگر از میزان معمول یا بهداشتی فراتر رود و هزینه‌های غیرمتعارفی را بر خانواده تحمیل کند، شوهر ملزم به پرداخت آن نیست.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 «قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران»، ماده 1107.] </ref>   
=== '''آرایش''' ===
'''ب) [[عمل زیبایی]]'''  
آرایش و آراستگی اگرچه از بنیادهای اعتماد اجتماعی بوده<ref>[https://lib.eshia.ir/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C طباطبایی، المیزان، 1374ش، ج2، ص100.] </ref>  و نشاط، [[شادی|شادابی]]، امنیت روانی، پرهیز از تنفرآفرینی در جامعه، احترام به‌دیگران و حفظ [[حیا]] و [[عفاف]] را به دنبال دارد،<ref>[https://eshop.iki.ac.ir/shop/2/products/2/article/492 علی‌خانی، «بدن در سبک زندگی دینی و سکولار»، 1401ش، ص58.]</ref>  اما امروزه مصرف‌گرایی در آن غلبه یافته و ابزارها و شیوه‌های آرایش، هزینه‌های زیادی را بر خانواده‌ها تحمیل می‌کند.<ref>[https://eshop.iki.ac.ir/shop/2/products/2/article/492 علی‌خانی، «بدن در سبک زندگی دینی و سکولار»، معرفت فرهنگی اجتماعی، 1401ش، ص57.]</ref>  بر اساس گزارش‌های موجود، هزینه‌های سالانۀ آرایش در جامعۀ ایران بیش از دو میلیارد دلار است. هزینۀ آرایش زنان ایرانی سه برابر زنان اروپایی برآورد می‌شود.<ref>[https://www.isna.ir/news/95080805155/%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D9%87%D8%B2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%88-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86 «مقایسۀ هزینۀ آرایش و زیبایی در ایران و جهان»، خبرگزای دانشجویان ایران.]</ref>   
 
بر این اساس، از منظر فقه اسلامی، تهیۀ لوازم آرایش در حد متعارف، جزء نفقۀ زن است<ref>[https://hadana.ir/%D8%A2%D9%8A%D8%A7-%D8%AE%D8%B1%D9%8A%D8%AF-%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%85-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%B4-%D8%AC%D8%B2%D8%A1-%D9%86%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «آيا خريد لوازم آرايش جزء نفقه است»، سایت هدانا.]</ref>  و از منظر قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز هزینۀ آرایش از مصادیق امور بهداشتی و جزء نفقۀ زن به‌حساب آمده که شوهر ملزم به پرداخت آن است؛<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 «قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران»، ماده 1107.]</ref>  اما آرایش اگر از میزان معمول یا بهداشتی فراتر رود و هزینه‌های غیرمتعارفی را بر خانواده تحمیل کند، شوهر ملزم به پرداخت آن نیست.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 «قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران»، ماده 1107.] </ref>   
 
=== '''[[عمل زیبایی]]''' ===
امروزه در ایران انواع جراحی زیبایی اعم از جراحی صورت، سینه، شکم و باسن، انجام می‌شود.<ref>[https://www.isna.ir/news/95080805155/%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D9%87%D8%B2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%88-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86 «مقایسۀ هزینۀ آرایش و زیبایی در ایران و جهان»، خبرگزای ایسنا.]</ref>  در این زمینه، هرگاه عمل جراحی زیبایی زن با اهداف درمانی یا ترمیمیِ ضروری مانند درمان سوختگی و آسیب‌های ناشی از ضرب و جرح صورت بگیرد، هزینۀ آن جزء نفقه و نیازهای مصرّح در قانون، به‌حساب آمده و شوهر مکلف به پرداخت آن است؛<ref>[https://ensani.ir/fa/article/382126/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%81%D9%82%D9%87%DB%8C-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D8%A7%D8%B0%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C-%D8%B2%DB%8C% صالحی و باقری مطلق، «مطالعۀ فقهی ـ‌ حقوقی‌ اذن ‌زوج ‌در‌اعمال ‌جراحی‌ زیبایی»، 1396، ص51.] </ref>  اما عمل زیبایی غیرضروری و نامتعارف، جزء نفقه زن نبوده<ref>[https://aminedalat.com/calculate-amount-of-alimony/ «محاسبۀ میزان نفقه زن به چه صورت می‌باشد؟»، موسسۀ حقوقی و داوری امین عدالت کبریا.]</ref>  و شوهر مکلف به پرداخت هزینۀ آن نیست.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 «قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران»، ماده 1107.]</ref>   
امروزه در ایران انواع جراحی زیبایی اعم از جراحی صورت، سینه، شکم و باسن، انجام می‌شود.<ref>[https://www.isna.ir/news/95080805155/%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D9%87%D8%B2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%88-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86 «مقایسۀ هزینۀ آرایش و زیبایی در ایران و جهان»، خبرگزای ایسنا.]</ref>  در این زمینه، هرگاه عمل جراحی زیبایی زن با اهداف درمانی یا ترمیمیِ ضروری مانند درمان سوختگی و آسیب‌های ناشی از ضرب و جرح صورت بگیرد، هزینۀ آن جزء نفقه و نیازهای مصرّح در قانون، به‌حساب آمده و شوهر مکلف به پرداخت آن است؛<ref>[https://ensani.ir/fa/article/382126/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%81%D9%82%D9%87%DB%8C-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D8%A7%D8%B0%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C-%D8%B2%DB%8C% صالحی و باقری مطلق، «مطالعۀ فقهی ـ‌ حقوقی‌ اذن ‌زوج ‌در‌اعمال ‌جراحی‌ زیبایی»، 1396، ص51.] </ref>  اما عمل زیبایی غیرضروری و نامتعارف، جزء نفقه زن نبوده<ref>[https://aminedalat.com/calculate-amount-of-alimony/ «محاسبۀ میزان نفقه زن به چه صورت می‌باشد؟»، موسسۀ حقوقی و داوری امین عدالت کبریا.]</ref>  و شوهر مکلف به پرداخت هزینۀ آن نیست.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 «قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران»، ماده 1107.]</ref>   
'''ج) هدیه'''  
 
=== '''هدیه''' ===
هدیه‌دادن و هدیه‌گرفتن از رسم‌های کهن و مورد علاقۀ [[اقوام ایرانی|ایرانیان]] بوده<ref>[https://ltr.atu.ac.ir/article%209155.html پشت‌دار و دهقان‌شیری،  «هدیه‌دادن و رسوم آن نزد ایرانیان با تکیه بر شاهنامه و تاریخ بیهقی»، 1399، ص170.]</ref>  و از ابزارهای همدلی، مهروزری و ابراز علاقه به هم‌نوع دانسته می‌شود.<ref>[https://hesehaftom.com/%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%B1-%D9%88-%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C/ «آیین مهر و هدیه در فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت حس هفتم،] </ref>  [[هدیه|هدیه‌دادن]] در مناسبت‌هایی مانند [[نوروز]]، [[شب یلدا]]، [[عید قربان]]، [[عید فطر]]، تولد، عروسی، سالگرد ازدواج، خرید [[خانه]]، فارغ‌التحصیلی، [[روز مادر در ایران|روز مادر]]، روز پدر، [[روز دختر]]، [[سوغاتی]] و مناسبت‌های شغلی، صورت می‌گیرد.<ref>[http://avalkado.com/articles/post/2046/%D8%AF%D8%B1-%DA%86%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%AA%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D8%AF%D9%87%DB%8C%D9%85- «در چه مناسبت‌هایی باید هدیه بدهیم؟»، وب‌سایت اول کادو.]</ref>  در نظام حقوقی ایران، تأمین هزینۀ هدیه‌هایی که از سوی زن به مناسبت‌های مختلف تهیه می‌شود از مصادیق نفقه نبوده و بر عهدۀ شوهر نیست.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%86%D9%81%D9%82%D9%87_(%D9%81%D9%82%D9%87) «نفقه»، ویکی فقه.]</ref>
هدیه‌دادن و هدیه‌گرفتن از رسم‌های کهن و مورد علاقۀ [[اقوام ایرانی|ایرانیان]] بوده<ref>[https://ltr.atu.ac.ir/article%209155.html پشت‌دار و دهقان‌شیری،  «هدیه‌دادن و رسوم آن نزد ایرانیان با تکیه بر شاهنامه و تاریخ بیهقی»، 1399، ص170.]</ref>  و از ابزارهای همدلی، مهروزری و ابراز علاقه به هم‌نوع دانسته می‌شود.<ref>[https://hesehaftom.com/%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%B1-%D9%88-%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C/ «آیین مهر و هدیه در فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت حس هفتم،] </ref>  [[هدیه|هدیه‌دادن]] در مناسبت‌هایی مانند [[نوروز]]، [[شب یلدا]]، [[عید قربان]]، [[عید فطر]]، تولد، عروسی، سالگرد ازدواج، خرید [[خانه]]، فارغ‌التحصیلی، [[روز مادر در ایران|روز مادر]]، روز پدر، [[روز دختر]]، [[سوغاتی]] و مناسبت‌های شغلی، صورت می‌گیرد.<ref>[http://avalkado.com/articles/post/2046/%D8%AF%D8%B1-%DA%86%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%AA%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D8%AF%D9%87%DB%8C%D9%85- «در چه مناسبت‌هایی باید هدیه بدهیم؟»، وب‌سایت اول کادو.]</ref>  در نظام حقوقی ایران، تأمین هزینۀ هدیه‌هایی که از سوی زن به مناسبت‌های مختلف تهیه می‌شود از مصادیق نفقه نبوده و بر عهدۀ شوهر نیست.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%86%D9%81%D9%82%D9%87_(%D9%81%D9%82%D9%87) «نفقه»، ویکی فقه.]</ref>


خط ۳۵: خط ۴۰:


==منابع==
==منابع==
* «آیین مهر و هدیه در فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت حس ‌هفتم، تاریخ بازدید:30 مرداد 1402ش.
*«آیین مهر و هدیه در فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت حس ‌هفتم، تاریخ بازدید:30 مرداد 1402ش.
* «آيا خريد لوازم آرايش جزء نفقه است»، وب‌سایت هدانا، تاریخ درج مطلب: 20 آبان 1394ش.
*«آيا خريد لوازم آرايش جزء نفقه است»، وب‌سایت هدانا، تاریخ درج مطلب: 20 آبان 1394ش.
* احمدیه، مریم، «حق اجرت‌المثل و نحله در یک بررسی حقوقی»، مطالعات راهبردی زنان، شماره 25، 1383ش.
*احمدیه، مریم، «حق اجرت‌المثل و نحله در یک بررسی حقوقی»، مطالعات راهبردی زنان، شماره 25، 1383ش.
* پشت‌دار، علی‌محمد و دهقان‌ شیری، معصومه، «هدیهدادن و رسوم آن نزد ایرانیان با تکیه بر شاهنامه و تاریخ بیهقی»، فصلنامۀ متن پژوهش ادبی، دورۀ 24، شمارۀ 58، مهر 1399ش.
*پشت‌دار، علی‌محمد و دهقان‌ شیری، معصومه، «هدیهدادن و رسوم آن نزد ایرانیان با تکیه بر شاهنامه و تاریخ بیهقی»، فصلنامۀ متن پژوهش ادبی، دورۀ 24، شمارۀ 58، مهر 1399ش.
* «حقوق مالی زن (زوجه) چیست و حق و حقوق زسن در ازدواج چگونه است»، وب‌سایت دادیاب، تاریخ درج مطلب: 4 بهمن 1399ش.
*«حقوق مالی زن (زوجه) چیست و حق و حقوق زسن در ازدواج چگونه است»، وب‌سایت دادیاب، تاریخ درج مطلب: 4 بهمن 1399ش.
* «در چه مناسبت‌هایی باید هدیه بدهیم؟»، وب‌سایت اول کادو، تاریخ درج مطلب: 13 آبان 1398ش.
*«در چه مناسبت‌هایی باید هدیه بدهیم؟»، وب‌سایت اول کادو، تاریخ درج مطلب: 13 آبان 1398ش.
* زایر نوری، شکوفه و بحری طیبی، علی «بررسی حقوق مالی زوجه در حین زوجیت»، فصلنامۀ علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال 7، شمارۀ 2، 1395ش.
*زایر نوری، شکوفه و بحری طیبی، علی «بررسی حقوق مالی زوجه در حین زوجیت»، فصلنامۀ علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال 7، شمارۀ 2، 1395ش.
* «زن در زندگی مشترک چه حقوقی دارد؟»، وب‌سایت مشرق، تاریخ درج مطلب: 2 مرداد 1401ش.
*«زن در زندگی مشترک چه حقوقی دارد؟»، وب‌سایت مشرق، تاریخ درج مطلب: 2 مرداد 1401ش.
* صالحی، حمیدرضا و باقری مطلق، نرگس، «مطالعۀ فقهی ـ‌ حقوقی‌ اذن ‌زوج ‌در‌اعمال ‌جراحی‌ زیبایی»، دوفصلنامۀ علمي ـ ترويجي فقه و حقوق خانواده، سال 22، شمارۀ 1، پاييز و زمستان 1396ش.
*صالحی، حمیدرضا و باقری مطلق، نرگس، «مطالعۀ فقهی ـ‌ حقوقی‌ اذن ‌زوج ‌در‌اعمال ‌جراحی‌ زیبایی»، دوفصلنامۀ علمي ـ ترويجي فقه و حقوق خانواده، سال 22، شمارۀ 1، پاييز و زمستان 1396ش.
* طباطبایی، محمدحسین، ترجمۀ تفسیر المیزان، دفتر انتشارات اسلامی، قم، جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، چاپ پنجم، 1374ش.
*طباطبایی، محمدحسین، ترجمۀ تفسیر المیزان، دفتر انتشارات اسلامی، قم، جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، چاپ پنجم، 1374ش.
* علی‌خانی، اسماعیل، «بدن در سبک زندگی دینی و سکولار»، معرفت فرهنگی اجتماعی، سال 13، شمارۀ پیاپی 50، بهار 1401ش.
*علی‌خانی، اسماعیل، «بدن در سبک زندگی دینی و سکولار»، معرفت فرهنگی اجتماعی، سال 13، شمارۀ پیاپی 50، بهار 1401ش.
* عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، وبسایت واژه‌یاب.
*عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، وبسایت واژه‌یاب.
* قانون حمایت خانوادۀ جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1391ش.
*قانون حمایت خانوادۀ جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1391ش.
* قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1307ش.
*قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1307ش.
* «محاسبۀ میزان نفقه زن به چه صورت می‌باشد؟»، موسسۀ حقوقی و داوری امین عدالت کبریا، تاریخ درج مطلب: 7 فروردین 1402ش.  
*«محاسبۀ میزان نفقه زن به چه صورت می‌باشد؟»، موسسۀ حقوقی و داوری امین عدالت کبریا، تاریخ درج مطلب: 7 فروردین 1402ش.
* «مقایسۀ هزینۀ آرایش و زیبایی در ایران و جهان»، خبرگزای دانشجویان ایران (ایسنا)، تاریخ درج مطلب: 8 آبان 1399ش.
*«مقایسۀ هزینۀ آرایش و زیبایی در ایران و جهان»، خبرگزای دانشجویان ایران (ایسنا)، تاریخ درج مطلب: 8 آبان 1399ش.
* «نفقه»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: 1 شهریور 1402ش.
*«نفقه»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: 1 شهریور 1402ش.
* یوسف‌زاده، حسن، «پایش جامعه‌شناختی مهریه»، وبسایت پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: 8 شهریور 1402ش.
*یوسف‌زاده، حسن، «پایش جامعه‌شناختی مهریه»، وبسایت پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: 8 شهریور 1402ش.

نسخهٔ ۱۷ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۰۱

حقوق مالی زن در زندگی مشترک؛ مصادیق برخورداری و بهره‌مندی مالی زن از زندگی با شوهر.

بر اساس فقه اسلامی، حقوق مالی زن در خانواده، به مواردی مانند مهریه، نفقه، اجرة‌المثل، نحله، حق تنصیف مال، دریافت مستمری شوهر و ارث گفته می‌شود که در پی عقد ازدواج به او تعلق می‌گیرد. هزینه درمان، آرایش و زیبایی، از مصادیق نفقه، به‌شمار می‌رود.

مفهوم‌شناسی حقوق مالی زن

حقوق مالی زن در فقه اسلامی، امتیازات مالی حین زوجیت است که زن به موجب اصول و قواعد حقوقی از آن، برخوردار می‌شود. این امتیازات با انعقاد عقد ازدواج ایجاد شده و مواردی مانند مهریه، نفقه، اجرت‌المثل، نحله و ارث را شامل می‌شود.[۱]

مهریه

مهریه مالی است که به موجب عقد نکاح به ملکیت زن درآمده و او هر زمان می‌تواند آن را از شوهر مطالبه می‌کند.[۲] به‌موجب قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، هر چیزی که مالیت داشته باشد می‌تواند به‌عنوان مهر قرار بگیرد.[۳] مهریۀ زن اگر وجه رایج ملی باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانۀ زمان تأدیه نسبت به‌سال اجراى عقد که توسط بانک مرکزى جمهورى اسلامى ایران مشخص مى‌شود محاسبه و قابل پرداخت است.[۴] بر اساس قانون حمایت از خانواده، مهریۀ زن تا 110 سکۀ بهار آزادی و یا معادل آن قابل وصول شناخته شده و مشمول قانون اجرای محکومیت‌های مالی دانسته شده است. مهریۀ بیشتر از آن، تنها با رضایت شوهر قابل دریافت است.[۵]

مهریه در سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی، ابزار تحکیم بنیان خانواده دانسته می‌شود.[۶] جبران کاستی سهم زن از ارث، کنترل مرد در بهره‌گیری از حق طلاق و تأمین مالی زن در صورت جدایی، از کارکردهای مهریه شمرده شده است.[۷]

حق نحله

نِحله، مالی است که قاضی می‌تواند شوهر را هنگام طلاق همسر، علاوه بر نفقه و مهریه به پرداخت آن الزام کند. مطالبۀ نحله در صورتی ممکن است که درخواست طلاق از سوی مرد باشد و تعیین مقدار نحله بستگی به‌توانایی مالی زوج دارد.[۸] نحله به‌عنوان نمودی از اهمیت و اولویت معاشرت نیک زوجین، به‌عنوان تأدیب مردی است که ارزش‌های مشترک زندگی را نادیده گرفته و به فروپاشی آن می‌پردازد.[۹]

اجرت‌المثل

اجرت‌المثل به حق‌الزحمۀ خدماتی گفته می‌شود که زن طی دوران زوجیت در منزل شوهر انجام داده و شرعاً به‌عهدۀ او نبوده است. شست‌وشو، نظافت، تهیۀ غذا، شیر دادن به بچه از مصادیق اجرت‌المثل شمرده شده است.[۱۰] زن در صورتی مستحق دریافت این حق مالی است که این امور را به‌صورت رایگان انجام نداده و در عقدنامه نیز شرطی در این خصوص ذکر نشده باشد. میزان اجرت‌المثل با توجه به سال‌های زندگی مشترک زن و شوهر، شرایط زندگی و اموری که انجام داده است، توسط کارشناس تعیین می‌شود.[۱۱]

حق تنصیف اموال

اگر شوهر، شرط تنصیف اموال را ضمن عقد نکاح قبول کرده باشد، این حق برای زن ایجاد می‌شود که هرگاه مرد به میل و ارادۀ خود نسبت به طلاق همسر اقدام کند و دارای اموالی باشد که پس از عقد ازدواج به‌دست آمده باشد، نیمی از آن اموال به زن تعلق می‌گیرد.[۱۲] تنصیف مال در ایام زندگی مشترک موضوعیت حقوقی نداشته و تنها پس از درخواست طلاق به‌تقاضای مرد، محقق می‌شود.[۱۳]

دریافت مستمری شوهر

دریافت مستمری شوهر، از حقوق مالی است که می‌تواند از آن بهره‌مند شود. استفادۀ زن از مستمری شوهر مانند حق ارث وابسته به فوت شوهر است.[۱۴]

ارث

زوجه همانند سایر وابستگان متوفی، از ارث او بهره می‌برد. در سبک زندگی دینی اگر زوجه فرزند نداشته باشد یکچهارم از میراث متوفی و در صورت داشتن فرزند یک‌هشتم از دارایی او به وی ارث می‌رسد.[۱۵]

نفقه

نفقه از حقوق مالی مهم زوجه و ناظر به تمام نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، لباس، غذا، اثاث منزل، هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم درصورت عادت یا احتیاج است.[۱۶] امروزه هزینه‌های آرایش و زیبایی نیز به‌عنوان بخشی از نیازمندی‌های زن، ذیل نفقه جای گرفته است که البته تردیدهایی را دربارۀ تعریف آن ذیل مصادیق نفقه به‌دنبال داشته است.[۱۷]

آرایش

آرایش و آراستگی اگرچه از بنیادهای اعتماد اجتماعی بوده[۱۸] و نشاط، شادابی، امنیت روانی، پرهیز از تنفرآفرینی در جامعه، احترام به‌دیگران و حفظ حیا و عفاف را به دنبال دارد،[۱۹] اما امروزه مصرف‌گرایی در آن غلبه یافته و ابزارها و شیوه‌های آرایش، هزینه‌های زیادی را بر خانواده‌ها تحمیل می‌کند.[۲۰] بر اساس گزارش‌های موجود، هزینه‌های سالانۀ آرایش در جامعۀ ایران بیش از دو میلیارد دلار است. هزینۀ آرایش زنان ایرانی سه برابر زنان اروپایی برآورد می‌شود.[۲۱]

بر این اساس، از منظر فقه اسلامی، تهیۀ لوازم آرایش در حد متعارف، جزء نفقۀ زن است[۲۲] و از منظر قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز هزینۀ آرایش از مصادیق امور بهداشتی و جزء نفقۀ زن به‌حساب آمده که شوهر ملزم به پرداخت آن است؛[۲۳] اما آرایش اگر از میزان معمول یا بهداشتی فراتر رود و هزینه‌های غیرمتعارفی را بر خانواده تحمیل کند، شوهر ملزم به پرداخت آن نیست.[۲۴]

عمل زیبایی

امروزه در ایران انواع جراحی زیبایی اعم از جراحی صورت، سینه، شکم و باسن، انجام می‌شود.[۲۵] در این زمینه، هرگاه عمل جراحی زیبایی زن با اهداف درمانی یا ترمیمیِ ضروری مانند درمان سوختگی و آسیب‌های ناشی از ضرب و جرح صورت بگیرد، هزینۀ آن جزء نفقه و نیازهای مصرّح در قانون، به‌حساب آمده و شوهر مکلف به پرداخت آن است؛[۲۶] اما عمل زیبایی غیرضروری و نامتعارف، جزء نفقه زن نبوده[۲۷] و شوهر مکلف به پرداخت هزینۀ آن نیست.[۲۸]

هدیه

هدیه‌دادن و هدیه‌گرفتن از رسم‌های کهن و مورد علاقۀ ایرانیان بوده[۲۹] و از ابزارهای همدلی، مهروزری و ابراز علاقه به هم‌نوع دانسته می‌شود.[۳۰] هدیه‌دادن در مناسبت‌هایی مانند نوروز، شب یلدا، عید قربان، عید فطر، تولد، عروسی، سالگرد ازدواج، خرید خانه، فارغ‌التحصیلی، روز مادر، روز پدر، روز دختر، سوغاتی و مناسبت‌های شغلی، صورت می‌گیرد.[۳۱] در نظام حقوقی ایران، تأمین هزینۀ هدیه‌هایی که از سوی زن به مناسبت‌های مختلف تهیه می‌شود از مصادیق نفقه نبوده و بر عهدۀ شوهر نیست.[۳۲]

پانویس

  1. ↑ زایر نوری و بحری‌طیبی، «بررسی حقوق مالی زوجه در حین زوجیت»، 1395ش، ص91.
  2. ↑ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مادۀ 1082.
  3. ↑ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مادۀ 1078.
  4. ↑ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، تبصرۀ مادۀ 1082.
  5. ↑ قانون حمایت خانوادۀ جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1391ش، مادۀ 22.
  6. ↑ یوسف‌زاده، «پایش جامعه‌شناختی مهریه»، وب سایت پرتال جامع علوم انسانی.
  7. ↑ زایر نوری و بحری طیبی، «بررسی حقوق مالی زوجه در حین زوجیت»، 1395ش، ص95.
  8. ↑ «حقوق مالی زن (زوجه) چیست و حق و حقوق زن در ازدواج چگونه است»، وب‌سایت دادیاب.
  9. ↑ احمدیه، مریم، «حق اجرت‌المثل و نحله در یک بررسی حقوقی»، م1383ش، ص110.
  10. ↑ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، تبصرۀ مادۀ 336.
  11. ↑ «حقوق مالی زن (زوجه) چیست و حق و حقوق زن در ازدواج چگونه است»، وب‌سایت دادیاب.
  12. ↑ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، تبصرۀ مادۀ 1119.
  13. ↑ «زن در زندگی مشترک چه حقوقی دارد؟»، وب‌سایت مشرق، تاریخ درج مطلب: 2 مرداد 1401ش.
  14. ↑ قانون حمایت خانوادۀ جمهوری اسلامی ایران، مادۀ 48.
  15. ↑ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مادۀ 946.
  16. ↑ «قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران»، ماده 1107.
  17. ↑ «مقایسه هزینۀ آرایش و زیبایی در ایران و جهان»، خبرگزای ایسنا.
  18. ↑ طباطبایی، المیزان، 1374ش، ج2، ص100.
  19. ↑ علی‌خانی، «بدن در سبک زندگی دینی و سکولار»، 1401ش، ص58.
  20. ↑ علی‌خانی، «بدن در سبک زندگی دینی و سکولار»، معرفت فرهنگی اجتماعی، 1401ش، ص57.
  21. ↑ «مقایسۀ هزینۀ آرایش و زیبایی در ایران و جهان»، خبرگزای دانشجویان ایران.
  22. ↑ «آيا خريد لوازم آرايش جزء نفقه است»، سایت هدانا.
  23. ↑ «قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران»، ماده 1107.
  24. ↑ «قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران»، ماده 1107.
  25. ↑ «مقایسۀ هزینۀ آرایش و زیبایی در ایران و جهان»، خبرگزای ایسنا.
  26. ↑ صالحی و باقری مطلق، «مطالعۀ فقهی ـ‌ حقوقی‌ اذن ‌زوج ‌در‌اعمال ‌جراحی‌ زیبایی»، 1396، ص51.
  27. ↑ «محاسبۀ میزان نفقه زن به چه صورت می‌باشد؟»، موسسۀ حقوقی و داوری امین عدالت کبریا.
  28. ↑ «قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران»، ماده 1107.
  29. ↑ پشت‌دار و دهقان‌شیری، «هدیه‌دادن و رسوم آن نزد ایرانیان با تکیه بر شاهنامه و تاریخ بیهقی»، 1399، ص170.
  30. ↑ «آیین مهر و هدیه در فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت حس هفتم،
  31. ↑ «در چه مناسبت‌هایی باید هدیه بدهیم؟»، وب‌سایت اول کادو.
  32. ↑ «نفقه»، ویکی فقه.

منابع

  • «آیین مهر و هدیه در فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت حس ‌هفتم، تاریخ بازدید:30 مرداد 1402ش.
  • «آيا خريد لوازم آرايش جزء نفقه است»، وب‌سایت هدانا، تاریخ درج مطلب: 20 آبان 1394ش.
  • احمدیه، مریم، «حق اجرت‌المثل و نحله در یک بررسی حقوقی»، مطالعات راهبردی زنان، شماره 25، 1383ش.
  • پشت‌دار، علی‌محمد و دهقان‌ شیری، معصومه، «هدیهدادن و رسوم آن نزد ایرانیان با تکیه بر شاهنامه و تاریخ بیهقی»، فصلنامۀ متن پژوهش ادبی، دورۀ 24، شمارۀ 58، مهر 1399ش.
  • «حقوق مالی زن (زوجه) چیست و حق و حقوق زسن در ازدواج چگونه است»، وب‌سایت دادیاب، تاریخ درج مطلب: 4 بهمن 1399ش.
  • «در چه مناسبت‌هایی باید هدیه بدهیم؟»، وب‌سایت اول کادو، تاریخ درج مطلب: 13 آبان 1398ش.
  • زایر نوری، شکوفه و بحری طیبی، علی «بررسی حقوق مالی زوجه در حین زوجیت»، فصلنامۀ علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال 7، شمارۀ 2، 1395ش.
  • «زن در زندگی مشترک چه حقوقی دارد؟»، وب‌سایت مشرق، تاریخ درج مطلب: 2 مرداد 1401ش.
  • صالحی، حمیدرضا و باقری مطلق، نرگس، «مطالعۀ فقهی ـ‌ حقوقی‌ اذن ‌زوج ‌در‌اعمال ‌جراحی‌ زیبایی»، دوفصلنامۀ علمي ـ ترويجي فقه و حقوق خانواده، سال 22، شمارۀ 1، پاييز و زمستان 1396ش.
  • طباطبایی، محمدحسین، ترجمۀ تفسیر المیزان، دفتر انتشارات اسلامی، قم، جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، چاپ پنجم، 1374ش.
  • علی‌خانی، اسماعیل، «بدن در سبک زندگی دینی و سکولار»، معرفت فرهنگی اجتماعی، سال 13، شمارۀ پیاپی 50، بهار 1401ش.
  • عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، وبسایت واژه‌یاب.
  • قانون حمایت خانوادۀ جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1391ش.
  • قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1307ش.
  • «محاسبۀ میزان نفقه زن به چه صورت می‌باشد؟»، موسسۀ حقوقی و داوری امین عدالت کبریا، تاریخ درج مطلب: 7 فروردین 1402ش.
  • «مقایسۀ هزینۀ آرایش و زیبایی در ایران و جهان»، خبرگزای دانشجویان ایران (ایسنا)، تاریخ درج مطلب: 8 آبان 1399ش.
  • «نفقه»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: 1 شهریور 1402ش.
  • یوسف‌زاده، حسن، «پایش جامعه‌شناختی مهریه»، وبسایت پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: 8 شهریور 1402ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:حقوق_مالی_زن_در_زندگی_مشترک&oldid=45244»