پیش‌نویس:بصیراحمد دولت‌آبادی: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>حمید فاضل ابرابزار |
imported>علیرضا محمددوست بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:بصیراحمد دولت‌آبادی.jpg|جایگزین=بصیراحمد دولت‌آبادی|بندانگشتی|بصیراحمد دولت‌آبادی]] | |||
'''{{درشت|بصیراحمد دولت‌آبادی}}'''؛ پژوهشگر، روزنامه‌نگار و مورخ معاصر افغانستان. | '''{{درشت|بصیراحمد دولت‌آبادی}}'''؛ پژوهشگر، روزنامه‌نگار و مورخ معاصر افغانستان. | ||
بصیراحمد دولت‌آبادی، تاریخ‌نگار، پژوهشگر و روزنامه‌نگار برجستهٔ افغانستانی است که عمر خود را وقف ثبت و بازنمایی رنج و هویت تاریخی [[قوم هزاره]] کرد. او به '''راوی رنج''' مشهور بود و با رویکردی انتقادی به نقد تاریخ‌نگاری‌های حکومتی پرداخت. دولت‌آبادی فعالیت فرهنگی خود را با مجلهٔ حبل‌الله و تأسیس [[مرکز فرهنگی نویسندگان افغانستان]] آغاز کرد و این فعالیت را رسالت خود می‌دانست. او با وجود [[ساده‌زیستی]]، هرگز از تعهد به [[عدالت]] و [[استقلال قلم]] دست نکشید. آثار کلیدی او، ازجمله ''هزاره‌ها از قتل‌عام تا احیای هویت''، تلاشی ماندگار برای بازسازی و احیای هویت تاریخی قوم هزاره بود. | بصیراحمد دولت‌آبادی، تاریخ‌نگار، پژوهشگر و روزنامه‌نگار برجستهٔ افغانستانی است که عمر خود را وقف ثبت و بازنمایی رنج و هویت تاریخی [[قوم هزاره]] کرد. او به '''راوی رنج''' مشهور بود و با رویکردی انتقادی به نقد تاریخ‌نگاری‌های حکومتی پرداخت. دولت‌آبادی فعالیت فرهنگی خود را با مجلهٔ حبل‌الله و تأسیس [[مرکز فرهنگی نویسندگان افغانستان]] آغاز کرد و این فعالیت را رسالت خود می‌دانست. او با وجود [[ساده‌زیستی]]، هرگز از تعهد به [[عدالت]] و [[استقلال قلم]] دست نکشید. آثار کلیدی او، ازجمله ''هزاره‌ها از قتل‌عام تا احیای هویت''، تلاشی ماندگار برای بازسازی و احیای هویت تاریخی قوم هزاره بود. | ||
== زندگینامه بصیراحمد دولت‌آبادی == | ==زندگینامه بصیراحمد دولت‌آبادی== | ||
بصیراحمد دولت‌آبادی در ۱۳۳۶ش در روستای قَرَه‌غَجْلَه از توابع دولت‌آباد در ولایت [[بلخ]] به‌دنیا آمد. [[قرآن]] و متون سنتی آموزشی مانند چهارکتاب و [[دیوان حافظ]] را در زادگاه خود فراگرفت و از ۹ سالگی به مکتب رفت.<ref>[https://jade-abresham.com/english/?p=3123 عزیزی، «روایتی گذرا از راوی رنج‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.]</ref> او در [[نوجوانی]]، به مقاله‌نویسی علاقمند شد و همزمان روزنامه‌ها، نشریات و کتاب‌های دینی و آثار روشنفکران دینی را مطالعه می‌کرد.<ref>دولت‌آبادی، «بخش‌هایی از زندگی‌نامهٔ مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، ۱۳۹۷ش، ص۳۷۸.</ref> دولت‌آبادی در [[جوانی]]، تحصیلات خود را در رشتهٔ استخراج معادن، نیمه‌کاره رها کرد و همراه با [[عبدالعلی مزاری]] در [[زمستان]] ۱۳۶۰ش به [[ایران]] [[مهاجرت]] کرد.<ref>[https://jade-abresham.com/english/?p=3123 عزیزی، «روایتی گذرا از راوی رنج‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.]</ref> او در یک دورهٔ آموزشی فشرده و کوتاه‌مدت [[خبرنگاری]] در شهرهای [[تهران]] و [[قم]] شرکت کرد.<ref>دانش، سخنرانی در مراسم گرامیداشت از مقام فرهنگی و پژوهشی زنده‌یاد بصیراحمد دولت‌آبادی، ۱۴۰۰ش، ص۴۲۱.</ref> دولت‌آبادی در سال ۱۳۶۶ش در شهر قم [[ازدواج]] کرد<ref>[https://jade-abresham.com/english/?p=3123 عزیزی، «روایتی گذرا از راوی رنج‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.]</ref> که ثمرهٔ این ازدواج، سه پسر و یک دختر است.<ref>[http://afghanistan.fi/blog/2018/11/10/زندگینامه-مختصر-بصیر-احمد-حمید-دولت-آب/ «زندگینامۀ مختصر بصیراحمد (حمید) دولت‌آبادی»، وب‌سایت کانون افغانستانی‌های فنلند.]</ref> | بصیراحمد دولت‌آبادی در ۱۳۳۶ش در روستای قَرَه‌غَجْلَه از توابع دولت‌آباد در ولایت [[بلخ]] به‌دنیا آمد. [[قرآن]] و متون سنتی آموزشی مانند چهارکتاب و [[دیوان حافظ]] را در زادگاه خود فراگرفت و از ۹ سالگی به مکتب رفت.<ref>[https://jade-abresham.com/english/?p=3123 عزیزی، «روایتی گذرا از راوی رنج‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.]</ref> او در [[نوجوانی]]، به مقاله‌نویسی علاقمند شد و همزمان روزنامه‌ها، نشریات و کتاب‌های دینی و آثار روشنفکران دینی را مطالعه می‌کرد.<ref>دولت‌آبادی، «بخش‌هایی از زندگی‌نامهٔ مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، ۱۳۹۷ش، ص۳۷۸.</ref> دولت‌آبادی در [[جوانی]]، تحصیلات خود را در رشتهٔ استخراج معادن، نیمه‌کاره رها کرد و همراه با [[عبدالعلی مزاری]] در [[زمستان]] ۱۳۶۰ش به [[ایران]] [[مهاجرت]] کرد.<ref>[https://jade-abresham.com/english/?p=3123 عزیزی، «روایتی گذرا از راوی رنج‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.]</ref> او در یک دورهٔ آموزشی فشرده و کوتاه‌مدت [[خبرنگاری]] در شهرهای [[تهران]] و [[قم]] شرکت کرد.<ref>دانش، سخنرانی در مراسم گرامیداشت از مقام فرهنگی و پژوهشی زنده‌یاد بصیراحمد دولت‌آبادی، ۱۴۰۰ش، ص۴۲۱.</ref> دولت‌آبادی در سال ۱۳۶۶ش در شهر قم [[ازدواج]] کرد<ref>[https://jade-abresham.com/english/?p=3123 عزیزی، «روایتی گذرا از راوی رنج‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.]</ref> که ثمرهٔ این ازدواج، سه پسر و یک دختر است.<ref>[http://afghanistan.fi/blog/2018/11/10/زندگینامه-مختصر-بصیر-احمد-حمید-دولت-آب/ «زندگینامۀ مختصر بصیراحمد (حمید) دولت‌آبادی»، وب‌سایت کانون افغانستانی‌های فنلند.]</ref> | ||
=== خاستگاه‌های اندیشه‌ای === | ===خاستگاه‌های اندیشه‌ای=== | ||
[[پرونده:بصیراحمد دولت‌آبادی۱.jpg|جایگزین=کتاب «در مزار پس از مزاری» اثر بصیراحمد دولت‌آبادی|بندانگشتی|کتاب «در مزار پس از مزاری» اثر بصیراحمد دولت‌آبادی]] | |||
برخوردهای تبعیض‌آمیز دوران تحصیل، باعث شد که دولت‌آبادی به کتاب‌های تاریخی حکومتی با دیدهٔ تردید بنگرد. علاقه او به مطالعه نیز موجب تقویت باورهای دینی و مذهبی او شد. وی آشنایی و أنس با [[نهج البلاغه|نهج‌البلاغه]] را خاستگاه اندیشه خود دانسته است. قیام‌های مردمی در دهه‌های پنجاه و شصت و همچنین آشنایی با شهید عبدالعلی مزاری نیز باعث شد دولت‌آبادی به مبارزات سیاسی و فعالیت‌های فرهنگی روی آورد.<ref>[https://jade-abresham.com/english/?p=3123 عزیزی، «روایتی گذرا از راوی رنج‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.]</ref> | برخوردهای تبعیض‌آمیز دوران تحصیل، باعث شد که دولت‌آبادی به کتاب‌های تاریخی حکومتی با دیدهٔ تردید بنگرد. علاقه او به مطالعه نیز موجب تقویت باورهای دینی و مذهبی او شد. وی آشنایی و أنس با [[نهج البلاغه|نهج‌البلاغه]] را خاستگاه اندیشه خود دانسته است. قیام‌های مردمی در دهه‌های پنجاه و شصت و همچنین آشنایی با شهید عبدالعلی مزاری نیز باعث شد دولت‌آبادی به مبارزات سیاسی و فعالیت‌های فرهنگی روی آورد.<ref>[https://jade-abresham.com/english/?p=3123 عزیزی، «روایتی گذرا از راوی رنج‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.]</ref> | ||
=== ویژگی‌های اخلاقی === | ===ویژگی‌های اخلاقی=== | ||
دولت‌آبادی قناعت‌پیشه بود و از [[تجمل‌گرایی]] اجتناب می‌ورزید.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> او با وجود فقر و نیازمندی، حاضر نشد دست از نوشتن بردارد یا مطابق میل جریانات سیاسی روز بنویسد.<ref>[https://www.etilaatroz.com/68218/about-basir-ahammad-dolatabadi-from-pain-he-bled/ جعفری، «دربارۀ بصیراحمد دولت‌آبادی و از رنجی که برد»، وب‌سایت اطلاعات روز.]</ref> بصیراحمد که خود شاهد محرومیت‌های اجتماعی و تبعیض بود، با ابزار قلم، روایتگری رنج مردم را به‌عهده گرفت. او فعالیت فرهنگی را رسالت خود می‌دانست.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> دولت‌آبادی روحیهٔ انتقادی داشت و به‌همین دلیل بخش‌هایی از تاریخ مردم هزاره را که در آثار دیگر مورخان تحریف یا کتمان شده بود، بررسی کرد.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> | دولت‌آبادی قناعت‌پیشه بود و از [[تجمل‌گرایی]] اجتناب می‌ورزید.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> او با وجود فقر و نیازمندی، حاضر نشد دست از نوشتن بردارد یا مطابق میل جریانات سیاسی روز بنویسد.<ref>[https://www.etilaatroz.com/68218/about-basir-ahammad-dolatabadi-from-pain-he-bled/ جعفری، «دربارۀ بصیراحمد دولت‌آبادی و از رنجی که برد»، وب‌سایت اطلاعات روز.]</ref> بصیراحمد که خود شاهد محرومیت‌های اجتماعی و تبعیض بود، با ابزار قلم، روایتگری رنج مردم را به‌عهده گرفت. او فعالیت فرهنگی را رسالت خود می‌دانست.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> دولت‌آبادی روحیهٔ انتقادی داشت و به‌همین دلیل بخش‌هایی از تاریخ مردم هزاره را که در آثار دیگر مورخان تحریف یا کتمان شده بود، بررسی کرد.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> | ||
== فعالیت‌های بصیراحمد دولت‌آبادی == | ==فعالیت‌های بصیراحمد دولت‌آبادی== | ||
دولت‌آبادی در سال ۱۳۵۸ش با اثرپذیری از اندیشه‌های [[شهید مطهری|مرتضی مطهری]] و [[امام خمینی]]، گروه کوچکی تشکیل داد و به فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی روی آورد<ref>[http://afghanistan.fi/blog/2018/11/10/زندگینامه-مختصر-بصیر-احمد-حمید-دولت-آب/ «زندگینامۀ مختصر بصیراحمد (حمید) دولت‌آبادی»، وب‌سایت کانون افغانستانی‌های فنلند.]</ref> و پس از مدتی به گروه جهادی «سازمان نصر» پیوست.<ref>[https://jade-abresham.com/english/?p=3123 عزیزی، «روایتی گذرا از راوی رنج‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.]</ref> دولت‌آبادی در کنار مجاهدین به جبههٔ جنگ با نیروهای کمونیست شتافت.<ref>دولت‌آبادی، هزاره‌ها از قتل‌عام تا احیای هویت، ۱۳۸۵ش، ص۲۷۲–۲۷۳.</ref> | دولت‌آبادی در سال ۱۳۵۸ش با اثرپذیری از اندیشه‌های [[شهید مطهری|مرتضی مطهری]] و [[امام خمینی]]، گروه کوچکی تشکیل داد و به فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی روی آورد<ref>[http://afghanistan.fi/blog/2018/11/10/زندگینامه-مختصر-بصیر-احمد-حمید-دولت-آب/ «زندگینامۀ مختصر بصیراحمد (حمید) دولت‌آبادی»، وب‌سایت کانون افغانستانی‌های فنلند.]</ref> و پس از مدتی به گروه جهادی «سازمان نصر» پیوست.<ref>[https://jade-abresham.com/english/?p=3123 عزیزی، «روایتی گذرا از راوی رنج‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.]</ref> دولت‌آبادی در کنار مجاهدین به جبههٔ جنگ با نیروهای کمونیست شتافت.<ref>دولت‌آبادی، هزاره‌ها از قتل‌عام تا احیای هویت، ۱۳۸۵ش، ص۲۷۲–۲۷۳.</ref> | ||
[[پرونده:بصیراحمد دولت‌آبادی۲.jpg|جایگزین=مجله حبل‌الله-بصیراحمد دولت‌آبادی|بندانگشتی|مجله حبل‌الله]] | |||
دولت‌آبادی با تأسیس [[مجله حبل‌الله|مجلهٔ حبل‌الله]] توسط عبدالعلی مزاری در ۱۳۶۲ش، فعالیت مطبوعاتی خود را آغاز کرد. وی در این سال‌ها علاقه‌مندی خاصی به آثار [[فیض‌محمد کاتب]] پیدا کرد و در این زمینه مقالات فراوانی نگاشت.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> دولت‌آبادی در ۱۳۷۲ش همراه تعدادی از دوستان خود [[مرکز فرهنگی نویسندگان افغانستان]] را تشکیل داد. او در نشریهٔ این مرکز به‌نام ''سراج'' به‌عنوان مدیر مسئول و سردبیر کار کرد. وی همچنین عضو تحریریهٔ ''هفته‌نامهٔ وحدت'' و مجلهٔ ''صراط'' بود و با تعدادی از نشریات مهاجرین مقیم [[ایران]]، [[آلمان]] و [[آمریکا]] همکاری داشت. علاوه بر این، او مدتی استاد مشاور در ''مرکز جهانی علوم اسلامی'' بود و طلاب را برای نوشتن پایان‌نامه در حوزهٔ تاریخ و مسایل سیاسی‌اجتماعی [[افغانستان]] تشویق و راهنمایی می‌کرد.<ref>[http://afghanistan.fi/blog/2018/11/10/زندگینامه-مختصر-بصیر-احمد-حمید-دولت-آب/ «زندگینامۀ مختصر بصیراحمد (حمید) دولت‌آبادی»، وب‌سایت کانون افغانستانی‌های فنلند]؛ [http://dailyafghanistan.com/entertainment_detail.php?post_id=145534 «آرامش در غربت، زندگینامه و آثار بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت روزنامه افغانستان ما.]</ref> | دولت‌آبادی با تأسیس [[مجله حبل‌الله|مجلهٔ حبل‌الله]] توسط عبدالعلی مزاری در ۱۳۶۲ش، فعالیت مطبوعاتی خود را آغاز کرد. وی در این سال‌ها علاقه‌مندی خاصی به آثار [[فیض‌محمد کاتب]] پیدا کرد و در این زمینه مقالات فراوانی نگاشت.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> دولت‌آبادی در ۱۳۷۲ش همراه تعدادی از دوستان خود [[مرکز فرهنگی نویسندگان افغانستان]] را تشکیل داد. او در نشریهٔ این مرکز به‌نام ''سراج'' به‌عنوان مدیر مسئول و سردبیر کار کرد. وی همچنین عضو تحریریهٔ ''هفته‌نامهٔ وحدت'' و مجلهٔ ''صراط'' بود و با تعدادی از نشریات مهاجرین مقیم [[ایران]]، [[آلمان]] و [[آمریکا]] همکاری داشت. علاوه بر این، او مدتی استاد مشاور در ''مرکز جهانی علوم اسلامی'' بود و طلاب را برای نوشتن پایان‌نامه در حوزهٔ تاریخ و مسایل سیاسی‌اجتماعی [[افغانستان]] تشویق و راهنمایی می‌کرد.<ref>[http://afghanistan.fi/blog/2018/11/10/زندگینامه-مختصر-بصیر-احمد-حمید-دولت-آب/ «زندگینامۀ مختصر بصیراحمد (حمید) دولت‌آبادی»، وب‌سایت کانون افغانستانی‌های فنلند]؛ [http://dailyafghanistan.com/entertainment_detail.php?post_id=145534 «آرامش در غربت، زندگینامه و آثار بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت روزنامه افغانستان ما.]</ref> | ||
=== مسئولیت‌های بصیراحمد دولت‌آبادی === | ===مسئولیت‌های بصیراحمد دولت‌آبادی=== | ||
* مدیر مسئول و سردبیر مجلهٔ حبل‌الله از ۱۳۶۲ تا ۱۳۷۰؛ | *مدیر مسئول و سردبیر مجلهٔ حبل‌الله از ۱۳۶۲ تا ۱۳۷۰؛ | ||
* سردبیر مجلهٔ حبل‌الله از ۱۳۷۶ تا پایان نشر؛ | *سردبیر مجلهٔ حبل‌الله از ۱۳۷۶ تا پایان نشر؛ | ||
* عضو مؤسس مرکز فرهنگی نویسندگان افغانستان (مرکز فرهنگی اجتماعی سراج)؛ | *عضو مؤسس مرکز فرهنگی نویسندگان افغانستان (مرکز فرهنگی اجتماعی سراج)؛ | ||
* مدیر مسئول، سردبیر و عضو تحریریهٔ مجلهٔ سراج، در برخی ادوار نشر این مجله؛ | *مدیر مسئول، سردبیر و عضو تحریریهٔ مجلهٔ سراج، در برخی ادوار نشر این مجله؛ | ||
* عضو تحریریهٔ هفته‌نامهٔ وحدت، از ۱۳۷۷ش تا پایان نشر هفته‌نامهٔ وحدت در ایران؛ | *عضو تحریریهٔ هفته‌نامهٔ وحدت، از ۱۳۷۷ش تا پایان نشر هفته‌نامهٔ وحدت در ایران؛ | ||
* سردبیر نشریهٔ عبرت؛ | *سردبیر نشریهٔ عبرت؛ | ||
* عضو تحریریهٔ مجلهٔ صراط در قم؛ | *عضو تحریریهٔ مجلهٔ صراط در قم؛ | ||
* عضو تحریریهٔ نشریهٔ سپیده در آمریکا؛ | *عضو تحریریهٔ نشریهٔ سپیده در آمریکا؛ | ||
* همکاری قلمی با نشریات مختلف در ایران، مانند بعثت، همبستگی، اخوت، هاجر، توسعه، کتاب ماه، طلوع وحدت در پاکستان و ندای هزارستان در آلمان.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/بصیر_احمد_دولت‌آبادی «بصیراحمد دولت‌آبادی»، ویکی‌فقه.]</ref> | *همکاری قلمی با نشریات مختلف در ایران، مانند بعثت، همبستگی، اخوت، هاجر، توسعه، کتاب ماه، طلوع وحدت در پاکستان و ندای هزارستان در آلمان.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/بصیر_احمد_دولت‌آبادی «بصیراحمد دولت‌آبادی»، ویکی‌فقه.]</ref> | ||
== دیدگاه‌های بصیراحمد دولت‌آبادی == | ==دیدگاه‌های بصیراحمد دولت‌آبادی== | ||
بصیراحمد دولت‌آبادی معتقد بود که تاریخ افغانستان را باید با دیدهٔ تردید، ذهن نقّاد و رویکرد انتقادی خواند.<ref>دولت‌آبادی، «بخش‌هایی از زندگی‌نامهٔ مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، ۱۳۹۷ش، ص۳۶۷.</ref> حقایق تاریخ معاصر افغانستان به‌خصوص ترکیب جمعیتی کشور پنهان شده است و ادعای حکومت‌های مختلف افغانستان مبنی بر اکثریت بودن [[قوم پشتون]] در افغانستان، نادرست است. از منظر وی، مشکلات افغانستان، صبغهٔ فرهنگی دارد و راه‌حل آن نیز باید جنبهٔ فرهنگی داشته باشد.<ref>[https://www.etilaatroz.com/68218/about-basir-ahammad-dolatabadi-from-pain-he-bled/ جعفری، «دربارۀ بصیراحمد دولت‌آبادی و از رنجی که برد»، وب‌سایت اطلاعات روز.]</ref>{{سخ}}دولت‌آبادی پس از پیوستن به سازمان نصر، در ۱۳۶۰ش برای اولین بار با عبدالعلی مزاری دیدار کرد.<ref>دولت‌آبادی، «بخش‌هایی از زندگی‌نامهٔ مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، ۱۳۹۷ش، ص۳۷۸.</ref> دولت‌آبادی، شهید مزاری را شخصیتی می‌دانست که دیدگاه‌های استراتژیک و فراقومی در حل منازعات [[افغانستان]] داشت. او، مزاری را «ماندگارترین تلاش هزاره‌ها برای احیای هویت» نامید.<ref>[https://www.etilaatroz.com/68218/about-basir-ahammad-dolatabadi-from-pain-he-bled/ جعفری، «دربارۀ بصیراحمد دولت‌آبادی و از رنجی که برد»، وب‌سایت اطلاعات روز.]</ref> | بصیراحمد دولت‌آبادی معتقد بود که تاریخ افغانستان را باید با دیدهٔ تردید، ذهن نقّاد و رویکرد انتقادی خواند.<ref>دولت‌آبادی، «بخش‌هایی از زندگی‌نامهٔ مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، ۱۳۹۷ش، ص۳۶۷.</ref> حقایق تاریخ معاصر افغانستان به‌خصوص ترکیب جمعیتی کشور پنهان شده است و ادعای حکومت‌های مختلف افغانستان مبنی بر اکثریت بودن [[قوم پشتون]] در افغانستان، نادرست است. از منظر وی، مشکلات افغانستان، صبغهٔ فرهنگی دارد و راه‌حل آن نیز باید جنبهٔ فرهنگی داشته باشد.<ref>[https://www.etilaatroz.com/68218/about-basir-ahammad-dolatabadi-from-pain-he-bled/ جعفری، «دربارۀ بصیراحمد دولت‌آبادی و از رنجی که برد»، وب‌سایت اطلاعات روز.]</ref>{{سخ}}دولت‌آبادی پس از پیوستن به سازمان نصر، در ۱۳۶۰ش برای اولین بار با عبدالعلی مزاری دیدار کرد.<ref>دولت‌آبادی، «بخش‌هایی از زندگی‌نامهٔ مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، ۱۳۹۷ش، ص۳۷۸.</ref> دولت‌آبادی، شهید مزاری را شخصیتی می‌دانست که دیدگاه‌های استراتژیک و فراقومی در حل منازعات [[افغانستان]] داشت. او، مزاری را «ماندگارترین تلاش هزاره‌ها برای احیای هویت» نامید.<ref>[https://www.etilaatroz.com/68218/about-basir-ahammad-dolatabadi-from-pain-he-bled/ جعفری، «دربارۀ بصیراحمد دولت‌آبادی و از رنجی که برد»، وب‌سایت اطلاعات روز.]</ref> | ||
== آثار بصیراحمد دولت‌آبادی == | ==آثار بصیراحمد دولت‌آبادی== | ||
[[پرونده:بصیراحمد دولت‌آبادی۳.jpg|جایگزین=کتاب شناسنامه افغانستان اثر بصیراحمد دولت‌آبادی|بندانگشتی|کتاب شناسنامه افغانستان اثر بصیراحمد دولت‌آبادی]] | |||
دولت‌آبادی چندین کتاب نگاشته است، ازجمله: | دولت‌آبادی چندین کتاب نگاشته است، ازجمله: | ||
# شناسنامهٔ افغانستان | #شناسنامهٔ افغانستان | ||
# هزاره‌ها از قتل‌عام تا احیای هویت | #هزاره‌ها از قتل‌عام تا احیای هویت | ||
# شناسنامهٔ احزاب و جریانات سیاسی افغانستان؛ | #شناسنامهٔ احزاب و جریانات سیاسی افغانستان؛ | ||
# معرفی‌نامهٔ افغانستان؛ | #معرفی‌نامهٔ افغانستان؛ | ||
# طرح صلح و تفاهم ملی در افغانستان؛ | #طرح صلح و تفاهم ملی در افغانستان؛ | ||
# از ابدالی تا ربانی، هزاره‌ها؛ | #از ابدالی تا ربانی، هزاره‌ها؛ | ||
# پناه‌گزینی و کتمان هویت؛ | #پناه‌گزینی و کتمان هویت؛ | ||
# مزاری ماندگارترین تلاش در تاریخ هزاره‌ها؛ | #مزاری ماندگارترین تلاش در تاریخ هزاره‌ها؛ | ||
# در مزار بی‌مزاری؛ | #در مزار بی‌مزاری؛ | ||
# خدمات فرهنگی بابه‌مزاری.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> | #خدمات فرهنگی بابه‌مزاری.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> | ||
او همچنین کتاب‌هایی را با همکاری دیگران به‌صورت مشترک نوشته است، ازجمله: | او همچنین کتاب‌هایی را با همکاری دیگران به‌صورت مشترک نوشته است، ازجمله: | ||
# هویت سیاسی شیعیان افغانستان | #هویت سیاسی شیعیان افغانستان | ||
# شهید عبدالخالق هزاره | #شهید عبدالخالق هزاره | ||
# زندگی‌نامهٔ بابه‌مزاری | #زندگی‌نامهٔ بابه‌مزاری | ||
# شورای ائتلاف اسلامی افغانستان<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> | #شورای ائتلاف اسلامی افغانستان<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> | ||
همچنین بیش از ۳۰۰ مقاله چاپ‌شده از دولت‌آبادی به‌جا مانده که در مجلهٔ حبل‌الله، هفته‌نامهٔ وحدت، صراط، اخوت، طلوع وحدت، بعثت، ندای هزارستان، سپیده، کتاب ماه، همبستگی، توسعه، بشارت، خط سوم، پیام خون و فصلنامهٔ سراج انتشار یافته است.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> | همچنین بیش از ۳۰۰ مقاله چاپ‌شده از دولت‌آبادی به‌جا مانده که در مجلهٔ حبل‌الله، هفته‌نامهٔ وحدت، صراط، اخوت، طلوع وحدت، بعثت، ندای هزارستان، سپیده، کتاب ماه، همبستگی، توسعه، بشارت، خط سوم، پیام خون و فصلنامهٔ سراج انتشار یافته است.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> | ||
=== ویژگی‌ها و نوآوری‌های قلمی === | ===ویژگی‌ها و نوآوری‌های قلمی=== | ||
[[پرونده:بصیراحمد دولت‌آبادی۴.jpg|جایگزین=کتاب «هزاره‌ها از قتل‌عام تا احیای هویت» نوشته بصیراحمد دولت‌آبادی|بندانگشتی|کتاب «هزاره‌ها از قتل‌عام تا احیای هویت» نوشته بصیراحمد دولت‌آبادی]] | |||
آثار بصیراحمد دولت‌آبادی در حوزهٔ تاریخ‌نگاری و پژوهش، فراتر از ثبت وقایع، به یک کنش فعال در راستای احیای هویت فرهنگی تبدیل شده است. نوآوری محوری او در نقد هویت‌محور تاریخ رسمی افغانستان است؛ وی با رویکردی انتقادی، به تحلیل و بررسی تحریف‌ها و سانسورهای تاریخی پرداخته و حقایق کتمان‌شده را بازنمایی کرده است. این رویکرد، منجر به احیای آگاهی تاریخی و تقویت اعتماد به نفس جمعی در میان اقوام محروم افغانستان شد.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> اصلی‌ترین ویژگی آثار او در حوزهٔ محتوا، پرداختن مستقیم به محرومیت‌های اجتماعی و ثبت رنج [[قوم هزاره|مردم هزاره]] است. او با تألیف آثار مرجعی چون «شناسنامهٔ افغانستان» و «هزاره‌ها از قتل‌عام تا احیای هویت»، یک خلأ جدی در منابع پژوهشی را پر کرد. در حوزهٔ فعالیت‌های فرهنگی و مطبوعاتی، نوآوری او در سازماندهی اهالی قلم در دوران [[مهاجرت]] و تعهد به هدف، به‌جای شهرت فردی بود.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> | آثار بصیراحمد دولت‌آبادی در حوزهٔ تاریخ‌نگاری و پژوهش، فراتر از ثبت وقایع، به یک کنش فعال در راستای احیای هویت فرهنگی تبدیل شده است. نوآوری محوری او در نقد هویت‌محور تاریخ رسمی افغانستان است؛ وی با رویکردی انتقادی، به تحلیل و بررسی تحریف‌ها و سانسورهای تاریخی پرداخته و حقایق کتمان‌شده را بازنمایی کرده است. این رویکرد، منجر به احیای آگاهی تاریخی و تقویت اعتماد به نفس جمعی در میان اقوام محروم افغانستان شد.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> اصلی‌ترین ویژگی آثار او در حوزهٔ محتوا، پرداختن مستقیم به محرومیت‌های اجتماعی و ثبت رنج [[قوم هزاره|مردم هزاره]] است. او با تألیف آثار مرجعی چون «شناسنامهٔ افغانستان» و «هزاره‌ها از قتل‌عام تا احیای هویت»، یک خلأ جدی در منابع پژوهشی را پر کرد. در حوزهٔ فعالیت‌های فرهنگی و مطبوعاتی، نوآوری او در سازماندهی اهالی قلم در دوران [[مهاجرت]] و تعهد به هدف، به‌جای شهرت فردی بود.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> | ||
== درگذشت بصیراحمد دولت‌آبادی == | ==درگذشت بصیراحمد دولت‌آبادی== | ||
[[پرونده:بصیراحمد دولت‌آبادی۵.jpg|جایگزین=تصویری از بصیراحمد دولت‌آبادی در بیمارستان در کانادا|بندانگشتی|تصویری از بصیراحمد دولت‌آبادی در بیمارستان در کانادا]] | |||
دههٔ هشتاد شمسی، دورهٔ توقف فعالیت نشریات مهاجرین در [[ایران]] و بازگشت شمار زیادی از اهالی قلم به [[افغانستان]] بود. دولت‌آبادی همراه همسر و فرزندان خود در ۱۳۸۵ش به خاطر سخت‌گیری بر مهاجرین و نداشتن مدرک اقامتی پایدار، از ایران به کشور [[کانادا]] مهاجرت کرد.<ref>[http://afghanistan.fi/blog/2018/11/10/زندگینامه-مختصر-بصیر-احمد-حمید-دولت-آب/ «زندگینامۀ مختصر بصیراحمد (حمید) دولت‌آبادی»، وب‌سایت کانون افغانستانی‌های فنلند.]</ref> وی پس از ۱۲ سال ابتلا به بیماری [[سرطان]]، در ۱۷ [[ماه آبان|آبان]] ۱۳۹۷ش در سن ۶۱ سالگی در شهر تورنتوی کانادا چشم از جهان فروبست.<ref>[https://www.etilaatroz.com/68218/about-basir-ahammad-dolatabadi-from-pain-he-bled/ جعفری، «دربارۀ بصیراحمد دولت‌آبادی و از رنجی که برد»، وب‌سایت اطلاعات روز.]</ref> | دههٔ هشتاد شمسی، دورهٔ توقف فعالیت نشریات مهاجرین در [[ایران]] و بازگشت شمار زیادی از اهالی قلم به [[افغانستان]] بود. دولت‌آبادی همراه همسر و فرزندان خود در ۱۳۸۵ش به خاطر سخت‌گیری بر مهاجرین و نداشتن مدرک اقامتی پایدار، از ایران به کشور [[کانادا]] مهاجرت کرد.<ref>[http://afghanistan.fi/blog/2018/11/10/زندگینامه-مختصر-بصیر-احمد-حمید-دولت-آب/ «زندگینامۀ مختصر بصیراحمد (حمید) دولت‌آبادی»، وب‌سایت کانون افغانستانی‌های فنلند.]</ref> وی پس از ۱۲ سال ابتلا به بیماری [[سرطان]]، در ۱۷ [[ماه آبان|آبان]] ۱۳۹۷ش در سن ۶۱ سالگی در شهر تورنتوی کانادا چشم از جهان فروبست.<ref>[https://www.etilaatroz.com/68218/about-basir-ahammad-dolatabadi-from-pain-he-bled/ جعفری، «دربارۀ بصیراحمد دولت‌آبادی و از رنجی که برد»، وب‌سایت اطلاعات روز.]</ref> | ||
== دیدگاه‌ها دربارهٔ بصیراحمد دولت‌آبادی == | ==دیدگاه‌ها دربارهٔ بصیراحمد دولت‌آبادی== | ||
[[پرونده:بصیراحمد دولت‌آبادی۶.jpg|جایگزین=گرامیداشت مقام فرهنگی و پژوهشی بصیراحمد دولت‌آبادی در کابل|بندانگشتی|گرامیداشت مقام فرهنگی و پژوهشی بصیراحمد دولت‌آبادی با سخنرانی سرور دانش، معاون دوم ریاست جمهوری اسلامی افغانستان، در کابل – ۱۵ آذر ۱۳۹۷]] | |||
به نظر محققان، بصیراحمد دولت‌آبادی نقشی محوری در ثبت [[تاریخ شفاهی]] و احیای [[هویت فرهنگی]] قوم هزاره ایفا کرد. او فعالیت‌های خود را نه یک شغل، بلکه یک وظیفهٔ مستمر و متعهدانه برای مقابله با تحریف و کتمان تاریخ می‌دانست. ومی‌کوشید تا آگاهی تاریخی و اعتماد به نفس جمعی را در مردمش تقویت کند.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> آثار او به بازسازی گفتمان هویت‌بخش و تثبیت نقش‌آفرینی فرهنگی قوم هزاره در فضای عمومی کمک زیادی کرد.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> | به نظر محققان، بصیراحمد دولت‌آبادی نقشی محوری در ثبت [[تاریخ شفاهی]] و احیای [[هویت فرهنگی]] قوم هزاره ایفا کرد. او فعالیت‌های خود را نه یک شغل، بلکه یک وظیفهٔ مستمر و متعهدانه برای مقابله با تحریف و کتمان تاریخ می‌دانست. ومی‌کوشید تا آگاهی تاریخی و اعتماد به نفس جمعی را در مردمش تقویت کند.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> آثار او به بازسازی گفتمان هویت‌بخش و تثبیت نقش‌آفرینی فرهنگی قوم هزاره در فضای عمومی کمک زیادی کرد.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/486535 آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.]</ref> | ||
| خط ۶۴: | خط ۷۰: | ||
همایش‌های متعددی در تجلیل از شخصیت، فعالیت‌ها و خدمات دولت‌آبادی برگزار شده است.<ref>[https://www.etilaatroz.com/68218/about-basir-ahammad-dolatabadi-from-pain-he-bled/ جعفری، «دربارۀ بصیراحمد دولت‌آبادی و از رنجی که برد»، وب‌سایت اطلاعات روز.]</ref> کتاب‌ها و ویژه‌نامه‌هایی نیز در تجلیل از مقام علمی وی منتشر شد؛ از جملهٔ آنها کتاب «راوی رنج» است که فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقی او را بررسی کرده و توسط جامعهٔ هزاره‌های کانادا در ۱۳۹۴ش چاپ شده است.<ref>[https://www.kabulpress.org/article229664.html پیام، نگاهی به کتاب راوی رنج (بررسی کارنامۀ بصیراحمد دولت‌آبادی، مورخ)، وب‌سایت کابل‌پرس.]</ref> | همایش‌های متعددی در تجلیل از شخصیت، فعالیت‌ها و خدمات دولت‌آبادی برگزار شده است.<ref>[https://www.etilaatroz.com/68218/about-basir-ahammad-dolatabadi-from-pain-he-bled/ جعفری، «دربارۀ بصیراحمد دولت‌آبادی و از رنجی که برد»، وب‌سایت اطلاعات روز.]</ref> کتاب‌ها و ویژه‌نامه‌هایی نیز در تجلیل از مقام علمی وی منتشر شد؛ از جملهٔ آنها کتاب «راوی رنج» است که فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقی او را بررسی کرده و توسط جامعهٔ هزاره‌های کانادا در ۱۳۹۴ش چاپ شده است.<ref>[https://www.kabulpress.org/article229664.html پیام، نگاهی به کتاب راوی رنج (بررسی کارنامۀ بصیراحمد دولت‌آبادی، مورخ)، وب‌سایت کابل‌پرس.]</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{آغاز منابع}} | {{آغاز منابع}} | ||
* «آرامش در غربت، زندگینامه و آثار بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت روزنامهٔ افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: ۱۹ عقرب ۱۳۹۷ش. | * «آرامش در غربت، زندگینامه و آثار بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت روزنامهٔ افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: ۱۹ عقرب ۱۳۹۷ش. | ||
نسخهٔ ۲۲ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۱۳:۵۲
بصیراحمد دولت‌آبادی؛ پژوهشگر، روزنامه‌نگار و مورخ معاصر افغانستان.
بصیراحمد دولت‌آبادی، تاریخ‌نگار، پژوهشگر و روزنامه‌نگار برجستهٔ افغانستانی است که عمر خود را وقف ثبت و بازنمایی رنج و هویت تاریخی قوم هزاره کرد. او به راوی رنج مشهور بود و با رویکردی انتقادی به نقد تاریخ‌نگاری‌های حکومتی پرداخت. دولت‌آبادی فعالیت فرهنگی خود را با مجلهٔ حبل‌الله و تأسیس مرکز فرهنگی نویسندگان افغانستان آغاز کرد و این فعالیت را رسالت خود می‌دانست. او با وجود ساده‌زیستی، هرگز از تعهد به عدالت و استقلال قلم دست نکشید. آثار کلیدی او، ازجمله هزاره‌ها از قتل‌عام تا احیای هویت، تلاشی ماندگار برای بازسازی و احیای هویت تاریخی قوم هزاره بود.
زندگینامه بصیراحمد دولت‌آبادی
بصیراحمد دولت‌آبادی در ۱۳۳۶ش در روستای قَرَه‌غَجْلَه از توابع دولت‌آباد در ولایت بلخ به‌دنیا آمد. قرآن و متون سنتی آموزشی مانند چهارکتاب و دیوان حافظ را در زادگاه خود فراگرفت و از ۹ سالگی به مکتب رفت.[۱] او در نوجوانی، به مقاله‌نویسی علاقمند شد و همزمان روزنامه‌ها، نشریات و کتاب‌های دینی و آثار روشنفکران دینی را مطالعه می‌کرد.[۲] دولت‌آبادی در جوانی، تحصیلات خود را در رشتهٔ استخراج معادن، نیمه‌کاره رها کرد و همراه با عبدالعلی مزاری در زمستان ۱۳۶۰ش به ایران مهاجرت کرد.[۳] او در یک دورهٔ آموزشی فشرده و کوتاه‌مدت خبرنگاری در شهرهای تهران و قم شرکت کرد.[۴] دولت‌آبادی در سال ۱۳۶۶ش در شهر قم ازدواج کرد[۵] که ثمرهٔ این ازدواج، سه پسر و یک دختر است.[۶]
خاستگاه‌های اندیشه‌ای
برخوردهای تبعیض‌آمیز دوران تحصیل، باعث شد که دولت‌آبادی به کتاب‌های تاریخی حکومتی با دیدهٔ تردید بنگرد. علاقه او به مطالعه نیز موجب تقویت باورهای دینی و مذهبی او شد. وی آشنایی و أنس با نهج‌البلاغه را خاستگاه اندیشه خود دانسته است. قیام‌های مردمی در دهه‌های پنجاه و شصت و همچنین آشنایی با شهید عبدالعلی مزاری نیز باعث شد دولت‌آبادی به مبارزات سیاسی و فعالیت‌های فرهنگی روی آورد.[۷]
ویژگی‌های اخلاقی
دولت‌آبادی قناعت‌پیشه بود و از تجمل‌گرایی اجتناب می‌ورزید.[۸] او با وجود فقر و نیازمندی، حاضر نشد دست از نوشتن بردارد یا مطابق میل جریانات سیاسی روز بنویسد.[۹] بصیراحمد که خود شاهد محرومیت‌های اجتماعی و تبعیض بود، با ابزار قلم، روایتگری رنج مردم را به‌عهده گرفت. او فعالیت فرهنگی را رسالت خود می‌دانست.[۱۰] دولت‌آبادی روحیهٔ انتقادی داشت و به‌همین دلیل بخش‌هایی از تاریخ مردم هزاره را که در آثار دیگر مورخان تحریف یا کتمان شده بود، بررسی کرد.[۱۱]
فعالیت‌های بصیراحمد دولت‌آبادی
دولت‌آبادی در سال ۱۳۵۸ش با اثرپذیری از اندیشه‌های مرتضی مطهری و امام خمینی، گروه کوچکی تشکیل داد و به فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی روی آورد[۱۲] و پس از مدتی به گروه جهادی «سازمان نصر» پیوست.[۱۳] دولت‌آبادی در کنار مجاهدین به جبههٔ جنگ با نیروهای کمونیست شتافت.[۱۴]
دولت‌آبادی با تأسیس مجلهٔ حبل‌الله توسط عبدالعلی مزاری در ۱۳۶۲ش، فعالیت مطبوعاتی خود را آغاز کرد. وی در این سال‌ها علاقه‌مندی خاصی به آثار فیض‌محمد کاتب پیدا کرد و در این زمینه مقالات فراوانی نگاشت.[۱۵] دولت‌آبادی در ۱۳۷۲ش همراه تعدادی از دوستان خود مرکز فرهنگی نویسندگان افغانستان را تشکیل داد. او در نشریهٔ این مرکز به‌نام سراج به‌عنوان مدیر مسئول و سردبیر کار کرد. وی همچنین عضو تحریریهٔ هفته‌نامهٔ وحدت و مجلهٔ صراط بود و با تعدادی از نشریات مهاجرین مقیم ایران، آلمان و آمریکا همکاری داشت. علاوه بر این، او مدتی استاد مشاور در مرکز جهانی علوم اسلامی بود و طلاب را برای نوشتن پایان‌نامه در حوزهٔ تاریخ و مسایل سیاسی‌اجتماعی افغانستان تشویق و راهنمایی می‌کرد.[۱۶]
مسئولیت‌های بصیراحمد دولت‌آبادی
- مدیر مسئول و سردبیر مجلهٔ حبل‌الله از ۱۳۶۲ تا ۱۳۷۰؛
- سردبیر مجلهٔ حبل‌الله از ۱۳۷۶ تا پایان نشر؛
- عضو مؤسس مرکز فرهنگی نویسندگان افغانستان (مرکز فرهنگی اجتماعی سراج)؛
- مدیر مسئول، سردبیر و عضو تحریریهٔ مجلهٔ سراج، در برخی ادوار نشر این مجله؛
- عضو تحریریهٔ هفته‌نامهٔ وحدت، از ۱۳۷۷ش تا پایان نشر هفته‌نامهٔ وحدت در ایران؛
- سردبیر نشریهٔ عبرت؛
- عضو تحریریهٔ مجلهٔ صراط در قم؛
- عضو تحریریهٔ نشریهٔ سپیده در آمریکا؛
- همکاری قلمی با نشریات مختلف در ایران، مانند بعثت، همبستگی، اخوت، هاجر، توسعه، کتاب ماه، طلوع وحدت در پاکستان و ندای هزارستان در آلمان.[۱۷]
دیدگاه‌های بصیراحمد دولت‌آبادی
بصیراحمد دولت‌آبادی معتقد بود که تاریخ افغانستان را باید با دیدهٔ تردید، ذهن نقّاد و رویکرد انتقادی خواند.[۱۸] حقایق تاریخ معاصر افغانستان به‌خصوص ترکیب جمعیتی کشور پنهان شده است و ادعای حکومت‌های مختلف افغانستان مبنی بر اکثریت بودن قوم پشتون در افغانستان، نادرست است. از منظر وی، مشکلات افغانستان، صبغهٔ فرهنگی دارد و راه‌حل آن نیز باید جنبهٔ فرهنگی داشته باشد.[۱۹]
دولت‌آبادی پس از پیوستن به سازمان نصر، در ۱۳۶۰ش برای اولین بار با عبدالعلی مزاری دیدار کرد.[۲۰] دولت‌آبادی، شهید مزاری را شخصیتی می‌دانست که دیدگاه‌های استراتژیک و فراقومی در حل منازعات افغانستان داشت. او، مزاری را «ماندگارترین تلاش هزاره‌ها برای احیای هویت» نامید.[۲۱]
آثار بصیراحمد دولت‌آبادی
دولت‌آبادی چندین کتاب نگاشته است، ازجمله:
- شناسنامهٔ افغانستان
- هزاره‌ها از قتل‌عام تا احیای هویت
- شناسنامهٔ احزاب و جریانات سیاسی افغانستان؛
- معرفی‌نامهٔ افغانستان؛
- طرح صلح و تفاهم ملی در افغانستان؛
- از ابدالی تا ربانی، هزاره‌ها؛
- پناه‌گزینی و کتمان هویت؛
- مزاری ماندگارترین تلاش در تاریخ هزاره‌ها؛
- در مزار بی‌مزاری؛
- خدمات فرهنگی بابه‌مزاری.[۲۲]
او همچنین کتاب‌هایی را با همکاری دیگران به‌صورت مشترک نوشته است، ازجمله:
- هویت سیاسی شیعیان افغانستان
- شهید عبدالخالق هزاره
- زندگی‌نامهٔ بابه‌مزاری
- شورای ائتلاف اسلامی افغانستان[۲۳]
همچنین بیش از ۳۰۰ مقاله چاپ‌شده از دولت‌آبادی به‌جا مانده که در مجلهٔ حبل‌الله، هفته‌نامهٔ وحدت، صراط، اخوت، طلوع وحدت، بعثت، ندای هزارستان، سپیده، کتاب ماه، همبستگی، توسعه، بشارت، خط سوم، پیام خون و فصلنامهٔ سراج انتشار یافته است.[۲۴]
ویژگی‌ها و نوآوری‌های قلمی
آثار بصیراحمد دولت‌آبادی در حوزهٔ تاریخ‌نگاری و پژوهش، فراتر از ثبت وقایع، به یک کنش فعال در راستای احیای هویت فرهنگی تبدیل شده است. نوآوری محوری او در نقد هویت‌محور تاریخ رسمی افغانستان است؛ وی با رویکردی انتقادی، به تحلیل و بررسی تحریف‌ها و سانسورهای تاریخی پرداخته و حقایق کتمان‌شده را بازنمایی کرده است. این رویکرد، منجر به احیای آگاهی تاریخی و تقویت اعتماد به نفس جمعی در میان اقوام محروم افغانستان شد.[۲۵] اصلی‌ترین ویژگی آثار او در حوزهٔ محتوا، پرداختن مستقیم به محرومیت‌های اجتماعی و ثبت رنج مردم هزاره است. او با تألیف آثار مرجعی چون «شناسنامهٔ افغانستان» و «هزاره‌ها از قتل‌عام تا احیای هویت»، یک خلأ جدی در منابع پژوهشی را پر کرد. در حوزهٔ فعالیت‌های فرهنگی و مطبوعاتی، نوآوری او در سازماندهی اهالی قلم در دوران مهاجرت و تعهد به هدف، به‌جای شهرت فردی بود.[۲۶]
درگذشت بصیراحمد دولت‌آبادی
دههٔ هشتاد شمسی، دورهٔ توقف فعالیت نشریات مهاجرین در ایران و بازگشت شمار زیادی از اهالی قلم به افغانستان بود. دولت‌آبادی همراه همسر و فرزندان خود در ۱۳۸۵ش به خاطر سخت‌گیری بر مهاجرین و نداشتن مدرک اقامتی پایدار، از ایران به کشور کانادا مهاجرت کرد.[۲۷] وی پس از ۱۲ سال ابتلا به بیماری سرطان، در ۱۷ آبان ۱۳۹۷ش در سن ۶۱ سالگی در شهر تورنتوی کانادا چشم از جهان فروبست.[۲۸]
دیدگاه‌ها دربارهٔ بصیراحمد دولت‌آبادی
به نظر محققان، بصیراحمد دولت‌آبادی نقشی محوری در ثبت تاریخ شفاهی و احیای هویت فرهنگی قوم هزاره ایفا کرد. او فعالیت‌های خود را نه یک شغل، بلکه یک وظیفهٔ مستمر و متعهدانه برای مقابله با تحریف و کتمان تاریخ می‌دانست. ومی‌کوشید تا آگاهی تاریخی و اعتماد به نفس جمعی را در مردمش تقویت کند.[۲۹] آثار او به بازسازی گفتمان هویت‌بخش و تثبیت نقش‌آفرینی فرهنگی قوم هزاره در فضای عمومی کمک زیادی کرد.[۳۰]
برخی کارشناسان و پژوهشگران، بصیراحمد دولت‌آبادی را احیاگر هویت تاریخی و فرهنگی قوم هزاره،[۳۱] روزنامه‌نگار آرمان‌گرا،[۳۲] نماد تعهد، اعتدال و ایستادگی و مورّخ حقیقت‌گرا، دانسته‌اند.[۳۳]
همایش‌های متعددی در تجلیل از شخصیت، فعالیت‌ها و خدمات دولت‌آبادی برگزار شده است.[۳۴] کتاب‌ها و ویژه‌نامه‌هایی نیز در تجلیل از مقام علمی وی منتشر شد؛ از جملهٔ آنها کتاب «راوی رنج» است که فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقی او را بررسی کرده و توسط جامعهٔ هزاره‌های کانادا در ۱۳۹۴ش چاپ شده است.[۳۵]
پانویس
- ↑ عزیزی، «روایتی گذرا از راوی رنج‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.
- ↑ دولت‌آبادی، «بخش‌هایی از زندگی‌نامهٔ مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، ۱۳۹۷ش، ص۳۷۸.
- ↑ عزیزی، «روایتی گذرا از راوی رنج‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.
- ↑ دانش، سخنرانی در مراسم گرامیداشت از مقام فرهنگی و پژوهشی زنده‌یاد بصیراحمد دولت‌آبادی، ۱۴۰۰ش، ص۴۲۱.
- ↑ عزیزی، «روایتی گذرا از راوی رنج‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.
- ↑ «زندگینامۀ مختصر بصیراحمد (حمید) دولت‌آبادی»، وب‌سایت کانون افغانستانی‌های فنلند.
- ↑ عزیزی، «روایتی گذرا از راوی رنج‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.
- ↑ آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.
- ↑ جعفری، «دربارۀ بصیراحمد دولت‌آبادی و از رنجی که برد»، وب‌سایت اطلاعات روز.
- ↑ آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.
- ↑ آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.
- ↑ «زندگینامۀ مختصر بصیراحمد (حمید) دولت‌آبادی»، وب‌سایت کانون افغانستانی‌های فنلند.
- ↑ عزیزی، «روایتی گذرا از راوی رنج‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.
- ↑ دولت‌آبادی، هزاره‌ها از قتل‌عام تا احیای هویت، ۱۳۸۵ش، ص۲۷۲–۲۷۳.
- ↑ آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.
- ↑ «زندگینامۀ مختصر بصیراحمد (حمید) دولت‌آبادی»، وب‌سایت کانون افغانستانی‌های فنلند؛ «آرامش در غربت، زندگینامه و آثار بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت روزنامه افغانستان ما.
- ↑ «بصیراحمد دولت‌آبادی»، ویکی‌فقه.
- ↑ دولت‌آبادی، «بخش‌هایی از زندگی‌نامهٔ مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، ۱۳۹۷ش، ص۳۶۷.
- ↑ جعفری، «دربارۀ بصیراحمد دولت‌آبادی و از رنجی که برد»، وب‌سایت اطلاعات روز.
- ↑ دولت‌آبادی، «بخش‌هایی از زندگی‌نامهٔ مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، ۱۳۹۷ش، ص۳۷۸.
- ↑ جعفری، «دربارۀ بصیراحمد دولت‌آبادی و از رنجی که برد»، وب‌سایت اطلاعات روز.
- ↑ آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.
- ↑ آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.
- ↑ آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.
- ↑ آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.
- ↑ آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.
- ↑ «زندگینامۀ مختصر بصیراحمد (حمید) دولت‌آبادی»، وب‌سایت کانون افغانستانی‌های فنلند.
- ↑ جعفری، «دربارۀ بصیراحمد دولت‌آبادی و از رنجی که برد»، وب‌سایت اطلاعات روز.
- ↑ آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.
- ↑ آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.
- ↑ دانش، سخنرانی در مراسم گرامیداشت از مقام فرهنگی و پژوهشی زنده‌یاد بصیراحمد دولت‌آبادی، ۱۴۰۰ش، ص۴۲۲–۴۲۳.
- ↑ آیتی، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا.
- ↑ پیام، نگاهی به کتاب راوی رنج (بررسی کارنامۀ بصیراحمد دولت‌آبادی، مورخ)، وب‌سایت کابل‌پرس.
- ↑ جعفری، «دربارۀ بصیراحمد دولت‌آبادی و از رنجی که برد»، وب‌سایت اطلاعات روز.
- ↑ پیام، نگاهی به کتاب راوی رنج (بررسی کارنامۀ بصیراحمد دولت‌آبادی، مورخ)، وب‌سایت کابل‌پرس.
منابع
- «آرامش در غربت، زندگینامه و آثار بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت روزنامهٔ افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: ۱۹ عقرب ۱۳۹۷ش.
- آیتی، عبدالقیوم، «یادی از تاریخ‌نویس مشهور کشور مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، وب‌سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۱۰ نوامبر ۲۰۲۱م.
- «بصیراحمد دولت‌آبادی»، ویکی‌فقه، تاریخ درج مطلب: ۳۰ بهمن ۱۳۹۳ش.
- پیام، علی، نگاهی به کتاب راوی رنج (بررسی کارنامهٔ بصیراحمد دولت‌آبادی، مورخ)، وب‌سایت کابل‌پرس، تاریخ درج مطلب: ۲۹ ثور ۱۳۹۴ش.
- جعفری، صابر، «دربارهٔ بصیراحمد دولت‌آبادی و از رنجی که برد»، وب‌سایت اطلاعات روز، تاریخ درج مطلب: ۲۲ عقرب ۱۳۹۷ش.
- دانش، سرور، سخنرانی در مراسم گرامیداشت از مقام فرهنگی و پژوهشی زنده‌یاد بصیراحمد دولت‌آبادی، در مجموعه مقالات جلد ششم، چهره‌ها(۲)، کابل، بنیاد اندیشه، ۱۴۰۰ش.
- دولت‌آبادی، بصیراحمد، «بخش‌هایی از زندگی‌نامهٔ مرحوم بصیراحمد دولت‌آبادی»، در چهارمین ویژه‌نامهٔ خورشید عدالت، قم، مجمع علمی فرهنگی جنبش عدالت‌خواهی افغانستان، ۱۳۹۷ش.
- دولت‌آبادی، بصیراحمد، هزاره‌ها از قتل‌عام تا احیای هویت، قم، ابتکار دانش، ۱۳۸۵ش.
- عزیزی، محمد، «روایتی گذرا از راوی رنج‌ها»، وب‌سایت جادهٔ ابریشم، تاریخ درج مطلب: ۲۸ نوامبر ۲۰۲۰م.