پرش به محتوا

پیش‌نویس:شادی در خانواده: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
imported>شاهرودی
ابرابزار
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:1246.jpg|جایگزین=مسابقه خانه ما - خانواده رخ|بندانگشتی|مسابقه خانه ما - خانواده رخ]]
[[پرونده:1246.jpg|جایگزین=مسابقه خانه ما - خانواده رخ|بندانگشتی|مسابقه خانه ما - خانواده رخ|250x250پیکسل]]
'''{{درشت|شادی در خانواده}}'''؛ نشاط و پویایی در خانه همراه با هیجانات درونی مثبت اعضای خانواده.
'''{{درشت|شادی در خانواده}}'''؛ نشاط و پویایی در خانه همراه با هیجانات درونی مثبت اعضای خانواده.


شادی، هیجانی مثبت است که فشارهای روحی را کاهش می‌دهد و نشاط و پویایی را به زندگی می‌آورد. شادکامی با نشاط درونی و رضایت قلبی شکل می‌گیرد و با مفهوم سعادت پیوند دارد. در آموزه‌های اسلامی، [[شادی]] پایدار و معنابخش، حتی در سختی‌ها، دل انسان را روشن نگه می‌دارد و آن را «گشاینده دل» و «پاداش قلب» می‌دانند. در [[خانواده]]، شادی نقش کلیدی در استحکام روابط و افزایش توان افراد در برابر مشکلات دارد. محیط خانوادگی شاد با [[محبت در خانواده|محبت]]، قدردانی، گذراندن اوقات خوش، گفت‌وگو و کمک به دیگران شکل می‌گیرد و باعث آرامش و نشاط همه اعضا می‌شود.
شادی در خانواده، نقش کلیدی در استحکام روابط و افزایش توان افراد در برابر مشکلات دارد. محیط خانوادگی شاد با [[محبت در خانواده|محبت]]، قدردانی، گذراندن اوقات خوش، گفت‌وگو و کمک به یکدیگر شکل می‌گیرد و باعث آرامش و نشاط همه اعضای [[خانواده]] می‌شود.


== مفهوم‌شناسی ==
==مفهوم‌شناسی==
شادی در لغت به‌معنای خوشحالی، شادمانی و بهجت است<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/محبت دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه حب، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref> و در اصطلاح به‌معنای هیجانات درونی مثبتی است که فشارهای روحی و روانی را از بین می‌برد و موجب نشاط و پویایی می‌شود.<ref>فهرستی و توتونجیان، «شادی و نشاط از دیدگاه فقه با رویکردی بر نظر امام خمینی»، وب‌سایت پژوهش‌نامه متین.</ref> مفاهیم فرح، نشاط، شادکامی و سرور نیز در پیوند با مفهوم شادی هستند. شادی، بروز ظاهری لحظه‌های شادکامی همراه با هیجانات و [[احساس|احساسات]] است.<ref>[http://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_60493.html فهرستی و توتونجیان، «شادی و نشاط از دیدگاه فقه با رویکردی بر نظر امام خمینی»، وب‌سایت پژوهش‌نامه متین.]</ref> شادکامی دارای دو مؤلفهٔ نشاط و رضا است. ساختار شادکامی با تعریف سعادت و واقعیت‌های زندگی متناسب است.
شادی در لغت به‌معنای خوشحالی، شادمانی و بهجت است<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/محبت دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه حب، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref> و در اصطلاح به‌معنای هیجانات درونی مثبتی است که فشارهای روحی و روانی را از بین می‌برد و موجب نشاط و پویایی می‌شود.<ref>فهرستی و توتونجیان، «شادی و نشاط از دیدگاه فقه با رویکردی بر نظر امام خمینی»، وب‌سایت پژوهش‌نامه متین.</ref> مفاهیم فرح، نشاط، شادکامی و سرور نیز در پیوند با مفهوم شادی هستند. شادی، بروز ظاهری لحظه‌های شادکامی همراه با هیجانات و [[احساس|احساسات]] است.<ref>[http://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_60493.html فهرستی و توتونجیان، «شادی و نشاط از دیدگاه فقه با رویکردی بر نظر امام خمینی»، وب‌سایت پژوهش‌نامه متین.]</ref> شادکامی دارای دو مؤلفهٔ نشاط و رضا است. ساختار شادکامی با تعریف سعادت و واقعیت‌های زندگی متناسب است.


سعادت دارای سه مؤلفهٔ است:
سعادت دارای سه مؤلفهٔ است:
# خیر؛ مربوط به ماهیتی است که انسان در زندگی با آن روبرو می‌شود؛
#خیر؛ مربوط به ماهیتی است که انسان در زندگی با آن روبرو می‌شود؛
# سرور؛ به بُعد هیجانی زندگی اشاره دارد؛
#سرور؛ به بُعد هیجانی زندگی اشاره دارد؛
# پایداری؛ به بُعد زمانی خیر و سرور اشاره دارد.<ref>خطیب، مهارت‌های زندگی، 1396ش، ص103-104.</ref>
#پایداری؛ به بُعد زمانی خیر و سرور اشاره دارد.<ref>خطیب، مهارت‌های زندگی، 1396ش، ص103-104.</ref>


== شادی در آموزه‌های اسلامی ==
==شادی در آموزه‌های اسلامی==
[[پرونده:C5bb8a7e-4107-49e7-9505-d2cc5e1645e4.jpg|جایگزین=مهمانی یک کیلومتری عید غدیر - قرچک تهران|بندانگشتی|مهمانی یک کیلومتری عید غدیر - قرچک تهران]]
[[پرونده:C5bb8a7e-4107-49e7-9505-d2cc5e1645e4.jpg|جایگزین=مهمانی یک کیلومتری عید غدیر - قرچک تهران|بندانگشتی|مهمانی یک کیلومتری [[عید غدیر]] - قرچک [[تهران]]|250x250پیکسل]]
الگوی شادی در آموزه‌های اسلامی، مبتنی بر واقعیت‌های انسان و جهان است تا همگان بتوانند با بهره‌گیری از آن، حتی در سخت‌ترین شرایط زندگی، شادکام باشند.<ref>سورهٔ فجر، آیات 27-28.</ref> به نقل از [[امام علی]] شادمانی گشایندهٔ دل و برانگیزندهٔ نشاط است<ref>الآمدی، غررالحکم و دررالکلم، 1360ش، ج2، ص113.</ref> و [[امام رضا]] شادمانی را پاداش قلب ذکر می‌کند.<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج62، ص309-310.</ref>
الگوی شادی در آموزه‌های اسلامی، مبتنی بر واقعیت‌های انسان و جهان است تا همگان بتوانند با بهره‌گیری از آن، حتی در سخت‌ترین شرایط زندگی، شادکام باشند.<ref>سورهٔ فجر، آیات 27-28.</ref> به نقل از [[امام علی]] شادمانی گشایندهٔ دل و برانگیزندهٔ نشاط است<ref>الآمدی، غررالحکم و دررالکلم، 1360ش، ج2، ص113.</ref> و [[امام رضا]] شادمانی را پاداش قلب ذکر می‌کند.<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج62، ص309-310.</ref>


لذت‌ها و دنبال‌کردن آنها ممکن است به شادی نینجامد؛ برای مثال [[لذت‌جویی|لذت]] کوتاه‌مدت سیگار کشیدن یا مواد مخدر ممکن است با لذت آنی همراه باشد؛ اما در بلندمدت ناخوشی را به همراه دارد و با بیماری‌های جسمی همراه خواهد شد. در آموزه‌های [[دین|دینی]] شادی بر اساس میزان پایداری به دو قسم تقسیم می‌شود:
لذت‌ها و دنبال‌کردن آنها ممکن است به شادی نینجامد؛ برای مثال [[لذت‌جویی|لذت]] کوتاه‌مدت سیگار کشیدن یا مواد مخدر ممکن است با لذت آنی همراه باشد؛ اما در بلندمدت ناخوشی را به همراه دارد و با بیماری‌های جسمی همراه خواهد شد. در آموزه‌های [[دین|دینی]] شادی بر اساس میزان پایداری به دو قسم تقسیم می‌شود:
# شادی پایدار؛ شادی‌هایی هستند که در آنها از پیامدهای بد خبری نیست و میزان ثبات آنها در حالات و روحیات فرد بیش از انواع دیگر است. منشأ این نوع از شادی، سامانهٔ بزرگ اعتقادی است که موجب معنابخشی به زندگی می‌شود. منابع دینی، این بخش از شادی را در زندگی دنیوی و اخروی سودمند می‌داند.<ref>سورهٔ یونس، آیه 58.</ref>
#شادی پایدار؛ شادی‌هایی هستند که در آنها از پیامدهای بد خبری نیست و میزان ثبات آنها در حالات و روحیات فرد بیش از انواع دیگر است. منشأ این نوع از شادی، سامانهٔ بزرگ اعتقادی است که موجب معنابخشی به زندگی می‌شود. منابع دینی، این بخش از شادی را در زندگی دنیوی و اخروی سودمند می‌داند.<ref>سورهٔ یونس، آیه 58.</ref>
# شادی ناپایدار؛ هم‌ردیف‌شدن شادی در روایات با بسیاری از حالت‌های هیجانی منفی همچون ناامیدی، تردید، خودبزرگ‌بینی و خودشیفتگی که موجب دوری انسان از احساس شادی هستند، نشانه‌ای بر بُعد ناپایدار شادی است.<ref>سید بن طاووس، إقبال الأعمال، 1367ش، ص10.</ref>
#شادی ناپایدار؛ هم‌ردیف‌شدن شادی در روایات با بسیاری از حالت‌های هیجانی منفی همچون ناامیدی، تردید، خودبزرگ‌بینی و خودشیفتگی که موجب دوری انسان از احساس شادی هستند، نشانه‌ای بر بُعد ناپایدار شادی است.<ref>سید بن طاووس، إقبال الأعمال، 1367ش، ص10.</ref>


== اهمیت شادی در خانواده ==
==اهمیت شادی در خانواده==
از جمله نیازهای بشر که نقش مؤثری در تقویت [[اراده]] و تصمیم انسان دارد و استقامت و پایداری او را در برابر سختی‌ها افزایش می‌دهد، شادی و نشاط است. نشاط به جهت داشتن انرژی مثبت، کارهای بزرگ و سخت را آسان می‌کند. همهٔ افراد [[خانواده]] نیازمند شادی هستند و در این میان، زن و شوهر نقش مؤثری در داشتن یک خانواده بانشاط دارند. نقش زن به‌دلیل محوریت او در خانواده، در فراهم‌کردن بستر لازم برای شاد بودن اعضای خانواده و رسیدن به آرامش روحی و روانی، حائز اهمیت است.<ref>سورهٔ روم، آیه 21.</ref>
از جمله نیازهای بشر که نقش مؤثری در تقویت [[اراده]] و تصمیم انسان دارد و استقامت و پایداری او را در برابر سختی‌ها افزایش می‌دهد، شادی و نشاط است. نشاط به جهت داشتن انرژی مثبت، کارهای بزرگ و سخت را آسان می‌کند. همهٔ افراد [[خانواده]] نیازمند شادی هستند و در این میان، زن و شوهر نقش مؤثری در داشتن یک خانواده بانشاط دارند. نقش زن به‌دلیل محوریت او در خانواده، در فراهم‌کردن بستر لازم برای شاد بودن اعضای خانواده و رسیدن به آرامش روحی و روانی، حائز اهمیت است.<ref>سورهٔ روم، آیه 21.</ref>


== مؤلفه‌های خانوادهٔ شاد ==
==مؤلفه‌های خانوادهٔ شاد==
روان‌شناسان، مؤلفه‌های ذیل را برای خانوادهٔ شاد برشمرده‌اند:
روان‌شناسان، مؤلفه‌های ذیل را برای خانوادهٔ شاد برشمرده‌اند:
[[پرونده:169560879.jpg|جایگزین=سیز ده بدر در بلوچستان|بندانگشتی|سیز ده بدر در بلوچستان]]
[[پرونده:169560879.jpg|alt=سیزده بدر در بلوچستان|بندانگشتی|[[سیزده‌به‌در|سیزده بدر]] در بلوچستان|250x250پیکسل]]
# در اولویت قرار دادن خانواده؛
#در اولویت قرار دادن خانواده؛
# قدرشناسی و ارتباط بین اعضای خانواده؛
#قدرشناسی و ارتباط بین اعضای خانواده؛
# سپری‌کردن اوقات خوش در کنار یکدیگر؛
#سپری‌کردن اوقات خوش در کنار یکدیگر؛
# داشتن الگوی مناسب؛
#داشتن الگوی مناسب؛
# داشتن عقاید مذهبی قوی؛
#داشتن عقاید مذهبی قوی؛
# توانایی مقابلهٔ درست و بهنگام با بحران‌ها؛
#توانایی مقابلهٔ درست و بهنگام با بحران‌ها؛
# شکوفایی استعدادها و توانایی‌های هر یک از اعضای خانواده با تشویق و ترغیب در مراحل حساس زندگی مانند سنین رفتن به مدرسه و در طی فرایند تحصیل؛
#شکوفایی استعدادها و توانایی‌های هر یک از اعضای خانواده با تشویق و ترغیب در مراحل حساس زندگی مانند سنین رفتن به مدرسه و در طی فرایند تحصیل؛
# مشخص بودن، انعطاف‌پذیر بودن و قابل تعویض بودن وظایف اعضای خانواده.<ref>[https://drtaranehmoazeni.com/چطور-خانواده-شاد-داشته-باشیم؟/ «چطور خانواده شاد داشته باشیم؟»، وب‌سایت ترانۀ مؤذن.]</ref>
#مشخص بودن، انعطاف‌پذیر بودن و قابل تعویض بودن وظایف اعضای خانواده.<ref>[https://drtaranehmoazeni.com/چطور-خانواده-شاد-داشته-باشیم؟/ «چطور خانواده شاد داشته باشیم؟»، وب‌سایت ترانۀ مؤذن.]</ref>


== موانع شادی در خانواده ==
==موانع شادی در خانواده==
بر اساس پژوهش‌ها، پزشکان و [[روان‌شناسی|روان‌شناسان]] موارد زیر را از جمله موانع [[شادی]] دانسته‌اند:
بر اساس پژوهش‌ها، پزشکان و [[روان‌شناسی|روان‌شناسان]] موارد زیر را از جمله موانع [[شادی]] دانسته‌اند:
# افراط در زمان کار؛
#افراط در زمان کار؛
# حرف زدن با خود هنگام مشکلات؛
#حرف زدن با خود هنگام مشکلات؛
# تلاش برای کنترل کردن و بازرسی همهٔ جوانب زندگی خود و دیگران؛
#تلاش برای کنترل کردن و بازرسی همهٔ جوانب زندگی خود و دیگران؛
# سرزنش دیگران؛
#سرزنش دیگران؛
# ارتباط با انسان‌های منفی‌باف و بدبین؛
#ارتباط با انسان‌های منفی‌باف و بدبین؛
# [[ترس]] از دست دادن؛
#[[ترس]] از دست دادن؛
# توقع بی‌جا از دیگران برای رسیدن به اهداف؛
#توقع بی‌جا از دیگران برای رسیدن به اهداف؛
#انتظار بیش از اندازه از خود؛
#انتظار بیش از اندازه از خود؛
# زیاده‌خواهی.<ref>«10 [https://www.talab.org/psychology/family/10-مورد-از-عادت-های-که-مانع-شاد-بودن-می-شود.html مورد از عادت‌هایی که مانع شاد بودن می‌شود»، وب‌سایت تالاب.]</ref>
#زیاده‌خواهی.<ref>«10 [https://www.talab.org/psychology/family/10-مورد-از-عادت-های-که-مانع-شاد-بودن-می-شود.html مورد از عادت‌هایی که مانع شاد بودن می‌شود»، وب‌سایت تالاب.]</ref>


== آداب شادی ==
==آداب شادی==
[[دین اسلام]] خواهان زندگی شاد برای انسان است و از شادی همراه با گناه و لهو و لعب و مخالف دستورهای الهی،<ref>سورهٔ جمعه، آیه 11.</ref> نهی می‌کند. بر اساس آموزه‌های دینی برخی از آداب شادی عبارت‌اند از:
[[دین اسلام]] خواهان زندگی شاد برای انسان است و از شادی همراه با گناه و لهو و لعب و مخالف دستورهای الهی،<ref>سورهٔ جمعه، آیه 11.</ref> نهی می‌کند. بر اساس آموزه‌های دینی برخی از آداب شادی عبارت‌اند از:
# دوری از گناه و معصیت؛<ref>ابن‌سعید اهوازی، الزهد، 1426ق، ص75.</ref>
#دوری از گناه و معصیت؛<ref>ابن‌سعید اهوازی، الزهد، 1426ق، ص75.</ref>
# همراه نبودن با اذیت و آزار دیگران؛<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه قرآن و حدیث، 1391ش، ج2، ص534.</ref>
#همراه نبودن با اذیت و آزار دیگران؛<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه قرآن و حدیث، 1391ش، ج2، ص534.</ref>
# دوری از لهو.<ref>محمدی‌نیا، پاسخ به پرسش‌های جوانان،1386ش، ج1، ص214.</ref>
#دوری از لهو.<ref>محمدی‌نیا، پاسخ به پرسش‌های جوانان،1386ش، ج1، ص214.</ref>


== عوامل شادکننده در محیط خانواده ==
==عوامل شادکننده در محیط خانواده==
محیط شادِ خانه، زندگی را برای اعضای آن جذاب می‌کند. از آن‌سو کانون خانوادگی خشک و بی‌روح، طعم زندگی را به کام اعضای آن تلخ می‌کند. شاد بودن از غذاهای روحی انسان است و تأمین آن بر عهدهٔ همهٔ افراد خانواده به‌ویژه [[مادر]] است. از جمله عوامل شادی در خانواده بر اساس آموزه‌های دینی عبارت‌اند از:
محیط شادِ خانه، زندگی را برای اعضای آن جذاب می‌کند. از آن‌سو کانون خانوادگی خشک و بی‌روح، طعم زندگی را به کام اعضای آن تلخ می‌کند. شاد بودن از غذاهای روحی انسان است و تأمین آن بر عهدهٔ همهٔ افراد خانواده به‌ویژه [[مادر]] است. از جمله عوامل شادی در خانواده بر اساس آموزه‌های دینی عبارت‌اند از:
# خوش‌اخلاقی و خوش‌رویی؛ کم‌هزینه‌ترین راهکار برای شاد کردن افراد [[خانواده]] است که دین اسلام نیز به آن، سفارش کرده است.
#خوش‌اخلاقی و خوش‌رویی؛ کم‌هزینه‌ترین راهکار برای شاد کردن افراد [[خانواده]] است که دین اسلام نیز به آن، سفارش کرده است.
# شوخی؛ از جمله ویژگی‌های فرد مؤمن شوخی‌کردن است و از جمله مصادیق خوش‌اخلاقی است. شوخی از کارهایی است که نباید در آن افراط کرد و اگر از حد گذشت دیگر جنبهٔ شادکنندگی ندارد و موجب آزار دیگران می‌شود.
#شوخی؛ از جمله ویژگی‌های فرد مؤمن شوخی‌کردن است و از جمله مصادیق خوش‌اخلاقی است. شوخی از کارهایی است که نباید در آن افراط کرد و اگر از حد گذشت دیگر جنبهٔ شادکنندگی ندارد و موجب آزار دیگران می‌شود.
# تفریحات سالم؛ پرداختن به تفریحات سالم از دیگر ویژگی‌های فرد مؤمن است. قدم‌زدن، نگاه به فضای سبز، [[سوارکاری]] و [[شنا]] از کارهایی هستند که در معارف دینی، عامل شادی معرفی شده‌اند. [[تفریح]] مناسب علاوه بر اینکه به شاد شدن انسان کمک می‌کند، او را در مسیر تقویت [[معنویت|معنوی]] خود یاری می‌کند.
#تفریحات سالم؛ پرداختن به تفریحات سالم از دیگر ویژگی‌های فرد مؤمن است. قدم‌زدن، نگاه به فضای سبز، [[سوارکاری]] و [[شنا]] از کارهایی هستند که در معارف دینی، عامل شادی معرفی شده‌اند. [[تفریح]] مناسب علاوه بر اینکه به شاد شدن انسان کمک می‌کند، او را در مسیر تقویت [[معنویت|معنوی]] خود یاری می‌کند.
# گفتگو؛ امروزه به جهت حضور جدی تلویزیون، گوشی‌های همراه و رایانه در خانه، ارتباط اعضای خانواده به حداقل رسیده است؛ حال آنکه گفتگو با اعضای خانواده، یکی از عوامل نشاط و شادی در محیط [[خانه]] است.<ref>عباسی، تا ساحل آرامش، 1394ش، ص110-115.</ref>
#گفتگو؛ امروزه به جهت حضور جدی تلویزیون، گوشی‌های همراه و رایانه در خانه، ارتباط اعضای خانواده به حداقل رسیده است؛ حال آنکه گفتگو با اعضای خانواده، یکی از عوامل نشاط و شادی در محیط [[خانه]] است.<ref>عباسی، تا ساحل آرامش، 1394ش، ص110-115.</ref>


== راهکارهای شاد کردن دیگران در روان‌شناسی ==
==راهکارهای شاد کردن دیگران در روان‌شناسی==
روان‌شناسان معتقدند بهترین راهکار برای شاد بودن، شاد کردن دیگران است و راهکارهایی را برای آن ذکر کرده‌اند:
روان‌شناسان معتقدند بهترین راهکار برای شاد بودن، شاد کردن دیگران است و راهکارهایی را برای آن ذکر کرده‌اند:
# تعریف به‌جا و استفاده از جملات مثبت و آرامش‌بخش؛
#تعریف به‌جا و استفاده از جملات مثبت و آرامش‌بخش؛
# قدردانی از دیگران در جمع؛
#قدردانی از دیگران در جمع؛
# [[صله رحم|صلهٔ ارحام]] و داشتن تماس تلفنی با اعضای [[خانواده]] و خویشان؛
#[[صله رحم|صلهٔ ارحام]] و داشتن تماس تلفنی با اعضای [[خانواده]] و خویشان؛
# پشتیبانی در مواقع لازم؛
#پشتیبانی در مواقع لازم؛
# کمک به دیگران؛
#کمک به دیگران؛
# کمک به خیریه‌ها؛
#کمک به خیریه‌ها؛
# پاداش دادن؛
#پاداش دادن؛
# ابراز علاقه به فرزندان؛
#ابراز علاقه به فرزندان؛
# ابراز دلتنگی از دوری و ندیدن عزیزان.<ref>«53 [https://honarfardi.com/public-skills/personality/make-people-around-happier/ راه‌کار برای اینکه اطرافیانمان را شاد کنیم»، وب‌سایت هنر فردی.]</ref>
#ابراز دلتنگی از دوری و ندیدن عزیزان.<ref>«53 [https://honarfardi.com/public-skills/personality/make-people-around-happier/ راه‌کار برای اینکه اطرافیانمان را شاد کنیم»، وب‌سایت هنر فردی.]</ref>


== پانویس ==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


== منابع ==
==منابع==
{{آغاز منابع}}
{{آغاز منابع}}
* «۱۰ مورد از عادت‌هایی که مانع شاد بودن می‌شود»، وب‌سایت تالاب، تاریخ بازدید: ۱۴ آذر ۱۴۰۱.
* «۱۰ مورد از عادت‌هایی که مانع شاد بودن می‌شود»، وب‌سایت تالاب، تاریخ بازدید: ۱۴ آذر ۱۴۰۱.

نسخهٔ ۳ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۹:۲۸

مسابقه خانه ما - خانواده رخ
مسابقه خانه ما - خانواده رخ

شادی در خانواده؛ نشاط و پویایی در خانه همراه با هیجانات درونی مثبت اعضای خانواده.

شادی در خانواده، نقش کلیدی در استحکام روابط و افزایش توان افراد در برابر مشکلات دارد. محیط خانوادگی شاد با محبت، قدردانی، گذراندن اوقات خوش، گفت‌وگو و کمک به یکدیگر شکل می‌گیرد و باعث آرامش و نشاط همه اعضای خانواده می‌شود.

مفهوم‌شناسی

شادی در لغت به‌معنای خوشحالی، شادمانی و بهجت است[۱] و در اصطلاح به‌معنای هیجانات درونی مثبتی است که فشارهای روحی و روانی را از بین می‌برد و موجب نشاط و پویایی می‌شود.[۲] مفاهیم فرح، نشاط، شادکامی و سرور نیز در پیوند با مفهوم شادی هستند. شادی، بروز ظاهری لحظه‌های شادکامی همراه با هیجانات و احساسات است.[۳] شادکامی دارای دو مؤلفهٔ نشاط و رضا است. ساختار شادکامی با تعریف سعادت و واقعیت‌های زندگی متناسب است.

سعادت دارای سه مؤلفهٔ است:

  1. خیر؛ مربوط به ماهیتی است که انسان در زندگی با آن روبرو می‌شود؛
  2. سرور؛ به بُعد هیجانی زندگی اشاره دارد؛
  3. پایداری؛ به بُعد زمانی خیر و سرور اشاره دارد.[۴]

شادی در آموزه‌های اسلامی

مهمانی یک کیلومتری عید غدیر - قرچک تهران
مهمانی یک کیلومتری عید غدیر - قرچک تهران

الگوی شادی در آموزه‌های اسلامی، مبتنی بر واقعیت‌های انسان و جهان است تا همگان بتوانند با بهره‌گیری از آن، حتی در سخت‌ترین شرایط زندگی، شادکام باشند.[۵] به نقل از امام علی شادمانی گشایندهٔ دل و برانگیزندهٔ نشاط است[۶] و امام رضا شادمانی را پاداش قلب ذکر می‌کند.[۷]

لذت‌ها و دنبال‌کردن آنها ممکن است به شادی نینجامد؛ برای مثال لذت کوتاه‌مدت سیگار کشیدن یا مواد مخدر ممکن است با لذت آنی همراه باشد؛ اما در بلندمدت ناخوشی را به همراه دارد و با بیماری‌های جسمی همراه خواهد شد. در آموزه‌های دینی شادی بر اساس میزان پایداری به دو قسم تقسیم می‌شود:

  1. شادی پایدار؛ شادی‌هایی هستند که در آنها از پیامدهای بد خبری نیست و میزان ثبات آنها در حالات و روحیات فرد بیش از انواع دیگر است. منشأ این نوع از شادی، سامانهٔ بزرگ اعتقادی است که موجب معنابخشی به زندگی می‌شود. منابع دینی، این بخش از شادی را در زندگی دنیوی و اخروی سودمند می‌داند.[۸]
  2. شادی ناپایدار؛ هم‌ردیف‌شدن شادی در روایات با بسیاری از حالت‌های هیجانی منفی همچون ناامیدی، تردید، خودبزرگ‌بینی و خودشیفتگی که موجب دوری انسان از احساس شادی هستند، نشانه‌ای بر بُعد ناپایدار شادی است.[۹]

اهمیت شادی در خانواده

از جمله نیازهای بشر که نقش مؤثری در تقویت اراده و تصمیم انسان دارد و استقامت و پایداری او را در برابر سختی‌ها افزایش می‌دهد، شادی و نشاط است. نشاط به جهت داشتن انرژی مثبت، کارهای بزرگ و سخت را آسان می‌کند. همهٔ افراد خانواده نیازمند شادی هستند و در این میان، زن و شوهر نقش مؤثری در داشتن یک خانواده بانشاط دارند. نقش زن به‌دلیل محوریت او در خانواده، در فراهم‌کردن بستر لازم برای شاد بودن اعضای خانواده و رسیدن به آرامش روحی و روانی، حائز اهمیت است.[۱۰]

مؤلفه‌های خانوادهٔ شاد

روان‌شناسان، مؤلفه‌های ذیل را برای خانوادهٔ شاد برشمرده‌اند:

سیزده بدر در بلوچستان
سیزده بدر در بلوچستان
  1. در اولویت قرار دادن خانواده؛
  2. قدرشناسی و ارتباط بین اعضای خانواده؛
  3. سپری‌کردن اوقات خوش در کنار یکدیگر؛
  4. داشتن الگوی مناسب؛
  5. داشتن عقاید مذهبی قوی؛
  6. توانایی مقابلهٔ درست و بهنگام با بحران‌ها؛
  7. شکوفایی استعدادها و توانایی‌های هر یک از اعضای خانواده با تشویق و ترغیب در مراحل حساس زندگی مانند سنین رفتن به مدرسه و در طی فرایند تحصیل؛
  8. مشخص بودن، انعطاف‌پذیر بودن و قابل تعویض بودن وظایف اعضای خانواده.[۱۱]

موانع شادی در خانواده

بر اساس پژوهش‌ها، پزشکان و روان‌شناسان موارد زیر را از جمله موانع شادی دانسته‌اند:

  1. افراط در زمان کار؛
  2. حرف زدن با خود هنگام مشکلات؛
  3. تلاش برای کنترل کردن و بازرسی همهٔ جوانب زندگی خود و دیگران؛
  4. سرزنش دیگران؛
  5. ارتباط با انسان‌های منفی‌باف و بدبین؛
  6. ترس از دست دادن؛
  7. توقع بی‌جا از دیگران برای رسیدن به اهداف؛
  8. انتظار بیش از اندازه از خود؛
  9. زیاده‌خواهی.[۱۲]

آداب شادی

دین اسلام خواهان زندگی شاد برای انسان است و از شادی همراه با گناه و لهو و لعب و مخالف دستورهای الهی،[۱۳] نهی می‌کند. بر اساس آموزه‌های دینی برخی از آداب شادی عبارت‌اند از:

  1. دوری از گناه و معصیت؛[۱۴]
  2. همراه نبودن با اذیت و آزار دیگران؛[۱۵]
  3. دوری از لهو.[۱۶]

عوامل شادکننده در محیط خانواده

محیط شادِ خانه، زندگی را برای اعضای آن جذاب می‌کند. از آن‌سو کانون خانوادگی خشک و بی‌روح، طعم زندگی را به کام اعضای آن تلخ می‌کند. شاد بودن از غذاهای روحی انسان است و تأمین آن بر عهدهٔ همهٔ افراد خانواده به‌ویژه مادر است. از جمله عوامل شادی در خانواده بر اساس آموزه‌های دینی عبارت‌اند از:

  1. خوش‌اخلاقی و خوش‌رویی؛ کم‌هزینه‌ترین راهکار برای شاد کردن افراد خانواده است که دین اسلام نیز به آن، سفارش کرده است.
  2. شوخی؛ از جمله ویژگی‌های فرد مؤمن شوخی‌کردن است و از جمله مصادیق خوش‌اخلاقی است. شوخی از کارهایی است که نباید در آن افراط کرد و اگر از حد گذشت دیگر جنبهٔ شادکنندگی ندارد و موجب آزار دیگران می‌شود.
  3. تفریحات سالم؛ پرداختن به تفریحات سالم از دیگر ویژگی‌های فرد مؤمن است. قدم‌زدن، نگاه به فضای سبز، سوارکاری و شنا از کارهایی هستند که در معارف دینی، عامل شادی معرفی شده‌اند. تفریح مناسب علاوه بر اینکه به شاد شدن انسان کمک می‌کند، او را در مسیر تقویت معنوی خود یاری می‌کند.
  4. گفتگو؛ امروزه به جهت حضور جدی تلویزیون، گوشی‌های همراه و رایانه در خانه، ارتباط اعضای خانواده به حداقل رسیده است؛ حال آنکه گفتگو با اعضای خانواده، یکی از عوامل نشاط و شادی در محیط خانه است.[۱۷]

راهکارهای شاد کردن دیگران در روان‌شناسی

روان‌شناسان معتقدند بهترین راهکار برای شاد بودن، شاد کردن دیگران است و راهکارهایی را برای آن ذکر کرده‌اند:

  1. تعریف به‌جا و استفاده از جملات مثبت و آرامش‌بخش؛
  2. قدردانی از دیگران در جمع؛
  3. صلهٔ ارحام و داشتن تماس تلفنی با اعضای خانواده و خویشان؛
  4. پشتیبانی در مواقع لازم؛
  5. کمک به دیگران؛
  6. کمک به خیریه‌ها؛
  7. پاداش دادن؛
  8. ابراز علاقه به فرزندان؛
  9. ابراز دلتنگی از دوری و ندیدن عزیزان.[۱۸]

پانویس

  1. ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه حب، وب‌سایت واژه‌یاب.
  2. ↑ فهرستی و توتونجیان، «شادی و نشاط از دیدگاه فقه با رویکردی بر نظر امام خمینی»، وب‌سایت پژوهش‌نامه متین.
  3. ↑ فهرستی و توتونجیان، «شادی و نشاط از دیدگاه فقه با رویکردی بر نظر امام خمینی»، وب‌سایت پژوهش‌نامه متین.
  4. ↑ خطیب، مهارت‌های زندگی، 1396ش، ص103-104.
  5. ↑ سورهٔ فجر، آیات 27-28.
  6. ↑ الآمدی، غررالحکم و دررالکلم، 1360ش، ج2، ص113.
  7. ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ج62، ص309-310.
  8. ↑ سورهٔ یونس، آیه 58.
  9. ↑ سید بن طاووس، إقبال الأعمال، 1367ش، ص10.
  10. ↑ سورهٔ روم، آیه 21.
  11. ↑ «چطور خانواده شاد داشته باشیم؟»، وب‌سایت ترانۀ مؤذن.
  12. ↑ «10 مورد از عادت‌هایی که مانع شاد بودن می‌شود»، وب‌سایت تالاب.
  13. ↑ سورهٔ جمعه، آیه 11.
  14. ↑ ابن‌سعید اهوازی، الزهد، 1426ق، ص75.
  15. ↑ محمدی ری‌شهری، دانشنامه قرآن و حدیث، 1391ش، ج2، ص534.
  16. ↑ محمدی‌نیا، پاسخ به پرسش‌های جوانان،1386ش، ج1، ص214.
  17. ↑ عباسی، تا ساحل آرامش، 1394ش، ص110-115.
  18. ↑ «53 راه‌کار برای اینکه اطرافیانمان را شاد کنیم»، وب‌سایت هنر فردی.

منابع

  • «۱۰ مورد از عادت‌هایی که مانع شاد بودن می‌شود»، وب‌سایت تالاب، تاریخ بازدید: ۱۴ آذر ۱۴۰۱.
  • «۵۳ راه‌کار برای اینکه اطرافیان‌مان را شاد کنیم»، وب‌سایت هنر فردی، تاریخ بازدید: ۱۴ آذر ۱۴۰۱.
  • «چطور خانواده شاد داشته باشیم؟»، وب‌سایت ترانهٔ مؤذن، تاریخ بازدید: ۱۲ آذر ۱۴۰۱ش.
  • فهرستی، زهرا و توتونچیان، مهری، «شادی و نشاط از دیدگاه فقه با رویکردی بر نظر امام خمینی»، وب‌سایت پژوهش‌نامه متین، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۱ش.
  • ابن‌سعید اهوازی، حسین، الزهد، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
  • الآمدی التمیمی، عبدالواحد، غرر الحکم و درر الکلم، ترجمه: آقا جمال خوانساری، تحقیق میرجلال محدث اُموی، تهران، دانشگاه تهران، چاپ سوم، ۱۳۶۰ش.
  • موسوی، سید علی بن موسی (سید بن طاووس)، إقبال الأعمال، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۶۷ش.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۱ش.
  • عباسی، محسن، تا ساحل آرامش، قم، آیین فطرت، ۱۳۹۴ش.
  • محمدی‌نیا، اسدالله، پاسخ به پرسش‌های جوانان، قم، [بی‌نا]، چاپ چهارم، ۱۳۸۶ش.
  • محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، دارالحدیث، چاپ دوم، ۱۳۹۱ش.
  • مطهری، مرتضی، مقالات فلسفی، تهران، حکمت، چاپ سوم، ۱۳۸۶ش.


برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:شادی_در_خانواده&oldid=38293»