پیشنویس:آیین نخل گردانی: تفاوت میان نسخهها
imported>محمدمهدی محمدی بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:نخل-گردانی2.jpg|300px|thumb|left|]] | |||
<big>'''آیین نخل گردانی؛'''</big> مراسم آیینی ویژۀ روز عاشورا در برخی مناطق ایران. | <big>'''آیین نخل گردانی؛'''</big> مراسم آیینی ویژۀ روز عاشورا در برخی مناطق ایران. | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۲: | ||
نخل، سازهای چوبی به شکل مکعبمستطیل است. بر روی این ساختار مکعبی، بامی چوبی به شکل شیروانی قرار میگیرد. <ref> [https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.]</ref> چارچوب اصلی نخل از نوعی چوببست با یک کفبند شامل هشت تا بیست تیرچه چوبی و چهار تا دوازده ستون چوبی بلند تشکیل شده است.<ref> [https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخلگردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.] </ref> همچنین تنۀ اصلی نخل از تعدادی تَرکه، تیرک و دَستَک که به هم متصل شدهاند، ساخته شده است. جبۀ جلو و عقب این نخلهای چوبی را سازههای مشبکی از جنس چوب تشکیل دادهاند. <ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.]</ref> همچنین ارتفاع جلویی این سازۀ چوبی، بیشتر از ارتفاع قسمت پشتی آن است. ارتفاع دیوارۀ جلویی نخل ۲/۵ تا ۳/۵ متر است.<ref> [https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخلگردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وبسایت کجارو.]</ref> همچنین فاصلۀ میان پایههای نخل و دستگیرههایی که در دو طرف نخل تعبیه شده به گونهای است که چند نفر بین آن قرار بگیرند و بلندکردن و حرکتدادن نخل، آسان باشد.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.]</ref> | نخل، سازهای چوبی به شکل مکعبمستطیل است. بر روی این ساختار مکعبی، بامی چوبی به شکل شیروانی قرار میگیرد. <ref> [https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.]</ref> چارچوب اصلی نخل از نوعی چوببست با یک کفبند شامل هشت تا بیست تیرچه چوبی و چهار تا دوازده ستون چوبی بلند تشکیل شده است.<ref> [https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخلگردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.] </ref> همچنین تنۀ اصلی نخل از تعدادی تَرکه، تیرک و دَستَک که به هم متصل شدهاند، ساخته شده است. جبۀ جلو و عقب این نخلهای چوبی را سازههای مشبکی از جنس چوب تشکیل دادهاند. <ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.]</ref> همچنین ارتفاع جلویی این سازۀ چوبی، بیشتر از ارتفاع قسمت پشتی آن است. ارتفاع دیوارۀ جلویی نخل ۲/۵ تا ۳/۵ متر است.<ref> [https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخلگردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وبسایت کجارو.]</ref> همچنین فاصلۀ میان پایههای نخل و دستگیرههایی که در دو طرف نخل تعبیه شده به گونهای است که چند نفر بین آن قرار بگیرند و بلندکردن و حرکتدادن نخل، آسان باشد.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.]</ref> | ||
==اجرای مراسم نخلگردانی== | ==اجرای مراسم نخلگردانی== | ||
[[پرونده:نخل-گردانی۱.jpg|300px|thumb|left|]] | |||
مراسم نخلگردانی بهعنوان نمادی از تشییع پیکر [[امام حسین]] در روز [[عاشورا]]، متناسب با عناصر و اصول اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی و اقلیمی هر منطقه، متفاوت است.<ref> [https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخلگردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.]</ref> آداب برگزاری این آیین عبارت است از: | مراسم نخلگردانی بهعنوان نمادی از تشییع پیکر [[امام حسین]] در روز [[عاشورا]]، متناسب با عناصر و اصول اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی و اقلیمی هر منطقه، متفاوت است.<ref> [https://www.hamshahrionline.ir/news/238682/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AE%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 . «آشنایی با تاریخچه آئین نخلگردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.]</ref> آداب برگزاری این آیین عبارت است از: | ||
# آزینبندی: نخل یا سازۀ چوبی توسط فردی به نام «بابای نخل» تزئین میشود.<ref> [https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.]</ref> در آزینبندی، انواع پارچههای سیاه و شالهای رنگی به نخل بسته میشوند.<ref> [https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخلگردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وبسایت کجارو.]</ref> | # آزینبندی: نخل یا سازۀ چوبی توسط فردی به نام «بابای نخل» تزئین میشود.<ref> [https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.]</ref> در آزینبندی، انواع پارچههای سیاه و شالهای رنگی به نخل بسته میشوند.<ref> [https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخلگردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وبسایت کجارو.]</ref> | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۲: | ||
==شهرهای میزبان نخلگردانی== | ==شهرهای میزبان نخلگردانی== | ||
[[پرونده:نخل-گردانی.jpg|300px|thumb|left|برگزاری آیین علم گردانی و نخل برداری در [[خراسان رضوی]]]] | |||
آیین نخلگردانی در شهرها و روستاهای مناطق کویری [[ایران]]، رواج دارد. <ref> [https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخلگردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وبسایت کجارو.]</ref> این مراسم در شهرهای جنوب [[خراسان]]، [[سمنان]]، [[دامغان]]، خمین، [[قم]]، [[کاشان]]، ابیانه، خور و بیابانک، زواره، اردستان و نائین برگزار میشود. <ref> [https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.]</ref> معروفترین و باشکوهترین مراسم نخلگردانی در [[یزد]] برگزار میشود؛ بهگونهای که بسیاری از مردم، عزاداری محرم در یزد را با آیین نخلگردانی آن میشناسند. آیین نخلگردانی ایرانیان، شهرت جهانی دارد.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخلگردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وبسایت کجارو.]</ref> | آیین نخلگردانی در شهرها و روستاهای مناطق کویری [[ایران]]، رواج دارد. <ref> [https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخلگردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وبسایت کجارو.]</ref> این مراسم در شهرهای جنوب [[خراسان]]، [[سمنان]]، [[دامغان]]، خمین، [[قم]]، [[کاشان]]، ابیانه، خور و بیابانک، زواره، اردستان و نائین برگزار میشود. <ref> [https://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D8%AE%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86) . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.]</ref> معروفترین و باشکوهترین مراسم نخلگردانی در [[یزد]] برگزار میشود؛ بهگونهای که بسیاری از مردم، عزاداری محرم در یزد را با آیین نخلگردانی آن میشناسند. آیین نخلگردانی ایرانیان، شهرت جهانی دارد.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/7/23/192131/palm-tree-muharram-rituals-and-events/ . «نخلگردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وبسایت کجارو.]</ref> | ||
نسخهٔ ۲۱ شهریور ۱۴۰۲، ساعت ۱۸:۳۳
آیین نخل گردانی؛ مراسم آیینی ویژۀ روز عاشورا در برخی مناطق ایران.
نخل گردانی از جمله مراسم مذهبی است که روز عاشورا در برخی از مناطق شهری و روستایی کشور برگزار میشود. این آیین کهن، نمادی از سوگواری بر شهادت امام حسین است که با حمل نخلهایی به شکل سازههای چوبی سیاهپوش شده و آذینبسته صورت میگیرد.
تاریخچه
مراسم نخلگردانی از آیینهای کهن ایرانی است که با ورود اسلام به ایران، محتوایی مذهبی به خود گرفت.[۱] کارشناسان، قدمت رویکرد دینی در آیین نخلگردانی را به دورههای پیش از صفویه بازمیگردانند.[۲] برخی معتقدند رسم نخلبندی و نخلگردانی از بدعتهای صفویان در ایران است.[۳] امروزه این مراسم، نمادی از سوگواری در روز عاشورا است.[۴]
نامگذاری
درخت خرما را نخل میگویند و در اصطلاح عامیانه به هر درخت و درختچۀ تزیینی هم نخل گفته میشود.[۵] نخل در گویش یزدی؛ بهمعنای «نقل» است. [۶] مراسم نخلگردانی با سازهای از چوب و برگ درخت خرما صورت میگیرد. [۷] برخی علت نامگذاری این آیین را تقدس و حرمت درخت خرما در فرهنگ ایرانیان دانستهاند.[۸] برخی دیگر، آیین نخلگردانی را نمادی از مفهوم مرگ و بازآفرینی میدانند.[۹]
ساختار و اجزاء نخل
نخل، سازهای چوبی به شکل مکعبمستطیل است. بر روی این ساختار مکعبی، بامی چوبی به شکل شیروانی قرار میگیرد. [۱۰] چارچوب اصلی نخل از نوعی چوببست با یک کفبند شامل هشت تا بیست تیرچه چوبی و چهار تا دوازده ستون چوبی بلند تشکیل شده است.[۱۱] همچنین تنۀ اصلی نخل از تعدادی تَرکه، تیرک و دَستَک که به هم متصل شدهاند، ساخته شده است. جبۀ جلو و عقب این نخلهای چوبی را سازههای مشبکی از جنس چوب تشکیل دادهاند. [۱۲] همچنین ارتفاع جلویی این سازۀ چوبی، بیشتر از ارتفاع قسمت پشتی آن است. ارتفاع دیوارۀ جلویی نخل ۲/۵ تا ۳/۵ متر است.[۱۳] همچنین فاصلۀ میان پایههای نخل و دستگیرههایی که در دو طرف نخل تعبیه شده به گونهای است که چند نفر بین آن قرار بگیرند و بلندکردن و حرکتدادن نخل، آسان باشد.[۱۴]
اجرای مراسم نخلگردانی
مراسم نخلگردانی بهعنوان نمادی از تشییع پیکر امام حسین در روز عاشورا، متناسب با عناصر و اصول اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی و اقلیمی هر منطقه، متفاوت است.[۱۵] آداب برگزاری این آیین عبارت است از:
- آزینبندی: نخل یا سازۀ چوبی توسط فردی به نام «بابای نخل» تزئین میشود.[۱۶] در آزینبندی، انواع پارچههای سیاه و شالهای رنگی به نخل بسته میشوند.[۱۷]
- بستن نخل: پس از آراستن نخل با پارچههای مشکی و رنگی، نخل تا روز عاشورا بر در مسجد،[۱۸] حسینیه و تکیههای عزاداری بسته میشود. [۱۹]
- نخلگردانی: در روز عاشورا نخل در میان مناطق خاصی که محل تجمع اهالی شهر یا روستا است به گردش در میآید. جوانان تنومند این سازۀ چوبی را با آداب خاصی حمل میکنند.[۲۰] آنها نخل را همراه دستههای سینهزنی و زنجیرزنی در گذرگاهها و محلهها عبور میدهند. همچنین در برخی موارد این نخلها را به مکانهای خاصی مانند زیارتگاه، امامزاده، مجلس عزاداری و روضهخوانی یا در خانه روحانی محل حمل میکنند. [۲۱]
- بازگردانی نخل: در غروب عاشورا و بعد از برگزاری مراسم شام غریبان، نخل را به محل قبلی خود بر میگردانند.[۲۲]
- مراسم نخلگردانی همراه با قربانی، دودکردن اسفند، سینهزنی و نوحهسرایی است.[۲۳]
شهرهای میزبان نخلگردانی
آیین نخلگردانی در شهرها و روستاهای مناطق کویری ایران، رواج دارد. [۲۴] این مراسم در شهرهای جنوب خراسان، سمنان، دامغان، خمین، قم، کاشان، ابیانه، خور و بیابانک، زواره، اردستان و نائین برگزار میشود. [۲۵] معروفترین و باشکوهترین مراسم نخلگردانی در یزد برگزار میشود؛ بهگونهای که بسیاری از مردم، عزاداری محرم در یزد را با آیین نخلگردانی آن میشناسند. آیین نخلگردانی ایرانیان، شهرت جهانی دارد.[۲۶]
باورهای عامیانه
نخلگردانی در میان مردم با باورها و سنتهایی پایه دینی ندارد، آمیخته شده است. برخی معتقدند شرکت در مراسم نخلگردانی و عبور زن نازا از زیر نخل و کودک بیمار از روی نخل، سبب شفایافتن آنها میشود. برخی دیگر معتقدند برخورد نخل با دیوار یک خانه، سبب بروز حوادث ناگوار و مصیبت در آن خانه میشود که صاحبخانه برای جلوگیری از این امر لازم است قربانی بدهد. برخی از زنان برای برآوردهشدن حاجات خود، شب تاسوعا و عاشورا تا صبح در کنار نخل، چراغ نفتی یا شمع روشن میکنند.[۲۷]
کارکرد
بازنمایی تشییع پیکر امام حسین در قالب مراسم نمادین نخلگردانی، سبب زندهماندن رویکردهای مذهبی در جامعه شده و بستر مناسبی را برای اجتماع مردم در مراسم مذهبی فراهم میکند. [۲۸] همچنین آیین نخلآرایی و نگهداری از اشیای تزیینی نخل، مسئولیت ویژهای است که به یک خانواده مشخص، محول میشود. مراسم نخلگردانی، نوعی تقسیم کار، ترویج مسئولیتپذیری و احترام به حقوق اجتماعی نیز دانسته شده است.[۲۹]
پانویس
- ↑ . محتشم و سامانیان، «کارکردشناسی نخل در آیین نخلگردانی از منظر حفاظت از گنجینه های فرهنگی ایران»، 1396ش، ص1.
- ↑ . «آشنایی با تاریخچه آئین نخلگردانی در عاشورا»، خبرگزاری همشهری آنلاین.
- ↑ . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.
- ↑ . «نخلگردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وبسایت کجارو.
- ↑ . «آشنایی با تاریخچه آئین نخلگردانی در عاشورا»، خبرگزاری همشهری آنلاین.
- ↑ . «نخلگردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وبسایت کجارو.
- ↑ . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.
- ↑ . «نخلگردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وبسایت کجارو.
- ↑ . زارعزاده و رهبرنیا، «نخلگردانی؛ روایت مردمی اجتماعی هنرمندانه از مرگ»، 1397ش، ص1.
- ↑ . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.
- ↑ . «آشنایی با تاریخچه آئین نخلگردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.
- ↑ . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.
- ↑ . «نخلگردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وبسایت کجارو.
- ↑ . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.
- ↑ . «آشنایی با تاریخچه آئین نخلگردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.
- ↑ . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.
- ↑ . «نخلگردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وبسایت کجارو.
- ↑ . «آشنایی با تاریخچه آئین نخلگردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.
- ↑ . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.
- ↑ . «آشنایی با تاریخچه آئین نخلگردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.
- ↑ . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.
- ↑ . «آشنایی با تاریخچه آئین نخلگردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.
- ↑ . «نخلگردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وبسایت کجارو.
- ↑ . «نخلگردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وبسایت کجارو.
- ↑ . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.
- ↑ . «نخلگردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وبسایت کجارو.
- ↑ . «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه.
- ↑ . زارعزاده و رهبرنیا، «نخلگردانی؛ روایت مردمی اجتماعی هنرمندانه از مرگ»، 1397ش، ص1.
- ↑ . «آشنایی با تاریخچه آئین نخلگردانی در عاشورا»، همشهری آنلاین.
منابع
- «آشنایی با تاریخچه آئین نخلگردانی در عاشورا»، خبرگزاری همشهری آنلاین، تاریخ بازدید: 12 بهمن 1401ش.
- زارعزاده، فهیمه و رهبرنیا، زهرا، «نخلگردانی؛ روایت مردمی اجتماعی هنرمندانه از مرگ»، شیعهشناسی، شماره 2، 1397ش.
- محتشم، عادله و سامانیان، صمد، «کارکردشناسی نخل در آیین نخلگردانی از منظر حفاظت از گنجینههای فرهنگی ایران»، ایرانشناسی، شماره 2، 1396ش.
- «نخلگردانی؛ جلوه داغ بر دل نشسته»، وبسایت کجارو، تاریخ بازدید: 12 بهمن 1401ش.
- «نخلگردانی»، وبسایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 بهمن 1401ش.