پرش به محتوا

پیش‌نویس:انفاق: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
ابرابزار
خط ۱: خط ۱:
'''<big>انفاق</big>'''، بخشش دارایی به نیازمندان برای خوشنودی خدا.
'''{{درشت|انفاق}}'''، بخشش دارایی به نیازمندان برای خوشنودی خدا.


انفاق از فضیلت‌های اخلاقی و از سفارش‌های [[ادیان آسمانی]]، برای رفع نیازهای مادی و معنوی جامعه است. انفاق، گسترۀ وسیعی از پرداخت قرض‌ها، آموزش حرفه، جبران کمبود عاطفی و پیوند نظام خانواده را شامل می‌شود. بی‌اعتنایی به انفاق آثار زیان‌بار اخلاقی و تقویت دنیادوستی به‌دنبال داشته و زمینه‌ساز شکاف‌های طبقاتی است.  
انفاق از فضیلت‌های اخلاقی و از سفارش‌های [[ادیان آسمانی]]، برای رفع نیازهای مادی و معنوی جامعه است. انفاق، گسترهٔ وسیعی از پرداخت قرض‌ها، آموزش حرفه، جبران کمبود عاطفی و پیوند نظام خانواده را شامل می‌شود. بی‌اعتنایی به انفاق آثار زیان‌بار اخلاقی و تقویت دنیادوستی به‌دنبال داشته و زمینه‌ساز شکاف‌های طبقاتی است.
==مفهوم‌شناسی انفاق==
 
انفاق در فرهنگ [[مسلمانان]]، مفهومی قرآنی دانسته می‌شود و کارشناسان [[علوم ‌قرآنی]]، انفاق را به معنای واگذار کردن دارایی یا هر چیزی به نیازمندان برای جلب خوشنودی خدا بیان می‌کنند.<ref>جرجانی، التعریفات، 1368ش، ج1، ص53.</ref> آن‌ها گسترۀ معنایی انفاق را شامل معنای عام و معنای خاص دانسته‌اند:
== مفهوم‌شناسی انفاق ==
#معنای عام؛ شامل جهاد در راه خدا و گذشتن از جان و مال در راه زنده‌ نگه‌داشتن ارزش‌های الهی؛
انفاق در فرهنگ [[مسلمانان]]، مفهومی قرآنی دانسته می‌شود و کارشناسان [[علوم قرآنی]]، انفاق را به معنای واگذار کردن دارایی یا هر چیزی به نیازمندان برای جلب خوشنودی خدا بیان می‌کنند.<ref>جرجانی، التعریفات، 1368ش، ج1، ص53.</ref> آن‌ها گسترهٔ معنایی انفاق را شامل معنای عام و معنای خاص دانسته‌اند:
#معنای خاص؛ به‌معنای بخشش‌های مادی به فقیران و تهیه خوراک برای مستمندان.<ref>آقاتهرانی، مصباح ‌الهدی، 1390ش، ج2، ص486.</ref>
# معنای عام؛ شامل جهاد در راه خدا و گذشتن از جان و مال در راه زنده نگه‌داشتن ارزش‌های الهی؛
مفسران [[قرآن]] بالغ بر هشتاد آیه‌ درباره انفاق برشمرده‌اند.<ref>آقاتهرانی، مصباح ‌الهدی، 1390ش، ج2، ص486.</ref> آن‌ها معتقدند کارکرد انفاق از منظر قرآن، تنها جبران کمبودهای اجتماعی نیست بلکه قرآن، هدفی انسان‌ساز دارد. انفاق در قرآن به صورت [[زکات]]، [[خمس]]، قرض‌الحسنه، [[صدقه‌]]، [[وقف]] و انواع نیکی‌ها معرفی می‌شود.<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، 1385ش، ج17، ص362.</ref>  
# معنای خاص؛ به‌معنای بخشش‌های مادی به فقیران و تهیه خوراک برای مستمندان.<ref>آقاتهرانی، مصباح الهدی، 1390ش، ج2، ص486.</ref>
==انواع انفاق==
مفسران [[قرآن]] بالغ بر هشتاد آیه دربارهٔ انفاق برشمرده‌اند.<ref>آقاتهرانی، مصباح الهدی، 1390ش، ج2، ص486.</ref> آن‌ها معتقدند کارکرد انفاق از منظر قرآن، تنها جبران کمبودهای اجتماعی نیست بلکه قرآن، هدفی انسان‌ساز دارد. انفاق در قرآن به صورت [[زکات]]، [[خمس]]، قرض‌الحسنه، [[صدقه]]، [[وقف]] و انواع نیکی‌ها معرفی می‌شود.<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، 1385ش، ج17، ص362.</ref>
انفاق از منظر [[فقه]] اسلامی، زمانی یک عمل خداپسندانه است که شرایط زیر را به‌همراه داشته باشد: باور به خدا، [[اخلاص]]، پرهیز از منت‌گذاشتن، بخشش از دارایی حلال و جنس مرغوب، رعایت میانه‌روی و پنهان‌داشتن.<ref>[http://eghtesad.iict.ac.ir/article_16441.html موسویان، «انفاق قرآنی و ابزارهای مالی مناسب آن در عصر حاضر»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، 1380ش.]</ref> در این چارچوب، زمانی می‌توان از انفاق به‌عنوان یک عمل خیرخواهانه انتظار پیامدهای مؤثر فردی و اجتماعی داشت که بخشش از دارایی حلال باشد.<ref> [https://internet-start.net/?q=%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%A7%D9%82+%D9%88+%D8%B4%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B7+%D8%A2%D9%86+%D8%BA%D8%B6%D9%86%D9%81%D8%B1%DB%8C غضنفری، «انفاق و شرایط آن»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref> فقیهان [[مسلمان]] با توجه به این شرایط، انفاق را پنج دسته کرده‌اند:
== انواع انفاق ==
#انفاق‌ واجب، مانند نفقه و زکات؛
انفاق از منظر [[فقه]] اسلامی، زمانی یک عمل خداپسندانه است که شرایط زیر را به‌همراه داشته باشد: باور به خدا، [[اخلاص]]، پرهیز از منت‌گذاشتن، بخشش از دارایی حلال و جنس مرغوب، رعایت میانه‌روی و پنهان‌داشتن.<ref>[http://eghtesad.iict.ac.ir/article_16441.html موسویان، «انفاق قرآنی و ابزارهای مالی مناسب آن در عصر حاضر»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، 1380ش.]</ref> در این چارچوب، زمانی می‌توان از انفاق به‌عنوان یک عمل خیرخواهانه انتظار پیامدهای مؤثر فردی و اجتماعی داشت که بخشش از دارایی حلال باشد.<ref>[https://internet-start.net/?q=انفاق+و+شرایط+آن+غضنفری غضنفری، «انفاق و شرایط آن»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref> فقیهان [[مسلمان]] با توجه به این شرایط، انفاق را پنج دسته کرده‌اند:
#انفاق‌ حرام، مانند خدمات‌رسانی به دشمن؛
# انفاق واجب، مانند نفقه و زکات؛
#انفاق‌ مستحب، مانند هدیه‌ها و بخشش‌های متعارف میان مردم؛
# انفاق حرام، مانند خدمات‌رسانی به دشمن؛
#انفاق‌ مکروه، مانند کمک به دیگران با داشتن خویشاوند فقیر؛
# انفاق مستحب، مانند هدیه‌ها و بخشش‌های متعارف میان مردم؛
#انفاق‌ مباح، مانند کمک به دیگری برای توسعه در زندگی، در صورتی که معاش کافی دارد. <ref>[https://makarem.ir/main.aspx?lid=0&typeinfo=36&catid=34492 مکارم ‌شیرازی، «انفاق»،وب‌سایت مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل ‌فقهی.]</ref>
# انفاق مکروه، مانند کمک به دیگران با داشتن خویشاوند فقیر؛
==انفاق در ادیان‌ آسمانی==  
# انفاق مباح، مانند کمک به دیگری برای توسعه در زندگی، در صورتی که معاش کافی دارد.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?lid=0&typeinfo=36&catid=34492 مکارم شیرازی، «انفاق»،وب‌سایت مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی.]</ref>
برپایی عدالت اجتماعی و مبارزه با فقر، از اهداف و وظایف پیامبران الهی دانسته شده است. از توصیه‌های عیسی به پیروانش که در انجیل آمده، رسیدگی به محرومان و فراهم‌سازی‌ اسباب رشد آنان است. در آیین [[یهود]] نیز توجه ویژه به قشر کم‌برخوردار دیده می‌شود.<ref> [http://wikikhair.org/fa/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%A7%D9%82_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D9%88%D8%AD%DB%8C%D8%AF%DB%8C پایمرد، «انفاق در ادیان توحیدی»، و‌‌ب‌سایت ویکی‌خیر.]</ref>
 
==جایگاه انفاق در فرهنگ مسلمانان==
== انفاق در ادیان آسمانی ==
در فرهنگ [[مسلمانان]]، اموری مانند کنترل مصرف و تلاش برای بهره‌مندی همگان از منابع خدادادی، مشارکت در کارهای عام‌المنفعه، [[قرض‌دادن]] به نیازمندان و تلاش برای درآمدزایی و سرمایه‌گذاری، پسندیده انگاشته می‌شود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/220858/fa#downloadbottom ابوالحسنی هستیانی و حسنی مقدم، «بهینه‌سازی رفتار مصرف کننده مسلمان با استفاده از قید پورتفوی»، 1395ش، ص16.]</ref>
برپایی عدالت اجتماعی و مبارزه با فقر، از اهداف و وظایف پیامبران الهی دانسته شده است. از توصیه‌های عیسی به پیروانش که در انجیل آمده، رسیدگی به محرومان و فراهم‌سازی اسباب رشد آنان است. در آیین [[یهود]] نیز توجه ویژه به قشر کم‌برخوردار دیده می‌شود.<ref>[http://wikikhair.org/fa/index.php?title=انفاق_در_ادیان_توحیدی پایمرد، «انفاق در ادیان توحیدی»، وب‌سایت ویکی‌خیر.]</ref>
==آثار انفاق==
 
===آثار فردی انفاق===
== جایگاه انفاق در فرهنگ مسلمانان ==
هر انسانی نیازمند محبت هم‌نوعان است و انفاق به‌معنای گستردۀ آن که [[هدیه]]، جشن تولد و سالگرد [[ازدواج]] را در بر می‌گیرد، موجب ایجاد [[محبت]] و تقویت حس نوع‌دوستی می‌شود. دین‌پژوهان نیز انفاق را موجب افزایش ایمان، نورانیت قلب، ایجاد دوستی و آرامش روحی در انفاق‌کننده و گیرندۀ ‌‌‌انفاق دانسته‌اند.<ref>[http://mava.iki.ac.ir/articles/%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%AE%D8%B4%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C اخوی، «آثار بخشش‌های مادی از نگاه دین و روان‌شناسی»، وب‌سایت مأوا.]</ref>  
در فرهنگ [[مسلمانان]]، اموری مانند کنترل مصرف و تلاش برای بهره‌مندی همگان از منابع خدادادی، مشارکت در کارهای عام‌المنفعه، [[قرض‌دادن]] به نیازمندان و تلاش برای درآمدزایی و سرمایه‌گذاری، پسندیده انگاشته می‌شود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/220858/fa#downloadbottom ابوالحسنی هستیانی و حسنی مقدم، «بهینه‌سازی رفتار مصرف‌کننده مسلمان با استفاده از قید پورتفوی»، 1395ش، ص16.]</ref>
===آثار اجتماعی انفاق===
 
انفاق در بعد اجتماعی می‌تواند موجب تقویت [[امنیت‌ ‌روانی]] جامعه، کاهش [[شکاف طبقاتی]] و افزایش بهره‌مندی مردم از امکانات عمومی شود. بهره‌مندی همگانی از امکانات عمومی، خود موجب جلوگیری از مخالفت‌های مدنی و آشوب‌های اجتماعی می‌شود.<ref>مازلو، به سوی روانشناسی بودن، 1395ش، ص45.</ref>  
== آثار انفاق ==
===گسترۀ انفاق===
=== آثار فردی انفاق ===
دین‌پژوهان [[مسلمان]] با تکیه بر آموزه‌های [[قرآن]]، انفاق را شامل همه کارهای نیک و عامه‌پسند دانسته‌اند. دادن مشاوره به اشخاص درگیر، حفظ آبروی بدهکار با مهلت دادن در پرداخت بدهی، اجرای برنامه‌های فرهنگی، تقویت پیوند دوستی و تحکیم بنیان خانواده از مصادیق دگردوستی و یاری‌گری در انفاق دانسته شده است.<ref> [https://akhlagh.maaref.ac.ir/article-1-762-fa.html برخورداری و دیگران، «مقایسه توانمندی اخلاق دینی و اخلاق تکاملی در تبیین دامنه دگردوستی»، 1397ش، شماره 40، ص64.]</ref>  
هر انسانی نیازمند محبت هم‌نوعان است و انفاق به‌معنای گستردهٔ آن که [[هدیه]]، جشن تولد و سالگرد [[ازدواج]] را در بر می‌گیرد، موجب ایجاد [[محبت]] و تقویت حس نوع‌دوستی می‌شود. دین‌پژوهان نیز انفاق را موجب افزایش ایمان، نورانیت قلب، ایجاد دوستی و آرامش روحی در انفاق‌کننده و گیرندهٔ انفاق دانسته‌اند.<ref>[http://mava.iki.ac.ir/articles/آثار-بخشش‌های-مادی-از-نگاه-دین-و-روان‌شناسی اخوی، «آثار بخشش‌های مادی از نگاه دین و روان‌شناسی»، وب‌سایت مأوا.]</ref>
==میانه‌روی در انفاق==
 
انفاق اگرچه از فضیلت‌های اخلاقی است، اما قرآن‌پژوهان قاعدۀ کلی میانه‌روی را در انفاق نیز حاکم دانسته‌اند. میانه‌روی یک قاعده منطقی است و رعایت آن در انفاق، از هدر رفت منابع جلوگیری می‌کند. اسراف در انفاق،خود می‌تواند خاستگاه نامتوازن شدن توزیع امکانات در جامعه باشد.<ref> [https://mesbahyazdi.ir/node/4194/%D8%AF%D8%B1%D8%B3-%D8%B3%DB%8C%D8%B2%D8%AF%D9%87%D9%85-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D9%89-%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%A7%D9%82 مصباح یزدی، «رستگاران: میانه‌روی در انفاق»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی.]</ref>
=== آثار اجتماعی انفاق ===
==بی‌اعتنایی به انفاق==
انفاق در بعد اجتماعی می‌تواند موجب تقویت [[امنیت روانی]] جامعه، کاهش [[شکاف طبقاتی]] و افزایش بهره‌مندی مردم از امکانات عمومی شود. بهره‌مندی همگانی از امکانات عمومی، خود موجب جلوگیری از مخالفت‌های مدنی و آشوب‌های اجتماعی می‌شود.<ref>مازلو، به سوی روان‌شناسی بودن، 1395ش، ص45.</ref>
اخلاق‌پژوهان، ضعف اعتقادی و اخلاقی را از موانع اصلی انفاق دانسته‌اند. ضعف اعتقادی باعث بی‌اعتمادی به وعده‌های خدا و ترس از فقیر شدن است که خود، خاستگاه بخل است.<ref>[https://www.fintelligence.ir/Blog/Detail/451A49CF/%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%A7%D9%82-%D8%AE%D8%B1%D8%AC-%D9%BE%D8%B3%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87 سیمیاری، «انفاق خرج پسندیده»، وب‌سایت آکادمی هوش مالی.]</ref>  
 
گسترش فقر و فساد، ضعف سرمایه اجتماعی، ایجاد شکاف‌ اقتصادی، گسترش مادی‌گرایی، احتکار و از دست‌رفتن فرصت‌های شغلی در جامعه، از آثار بی‌توجهی به انفاق دانسته شده است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/93537/%D8%B9%D9%84%D9%84-%D9%88-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D9%81%D9%82%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B9%D9%84%DB%8C%22%D8%B9%22 محمدی، «علل و آثار فقر از دیدگاه امام علی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref>
=== گسترهٔ انفاق ===
==پانویس==
دین‌پژوهان [[مسلمان]] با تکیه بر آموزه‌های [[قرآن]]، انفاق را شامل همه کارهای نیک و عامه‌پسند دانسته‌اند. دادن مشاوره به اشخاص درگیر، حفظ آبروی بدهکار با مهلت دادن در پرداخت بدهی، اجرای برنامه‌های فرهنگی، تقویت پیوند دوستی و تحکیم بنیان خانواده از مصادیق دگردوستی و یاری‌گری در انفاق دانسته شده است.<ref>[https://akhlagh.maaref.ac.ir/article-1-762-fa.html برخورداری و دیگران، «مقایسه توانمندی اخلاق دینی و اخلاق تکاملی در تبیین دامنه دگردوستی»، 1397ش، شماره 40، ص64.]</ref>
 
== میانه‌روی در انفاق ==
انفاق اگرچه از فضیلت‌های اخلاقی است، اما قرآن‌پژوهان قاعدهٔ کلی میانه‌روی را در انفاق نیز حاکم دانسته‌اند. میانه‌روی یک قاعده منطقی است و رعایت آن در انفاق، از هدر رفت منابع جلوگیری می‌کند. اسراف در انفاق، خود می‌تواند خاستگاه نامتوازن شدن توزیع امکانات در جامعه باشد.<ref>[https://mesbahyazdi.ir/node/4194/درس-سیزدهم-میانه‌روى-انفاق مصباح یزدی، «رستگاران: میانه‌روی در انفاق»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی.]</ref>
 
== بی‌اعتنایی به انفاق ==
اخلاق‌پژوهان، ضعف اعتقادی و اخلاقی را از موانع اصلی انفاق دانسته‌اند. ضعف اعتقادی باعث بی‌اعتمادی به وعده‌های خدا و ترس از فقیر شدن است که خود، خاستگاه بخل است.<ref>[https://www.fintelligence.ir/Blog/Detail/451A49CF/انفاق-خرج-پسندیده سیمیاری، «انفاق خرج پسندیده»، وب‌سایت آکادمی هوش مالی.]</ref>
گسترش فقر و فساد، ضعف سرمایه اجتماعی، ایجاد شکاف اقتصادی، گسترش مادی‌گرایی، احتکار و از دست‌رفتن فرصت‌های شغلی در جامعه، از آثار بی‌توجهی به انفاق دانسته شده است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/93537/علل-و-آثار-فقر-از-دیدگاه-امام-علی%22ع%22 محمدی، «علل و آثار فقر از دیدگاه امام علی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref>
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
 
*اخوی، ابراهیم، «آثار بخشش‌های مادی از نگاه دین و روان‌شناسی»، وب‌سایت مأوا. تاریخ بازدید: 9 بهمن 1401ش.
== منابع ==
*آقاتهرانی، جواد، تفسیر مصباح ‌الهدی، قم، معارف امام‌ رضا، 1390ش.
{{آغاز منابع}}
*برخورداری، علی و دیگران، «مقایسه توانمندی اخلاق دینی و اخلاق تکاملی در تبیین دامنه دگردوستی»، فصلنامه علمی پژوهشی اخلاق، شماره 40، 1397ش.
* اخوی، ابراهیم، «آثار بخشش‌های مادی از نگاه دین و روان‌شناسی»، وب‌سایت مأوا. تاریخ بازدید: ۹ بهمن ۱۴۰۱ش.
*پایمرد، افسانه، «انفاق در ادیان توحیدی»، وب‌سایت ویکی‌خیر، تاریخ بازدید: 9 بهمن 1401ش.
* آقاتهرانی، جواد، تفسیر مصباح الهدی، قم، معارف امام رضا، ۱۳۹۰ش.
*جرجانی، علی بن محمد، التعریفات، تهران، ناصرخسرو، 1368ش.
* برخورداری، علی و دیگران، «مقایسه توانمندی اخلاق دینی و اخلاق تکاملی در تبیین دامنه دگردوستی»، فصلنامه علمی پژوهشی اخلاق، شماره ۴۰، ۱۳۹۷ش.
*سیمیاری، محمدرضا، «انفاق: خرج پسندیده»، وب‌سایت آکادمی هوش مالی، تاریخ بازدید: 9 بهمن 1401ش.
* پایمرد، افسانه، «انفاق در ادیان توحیدی»، وب‌سایت ویکی‌خیر، تاریخ بازدید: ۹ بهمن ۱۴۰۱ش.
*طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه ‌مدرسین، 1385ش.
* جرجانی، علی بن محمد، التعریفات، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۶۸ش.
*غضنفری، علی، «انفاق و شرایط آن»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه. تاریخ بازدید: 9 بهمن 1401ش.
* سیمیاری، محمدرضا، «انفاق: خرج پسندیده»، وب‌سایت آکادمی هوش مالی، تاریخ بازدید: ۹ بهمن ۱۴۰۱ش.
*مازلو، آبراهام، به‌سوی روانشناسی بودن، ترجمه احمد رضوانی، مشهد، آستان قدس رضوی، 1395ش.
* طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۸۵ش.
*محمدی، سیدعلیاء، «علل و آثار فقر از دیدگاه امام علی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 10 بهمن 1401ش
* غضنفری، علی، «انفاق و شرایط آن»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه. تاریخ بازدید: ۹ بهمن ۱۴۰۱ش.
*مصباح یزدی، محمدتقی، رستگاران، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی. تاریخ بازدید: 14 بهمن 1401ش.
* مازلو، آبراهام، به‌سوی روان‌شناسی بودن، ترجمه احمد رضوانی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۵ش.
*مکارم ‌شیرازی، ناصر، «انفاق»، وب‌سایت مرکز پاسخگویی به احکام‌ شرعی و مسائل‌ فقهی، تاریخ بازدید: 10 بهمن 1401ش.
* محمدی، سیدعلیاء، «علل و آثار فقر از دیدگاه امام علی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: ۱۰ بهمن ۱۴۰۱ش
*موسویان، عباس، «انفاق قرآنی و ابزارهای مالی مناسب آن در عصر حاضر»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره 2، 1389ش.
* مصباح یزدی، محمدتقی، رستگاران، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی. تاریخ بازدید: ۱۴ بهمن ۱۴۰۱ش.
*ابوالحسنی هستیانی، اصغر و حسنی‌ مقدم، رفیع، «بهینه‌سازی رفتار مصرف‌کننده مسلمان با استفاده از قید پورتفوی»، فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره 17، 1395ش.
* مکارم شیرازی، ناصر، «انفاق»، وب‌سایت مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی، تاریخ بازدید: ۱۰ بهمن ۱۴۰۱ش.
* موسویان، عباس، «انفاق قرآنی و ابزارهای مالی مناسب آن در عصر حاضر»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۲، ۱۳۸۹ش.
* ابوالحسنی هستیانی، اصغر و حسنی مقدم، رفیع، «بهینه‌سازی رفتار مصرف‌کننده مسلمان با استفاده از قید پورتفوی»، فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره ۱۷، ۱۳۹۵ش.
{{پایان منابع}}

نسخهٔ ۲۷ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۰:۲۷

انفاق، بخشش دارایی به نیازمندان برای خوشنودی خدا.

انفاق از فضیلت‌های اخلاقی و از سفارش‌های ادیان آسمانی، برای رفع نیازهای مادی و معنوی جامعه است. انفاق، گسترهٔ وسیعی از پرداخت قرض‌ها، آموزش حرفه، جبران کمبود عاطفی و پیوند نظام خانواده را شامل می‌شود. بی‌اعتنایی به انفاق آثار زیان‌بار اخلاقی و تقویت دنیادوستی به‌دنبال داشته و زمینه‌ساز شکاف‌های طبقاتی است.

مفهوم‌شناسی انفاق

انفاق در فرهنگ مسلمانان، مفهومی قرآنی دانسته می‌شود و کارشناسان علوم قرآنی، انفاق را به معنای واگذار کردن دارایی یا هر چیزی به نیازمندان برای جلب خوشنودی خدا بیان می‌کنند.[۱] آن‌ها گسترهٔ معنایی انفاق را شامل معنای عام و معنای خاص دانسته‌اند:

  1. معنای عام؛ شامل جهاد در راه خدا و گذشتن از جان و مال در راه زنده نگه‌داشتن ارزش‌های الهی؛
  2. معنای خاص؛ به‌معنای بخشش‌های مادی به فقیران و تهیه خوراک برای مستمندان.[۲]

مفسران قرآن بالغ بر هشتاد آیه دربارهٔ انفاق برشمرده‌اند.[۳] آن‌ها معتقدند کارکرد انفاق از منظر قرآن، تنها جبران کمبودهای اجتماعی نیست بلکه قرآن، هدفی انسان‌ساز دارد. انفاق در قرآن به صورت زکات، خمس، قرض‌الحسنه، صدقه، وقف و انواع نیکی‌ها معرفی می‌شود.[۴]

انواع انفاق

انفاق از منظر فقه اسلامی، زمانی یک عمل خداپسندانه است که شرایط زیر را به‌همراه داشته باشد: باور به خدا، اخلاص، پرهیز از منت‌گذاشتن، بخشش از دارایی حلال و جنس مرغوب، رعایت میانه‌روی و پنهان‌داشتن.[۵] در این چارچوب، زمانی می‌توان از انفاق به‌عنوان یک عمل خیرخواهانه انتظار پیامدهای مؤثر فردی و اجتماعی داشت که بخشش از دارایی حلال باشد.[۶] فقیهان مسلمان با توجه به این شرایط، انفاق را پنج دسته کرده‌اند:

  1. انفاق واجب، مانند نفقه و زکات؛
  2. انفاق حرام، مانند خدمات‌رسانی به دشمن؛
  3. انفاق مستحب، مانند هدیه‌ها و بخشش‌های متعارف میان مردم؛
  4. انفاق مکروه، مانند کمک به دیگران با داشتن خویشاوند فقیر؛
  5. انفاق مباح، مانند کمک به دیگری برای توسعه در زندگی، در صورتی که معاش کافی دارد.[۷]

انفاق در ادیان آسمانی

برپایی عدالت اجتماعی و مبارزه با فقر، از اهداف و وظایف پیامبران الهی دانسته شده است. از توصیه‌های عیسی به پیروانش که در انجیل آمده، رسیدگی به محرومان و فراهم‌سازی اسباب رشد آنان است. در آیین یهود نیز توجه ویژه به قشر کم‌برخوردار دیده می‌شود.[۸]

جایگاه انفاق در فرهنگ مسلمانان

در فرهنگ مسلمانان، اموری مانند کنترل مصرف و تلاش برای بهره‌مندی همگان از منابع خدادادی، مشارکت در کارهای عام‌المنفعه، قرض‌دادن به نیازمندان و تلاش برای درآمدزایی و سرمایه‌گذاری، پسندیده انگاشته می‌شود.[۹]

آثار انفاق

آثار فردی انفاق

هر انسانی نیازمند محبت هم‌نوعان است و انفاق به‌معنای گستردهٔ آن که هدیه، جشن تولد و سالگرد ازدواج را در بر می‌گیرد، موجب ایجاد محبت و تقویت حس نوع‌دوستی می‌شود. دین‌پژوهان نیز انفاق را موجب افزایش ایمان، نورانیت قلب، ایجاد دوستی و آرامش روحی در انفاق‌کننده و گیرندهٔ انفاق دانسته‌اند.[۱۰]

آثار اجتماعی انفاق

انفاق در بعد اجتماعی می‌تواند موجب تقویت امنیت روانی جامعه، کاهش شکاف طبقاتی و افزایش بهره‌مندی مردم از امکانات عمومی شود. بهره‌مندی همگانی از امکانات عمومی، خود موجب جلوگیری از مخالفت‌های مدنی و آشوب‌های اجتماعی می‌شود.[۱۱]

گسترهٔ انفاق

دین‌پژوهان مسلمان با تکیه بر آموزه‌های قرآن، انفاق را شامل همه کارهای نیک و عامه‌پسند دانسته‌اند. دادن مشاوره به اشخاص درگیر، حفظ آبروی بدهکار با مهلت دادن در پرداخت بدهی، اجرای برنامه‌های فرهنگی، تقویت پیوند دوستی و تحکیم بنیان خانواده از مصادیق دگردوستی و یاری‌گری در انفاق دانسته شده است.[۱۲]

میانه‌روی در انفاق

انفاق اگرچه از فضیلت‌های اخلاقی است، اما قرآن‌پژوهان قاعدهٔ کلی میانه‌روی را در انفاق نیز حاکم دانسته‌اند. میانه‌روی یک قاعده منطقی است و رعایت آن در انفاق، از هدر رفت منابع جلوگیری می‌کند. اسراف در انفاق، خود می‌تواند خاستگاه نامتوازن شدن توزیع امکانات در جامعه باشد.[۱۳]

بی‌اعتنایی به انفاق

اخلاق‌پژوهان، ضعف اعتقادی و اخلاقی را از موانع اصلی انفاق دانسته‌اند. ضعف اعتقادی باعث بی‌اعتمادی به وعده‌های خدا و ترس از فقیر شدن است که خود، خاستگاه بخل است.[۱۴] گسترش فقر و فساد، ضعف سرمایه اجتماعی، ایجاد شکاف اقتصادی، گسترش مادی‌گرایی، احتکار و از دست‌رفتن فرصت‌های شغلی در جامعه، از آثار بی‌توجهی به انفاق دانسته شده است.[۱۵]

پانویس

  1. جرجانی، التعریفات، 1368ش، ج1، ص53.
  2. آقاتهرانی، مصباح الهدی، 1390ش، ج2، ص486.
  3. آقاتهرانی، مصباح الهدی، 1390ش، ج2، ص486.
  4. طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، 1385ش، ج17، ص362.
  5. موسویان، «انفاق قرآنی و ابزارهای مالی مناسب آن در عصر حاضر»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، 1380ش.
  6. غضنفری، «انفاق و شرایط آن»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
  7. مکارم شیرازی، «انفاق»،وب‌سایت مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی.
  8. پایمرد، «انفاق در ادیان توحیدی»، وب‌سایت ویکی‌خیر.
  9. ابوالحسنی هستیانی و حسنی مقدم، «بهینه‌سازی رفتار مصرف‌کننده مسلمان با استفاده از قید پورتفوی»، 1395ش، ص16.
  10. اخوی، «آثار بخشش‌های مادی از نگاه دین و روان‌شناسی»، وب‌سایت مأوا.
  11. مازلو، به سوی روان‌شناسی بودن، 1395ش، ص45.
  12. برخورداری و دیگران، «مقایسه توانمندی اخلاق دینی و اخلاق تکاملی در تبیین دامنه دگردوستی»، 1397ش، شماره 40، ص64.
  13. مصباح یزدی، «رستگاران: میانه‌روی در انفاق»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی.
  14. سیمیاری، «انفاق خرج پسندیده»، وب‌سایت آکادمی هوش مالی.
  15. محمدی، «علل و آثار فقر از دیدگاه امام علی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.

منابع

  • اخوی، ابراهیم، «آثار بخشش‌های مادی از نگاه دین و روان‌شناسی»، وب‌سایت مأوا. تاریخ بازدید: ۹ بهمن ۱۴۰۱ش.
  • آقاتهرانی، جواد، تفسیر مصباح الهدی، قم، معارف امام رضا، ۱۳۹۰ش.
  • برخورداری، علی و دیگران، «مقایسه توانمندی اخلاق دینی و اخلاق تکاملی در تبیین دامنه دگردوستی»، فصلنامه علمی پژوهشی اخلاق، شماره ۴۰، ۱۳۹۷ش.
  • پایمرد، افسانه، «انفاق در ادیان توحیدی»، وب‌سایت ویکی‌خیر، تاریخ بازدید: ۹ بهمن ۱۴۰۱ش.
  • جرجانی، علی بن محمد، التعریفات، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۶۸ش.
  • سیمیاری، محمدرضا، «انفاق: خرج پسندیده»، وب‌سایت آکادمی هوش مالی، تاریخ بازدید: ۹ بهمن ۱۴۰۱ش.
  • طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۸۵ش.
  • غضنفری، علی، «انفاق و شرایط آن»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه. تاریخ بازدید: ۹ بهمن ۱۴۰۱ش.
  • مازلو، آبراهام، به‌سوی روان‌شناسی بودن، ترجمه احمد رضوانی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۵ش.
  • محمدی، سیدعلیاء، «علل و آثار فقر از دیدگاه امام علی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: ۱۰ بهمن ۱۴۰۱ش
  • مصباح یزدی، محمدتقی، رستگاران، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی. تاریخ بازدید: ۱۴ بهمن ۱۴۰۱ش.
  • مکارم شیرازی، ناصر، «انفاق»، وب‌سایت مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی، تاریخ بازدید: ۱۰ بهمن ۱۴۰۱ش.
  • موسویان، عباس، «انفاق قرآنی و ابزارهای مالی مناسب آن در عصر حاضر»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۲، ۱۳۸۹ش.
  • ابوالحسنی هستیانی، اصغر و حسنی مقدم، رفیع، «بهینه‌سازی رفتار مصرف‌کننده مسلمان با استفاده از قید پورتفوی»، فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره ۱۷، ۱۳۹۵ش.