پیشنویس:ربیع الاول: تفاوت میان نسخهها
حذف ردهها |
imported>شاهرودی ابرابزار |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{درشت|'''ربیعالاول؛'''}} سومین ماه از ماههای تقویم قمری در فرهنگ اسلامی. | |||
ربیعالاول، سومین ماه از ماههای دوازدهگانة قمری در فرهنگ اسلامی است که بین ماههای صفر و ربیعالثانی قرار گرفته است. بهدلیل وجود برخی مناسک و مناسبتهای مذهبی همچون ولادت پیامبر اسلام و امام صادق، این ماه از اهمیت و جایگاه بالایی نزد مسلمانان بهویژه شیعیان برخوردار است. | ربیعالاول، سومین ماه از ماههای دوازدهگانة قمری در فرهنگ اسلامی است که بین ماههای صفر و ربیعالثانی قرار گرفته است. بهدلیل وجود برخی مناسک و مناسبتهای مذهبی همچون ولادت پیامبر اسلام و امام صادق، این ماه از اهمیت و جایگاه بالایی نزد مسلمانان بهویژه شیعیان برخوردار است. | ||
== | |||
== مفهومشناسی == | |||
ربیع، در لغت بهمعنای بهار، فصل بهار، اسم عشایر، قبیله و کوه آمده است.<ref>دهخدا، لغتنامه، 1373ش، ج7، ص10483.</ref> | ربیع، در لغت بهمعنای بهار، فصل بهار، اسم عشایر، قبیله و کوه آمده است.<ref>دهخدا، لغتنامه، 1373ش، ج7، ص10483.</ref> | ||
==فلسفه نامگذاری== | |||
ربیع از | == فلسفه نامگذاری == | ||
==ماه ربیعالاول قبل از اسلام== | ربیع از مادهٔ «ربع» گرفته شده و معنای اصلی این ماده «چهار» است. در حقیقت، مردم عرب به فصل بهار که یکچهارم سال است، ربیع میگویند. بهدلیل اینکه دو ماه ربیع (ربیعالاول و ربیعالثانی) در آغاز این فصل واقع شده، این ماه را ربیع الاول میخوانند.<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، 1368ش، ج۴، ص۳۲.</ref> | ||
در عصر اعراب جاهلی، از این ماه با | |||
==فضیلت ماه ربیعالاول== | == ماه ربیعالاول قبل از اسلام == | ||
در عصر اعراب جاهلی، از این ماه با نامهای متعددی همچون «طالیق» و «خوَّان» یاد شده است. مدت روزهای این ماه و ماه ربیعالثانی قراردادی و تناوبی بوده، بدین صورت که یک سال ماه ربیع الاول ۲۹ روز و ربیع الثانی ۳۰ روز و سال بعد ربیعالاول ۳۰ روز و ربیعالثانی ۲۹ روز بوده است. این قاعده، بعد از اسلام مانند سایر ماههای قمری بر اساس رؤیت هلال ۲۹ یا ۳۰ روزه است. برپایی بازار سالیانهای بهنام دومةالجَندل از اول تا پانزدهم ربیعالاول، از جمله آدابورسوم اعراب جاهلی در این ماه بوده است.<ref>قاسملو، «ربیع»، دانشنامهٔ جهان اسلام، 1393ش، ج19، ص477.</ref> | |||
== فضیلت ماه ربیعالاول == | |||
ماه ربیعالاول، بعد از دو ماه محرم و صفر که ماه غم و اندوهِ شیعیان است واقع شده و بهدلیل قرار گرفتن ولادت پیامبر، امام صادق و آغاز امامت امام زمان، به ماه شادی و سرور اهلبیت در میان شیعیان معروف است. از این ماه، همچنین، به ماه نزول رحمت و برکات الهی و «بهار ماهها» یاد میشود.<ref>ملکی، المراقبات، 1416ق، ص43.</ref> | ماه ربیعالاول، بعد از دو ماه محرم و صفر که ماه غم و اندوهِ شیعیان است واقع شده و بهدلیل قرار گرفتن ولادت پیامبر، امام صادق و آغاز امامت امام زمان، به ماه شادی و سرور اهلبیت در میان شیعیان معروف است. از این ماه، همچنین، به ماه نزول رحمت و برکات الهی و «بهار ماهها» یاد میشود.<ref>ملکی، المراقبات، 1416ق، ص43.</ref> | ||
==وقایع تاریخی ربیعالاول== | |||
== وقایع تاریخی ربیعالاول == | |||
در ربیعالاول حوادث و وقایع مهمی واقع شده است، همچون: | در ربیعالاول حوادث و وقایع مهمی واقع شده است، همچون: | ||
ترک کردن مکه توسط پیامبر و خوابیدن امام علی در بستر او ( | ترک کردن مکه توسط پیامبر و خوابیدن امام علی در بستر او (۱ ربیعالاول: لیلة المبیت). | ||
شهادت امام حسن عسکری ( | شهادت امام حسن عسکری (۸ ربیعالاول ۲۶۰ق). | ||
به امامت رسیدن امام زمان ( | به امامت رسیدن امام زمان (۹ ربیعالاول ۲۶۰ق). | ||
ولادت حضرت محمد ( | ولادت حضرت محمد (۱۷ ربیعالاول: عامالفیل). | ||
ولادت امام صادق ( | ولادت امام صادق (۱۷ ربیعالاول ۸۳ق)؛<ref>قمی، مفاتیحالجنان، 1370ش، اعمال ربیعالاول.</ref> | ||
==ربیعالاول در فرهنگ مسلمانان== | == ربیعالاول در فرهنگ مسلمانان == | ||
در تقویم اسلامی، روز دوازدهم (به روایت اهل تسنن) و هفدهم ربیعالاول (به روایت اهل تشیع)، ولادت پیامبر اسلام است. در این روز مسلمانان با تزئین و چراغانیکردن مساجد و اماکن مذهبی، برپایی مراسم سخنرانی، مدیحهسرایی، شعرخوانی، مولودیخوانی و پخش شیرینی، چای و شربت، جشن میگیرند. برگزاری جشنهای عقد ازدواج و عروسی از دیگر برنامههای مسلمانان در این ایام است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/3012985/ | در تقویم اسلامی، روز دوازدهم (به روایت اهل تسنن) و هفدهم ربیعالاول (به روایت اهل تشیع)، ولادت پیامبر اسلام است. در این روز مسلمانان با تزئین و چراغانیکردن مساجد و اماکن مذهبی، برپایی مراسم سخنرانی، مدیحهسرایی، شعرخوانی، مولودیخوانی و پخش شیرینی، چای و شربت، جشن میگیرند. برگزاری جشنهای عقد ازدواج و عروسی از دیگر برنامههای مسلمانان در این ایام است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/3012985/مراسم-جشن-ميلاد-پيامبر-ص-و-امام-صادق-ع-درخارج-کشور-برگزار-شد «مراسم جشن میلاد پیامبر و امام صادق در خارج کشور برگزار شد»، خبرگزاری مهر.]</ref> با ابتکار امام خمینی، این هفته (از دوازدهم تا هفدهم ربیعالاول)، در برخی کشورهای اسلامی به هفتهٔ وحدت مشهور شده است. به همین مناسبت هر سال در ایران، کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی برگزار میشود. اندیشمندان و صاحبنظران از کشورهای مختلف در این کنفرانس شرکت کرده و دربارهٔ الگوگیری مسلمانان از سیرهٔ اخلاقی و عملی پیامبر اسلام سخن گفته و بر لزوم تقریب و اتحاد میان مسلمان جهان و پرهیز از هرگونه اختلاف و تفرقهافکنی میان مسلمانان، تبادلنظر میکنند.<ref>[https://www.irna.ir/news/84091329/هفته-وحدت-یادآور-ولادت-بشارت-دهنده-وحی-و-پیام-آور-اخلاق «هفته وحدت؛ یادآور ولادت بشارتدهنده وحی و پیامآور اخلاق»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> | ||
ولادت امام صادق در هفدهم ربیعالاول، یکی دیگر از مناسبتهای مذهبی در این ماه است که شیعیان جهان در کشورهای مختلف، آن را جشن میگیرند و علاوه بر برنامههای شاد و مفرح چون مولودیخوانی، پخش شربت و شیرینی، برخی از سخنرانان به بیان | ولادت امام صادق در هفدهم ربیعالاول، یکی دیگر از مناسبتهای مذهبی در این ماه است که شیعیان جهان در کشورهای مختلف، آن را جشن میگیرند و علاوه بر برنامههای شاد و مفرح چون مولودیخوانی، پخش شربت و شیرینی، برخی از سخنرانان به بیان سیرهٔ اخلاقی و نقش تربیتی و آموزشی امام صادق میپردازند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/3012985/مراسم-جشن-ميلاد-پيامبر-ص-و-امام-صادق-ع-درخارج-کشور-برگزار-شد «مراسم جشن میلاد پیامبر و امام صادق در خارج کشور برگزار شد»، خبرگزاری مهر.]</ref> | ||
==اعمال عبادی ربیعالاول== | |||
ماه ربیعالاول ازجمله ماههای با فضیلت | == اعمال عبادی ربیعالاول == | ||
==ماه ربیعالاول در ادبیات فارسی== | ماه ربیعالاول ازجمله ماههای با فضیلت بهشمار میرود که در روایات اسلامی به عبادت و روزهداری در آن توصیه شده است. استحباب روزهٔ روز اول، پوشیدن لباس نو، اطعام و غذا دادن به مؤمنین در روز نهم، دو رکعت نماز شب دوازدهم که در رکعت اول بعد از حمد سه مرتبه سورهٔ «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و در رکعت دوم بعد از حمد سه مرتبه سورهٔ توحید خوانده میشود، از اعمال مستحبی در این ماه است. غسل کردن و روزه گرفتن در روز هفدهم از دیگر اعمال این ماه است که در روایات اسلامی برای روزهٔ این روز ثواب و فضیلتی برابر با یک سال عبادت ذکر شده است.<ref>قمی، مفاتیحالجنان، 1370ش، اعمال ربیعالاول.</ref> | ||
در ادبیات و اشعارِ شاعران فارسیزبان نیز | |||
== ماه ربیعالاول در ادبیات فارسی == | |||
در ادبیات و اشعارِ شاعران فارسیزبان نیز واژهٔ ربیع و ربیعالاول به کار رفته است؛ برای مثال، نظامی میگوید:<ref>دهخدا، لغتنامه، 1373ش، ج7، ص10483.</ref> | |||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب| ربیع نخست، ربیعالاول | بود حقیقت ز شمار درست }} | {{ب| ربیع نخست، ربیعالاول | بود حقیقت ز شمار درست}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب| بیستو چهارم ز ربیع نخست | محرم زر است و صفر آینه }} | {{ب| بیستو چهارم ز ربیع نخست | محرم زر است و صفر آینه}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
مولوی میگوید:<ref>مولوی، مثنوی معنوی،1401ش، دفتر چهارم، «بیت 2585».</ref> | مولوی میگوید:<ref>مولوی، مثنوی معنوی،1401ش، دفتر چهارم، «بیت 2585».</ref> | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب| احمد آخر زمان را انتقال | در ربیعالاول آید بیجدال }} | {{ب| احمد آخر زمان را انتقال | در ربیعالاول آید بیجدال}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | {{پایان نستعلیق}} | ||
==پانویس== | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | == منابع == | ||
* دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، تهران، دانشگاه تهران، | * دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۳ش. | ||
* قاسملو، فرید، «ربیع»، | * قاسملو، فرید، «ربیع»، دانشنامهٔ جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش. | ||
* قمی، شیخ عباس، مفاتیح | * قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، تهران، فرهنگ اسلامی، چ۵، ۱۳۷۰ش. | ||
* «مراسم جشن | * «مراسم جشن میلاد پیامبر و امام صادق در خارج کشور برگزار شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج: ۹ دی ۱۳۹۴ش. | ||
* مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، | * مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ش. | ||
* ملکی تبریزی، میزاجواد، المراقبات، قم، | * ملکی تبریزی، میزاجواد، المراقبات، قم، مؤسسة دار الاعتصام، ۱۴۱۶ق. | ||
* مولوی، جلالدین محمد بلخی، مثنوی معنوی، تهران، نگاه، | * مولوی، جلالدین محمد بلخی، مثنوی معنوی، تهران، نگاه، چ۸، ۱۴۰۱ش. | ||
* «هفته وحدت؛ یادآور ولادت بشارتدهنده وحی و پیامآور اخلاق»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج: | * «هفته وحدت؛ یادآور ولادت بشارتدهنده وحی و پیامآور اخلاق»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج: ۸ آبان ۱۳۹۹ش. | ||
{{زمان-افقی}} | |||
نسخهٔ ۲۵ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۳۸
ربیعالاول؛ سومین ماه از ماههای تقویم قمری در فرهنگ اسلامی.
ربیعالاول، سومین ماه از ماههای دوازدهگانة قمری در فرهنگ اسلامی است که بین ماههای صفر و ربیعالثانی قرار گرفته است. بهدلیل وجود برخی مناسک و مناسبتهای مذهبی همچون ولادت پیامبر اسلام و امام صادق، این ماه از اهمیت و جایگاه بالایی نزد مسلمانان بهویژه شیعیان برخوردار است.
مفهومشناسی
ربیع، در لغت بهمعنای بهار، فصل بهار، اسم عشایر، قبیله و کوه آمده است.[۱]
فلسفه نامگذاری
ربیع از مادهٔ «ربع» گرفته شده و معنای اصلی این ماده «چهار» است. در حقیقت، مردم عرب به فصل بهار که یکچهارم سال است، ربیع میگویند. بهدلیل اینکه دو ماه ربیع (ربیعالاول و ربیعالثانی) در آغاز این فصل واقع شده، این ماه را ربیع الاول میخوانند.[۲]
ماه ربیعالاول قبل از اسلام
در عصر اعراب جاهلی، از این ماه با نامهای متعددی همچون «طالیق» و «خوَّان» یاد شده است. مدت روزهای این ماه و ماه ربیعالثانی قراردادی و تناوبی بوده، بدین صورت که یک سال ماه ربیع الاول ۲۹ روز و ربیع الثانی ۳۰ روز و سال بعد ربیعالاول ۳۰ روز و ربیعالثانی ۲۹ روز بوده است. این قاعده، بعد از اسلام مانند سایر ماههای قمری بر اساس رؤیت هلال ۲۹ یا ۳۰ روزه است. برپایی بازار سالیانهای بهنام دومةالجَندل از اول تا پانزدهم ربیعالاول، از جمله آدابورسوم اعراب جاهلی در این ماه بوده است.[۳]
فضیلت ماه ربیعالاول
ماه ربیعالاول، بعد از دو ماه محرم و صفر که ماه غم و اندوهِ شیعیان است واقع شده و بهدلیل قرار گرفتن ولادت پیامبر، امام صادق و آغاز امامت امام زمان، به ماه شادی و سرور اهلبیت در میان شیعیان معروف است. از این ماه، همچنین، به ماه نزول رحمت و برکات الهی و «بهار ماهها» یاد میشود.[۴]
وقایع تاریخی ربیعالاول
در ربیعالاول حوادث و وقایع مهمی واقع شده است، همچون:
ترک کردن مکه توسط پیامبر و خوابیدن امام علی در بستر او (۱ ربیعالاول: لیلة المبیت).
شهادت امام حسن عسکری (۸ ربیعالاول ۲۶۰ق).
به امامت رسیدن امام زمان (۹ ربیعالاول ۲۶۰ق).
ولادت حضرت محمد (۱۷ ربیعالاول: عامالفیل).
ولادت امام صادق (۱۷ ربیعالاول ۸۳ق)؛[۵]
ربیعالاول در فرهنگ مسلمانان
در تقویم اسلامی، روز دوازدهم (به روایت اهل تسنن) و هفدهم ربیعالاول (به روایت اهل تشیع)، ولادت پیامبر اسلام است. در این روز مسلمانان با تزئین و چراغانیکردن مساجد و اماکن مذهبی، برپایی مراسم سخنرانی، مدیحهسرایی، شعرخوانی، مولودیخوانی و پخش شیرینی، چای و شربت، جشن میگیرند. برگزاری جشنهای عقد ازدواج و عروسی از دیگر برنامههای مسلمانان در این ایام است.[۶] با ابتکار امام خمینی، این هفته (از دوازدهم تا هفدهم ربیعالاول)، در برخی کشورهای اسلامی به هفتهٔ وحدت مشهور شده است. به همین مناسبت هر سال در ایران، کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی برگزار میشود. اندیشمندان و صاحبنظران از کشورهای مختلف در این کنفرانس شرکت کرده و دربارهٔ الگوگیری مسلمانان از سیرهٔ اخلاقی و عملی پیامبر اسلام سخن گفته و بر لزوم تقریب و اتحاد میان مسلمان جهان و پرهیز از هرگونه اختلاف و تفرقهافکنی میان مسلمانان، تبادلنظر میکنند.[۷] ولادت امام صادق در هفدهم ربیعالاول، یکی دیگر از مناسبتهای مذهبی در این ماه است که شیعیان جهان در کشورهای مختلف، آن را جشن میگیرند و علاوه بر برنامههای شاد و مفرح چون مولودیخوانی، پخش شربت و شیرینی، برخی از سخنرانان به بیان سیرهٔ اخلاقی و نقش تربیتی و آموزشی امام صادق میپردازند.[۸]
اعمال عبادی ربیعالاول
ماه ربیعالاول ازجمله ماههای با فضیلت بهشمار میرود که در روایات اسلامی به عبادت و روزهداری در آن توصیه شده است. استحباب روزهٔ روز اول، پوشیدن لباس نو، اطعام و غذا دادن به مؤمنین در روز نهم، دو رکعت نماز شب دوازدهم که در رکعت اول بعد از حمد سه مرتبه سورهٔ «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و در رکعت دوم بعد از حمد سه مرتبه سورهٔ توحید خوانده میشود، از اعمال مستحبی در این ماه است. غسل کردن و روزه گرفتن در روز هفدهم از دیگر اعمال این ماه است که در روایات اسلامی برای روزهٔ این روز ثواب و فضیلتی برابر با یک سال عبادت ذکر شده است.[۹]
ماه ربیعالاول در ادبیات فارسی
در ادبیات و اشعارِ شاعران فارسیزبان نیز واژهٔ ربیع و ربیعالاول به کار رفته است؛ برای مثال، نظامی میگوید:[۱۰] الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
مولوی میگوید:[۱۱] الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
پانویس
- ↑ دهخدا، لغتنامه، 1373ش، ج7، ص10483.
- ↑ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، 1368ش، ج۴، ص۳۲.
- ↑ قاسملو، «ربیع»، دانشنامهٔ جهان اسلام، 1393ش، ج19، ص477.
- ↑ ملکی، المراقبات، 1416ق، ص43.
- ↑ قمی، مفاتیحالجنان، 1370ش، اعمال ربیعالاول.
- ↑ «مراسم جشن میلاد پیامبر و امام صادق در خارج کشور برگزار شد»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «هفته وحدت؛ یادآور ولادت بشارتدهنده وحی و پیامآور اخلاق»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «مراسم جشن میلاد پیامبر و امام صادق در خارج کشور برگزار شد»، خبرگزاری مهر.
- ↑ قمی، مفاتیحالجنان، 1370ش، اعمال ربیعالاول.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، 1373ش، ج7، ص10483.
- ↑ مولوی، مثنوی معنوی،1401ش، دفتر چهارم، «بیت 2585».
منابع
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۳ش.
- قاسملو، فرید، «ربیع»، دانشنامهٔ جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش.
- قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، تهران، فرهنگ اسلامی، چ۵، ۱۳۷۰ش.
- «مراسم جشن میلاد پیامبر و امام صادق در خارج کشور برگزار شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج: ۹ دی ۱۳۹۴ش.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ش.
- ملکی تبریزی، میزاجواد، المراقبات، قم، مؤسسة دار الاعتصام، ۱۴۱۶ق.
- مولوی، جلالدین محمد بلخی، مثنوی معنوی، تهران، نگاه، چ۸، ۱۴۰۱ش.
- «هفته وحدت؛ یادآور ولادت بشارتدهنده وحی و پیامآور اخلاق»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج: ۸ آبان ۱۳۹۹ش.
زمان و تقویم | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| واژگان زمان | |||||
| واژگان تقویم | |||||
| ماهها | |||||
| رویدادهای مهم | |||||
| روزها | |||||
| روزهای نامدار |
| ||||
