پیشنویس:قاووت: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''<big>قاووت</big>'''؛ خوراک مقوی و سوغات معروف کرمان.<br> | '''<big>قاووت</big>'''؛ خوراک مقوی و سوغات معروف کرمان.<br> | ||
قاووت یا قوّتو از سوغاتیهای سنتی شهرستانهای | قاووت یا قوّتو از [[سوغاتی|سوغاتیهای]] سنتی شهرستانهای [[سیرجان]]، [[بم]] و [[کرمان]] است. این [[خوراک|خوراکی]] پر خاصیت که به بمب انرژی هم معروف است، بهصورت پودری تهیه میشود و نوعی [[شیرینی]] بهحساب میآید و در طعمهای مختلفی تهیه میشود. | ||
==واژهشناسی== | ==واژهشناسی== | ||
قاووت واژهای ترکی است و در لغتنامۀ دهخدا به مخلوطی از حبوبات آردشده بههمراه شیرینی خشک معنی شده است.<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AA دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه قاووت.]</ref> قاووت در مناطق مختلف ایران، گویشهای مختلفی دارد. در لهجۀ کرمانی به آن قووِتو میگویند و در لهجههای دیگر قُوَّتو، قُویت و قُبیت و در لهجۀ چهاردولی هم به آن قاویت میگویند.<ref> [https://www.delgarm.com/cooking/properties-of-food/168879-%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AA-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%DA%86%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF «قاووت چیست و چه خواصی دارد؟»، وبسایت دلگرم.]</ref> | قاووت واژهای [[ترکی]] است و در [[لغتنامه دهخدا|لغتنامۀ دهخدا]] به مخلوطی از حبوبات آردشده بههمراه شیرینی خشک معنی شده است.<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AA دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه قاووت.]</ref> قاووت در مناطق مختلف ایران، گویشهای مختلفی دارد. در لهجۀ کرمانی به آن قووِتو میگویند و در لهجههای دیگر قُوَّتو، قُویت و قُبیت و در لهجۀ چهاردولی هم به آن قاویت میگویند.<ref> [https://www.delgarm.com/cooking/properties-of-food/168879-%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AA-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%DA%86%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF «قاووت چیست و چه خواصی دارد؟»، وبسایت دلگرم.]</ref> | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
بر اساس یافتههای کارشناسان، قدمت قاووت به قرن هفتم هجری بازمیگردد. زنان کرمانی از این پودر در عیدها و مراسمهایی مانند ماه | بر اساس یافتههای کارشناسان، قدمت قاووت به قرن هفتم هجری بازمیگردد. زنان کرمانی از این پودر در عیدها و مراسمهایی مانند [[ماه رمضان]]، [[عید نوروز]] و همچنین برای زنان [[زایمان|زایمانکرده]]، استفاده میکردند. آنها معتقد بودن، قاووت مقاومت بدن آنها را در برابر گرسنگی افزایش میدهد. همچنین با مخلوط کردن قاووت با زردۀ [[تخممرغ]] و [[شیر]] و مالیدن آن به پیشانی، باور داشتند که قدرتشان برای [[روزه|روزه گرفتن]] بیشتر میشود.<ref>[https://www.irna.ir/news/82921387/%D8%B1%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D8%A8%D9%88%DB%8C-%D9%82%D9%88%D8%AA%D9%88-%D8%AF%D8%B1-%D9%83%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86 «رمضان با بوی قُوَتو در كرمان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> | ||
==ترکیبات== | ==ترکیبات== | ||
قاووت انواع مختلفی دارد و بسته به نوع آن، از مخلوط شدن چندین | قاووت انواع مختلفی دارد و بسته به نوع آن، از مخلوط شدن چندین [[بذر]]، مغزیجات و برخی [[گیاهان دارویی]] تهیه میشود. در تهیۀ آن، بعضی از مواد، بو داده میشوند و سپس با بقیۀ مواد از جمله [[شکر]] مخلوط شده و آسیاب میشوند. این خوراکی بسته به موادی که در تهیۀ آن به کار میرود طعمهای مختلفی دارد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/79/fa اخوان، «ارزش تغذیهای، محتوای ترکیبات فنولیک و خاصیت ضداکسایشی نمونههای متداول قاووت (سوغات سنتی کرمان/ ایران)»، مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان، 1395ش، ص771.]</ref> | ||
معروفترین قاووت متعلق به کرمان است و برای تهیۀ آن از | معروفترین قاووت متعلق به [[کرمان]] است و برای تهیۀ آن از [[قهوه]]، [[شکر]]، نخم [[خرفه]]، دانۀ [[خشخاش]]، بذر [[جو]]، بذر [[کتان]]، [[گشنیز]]، [[شاهدانه]]، [[سیاهدانه]]، [[هل|هل باد]]، [[هل|هل رسمی]]، [[موردانه]]، [[کنجد]]، بذر [[کاهو]] و [[فلفل|فلفل سیاه]] استفاده میشود و رنگ آن قهوهای است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/79/fa اخوان، «ارزش تغذیهای، محتوای ترکیبات فنولیک و خاصیت ضداکسایشی نمونههای متداول قاووت (سوغات سنتی کرمان/ ایران)»، مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان، 1395ش، ص771.]</ref> برای تهیۀ قاووت از مواد دیگری مانند [[گندم]]، [[دارچین]]، تخم [[خربزه]]، زنجبیل، مغز پسته، نخودچی و میخک درختی نیز استفاده میشود.<ref>[https://www.tasvirezendegi.com/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AA-%D9%88-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5-%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A2%D9%86/ «انواع قاووت و خواص درمانی آن»، وبسایت مجله تصویر زندگی.]</ref> قاووت «چهلگیاه» از سایر قاووتها کاملتر و مغذیتر است و از گیاهان دارویی بیشتری در آن استفاده شده است.<ref>[https://www.beytoote.com/cookery/ghazaha/ghavot-forty02-plants.html «آشنایی با خواص بینظیر قاووت چهل گیاه + طرز تهیه قاووت»، وبسایت بیتوته.]</ref> | ||
قاووت در انواع مختلفی مانند قاووت چهلگیاه، پسته، کنجد، خشخاش، قهوه، نخود، هل و خُرفه تهیه و تولید میشود که هرکدام طعم و خاصیت ویژهای دارند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/79/fa اخوان، «ارزش تغذیهای، محتوای ترکیبات فنولیک و خاصیت ضداکسایشی نمونههای متداول قاووت (سوغات سنتی کرمان/ ایران)»، مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان، 1395ش، ص771.]</ref> | قاووت در انواع مختلفی مانند قاووت چهلگیاه، پسته، کنجد، خشخاش، قهوه، نخود، هل و خُرفه تهیه و تولید میشود که هرکدام طعم و خاصیت ویژهای دارند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/79/fa اخوان، «ارزش تغذیهای، محتوای ترکیبات فنولیک و خاصیت ضداکسایشی نمونههای متداول قاووت (سوغات سنتی کرمان/ ایران)»، مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان، 1395ش، ص771.]</ref> | ||
==روش مصرف== | ==روش مصرف== | ||
قاووت بهصورت خشک مصرف میشود؛ اما میتوان آن را با آب، | قاووت بهصورت خشک مصرف میشود؛ اما میتوان آن را با آب، [[چای]]، [[شیر]] و [[قهوه]] هم استفاده کرد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/79/fa اخوان، «ارزش تغذیهای، محتوای ترکیبات فنولیک و خاصیت ضداکسایشی نمونههای متداول قاووت (سوغات سنتی کرمان/ ایران)»، مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان، 1395ش، ص771.]</ref> قاووت بهعنوان صبحانه و یا میانوعده در طول شبانهروز استفاده میشود.<ref>[https://www.delgarm.com/cooking/properties-of-food/168879-%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AA-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%DA%86%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF «قاووت چیست و چه خواصی دارد؟»، وبسایت دلگرم.]</ref> | ||
==خواص== | ==خواص== | ||
قاووت بهدلیل داشتن اسیدهای چرب غیر اشباع و خاصیت ضد اکسایشی و همچنین داشتن انواع ویتامینها و مواد معدنی، نقش مهمی در سلامت بدن ایفا میکند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/79/fa اخوان، «ارزش تغذیهای، محتوای ترکیبات فنولیک و خاصیت ضداکسایشی نمونههای متداول قاووت (سوغات سنتی کرمان/ ایران)»، مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان، 1395ش، ص771.]</ref> از مهمترین خواص قاووت میتوان به این موارد اشاره کرد: | قاووت بهدلیل داشتن [[اسیدهای چرب غیر اشباع]] و خاصیت ضد اکسایشی و همچنین داشتن انواع ویتامینها و مواد معدنی، نقش مهمی در سلامت بدن ایفا میکند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/79/fa اخوان، «ارزش تغذیهای، محتوای ترکیبات فنولیک و خاصیت ضداکسایشی نمونههای متداول قاووت (سوغات سنتی کرمان/ ایران)»، مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان، 1395ش، ص771.]</ref> از مهمترین خواص قاووت میتوان به این موارد اشاره کرد: | ||
* انرژیزا است و خستگی جسمی و ذهنی را از بین میبرد. | * انرژیزا است و خستگی جسمی و ذهنی را از بین میبرد. | ||
* برای زنان باردار و شیرده بسیار مفید است و در رشد جنین هم اثرات مطلوبی دارد. | * برای [[بارداری|زنان باردار]] و [[شیردهی|شیرده]] بسیار مفید است و در رشد جنین هم اثرات مطلوبی دارد. | ||
* موجب استحکام استخوانها میشود و در درمان پا درد و کمر درد هم مؤثر است و از پوکی استخوانها جلوگیری میکند. | * موجب استحکام استخوانها میشود و در درمان پا درد و کمر درد هم مؤثر است و از [[پوکی استخوان|پوکی استخوانها]] جلوگیری میکند. | ||
* برای کاهش دردهای قاعدگی زنان مؤثر است. | * برای کاهش دردهای قاعدگی زنان مؤثر است. | ||
* ضعف جسمی سالمندان را کاهش میدهد و همچنین از بیماری آلزایمر در سالمندان پیشگیری میکند. | * ضعف جسمی سالمندان را کاهش میدهد و همچنین از بیماری آلزایمر در سالمندان پیشگیری میکند. | ||
نسخهٔ ۲۹ دی ۱۴۰۱، ساعت ۰۹:۲۲
قاووت؛ خوراک مقوی و سوغات معروف کرمان.
قاووت یا قوّتو از سوغاتیهای سنتی شهرستانهای سیرجان، بم و کرمان است. این خوراکی پر خاصیت که به بمب انرژی هم معروف است، بهصورت پودری تهیه میشود و نوعی شیرینی بهحساب میآید و در طعمهای مختلفی تهیه میشود.
واژهشناسی
قاووت واژهای ترکی است و در لغتنامۀ دهخدا به مخلوطی از حبوبات آردشده بههمراه شیرینی خشک معنی شده است.[۱] قاووت در مناطق مختلف ایران، گویشهای مختلفی دارد. در لهجۀ کرمانی به آن قووِتو میگویند و در لهجههای دیگر قُوَّتو، قُویت و قُبیت و در لهجۀ چهاردولی هم به آن قاویت میگویند.[۲]
تاریخچه
بر اساس یافتههای کارشناسان، قدمت قاووت به قرن هفتم هجری بازمیگردد. زنان کرمانی از این پودر در عیدها و مراسمهایی مانند ماه رمضان، عید نوروز و همچنین برای زنان زایمانکرده، استفاده میکردند. آنها معتقد بودن، قاووت مقاومت بدن آنها را در برابر گرسنگی افزایش میدهد. همچنین با مخلوط کردن قاووت با زردۀ تخممرغ و شیر و مالیدن آن به پیشانی، باور داشتند که قدرتشان برای روزه گرفتن بیشتر میشود.[۳]
ترکیبات
قاووت انواع مختلفی دارد و بسته به نوع آن، از مخلوط شدن چندین بذر، مغزیجات و برخی گیاهان دارویی تهیه میشود. در تهیۀ آن، بعضی از مواد، بو داده میشوند و سپس با بقیۀ مواد از جمله شکر مخلوط شده و آسیاب میشوند. این خوراکی بسته به موادی که در تهیۀ آن به کار میرود طعمهای مختلفی دارد.[۴]
معروفترین قاووت متعلق به کرمان است و برای تهیۀ آن از قهوه، شکر، نخم خرفه، دانۀ خشخاش، بذر جو، بذر کتان، گشنیز، شاهدانه، سیاهدانه، هل باد، هل رسمی، موردانه، کنجد، بذر کاهو و فلفل سیاه استفاده میشود و رنگ آن قهوهای است.[۵] برای تهیۀ قاووت از مواد دیگری مانند گندم، دارچین، تخم خربزه، زنجبیل، مغز پسته، نخودچی و میخک درختی نیز استفاده میشود.[۶] قاووت «چهلگیاه» از سایر قاووتها کاملتر و مغذیتر است و از گیاهان دارویی بیشتری در آن استفاده شده است.[۷]
قاووت در انواع مختلفی مانند قاووت چهلگیاه، پسته، کنجد، خشخاش، قهوه، نخود، هل و خُرفه تهیه و تولید میشود که هرکدام طعم و خاصیت ویژهای دارند.[۸]
روش مصرف
قاووت بهصورت خشک مصرف میشود؛ اما میتوان آن را با آب، چای، شیر و قهوه هم استفاده کرد.[۹] قاووت بهعنوان صبحانه و یا میانوعده در طول شبانهروز استفاده میشود.[۱۰]
خواص
قاووت بهدلیل داشتن اسیدهای چرب غیر اشباع و خاصیت ضد اکسایشی و همچنین داشتن انواع ویتامینها و مواد معدنی، نقش مهمی در سلامت بدن ایفا میکند.[۱۱] از مهمترین خواص قاووت میتوان به این موارد اشاره کرد:
- انرژیزا است و خستگی جسمی و ذهنی را از بین میبرد.
- برای زنان باردار و شیرده بسیار مفید است و در رشد جنین هم اثرات مطلوبی دارد.
- موجب استحکام استخوانها میشود و در درمان پا درد و کمر درد هم مؤثر است و از پوکی استخوانها جلوگیری میکند.
- برای کاهش دردهای قاعدگی زنان مؤثر است.
- ضعف جسمی سالمندان را کاهش میدهد و همچنین از بیماری آلزایمر در سالمندان پیشگیری میکند.
- در رشد جسمی و ذهنی کودکان مؤثر است.
- سبب تقویت سیستم ایمنی بدن، اعصاب، حافظه، چشم و سیستم گوارش میشود.
- از ریزش مو و ابرو جلوگیری میکند و بیخوابی و سرگیجه را از بین میبرد.
- موجب افزایش قدرت در ورزشکاران شده و قوای جنسی را در زنان و مردان افزایش میدهد.
- سبب از بین رفتن کمخونی شده و از کمبود آهن در بدن جلوگیری میکند.[۱۲]
ضرر
زیادهروی در مصرف قاووت، ممکن است سبب افزایش وزن شود یا بهدلیل طبع گرمی که دارد موجب ایجاد جوش و آکنه شود. بعضی افراد هم ممکن است به مادۀ غذایی خاصی حساسیت داشته باشند که باید قبل از مصرف قاووت، آن را در نظر داشته باشند.[۱۳]
قاووت مرغوب
قاووت مرغوب نباید بوی کهنگی و ماندگی بدهد و مزۀ غیرطبیعی داشته باشد. همچنین شیرینی آن نباید زیاد باشد و بوی آرد ندهد. در مواد قاووت نباید شن، سنگریزه و مواد غیر بهداشتی دیگری وجود داشته باشد.[۱۴]
شرایط نگهداری
قاووت باید در مکان خشک و خنک نگهداری شود و برابر نور مستقیم خورشید قرار نگیرد.[۱۵]
جایگاه قاووت در بین ایرانیان
قاووت جایگاه ویژهای در میان مردم کرمان دارد. آنها همیشه از مهمانهای خود با قاووت پذیرایی میکنند.[۱۶] در این منطقه برای تقویت زنان تازه زایمانکرده از قاووت استفاده میکنند و همچنین از مهمانان خود در شب ششم تولد نوزاد با قوتو پذیرایی میکنند. در شهرهایی مانند آذربایجان، اردبیل، زنجان و همدان در فصل زمستان، مراسمی زنانه بهنام خدیر نبی برگزار میشود که در این مراسم، قاووت نماد باروری است و معتقدند خضر نبی قاووت را متبرک کرده و آن را با نیت برآورده شدن حاجتشان استفاده میکنند.[۱۷]
پانویس
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه قاووت.
- ↑ «قاووت چیست و چه خواصی دارد؟»، وبسایت دلگرم.
- ↑ «رمضان با بوی قُوَتو در كرمان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ اخوان، «ارزش تغذیهای، محتوای ترکیبات فنولیک و خاصیت ضداکسایشی نمونههای متداول قاووت (سوغات سنتی کرمان/ ایران)»، مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان، 1395ش، ص771.
- ↑ اخوان، «ارزش تغذیهای، محتوای ترکیبات فنولیک و خاصیت ضداکسایشی نمونههای متداول قاووت (سوغات سنتی کرمان/ ایران)»، مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان، 1395ش، ص771.
- ↑ «انواع قاووت و خواص درمانی آن»، وبسایت مجله تصویر زندگی.
- ↑ «آشنایی با خواص بینظیر قاووت چهل گیاه + طرز تهیه قاووت»، وبسایت بیتوته.
- ↑ اخوان، «ارزش تغذیهای، محتوای ترکیبات فنولیک و خاصیت ضداکسایشی نمونههای متداول قاووت (سوغات سنتی کرمان/ ایران)»، مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان، 1395ش، ص771.
- ↑ اخوان، «ارزش تغذیهای، محتوای ترکیبات فنولیک و خاصیت ضداکسایشی نمونههای متداول قاووت (سوغات سنتی کرمان/ ایران)»، مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان، 1395ش، ص771.
- ↑ «قاووت چیست و چه خواصی دارد؟»، وبسایت دلگرم.
- ↑ اخوان، «ارزش تغذیهای، محتوای ترکیبات فنولیک و خاصیت ضداکسایشی نمونههای متداول قاووت (سوغات سنتی کرمان/ ایران)»، مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان، 1395ش، ص771.
- ↑ رمضانی، «خواص قاووت»، وبسایت ریوک.
- ↑ «قوتو (قاووت)؛ معجون مقوی برای همه سنین»، وبسایت مرهم طب.
- ↑ «انواع قاووت و خواص درمانی آن»، وبسایت مجله تصویر زندگی.
- ↑ «افزایش قیمت و کاهش تقاضای «قاووت»»، وبسایت دنیای اقتصاد.
- ↑ «قوتو کرمان»، وبسایت بیشترینها.
- ↑ جعفری، «خضر»، وبسایت مرکز دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی.
منابع
- «آشنایی با خواص بینظیر قاووت چهل گیاه + طرز تهیه قاووت»، وبسایت بیتوته، تاریخ بازدید: 11 دی 1401ش.
- اخوان، حمیدرضا، «ارزش تغذیهای، محتوای ترکیبات فنولیک و خاصیت ضداکسایشی نمونههای متداول قاووت (سوغات سنتی کرمان/ ایران)»، مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان، دورۀ 23، شماره 6، 1395ش.
- «افزایش قیمت و کاهش تقاضای «قاووت»»، وبسایت دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: 5 دی 1400ش.
- «انواع قاووت و خواص درمانی آن»، وبسایت مجله تصویر زندگی، تاریخ بازدید: 11 دی 1401ش.
- جعفری، محمد، «خضر»، وبسایت مرکز دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 12 بهمن 1398ش.
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: 11 دی 1401ش.
- «رمضان با بوی قُوَتو در كرمان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 31 اردیبهشت 1397ش.
- رمضانی، وحید، «خواص قاووت»، وبسایت ریوک، تاریخ درج مطلب: 10 شهریور 1400ش.
- «قاووت چیست و چه خواصی دارد؟»، وبسایت دلگرم، تاریخ بازدید: 11 دی 1401ش.
- «قوتو کرمان»، وبسایت بیشترینها، تاریخ بازدید: 11 دی 1401ش.
- «قوتو (قاووت)؛ معجون مقوی برای همه سنین»، وبسایت مرهم طب، تاریخ بازدید: 11 دی 1401ش.