پرش به محتوا

پیش‌نویس:کودک: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
imported>شاهرودی
imported>شاهرودی
ابرابزار
خط ۱: خط ۱:
<big>'''کودک'''</big>؛ دورانی از زندگی انسان تا پیش از سن بلوغ.<br>
{{درشت|'''کودک'''}}؛ دورانی از زندگی انسان تا پیش از سن بلوغ.


کودک، طفل یا خردسال، فرزند پسر یا دختری است که به حد بلوغ نرسیده باشد.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9 دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ کودک، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref> به دوران کودک بودن نیز «کودکی» گفته می‌شود.<ref>[https://www.vajehyab.com/moein/%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ کودکی، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref>  
کودک، طفل یا خردسال، فرزند پسر یا دختری است که به حد بلوغ نرسیده باشد.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/کودک دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ کودک، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref> به دوران کودک بودن نیز «کودکی» گفته می‌شود.<ref>[https://www.vajehyab.com/moein/کودکی معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ کودکی، وب‌سایت واژه‌یاب.]</ref>
==مفهوم کودکی==
 
کودکی، در هیچ نقطه‌ای از جهان، دارای مفهوم مشخصی نیست. علاوه بر آن، مفهوم کودکی همواره توسط بزرگسالان معنا شده و هر تعریفی از مفهوم کودکی تا حدود زیادی بازتاب تمدن جامعه و درجۀ تکامل آن است. کودک، الگویی کوچک از شرایط انسانی حاکم بر جامعه، نمایانگر زمان و مکان تولد و نمایش‌دهندۀ روح و جانِ آن زمان و مکان است.<ref>[https://www.kanoonnews.ir/news/212892/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C عباس‌آبادی، «مفهوم کودکی»، وب‌سایت پایگاه خبری کودک و نوجوان.]</ref>  
== مفهوم کودکی ==
==مفهوم کودک در کنوانسیون حقوق کودک==
کودکی، در هیچ نقطه‌ای از جهان، دارای مفهوم مشخصی نیست. علاوه بر آن، مفهوم کودکی همواره توسط بزرگسالان معنا شده و هر تعریفی از مفهوم کودکی تا حدود زیادی بازتاب تمدن جامعه و درجهٔ تکامل آن است. کودک، الگویی کوچک از شرایط انسانی حاکم بر جامعه، نمایانگر زمان و مکان تولد و نمایش‌دهندهٔ روح و جانِ آن زمان و مکان است.<ref>[https://www.kanoonnews.ir/news/212892/مفهوم-کودکی عباس‌آبادی، «مفهوم کودکی»، وب‌سایت پایگاه خبری کودک و نوجوان.]</ref>
در این کنوانسیون، کودک، به تمامی افراد زیر 18 سال گفته می‌شود مگر اینکه طبق قانونِ قابل اجرا، سن بلوغ کمتر تشخیص داده شود. سن بلوغ، در کشورهای مختلف، به صورت‌های متفاوتی تعیین می‌شود.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9 «کودک»، ویکی فقه.]</ref>  
 
==مفهوم کودک در فقه اسلامی==
== مفهوم کودک در کنوانسیون حقوق کودک ==
در اصطلاح فقهی، کودک به فرزند انسان، از زمان تولد تا ابتدای سن بلوغ گفته می‌شود که در برخی از منابع مانند باب تبعیت طفل از والدین در احکام اسلامی، همین تعریف را برای کودک مطرح کرده‌اند؛ برای مثال، فقها، بر این باورند که حکم طفلی که به سن بلوغ نرسیده از جهت مسلمان یا کافر بودن، همان حکم والدین او است.<ref>طباطبایی، ریاض‌المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، 1418ق، ج8، ص109.</ref>   در مباحث فقهی، تمامی مراحل سنین کودکی دارای احکامی مخصوص هستند؛ برای مثال، جنین، دارای حقوقی در دین اسلام، همچون حق اثبات نسب، حق جنین در ارث، حق جنین در وصیت و حرمت سقط جنین است. پس از آن در مرحلۀ شیرخوارگی که به مرحلۀ «طفولیت» نیز معروف است، کودک دارای حقوقی همچون حق شیرخوارگی و حق حضانت است.<ref> [https://fa.wikifeqh.ir/%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9 «کودک»، ویکی فقه.]</ref>  
در این کنوانسیون، کودک، به تمامی افراد زیر ۱۸ سال گفته می‌شود مگر اینکه طبق قانونِ قابل اجرا، سن بلوغ کمتر تشخیص داده شود. سن بلوغ، در کشورهای مختلف، به صورت‌های متفاوتی تعیین می‌شود.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/کودک «کودک»، ویکی فقه.]</ref>
==مفهوم بیولوژیکی کودک==  
 
کودک، از نظر علم بیولوژی (زیست‌شناسی)، به کسی گفته می‌شود که هنوز قوای جسمانی و مشخصات فیزیکی مانند قد، وزن، نیروی بدنی و عقلی او به رشد کافی نرسیده است. قوای جسمی و عقلی کودکان، به‌تدریج رشد کرده و پس از طی مراحلی، به رشد و تکامل می‌رسد.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1589693/%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C-%D9%88-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%AB%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B9%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9 «پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون.]</ref>  
== مفهوم کودک در فقه اسلامی ==
==مفهوم اجتماعی کودک==  
در اصطلاح فقهی، کودک به فرزند انسان، از زمان تولد تا ابتدای سن بلوغ گفته می‌شود که در برخی از منابع مانند باب تبعیت طفل از والدین در احکام اسلامی، همین تعریف را برای کودک مطرح کرده‌اند؛ برای مثال، فقها، بر این باورند که حکم طفلی که به سن بلوغ نرسیده از جهت مسلمان یا کافر بودن، همان حکم والدین او است.<ref>طباطبایی، ریاض‌المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، 1418ق، ج8، ص109.</ref> در مباحث فقهی، تمامی مراحل سنین کودکی دارای احکامی مخصوص هستند؛ برای مثال، جنین، دارای حقوقی در دین اسلام، همچون حق اثبات نسب، حق جنین در ارث، حق جنین در وصیت و حرمت سقط جنین است. پس از آن در مرحلهٔ شیرخوارگی که به مرحلهٔ «طفولیت» نیز معروف است، کودک دارای حقوقی همچون حق شیرخوارگی و حق حضانت است.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/کودک «کودک»، ویکی فقه.]</ref>
کودک، از نظر اجتماعی به شخصی گفته می‌شود که با توجه به معیارهای مشخص در هر جامعه، عضوی از خانواده محسوب شده و هنوز مسئولیت‌های اجتماعی را برعهده نگرفته باشد. کارشناسان بر این باورند که کودک، از نظر اجتماعی یک مفهوم اعتباری است که توسط جامعه معنا می‌شود. در نگاه جامعه، کودک کسی است که بدون در نظر گرفتن سن او، هیچ‌گونه تکلیف اجتماعی نداشته باشد. این مفهوم، در جوامع و دوره‌های زمانی گوناگون، معنای متفاوتی به خود می‌گیرد؛<ref>[https://www.ibna.ir/fa/report/61737/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83%D9%8A-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83 «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.]</ref> برای مثال، در اوایل سدۀ گذشته، پدران و مادران ما، در سنی که امروزه کودکان ما به مدرسه می‌روند و به بازی و یادگیری مشغول هستند، وارد بازار کار شده، تشکیل زندگی داده و مسئولیت یک زندگی کامل را بر عهده داشتند. این در حالی است که از نظر قوای جسمی و بیولوژیک، کودکان امروز با دیروز، تفاوت چندانی ندارند.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1589693/%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C-%D9%88-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%AB%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B9%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9 «پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون.]</ref>  
 
==مفهوم کودک در ایران باستان==  
== مفهوم بیولوژیکی کودک ==
با توجه به بررسی‌های صورت گرفته، دوره‌ای به‌نام دوران کودکی در ایران باستان وجود نداشته است. بچه‌ها، از همان کودکی، برای انجام کارهای جدی پرورش داده می‌شدند؛ برای مثال، در آن روزگار، به خانواده‌هایی که فرزند پسر داشتند، مقرری ماهیانه می‌دادند که در حقیقت، همان خون‌بهای پسران بوده است. در بسیاری از اساطیر ایرانی، سن پهلوان مشخص نبوده و افراد، تنها به واسطۀ توانایی‌های خود به بزرگی یا کوچکی شناخته می‌شدند.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/report/61737/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83%D9%8A-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83 «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.]</ref>  
کودک، از نظر علم بیولوژی (زیست‌شناسی)، به کسی گفته می‌شود که هنوز قوای جسمانی و مشخصات فیزیکی مانند قد، وزن، نیروی بدنی و عقلی او به رشد کافی نرسیده است. قوای جسمی و عقلی کودکان، به‌تدریج رشد کرده و پس از طی مراحلی، به رشد و تکامل می‌رسد.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1589693/پیدایش-مفهوم-کودکی-و-دوران-کودکی-به-مثابه-زمینه-عینی-پیدایش-ادبیات-کودک «پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون.]</ref>
==مفهوم کودک در روانشناسی==
 
دوران کودکی، از نظر روانشناسی، یکی از مهم‌ترین دوران‌های زندگی فرد است که نقش مهمی در مراحل بعدی زندگی او ایفا می‌کند. در زندگی هر کودکی، 4 نقطۀ عطف وجود دارد که روانشناسان با تکیه بر آنها، پیشرفت‌های کودک را از نقطه‌نظرهای متفاوتی بررسی و اندازه‌گیری می‌کنند: 1. نقاط عطف فیزیکی (شامل مهارت‌های حرکتی)؛ 2. نقاط عطف شناختی و روانی (توانایی رشد کودک برای تفکر، یادگیری و حل مشکلات و معماها)؛ 3. نقاط عطف اجتماعی و احساسی (توانایی کودک برای ابراز احساسات و پاسخ به تعاملات اجتماعی) و 4. نقاط عطف ارتباطی و زبانی (شامل مهارت‌های ارتباطی کلامی و غیرکلامی در کودکان).<ref> [https://pishyareh.com/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C/ «مفهوم کودکی در روانشناسی»، وب‌سایت پیشیاره.]</ref>  
== مفهوم اجتماعی کودک ==
==دوران کودکی==
کودک، از نظر اجتماعی به شخصی گفته می‌شود که با توجه به معیارهای مشخص در هر جامعه، عضوی از خانواده محسوب شده و هنوز مسئولیت‌های اجتماعی را برعهده نگرفته باشد. کارشناسان بر این باورند که کودک، از نظر اجتماعی یک مفهوم اعتباری است که توسط جامعه معنا می‌شود. در نگاه جامعه، کودک کسی است که بدون در نظر گرفتن سن او، هیچ‌گونه تکلیف اجتماعی نداشته باشد. این مفهوم، در جوامع و دوره‌های زمانی گوناگون، معنای متفاوتی به خود می‌گیرد؛<ref>[https://www.ibna.ir/fa/report/61737/مفهوم-دوران-كودكي-ارتباط-ادبيات-كودك «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.]</ref> برای مثال، در اوایل سدهٔ گذشته، پدران و مادران ما، در سنی که امروزه کودکان ما به مدرسه می‌روند و به بازی و یادگیری مشغول هستند، وارد بازار کار شده، تشکیل زندگی داده و مسئولیت یک زندگی کامل را بر عهده داشتند. این در حالی است که از نظر قوای جسمی و بیولوژیک، کودکان امروز با دیروز، تفاوت چندانی ندارند.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1589693/پیدایش-مفهوم-کودکی-و-دوران-کودکی-به-مثابه-زمینه-عینی-پیدایش-ادبیات-کودک «پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون.]</ref>
دوران کودکی، دورانی از زندگی فرد است که روانشناسان آن را به چند گروه تقسیم کرده‌اند:
 
# پیش از دو سالگی که به خردسالی معروف است؛  
== مفهوم کودک در ایران باستان ==
# شروع دوران کودکی در 2 سالگی است. در این دوران، کودک قابلیت شناسایی اشیاء را دارد اما قادر به انجام عملی نیست.  
با توجه به بررسی‌های صورت گرفته، دوره‌ای به‌نام دوران کودکی در ایران باستان وجود نداشته است. بچه‌ها، از همان کودکی، برای انجام کارهای جدی پرورش داده می‌شدند؛ برای مثال، در آن روزگار، به خانواده‌هایی که فرزند پسر داشتند، مقرری ماهیانه می‌دادند که در حقیقت، همان خون‌بهای پسران بوده است. در بسیاری از اساطیر ایرانی، سن پهلوان مشخص نبوده و افراد، تنها به واسطهٔ توانایی‌های خود به بزرگی یا کوچکی شناخته می‌شدند.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/report/61737/مفهوم-دوران-كودكي-ارتباط-ادبيات-كودك «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.]</ref>
# در مرحلۀ دوم که با شروع چهارسالگی رخ می‌دهد، فکر درست و فطری کودک به کار افتاده و مشاهدات حقیقی برای او ثابت است. در این مرحله، کودک با در دست داشتن تکه‌ای خمیر می‌تواند به آن شکل داده و توانایی به کارگیری هوش را پیدا می‌کند.  
 
# دورۀ سوم، از هفت سالگی شروع شده و کودک توانایی فکر کردن به هر چیزی را به‌صورت درست یافته و نیز توانایی طبقه‌بندی کردن اعمال خود را نیز دارد.  
== مفهوم کودک در روان‌شناسی ==
# در دورۀ چهارم، کودک توانایی درست کردن وسایل به‌صورت کامل، بدون دخالت دیگران را به دست آورده است. همچنین، در این دوره، دنیای خارج برای کودک قابل تشخیص بوده و می‌توان با دلیل و منطق، همه چیز را برای او تفسیر کرد.  
دوران کودکی، از نظر روان‌شناسی، یکی از مهم‌ترین دوران‌های زندگی فرد است که نقش مهمی در مراحل بعدی زندگی او ایفا می‌کند. در زندگی هر کودکی، ۴ نقطهٔ عطف وجود دارد که روانشناسان با تکیه بر آنها، پیشرفت‌های کودک را از نقطه‌نظرهای متفاوتی بررسی و اندازه‌گیری می‌کنند: ۱. نقاط عطف فیزیکی (شامل مهارت‌های حرکتی)؛ ۲. نقاط عطف شناختی و روانی (توانایی رشد کودک برای تفکر، یادگیری و حل مشکلات و معماها)؛ ۳. نقاط عطف اجتماعی و احساسی (توانایی کودک برای ابراز احساسات و پاسخ به تعاملات اجتماعی) و ۴. نقاط عطف ارتباطی و زبانی (شامل مهارت‌های ارتباطی کلامی و غیرکلامی در کودکان).<ref>[https://pishyareh.com/مفهوم-کودک-در-روانشناسی/ «مفهوم کودکی در روان‌شناسی»، وب‌سایت پیشیاره.]</ref>
کارشناسان معتقدند که در جوامع مرفه، دوران کودکی طولانی‌تر و با پایین آمدن سطح اقتصادی در جوامع، دوران کودکی نیز کوتاه‌تر می‌شود.<ref> [https://www.ibna.ir/fa/report/61737/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83%D9%8A-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83 «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.]</ref>  
 
==تفاوت کودکی و بزرگسالی==
== دوران کودکی ==
کارشناسان، دربارۀ تفاوت‌های بین کودکی و بزرگسالی، دو نظریه را مطرح می‌کنند:  
دوران کودکی، دورانی از زندگی فرد است که روانشناسان آن را به چند گروه تقسیم کرده‌اند:
# گروهی بر این باورند که کودکان پاسخی شبیه به بزرگسالان به دنیا داده و تفاوت بین بالغ و نابالغ، تنها به مقدار یا کیفیت پیچیدگی رفتارِ آنها مربوط می‌شود؛
# پیش از دو سالگی که به خردسالی معروف است؛
# گروه دوم نیز معتقدند که کودکان و بزرگسالان، هر کدام، روش‌هایی منحصر به فرد در فکر، احساس و رفتار دارند که با یکدیگر متفاوت است.<ref>آقایی، «مقایسۀ مفهوم کودک و نیازهای کودک»، 1390ش، ص59-78.</ref>  
# شروع دوران کودکی در ۲ سالگی است. در این دوران، کودک قابلیت شناسایی اشیاء را دارد اما قادر به انجام عملی نیست.
# در مرحلهٔ دوم که با شروع چهارسالگی رخ می‌دهد، فکر درست و فطری کودک به کار افتاده و مشاهدات حقیقی برای او ثابت است. در این مرحله، کودک با در دست داشتن تکه‌ای خمیر می‌تواند به آن شکل داده و توانایی به‌کارگیری هوش را پیدا می‌کند.
==کودک در ادبیات فارسی==
# دورهٔ سوم، از هفت سالگی شروع شده و کودک توانایی فکر کردن به هر چیزی را به‌صورت درست یافته و نیز توانایی طبقه‌بندی کردن اعمال خود را نیز دارد.
واژۀ کودک، از جمله واژگان کهن در زبان فارسی است که از دیرباز در ادبیات ایران زمین حضور داشته است؛ برای مثال، سعدی در شعر خود گفته است:<ref>[https://ganjoor.net/saadi/boostan/bab4/sh3 سعدی، بوستان، باب چهارم در تواضع، بخش 3، وب‌سایت گنجور.]</ref><br>
# در دورهٔ چهارم، کودک توانایی درست کردن وسایل به‌صورت کامل، بدون دخالت دیگران را به دست آورده است. همچنین، در این دوره، دنیای خارج برای کودک قابل تشخیص بوده و می‌توان با دلیل و منطق، همه چیز را برای او تفسیر کرد.
کارشناسان معتقدند که در جوامع مرفه، دوران کودکی طولانی‌تر و با پایین آمدن سطح اقتصادی در جوامع، دوران کودکی نیز کوتاه‌تر می‌شود.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/report/61737/مفهوم-دوران-كودكي-ارتباط-ادبيات-كودك «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.]</ref>
 
== تفاوت کودکی و بزرگسالی ==
کارشناسان، دربارهٔ تفاوت‌های بین کودکی و بزرگسالی، دو نظریه را مطرح می‌کنند:
# گروهی بر این باورند که کودکان پاسخی شبیه به بزرگسالان به دنیا داده و تفاوت بین بالغ و نابالغ، تنها به مقدار یا کیفیت پیچیدگی رفتارِ آنها مربوط می‌شود؛
# گروه دوم نیز معتقدند که کودکان و بزرگسالان، هر کدام، روش‌هایی منحصر به فرد در فکر، احساس و رفتار دارند که با یکدیگر متفاوت است.<ref>آقایی، «مقایسهٔ مفهوم کودک و نیازهای کودک»، 1390ش، ص59-78.</ref>
 
== کودک در ادبیات فارسی ==
واژهٔ کودک، از جمله واژگان کهن در زبان فارسی است که از دیرباز در ادبیات ایران زمین حضور داشته است؛ برای مثال، سعدی در شعر خود گفته است:<ref>[https://ganjoor.net/saadi/boostan/bab4/sh3 سعدی، بوستان، باب چهارم در تواضع، بخش 3، وب‌سایت گنجور.]</ref>{{سخ}}
  {{آغاز نستعلیق}}
  {{آغاز نستعلیق}}
  {{شعر|نستعلیق}}
  {{شعر|نستعلیق}}
  {{ب|ندانستی ای کودک خودپسند|که مردان ز خدمت به جایی رسند }}
  {{ب|ندانستی ای کودک خودپسند|که مردان ز خدمت به جایی رسند}}
  {{پایان شعر}}
  {{پایان شعر}}
  {{پایان نستعلیق}}
  {{پایان نستعلیق}}


پروین اعتصامی نیز از این واژه در اشعار خود بهره گرفته است:<ref>[https://ganjoor.net/parvin/divanp/mtm/sh117 اعتصامی، پروین، دیوان اشعار، شمارۀ 117، وب‌سایت گنجور.]</ref><br>
پروین اعتصامی نیز از این واژه در اشعار خود بهره گرفته است:<ref>[https://ganjoor.net/parvin/divanp/mtm/sh117 اعتصامی، پروین، دیوان اشعار، شمارۀ 117، وب‌سایت گنجور.]</ref>{{سخ}}
   {{آغاز نستعلیق}}
   {{آغاز نستعلیق}}
  {{شعر|نستعلیق}}
  {{شعر|نستعلیق}}
  {{ب|خندید مرغ زیرک و گفتش تو کودکی|کودک نگفت، جز سخن کودکانه‌ای }}
  {{ب|خندید مرغ زیرک و گفتش تو کودکی|کودک نگفت، جز سخن کودکانه‌ای}}
  {{پایان شعر}}
  {{پایان شعر}}
  {{پایان نستعلیق}}
  {{پایان نستعلیق}}


==پانویس==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==  
 
* آقایی، اصغر و دیگران، «مقایسۀ مفهوم کودک و نیازهای کودک»، تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 2، شمارۀ 2، 1390ش.
== منابع ==
* اعتصامی، پروین، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
* آقایی، اصغر و دیگران، «مقایسهٔ مفهوم کودک و نیازهای کودک»، تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ۲، شمارهٔ ۲، ۱۳۹۰ش.
* «پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
* اعتصامی، پروین، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، ذیل واژۀ کودک، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
* «پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
* سعدی، بوستان، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، ذیل واژهٔ کودک، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
* طباطبایی، سیدعلی، ریاض‌المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، مؤسسه آل‌البیت، 1418ق.
* سعدی، بوستان، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
* عباس‌آبادی، زهره، «مفهوم کودکی»، وب‌سایت پایگاه خبری کودک و نوجوان، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
* طباطبایی، سیدعلی، ریاض‌المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، مؤسسه آل‌البیت، ۱۴۱۸ق.
* «کودک»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
* عباس‌آبادی، زهره، «مفهوم کودکی»، وب‌سایت پایگاه خبری کودک و نوجوان، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
* معین، محمد، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ کودکی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
* «کودک»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
* «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
* معین، محمد، فرهنگ فارسی، ذیل واژهٔ کودکی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
* «مفهوم کودکی در روانشناسی»، وب‌سایت پیشیاره، تاریخ بازدید: 15 آبان 1401ش.
* «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
* «مفهوم کودکی در روان‌شناسی»، وب‌سایت پیشیاره، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.


{{انسان-افقی}}
{{انسان-افقی}}
{{زندگی-افقی}}


[[رده:کودکی| ]]
[[رده:کودکی| ]]

نسخهٔ ۱۲ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۰۹:۰۰

کودک؛ دورانی از زندگی انسان تا پیش از سن بلوغ.

کودک، طفل یا خردسال، فرزند پسر یا دختری است که به حد بلوغ نرسیده باشد.[۱] به دوران کودک بودن نیز «کودکی» گفته می‌شود.[۲]

مفهوم کودکی

کودکی، در هیچ نقطه‌ای از جهان، دارای مفهوم مشخصی نیست. علاوه بر آن، مفهوم کودکی همواره توسط بزرگسالان معنا شده و هر تعریفی از مفهوم کودکی تا حدود زیادی بازتاب تمدن جامعه و درجهٔ تکامل آن است. کودک، الگویی کوچک از شرایط انسانی حاکم بر جامعه، نمایانگر زمان و مکان تولد و نمایش‌دهندهٔ روح و جانِ آن زمان و مکان است.[۳]

مفهوم کودک در کنوانسیون حقوق کودک

در این کنوانسیون، کودک، به تمامی افراد زیر ۱۸ سال گفته می‌شود مگر اینکه طبق قانونِ قابل اجرا، سن بلوغ کمتر تشخیص داده شود. سن بلوغ، در کشورهای مختلف، به صورت‌های متفاوتی تعیین می‌شود.[۴]

مفهوم کودک در فقه اسلامی

در اصطلاح فقهی، کودک به فرزند انسان، از زمان تولد تا ابتدای سن بلوغ گفته می‌شود که در برخی از منابع مانند باب تبعیت طفل از والدین در احکام اسلامی، همین تعریف را برای کودک مطرح کرده‌اند؛ برای مثال، فقها، بر این باورند که حکم طفلی که به سن بلوغ نرسیده از جهت مسلمان یا کافر بودن، همان حکم والدین او است.[۵] در مباحث فقهی، تمامی مراحل سنین کودکی دارای احکامی مخصوص هستند؛ برای مثال، جنین، دارای حقوقی در دین اسلام، همچون حق اثبات نسب، حق جنین در ارث، حق جنین در وصیت و حرمت سقط جنین است. پس از آن در مرحلهٔ شیرخوارگی که به مرحلهٔ «طفولیت» نیز معروف است، کودک دارای حقوقی همچون حق شیرخوارگی و حق حضانت است.[۶]

مفهوم بیولوژیکی کودک

کودک، از نظر علم بیولوژی (زیست‌شناسی)، به کسی گفته می‌شود که هنوز قوای جسمانی و مشخصات فیزیکی مانند قد، وزن، نیروی بدنی و عقلی او به رشد کافی نرسیده است. قوای جسمی و عقلی کودکان، به‌تدریج رشد کرده و پس از طی مراحلی، به رشد و تکامل می‌رسد.[۷]

مفهوم اجتماعی کودک

کودک، از نظر اجتماعی به شخصی گفته می‌شود که با توجه به معیارهای مشخص در هر جامعه، عضوی از خانواده محسوب شده و هنوز مسئولیت‌های اجتماعی را برعهده نگرفته باشد. کارشناسان بر این باورند که کودک، از نظر اجتماعی یک مفهوم اعتباری است که توسط جامعه معنا می‌شود. در نگاه جامعه، کودک کسی است که بدون در نظر گرفتن سن او، هیچ‌گونه تکلیف اجتماعی نداشته باشد. این مفهوم، در جوامع و دوره‌های زمانی گوناگون، معنای متفاوتی به خود می‌گیرد؛[۸] برای مثال، در اوایل سدهٔ گذشته، پدران و مادران ما، در سنی که امروزه کودکان ما به مدرسه می‌روند و به بازی و یادگیری مشغول هستند، وارد بازار کار شده، تشکیل زندگی داده و مسئولیت یک زندگی کامل را بر عهده داشتند. این در حالی است که از نظر قوای جسمی و بیولوژیک، کودکان امروز با دیروز، تفاوت چندانی ندارند.[۹]

مفهوم کودک در ایران باستان

با توجه به بررسی‌های صورت گرفته، دوره‌ای به‌نام دوران کودکی در ایران باستان وجود نداشته است. بچه‌ها، از همان کودکی، برای انجام کارهای جدی پرورش داده می‌شدند؛ برای مثال، در آن روزگار، به خانواده‌هایی که فرزند پسر داشتند، مقرری ماهیانه می‌دادند که در حقیقت، همان خون‌بهای پسران بوده است. در بسیاری از اساطیر ایرانی، سن پهلوان مشخص نبوده و افراد، تنها به واسطهٔ توانایی‌های خود به بزرگی یا کوچکی شناخته می‌شدند.[۱۰]

مفهوم کودک در روان‌شناسی

دوران کودکی، از نظر روان‌شناسی، یکی از مهم‌ترین دوران‌های زندگی فرد است که نقش مهمی در مراحل بعدی زندگی او ایفا می‌کند. در زندگی هر کودکی، ۴ نقطهٔ عطف وجود دارد که روانشناسان با تکیه بر آنها، پیشرفت‌های کودک را از نقطه‌نظرهای متفاوتی بررسی و اندازه‌گیری می‌کنند: ۱. نقاط عطف فیزیکی (شامل مهارت‌های حرکتی)؛ ۲. نقاط عطف شناختی و روانی (توانایی رشد کودک برای تفکر، یادگیری و حل مشکلات و معماها)؛ ۳. نقاط عطف اجتماعی و احساسی (توانایی کودک برای ابراز احساسات و پاسخ به تعاملات اجتماعی) و ۴. نقاط عطف ارتباطی و زبانی (شامل مهارت‌های ارتباطی کلامی و غیرکلامی در کودکان).[۱۱]

دوران کودکی

دوران کودکی، دورانی از زندگی فرد است که روانشناسان آن را به چند گروه تقسیم کرده‌اند:

  1. پیش از دو سالگی که به خردسالی معروف است؛
  2. شروع دوران کودکی در ۲ سالگی است. در این دوران، کودک قابلیت شناسایی اشیاء را دارد اما قادر به انجام عملی نیست.
  3. در مرحلهٔ دوم که با شروع چهارسالگی رخ می‌دهد، فکر درست و فطری کودک به کار افتاده و مشاهدات حقیقی برای او ثابت است. در این مرحله، کودک با در دست داشتن تکه‌ای خمیر می‌تواند به آن شکل داده و توانایی به‌کارگیری هوش را پیدا می‌کند.
  4. دورهٔ سوم، از هفت سالگی شروع شده و کودک توانایی فکر کردن به هر چیزی را به‌صورت درست یافته و نیز توانایی طبقه‌بندی کردن اعمال خود را نیز دارد.
  5. در دورهٔ چهارم، کودک توانایی درست کردن وسایل به‌صورت کامل، بدون دخالت دیگران را به دست آورده است. همچنین، در این دوره، دنیای خارج برای کودک قابل تشخیص بوده و می‌توان با دلیل و منطق، همه چیز را برای او تفسیر کرد.

کارشناسان معتقدند که در جوامع مرفه، دوران کودکی طولانی‌تر و با پایین آمدن سطح اقتصادی در جوامع، دوران کودکی نیز کوتاه‌تر می‌شود.[۱۲]

تفاوت کودکی و بزرگسالی

کارشناسان، دربارهٔ تفاوت‌های بین کودکی و بزرگسالی، دو نظریه را مطرح می‌کنند:

  1. گروهی بر این باورند که کودکان پاسخی شبیه به بزرگسالان به دنیا داده و تفاوت بین بالغ و نابالغ، تنها به مقدار یا کیفیت پیچیدگی رفتارِ آنها مربوط می‌شود؛
  2. گروه دوم نیز معتقدند که کودکان و بزرگسالان، هر کدام، روش‌هایی منحصر به فرد در فکر، احساس و رفتار دارند که با یکدیگر متفاوت است.[۱۳]

کودک در ادبیات فارسی

واژهٔ کودک، از جمله واژگان کهن در زبان فارسی است که از دیرباز در ادبیات ایران زمین حضور داشته است؛ برای مثال، سعدی در شعر خود گفته است:[۱۴]

الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر
الگو:ب
الگو:پایان شعر
الگو:پایان نستعلیق

پروین اعتصامی نیز از این واژه در اشعار خود بهره گرفته است:[۱۵]

 الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر
الگو:ب
الگو:پایان شعر
الگو:پایان نستعلیق

پانویس

  1. ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ کودک، وب‌سایت واژه‌یاب.
  2. ↑ معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ کودکی، وب‌سایت واژه‌یاب.
  3. ↑ عباس‌آبادی، «مفهوم کودکی»، وب‌سایت پایگاه خبری کودک و نوجوان.
  4. ↑ «کودک»، ویکی فقه.
  5. ↑ طباطبایی، ریاض‌المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، 1418ق، ج8، ص109.
  6. ↑ «کودک»، ویکی فقه.
  7. ↑ «پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون.
  8. ↑ «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.
  9. ↑ «پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون.
  10. ↑ «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.
  11. ↑ «مفهوم کودکی در روان‌شناسی»، وب‌سایت پیشیاره.
  12. ↑ «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران.
  13. ↑ آقایی، «مقایسهٔ مفهوم کودک و نیازهای کودک»، 1390ش، ص59-78.
  14. ↑ سعدی، بوستان، باب چهارم در تواضع، بخش 3، وب‌سایت گنجور.
  15. ↑ اعتصامی، پروین، دیوان اشعار، شمارۀ 117، وب‌سایت گنجور.

منابع

  • آقایی، اصغر و دیگران، «مقایسهٔ مفهوم کودک و نیازهای کودک»، تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ۲، شمارهٔ ۲، ۱۳۹۰ش.
  • اعتصامی، پروین، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • «پیدایش مفهوم کودکی و دوران کودکی»، وب‌سایت راسخون، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، ذیل واژهٔ کودک، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • سعدی، بوستان، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • طباطبایی، سیدعلی، ریاض‌المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، مؤسسه آل‌البیت، ۱۴۱۸ق.
  • عباس‌آبادی، زهره، «مفهوم کودکی»، وب‌سایت پایگاه خبری کودک و نوجوان، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • «کودک»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • معین، محمد، فرهنگ فارسی، ذیل واژهٔ کودکی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • «مفهوم دوران کودکی و ارتباط آن با ادبیات کودک»، خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • «مفهوم کودکی در روان‌شناسی»، وب‌سایت پیشیاره، تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:کودک&oldid=33261»