پرش به محتوا

پیش‌نویس:جشن پیرشالیار: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
زدن لینک داخلی
imported>شاهرودی
خط ۳: خط ۳:
[[مراسم عروسی|جشن عروسی]] پیر شالیار با شهرت جهانی، جزء آداب‌ورسوم محبوب و پایدار خطهٔ [[کردستان]] است، علی‌رغم اطلاق نام عروسی بر آن، آیینی سنتی و صوفیانه بوده و در آن به [[ذکر]] و [[نیایش]] با پروردگار می‌پردازند.
[[مراسم عروسی|جشن عروسی]] پیر شالیار با شهرت جهانی، جزء آداب‌ورسوم محبوب و پایدار خطهٔ [[کردستان]] است، علی‌رغم اطلاق نام عروسی بر آن، آیینی سنتی و صوفیانه بوده و در آن به [[ذکر]] و [[نیایش]] با پروردگار می‌پردازند.


==نام‌گذاری جشن پیرشالیار==
== نام‌گذاری جشن پیرشالیار ==
نام این مراسم برگرفته از شخصی مقدس و اسطوره‌ای در میان کردزبانان اورامی به نام پیرشالیار یا پیرشهریار است؛<ref>محمدپور، «کردستان، هورامان، پیرشالیار»، 1386ش، ص153.</ref> پیر در زبان کردی به بزرگان دینی گفته می‌شود.<ref>خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص6.</ref> داستان‌های بسیاری دربارهٔ پیرشالیار وجود دارد؛ برخی او را پیرشالیار سیاوه پسر جاماسب (۱۵۰ق) می‌دانند که از [[زرتشتیان]] بوده و سپس [[اسلام]] آورده و کتابی به نام «معرفت پیرشالیار» نوشته است؛<ref>محمدپور، «کردستان، هورامان، پیرشالیار»، 1386ش، ص153.</ref> برخی دیگر پیرشالیار را سیدمصطفی ابن خداداد (۴۷۹–۵۶۱ق) و مردی فاضل و عارف از سادات حسینی می‌دانند که نسب وی با ده نسل به [[امام جعفر صادق]] می‌رسد.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/4/20/191739/pir-shalyar-ceremony/ «مراسم پیرشالیار اورامان؛ آیین سنتی و عرفانی کردها»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
نام این مراسم برگرفته از شخصی مقدس و اسطوره‌ای در میان کردزبانان اورامی به نام پیرشالیار یا پیرشهریار است؛<ref>محمدپور، «کردستان، هورامان، پیرشالیار»، 1386ش، ص153.</ref> پیر در زبان کردی به بزرگان دینی گفته می‌شود.<ref>خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص6.</ref> داستان‌های بسیاری دربارهٔ پیرشالیار وجود دارد؛ برخی او را پیرشالیار سیاوه پسر جاماسب (۱۵۰ق) می‌دانند که از [[زرتشتیان]] بوده و سپس [[اسلام]] آورده و کتابی به نام «معرفت پیرشالیار» نوشته است؛<ref>محمدپور، «کردستان، هورامان، پیرشالیار»، 1386ش، ص153.</ref> برخی دیگر پیرشالیار را سیدمصطفی ابن خداداد (۴۷۹–۵۶۱ق) و مردی فاضل و عارف از سادات حسینی می‌دانند که نسب وی با ده نسل به [[امام جعفر صادق]] می‌رسد.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/4/20/191739/pir-shalyar-ceremony/ «مراسم پیرشالیار اورامان؛ آیین سنتی و عرفانی کردها»، وب‌سایت کجارو.]</ref>


او در [[کودک|کودکی]] پس از یادگیری [[قرآن]]، جهت آموزش علوم دینی راهیِ عراق شده و پس از پایان تحصیل، در حضور عبدالقادر گیلانی (۴۷۰–۵۶۰ق) در بغداد به تهذیب نفس پرداخت و پس از کسب اجازهٔ ارشاد، لقب «پیش‌الله‌یار» به او داده شد و جهت تبلیغ به زادگاه خود بازگشت؛<ref>خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص5.</ref> وی کتاب معرفت پیرشالیار را مطابق آموزه‌های اسلامی تغییر داد<ref>محمدپور، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، ص146.</ref> و تا پایان عمر به زهد و [[عبادت]] و آموزش پرداخته و ۹۹ نفر را در این زمینه پروراند که امروزه مقبرهٔ آنها در اطراف [[اورامان]] است.<ref>خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص5.</ref>
او در [[کودک|کودکی]] پس از یادگیری [[قرآن]]، جهت آموزش علوم دینی راهیِ عراق شده و پس از پایان تحصیل، در حضور عبدالقادر گیلانی (۴۷۰–۵۶۰ق) در بغداد به تهذیب نفس پرداخت و پس از کسب اجازهٔ ارشاد، لقب «پیش‌الله‌یار» به او داده شد و جهت تبلیغ به زادگاه خود بازگشت؛<ref>خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص5.</ref> وی کتاب معرفت پیرشالیار را مطابق آموزه‌های اسلامی تغییر داد<ref>محمدپور، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، ص146.</ref> و تا پایان عمر به زهد و [[عبادت]] و آموزش پرداخته و ۹۹ نفر را در این زمینه پروراند که امروزه مقبرهٔ آنها در اطراف [[اورامان]] است.<ref>خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص5.</ref>


==تاریخچهٔ مراسم جشن پیرشالیار==
== تاریخچهٔ مراسم جشن پیرشالیار ==
مراسم سالگرد عروسی پیرشالیار، قدمتی تاریخی دارد و برخی مورخان برگزاری آن را به هزار سال قبل نسبت می‌دهند.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/4/20/191739/pir-shalyar-ceremony/ «مراسم پیرشالیار اورامان؛ آیین سنتی و عرفانی کردها»، وب‌سایت کجارو.]</ref> داستان این عروسی به این صورت است که شاه [[بخارا]]، دختری داشت که قادر بر حرف زدن و شنیدن نبود و هیچ طبیبی نتوانسته بود او را مداوا کند. پادشاه که از [[کرامت|کرامات]] پیرشالیار آگاه بوده او را فرا می‌خواند و با حضور پیرشالیار، دختر پادشاه شفا می‌یابد؛ پادشاه نیز دخترش را به عقد او درمی‌آورد و جشن عروسی بزرگی برای آن دو برپا می‌کند.<ref>[https://www.homsa.net/blog/pir-shalyar/ «مراسم پیر شالیار/  آیینی به قدمت تاریخ»، وب‌سایت هومسا.]</ref>
مراسم سالگرد عروسی پیرشالیار، قدمتی تاریخی دارد و برخی مورخان برگزاری آن را به هزار سال قبل نسبت می‌دهند.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/4/20/191739/pir-shalyar-ceremony/ «مراسم پیرشالیار اورامان؛ آیین سنتی و عرفانی کردها»، وب‌سایت کجارو.]</ref> داستان این عروسی به این صورت است که شاه [[بخارا]]، دختری داشت که قادر بر حرف زدن و شنیدن نبود و هیچ طبیبی نتوانسته بود او را مداوا کند. پادشاه که از [[کرامت|کرامات]] پیرشالیار آگاه بوده او را فرا می‌خواند و با حضور پیرشالیار، دختر پادشاه شفا می‌یابد؛ پادشاه نیز دخترش را به عقد او درمی‌آورد و جشن عروسی بزرگی برای آن دو برپا می‌کند.<ref>[https://www.homsa.net/blog/pir-shalyar/ «مراسم پیر شالیار/  آیینی به قدمت تاریخ»، وب‌سایت هومسا.]</ref>


==مکان و زمان مراسم جشن پیرشالیار==
== مکان و زمان مراسم جشن پیرشالیار ==
مراسم پیرشالیار هر ساله بین ۱۱ تا ۱۵ [[بهمن]] ماه شروع شده و مراسم اصلی آن که عروسی پیرشالیار است،<ref>خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص6.</ref> در سه روز چهارشنبه، پنج شنبه و [[جمعه]] برگزار می‌شود؛ کل مراسم دو هفته به طول می‌انجامد، مکان برگزاری [[جشن]]، اورامانات در استان [[کردستان]] است.<ref>[https://www.homsa.net/blog/pir-shalyar/ «مراسم پیر شالیار/  آیینی به قدمت تاریخ»، وب‌سایت هومسا.]</ref>
مراسم پیرشالیار هر ساله بین ۱۱ تا ۱۵ [[بهمن]] ماه شروع شده و مراسم اصلی آن که عروسی پیرشالیار است،<ref>خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص6.</ref> در سه روز چهارشنبه، پنج شنبه و [[جمعه]] برگزار می‌شود؛ کل مراسم دو هفته به طول می‌انجامد، مکان برگزاری [[جشن]]، اورامانات در استان [[کردستان]] است.<ref>[https://www.homsa.net/blog/pir-shalyar/ «مراسم پیر شالیار/  آیینی به قدمت تاریخ»، وب‌سایت هومسا.]</ref>


==آداب‌ورسوم جشن پیرشالیار==
== آداب‌ورسوم جشن پیرشالیار ==
===مراسم خبر===
=== مراسم خبر ===
نخستین مراسم پیرشالیار مراسم '''«خبر»''' است که کودکان و [[نوجوانی|نوجوانان]] گردوهای درختان باغ پیرشالیار را در عصر پنج‌شنبه به درب [[خانه|خانه‌ها]] برده و توزیع می‌کنند و رسیدن مراسم عروسی پیرشالیار را در چهارشنبهٔ هفتهٔ بعد مژده می‌دهند؛ یکی از رسومی که در طول این هفته برگزار می‌شود، [[هدیه]] دادن برادران (گردو و شیرینی) به خواهران خود است.<ref>[https://www.irna.ir/news/82812110/عروسی-پیرشالیار-مراسمی-به-قدمت-هزار-سال «عروسی پیرشالیار مراسمی به قدمت هزار سال»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> جشن اصلی از روز چهارشنبه آغاز می‌شود و تا جمعه ادامه دارد و علاوه بر شهرها و روستاهای اطراف، بسیاری از کردهای عراق، ترکیه و سوریه نیز خود را به این جشن باشکوه می‌رسانند.<ref>[https://www.eligasht.com/Blog/tourism/مراسم-پیر-شالیار-کردستان/ «مراسم پیرشالیار کردستان»، وب‌سایت الی گشت.]</ref>
نخستین مراسم پیرشالیار مراسم '''«خبر»''' است که کودکان و [[نوجوانی|نوجوانان]] گردوهای درختان باغ پیرشالیار را در عصر پنج‌شنبه به درب [[خانه]]‌ها برده و توزیع می‌کنند و رسیدن مراسم عروسی پیرشالیار را در چهارشنبهٔ هفتهٔ بعد مژده می‌دهند؛ یکی از رسومی که در طول این هفته برگزار می‌شود، [[هدیه]] دادن برادران (گردو و شیرینی) به خواهران خود است.<ref>[https://www.irna.ir/news/82812110/عروسی-پیرشالیار-مراسمی-به-قدمت-هزار-سال «عروسی پیرشالیار مراسمی به قدمت هزار سال»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> جشن اصلی از روز چهارشنبه آغاز می‌شود و تا جمعه ادامه دارد و علاوه بر شهرها و روستاهای اطراف، بسیاری از کردهای عراق، ترکیه و سوریه نیز خود را به این جشن باشکوه می‌رسانند.<ref>[https://www.eligasht.com/Blog/tourism/مراسم-پیر-شالیار-کردستان/ «مراسم پیرشالیار کردستان»، وب‌سایت الی گشت.]</ref>


===کِلاوروچینه===
=== کِلاوروچینه ===
این مراسم در روز اول قبل از طلوع آفتاب برگزار می‌شود و در آن کودکان و نوجوانان با [[شادی]] مردم را از این مراسم باشکوه آگاه کرده و شیرینی دریافت می‌کنند.<ref>محمدپور، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، ص146.</ref>
این مراسم در روز اول قبل از طلوع آفتاب برگزار می‌شود و در آن کودکان و نوجوانان با [[شادی]] مردم را از این مراسم باشکوه آگاه کرده و شیرینی دریافت می‌کنند.<ref>محمدپور، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، ص146.</ref>


===ذبح حیوانات===
=== ذبح حیوانات ===
مردم روستا جهت رفع مشکلات و برآورده‌شدن حاجت‌های خود [[گوسفند]] یا گاوی را [[نذر|نذرِ]] مراسم می‌کنند و در روز جشن به متولی خانهٔ پیرشالیار تحویل می‌دهند و در مقابلِ خانهٔ پیرشالیار [[ذبح اسلامی|ذبح]] صورت می‌گیرد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/239536/پیر-شالیار،-فیلم «پیرشالیار، فیلم»، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref> مقداری از گوشت را جهت تبرک برداشته و مابقی آن در طبخ غذای جشن استفاده می‌شود.<ref>محمدپور، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، ص146.</ref>
مردم روستا جهت رفع مشکلات و برآورده‌شدن حاجت‌های خود [[گوسفند]] یا گاوی را [[نذر|نذرِ]] مراسم می‌کنند و در روز جشن به متولی خانهٔ پیرشالیار تحویل می‌دهند و در مقابلِ خانهٔ پیرشالیار [[ذبح اسلامی|ذبح]] صورت می‌گیرد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/239536/پیر-شالیار،-فیلم «پیرشالیار، فیلم»، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref> مقداری از گوشت را جهت تبرک برداشته و مابقی آن در طبخ غذای جشن استفاده می‌شود.<ref>محمدپور، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، ص146.</ref>


===آیین سماع و صرف غذا===
=== آیین سماع و صرف غذا ===
هم‌زمان با شروع مراسم، [[آش]] محلی به نام «وُلوشین» پخته شده و توزیع می‌شود.<ref>[https://www.irna.ir/news/82812110/عروسی-پیرشالیار-مراسمی-به-قدمت-هزار-سال «عروسی پیرشالیار مراسمی به قدمت هزار سال»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> مراسم سماع و ذکر، مراسمی همراه با دف، ترانه‌خوانی، کف‌زنی، پایکوبی و رقص‌های کردی است و ذکر «هو الله» در هنگام پایکوبی گفته می‌شود.<ref>خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص6.</ref> این مراسم تا غروب چهارشنبه ادامه می‌یابد و روز پنج‌شنبه نیز این آیین تا غروب تکرار می‌شود.<ref>محمدپور، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، ص146.</ref>
هم‌زمان با شروع مراسم، [[آش]] محلی به نام «وُلوشین» پخته شده و توزیع می‌شود.<ref>[https://www.irna.ir/news/82812110/عروسی-پیرشالیار-مراسمی-به-قدمت-هزار-سال «عروسی پیرشالیار مراسمی به قدمت هزار سال»، خبرگزاری ایرنا.]</ref> مراسم سماع و ذکر، مراسمی همراه با دف، ترانه‌خوانی، کف‌زنی، پایکوبی و رقص‌های کردی است و ذکر «هو الله» در هنگام پایکوبی گفته می‌شود.<ref>خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص6.</ref> این مراسم تا غروب چهارشنبه ادامه می‌یابد و روز پنج‌شنبه نیز این آیین تا غروب تکرار می‌شود.<ref>محمدپور، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، ص146.</ref>


===شب نیشت===
=== شب نیشت ===
مراسم [[شب‌نشینی]]، پنج‌شنبه‌شب در دو نوبت جداگانه؛ برای مردان از ساعت ۶ تا ۹ شب و برای زنان ۹ تا ۱۱:۳۰ شب در خانهٔ پیرشالیار برگزار می‌شود؛ در این مراسم روحانیان، افراد تحصیل‌کرده، اهل‌قلم و شاعران گرد هم می‌آیند و در طی شب‌نشینی به سخنرانی، شعرخوانی و بیان رسوم پیرشالیار می‌پردازند و در پایان آن دف‌زنان، با خواندن اشعاری از بزرگان دینی خود به نیکی یاد می‌کنند.<ref>خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص7.</ref>
مراسم [[شب‌نشینی]]، پنج‌شنبه‌شب در دو نوبت جداگانه؛ برای مردان از ساعت ۶ تا ۹ شب و برای زنان ۹ تا ۱۱:۳۰ شب در خانهٔ پیرشالیار برگزار می‌شود؛ در این مراسم روحانیان، افراد تحصیل‌کرده، اهل‌قلم و شاعران گرد هم می‌آیند و در طی شب‌نشینی به سخنرانی، شعرخوانی و بیان رسوم پیرشالیار می‌پردازند و در پایان آن دف‌زنان، با خواندن اشعاری از بزرگان دینی خود به نیکی یاد می‌کنند.<ref>خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص7.</ref>


===روز جمعه===
=== روز جمعه ===
مراسم سالگرد عروسی پیرشالیار در صبح روز جمعه با رفتن دسته‌جمعی به زیارتگاه پیرشالیار و رازونیاز ادامه یافته و سپس با اقامهٔ [[نماز جمعه|نمازجمعه]] در [[مسجد]] پایان می‌یابد.<ref>[https://www.irna.ir/news/82812110/عروسی-پیرشالیار-مراسمی-به-قدمت-هزار-سال «عروسی پیرشالیار مراسمی به قدمت هزار سال»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>
مراسم سالگرد عروسی پیرشالیار در صبح روز جمعه با رفتن دسته‌جمعی به زیارتگاه پیرشالیار و رازونیاز ادامه یافته و سپس با اقامهٔ [[نماز جمعه|نمازجمعه]] در [[مسجد]] پایان می‌یابد.<ref>[https://www.irna.ir/news/82812110/عروسی-پیرشالیار-مراسمی-به-قدمت-هزار-سال «عروسی پیرشالیار مراسمی به قدمت هزار سال»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>


===تِربی===
=== تِربی ===
در سومین جمعه از ماه [[بهمن]]، زنان روستا با پخت نان محلی موسوم به «گیته مَژِگی»<ref group="یادداشت">نوعی نان محلی که بین نان هنگام پخت از خرده مغز گرده استفاده می‌شود.</ref> در این مراسم مشارکت دارند و مردان «الله الله» گویان و دف‌زنان بر سر مزار سه تن از پیران اورامان به نام‌های «پیرشالیار»، «پیرخالو» و «پیرسیاوه» می‌روند<ref>خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص7.</ref> و با خواندن [[دعا]] و [[نیایش]] عهد خود را با آنان تجدید می‌کنند.<ref>محمدپور، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، ص146.</ref>
در سومین جمعه از ماه [[بهمن]]، زنان روستا با پخت نان محلی موسوم به «گیته مَژِگی»<ref group="یادداشت">نوعی نان محلی که بین نان هنگام پخت از خرده مغز گرده استفاده می‌شود.</ref> در این مراسم مشارکت دارند و مردان «الله الله» گویان و دف‌زنان بر سر مزار سه تن از پیران اورامان به نام‌های «پیرشالیار»، «پیرخالو» و «پیرسیاوه» می‌روند<ref>خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص7.</ref> و با خواندن [[دعا]] و [[نیایش]] عهد خود را با آنان تجدید می‌کنند.<ref>محمدپور، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، ص146.</ref>


==نمادشناسی و کارکرد جشن پیرشالیار==
== نمادشناسی و کارکرد جشن پیرشالیار ==
این مراسم نمادی از همکاری فعالانهٔ مردم در مناسبت‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی است؛<ref>[https://vista.ir/w/a/21/xxtcp حسنی‌فرد، «مراسم سنتی پیر شالیار، نماد قدیمی از مشارکت اجتماعی و آئینی»، وب‌سایت ویستا.]</ref> نمادها و آیین‌های مراسم برای دل‌کندن از دلبستگی‌ها و قرار گرفتن در مسیر پاکسازی درونی و رستگاری هستند.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/4/20/191739/pir-shalyar-ceremony/ «مراسم پیرشالیار اورامان؛ آیین سنتی و عرفانی کردها»، وب‌سایت کجارو.]</ref> این آیین را علاوه‌بر تقویت رفتار جمعی و ایجاد [[احساس]] مشترک در میان مردم،<ref>[https://vista.ir/w/a/21/xxtcp حسنی‌فرد، «مراسم سنتی پیر شالیار، نماد قدیمی از مشارکت اجتماعی و آئینی»، وب‌سایت ویستا.]</ref> عامل ارتباط با خداوند نیز دانسته‌اند.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/4/20/191739/pir-shalyar-ceremony/ «مراسم پیرشالیار اورامان؛ آیین سنتی و عرفانی کردها»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
این مراسم نمادی از همکاری فعالانهٔ مردم در مناسبت‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی است؛<ref>[https://vista.ir/w/a/21/xxtcp حسنی‌فرد، «مراسم سنتی پیر شالیار، نماد قدیمی از مشارکت اجتماعی و آئینی»، وب‌سایت ویستا.]</ref> نمادها و آیین‌های مراسم برای دل‌کندن از دلبستگی‌ها و قرار گرفتن در مسیر پاکسازی درونی و رستگاری هستند.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/4/20/191739/pir-shalyar-ceremony/ «مراسم پیرشالیار اورامان؛ آیین سنتی و عرفانی کردها»، وب‌سایت کجارو.]</ref> این آیین را علاوه‌بر تقویت رفتار جمعی و ایجاد [[احساس]] مشترک در میان مردم،<ref>[https://vista.ir/w/a/21/xxtcp حسنی‌فرد، «مراسم سنتی پیر شالیار، نماد قدیمی از مشارکت اجتماعی و آئینی»، وب‌سایت ویستا.]</ref> عامل ارتباط با خداوند نیز دانسته‌اند.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/4/20/191739/pir-shalyar-ceremony/ «مراسم پیرشالیار اورامان؛ آیین سنتی و عرفانی کردها»، وب‌سایت کجارو.]</ref>


==در آثار دیگران جشن پیرشالیار==
== در آثار دیگران جشن پیرشالیار ==
فیلمی مستند با عنوان «عروسی مقدس» و به کارگردانی فرهاد ورهرام (۱۳۲۷ش-اکنون) در سال ۱۳۷۴ش ساخته شده است. این فیلم با حمایت مرکز تحقیقات فیلم‌های مستند علمی اتریش و دربارهٔ پیرشالیار و مراسمِ سالگرد عروسی او در منطقهٔ اورامان تولید شده است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/239536/پیر-شالیار،-فیلم «پیرشالیار، فیلم»، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
فیلمی مستند با عنوان «عروسی مقدس» و به کارگردانی فرهاد ورهرام (۱۳۲۷ش-اکنون) در سال ۱۳۷۴ش ساخته شده است. این فیلم با حمایت مرکز تحقیقات فیلم‌های مستند علمی اتریش و دربارهٔ پیرشالیار و مراسمِ سالگرد عروسی او در منطقهٔ اورامان تولید شده است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/239536/پیر-شالیار،-فیلم «پیرشالیار، فیلم»، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref>


==وضعیت کنونی جشن پیرشالیار==
== وضعیت کنونی جشن پیرشالیار ==
امروزه نیز مردم روستای اورامان به‌صورت موروثی این مراسم را برگزار می‌کنند<ref>[http://kurdnoor.ir/گزارشی-از-مراسم-باستانی-عروسی-پیرشالی/ صمدی، «گزارشی از مراسم باستانی عروسی پیرشالیار؛ «پیرشالیار» بر بلندای «هورامان تخت» همچنان جاری و برقرار است»، وب‌سایت کُردنور.]</ref> و این جشن همچون گذشته، بیشتر مردانه بوده ولی زنان نیز حضور گسترده‌تری نسبت به گذشته در آن یافته‌اند.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/4/20/191739/pir-shalyar-ceremony/ «مراسم پیرشالیار اورامان؛ آیین سنتی و عرفانی کردها»، وب‌سایت کجارو.]</ref>
امروزه نیز مردم روستای اورامان به‌صورت موروثی این مراسم را برگزار می‌کنند<ref>[http://kurdnoor.ir/گزارشی-از-مراسم-باستانی-عروسی-پیرشالی/ صمدی، «گزارشی از مراسم باستانی عروسی پیرشالیار؛ «پیرشالیار» بر بلندای «هورامان تخت» همچنان جاری و برقرار است»، وب‌سایت کُردنور.]</ref> و این جشن همچون گذشته، بیشتر مردانه بوده ولی زنان نیز حضور گسترده‌تری نسبت به گذشته در آن یافته‌اند.<ref>[https://www.kojaro.com/2021/4/20/191739/pir-shalyar-ceremony/ «مراسم پیرشالیار اورامان؛ آیین سنتی و عرفانی کردها»، وب‌سایت کجارو.]</ref>


==یادداشت‌ها==
== یادداشت‌ها ==
<references group="یادداشت" />
<references group="یادداشت"/>


==پانویس==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


==منابع==
== منابع ==
{{آغاز منابع}}
{{آغاز منابع}}
* «پیرشالیار، فیلم»، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۶ دی ۱۳۹۸ش.
* «پیرشالیار، فیلم»، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۶ دی ۱۳۹۸ش.
خط ۶۴: خط ۶۴:
* محمدپور، عادل، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، نشریهٔ فرهنگ مردم ایران، شمارهٔ ۱۵، ۱۳۸۷ش.
* محمدپور، عادل، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، نشریهٔ فرهنگ مردم ایران، شمارهٔ ۱۵، ۱۳۸۷ش.
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}
{{ایران-افقی}}
[[رده:آداب و رسوم محلی در ایران]]
[[رده:تصوف]]
[[رده:جشنواره‌ها در ایران]]
[[رده:جشنواره‌های محلی]]

نسخهٔ ۱ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۰۴:۳۷

جشن پیرشالیار؛ آیین سنتی و صوفیانه کُردزبانان در اورامان.

جشن عروسی پیر شالیار با شهرت جهانی، جزء آداب‌ورسوم محبوب و پایدار خطهٔ کردستان است، علی‌رغم اطلاق نام عروسی بر آن، آیینی سنتی و صوفیانه بوده و در آن به ذکر و نیایش با پروردگار می‌پردازند.

نام‌گذاری جشن پیرشالیار

نام این مراسم برگرفته از شخصی مقدس و اسطوره‌ای در میان کردزبانان اورامی به نام پیرشالیار یا پیرشهریار است؛[۱] پیر در زبان کردی به بزرگان دینی گفته می‌شود.[۲] داستان‌های بسیاری دربارهٔ پیرشالیار وجود دارد؛ برخی او را پیرشالیار سیاوه پسر جاماسب (۱۵۰ق) می‌دانند که از زرتشتیان بوده و سپس اسلام آورده و کتابی به نام «معرفت پیرشالیار» نوشته است؛[۳] برخی دیگر پیرشالیار را سیدمصطفی ابن خداداد (۴۷۹–۵۶۱ق) و مردی فاضل و عارف از سادات حسینی می‌دانند که نسب وی با ده نسل به امام جعفر صادق می‌رسد.[۴]

او در کودکی پس از یادگیری قرآن، جهت آموزش علوم دینی راهیِ عراق شده و پس از پایان تحصیل، در حضور عبدالقادر گیلانی (۴۷۰–۵۶۰ق) در بغداد به تهذیب نفس پرداخت و پس از کسب اجازهٔ ارشاد، لقب «پیش‌الله‌یار» به او داده شد و جهت تبلیغ به زادگاه خود بازگشت؛[۵] وی کتاب معرفت پیرشالیار را مطابق آموزه‌های اسلامی تغییر داد[۶] و تا پایان عمر به زهد و عبادت و آموزش پرداخته و ۹۹ نفر را در این زمینه پروراند که امروزه مقبرهٔ آنها در اطراف اورامان است.[۷]

تاریخچهٔ مراسم جشن پیرشالیار

مراسم سالگرد عروسی پیرشالیار، قدمتی تاریخی دارد و برخی مورخان برگزاری آن را به هزار سال قبل نسبت می‌دهند.[۸] داستان این عروسی به این صورت است که شاه بخارا، دختری داشت که قادر بر حرف زدن و شنیدن نبود و هیچ طبیبی نتوانسته بود او را مداوا کند. پادشاه که از کرامات پیرشالیار آگاه بوده او را فرا می‌خواند و با حضور پیرشالیار، دختر پادشاه شفا می‌یابد؛ پادشاه نیز دخترش را به عقد او درمی‌آورد و جشن عروسی بزرگی برای آن دو برپا می‌کند.[۹]

مکان و زمان مراسم جشن پیرشالیار

مراسم پیرشالیار هر ساله بین ۱۱ تا ۱۵ بهمن ماه شروع شده و مراسم اصلی آن که عروسی پیرشالیار است،[۱۰] در سه روز چهارشنبه، پنج شنبه و جمعه برگزار می‌شود؛ کل مراسم دو هفته به طول می‌انجامد، مکان برگزاری جشن، اورامانات در استان کردستان است.[۱۱]

آداب‌ورسوم جشن پیرشالیار

مراسم خبر

نخستین مراسم پیرشالیار مراسم «خبر» است که کودکان و نوجوانان گردوهای درختان باغ پیرشالیار را در عصر پنج‌شنبه به درب خانه‌ها برده و توزیع می‌کنند و رسیدن مراسم عروسی پیرشالیار را در چهارشنبهٔ هفتهٔ بعد مژده می‌دهند؛ یکی از رسومی که در طول این هفته برگزار می‌شود، هدیه دادن برادران (گردو و شیرینی) به خواهران خود است.[۱۲] جشن اصلی از روز چهارشنبه آغاز می‌شود و تا جمعه ادامه دارد و علاوه بر شهرها و روستاهای اطراف، بسیاری از کردهای عراق، ترکیه و سوریه نیز خود را به این جشن باشکوه می‌رسانند.[۱۳]

کِلاوروچینه

این مراسم در روز اول قبل از طلوع آفتاب برگزار می‌شود و در آن کودکان و نوجوانان با شادی مردم را از این مراسم باشکوه آگاه کرده و شیرینی دریافت می‌کنند.[۱۴]

ذبح حیوانات

مردم روستا جهت رفع مشکلات و برآورده‌شدن حاجت‌های خود گوسفند یا گاوی را نذرِ مراسم می‌کنند و در روز جشن به متولی خانهٔ پیرشالیار تحویل می‌دهند و در مقابلِ خانهٔ پیرشالیار ذبح صورت می‌گیرد.[۱۵] مقداری از گوشت را جهت تبرک برداشته و مابقی آن در طبخ غذای جشن استفاده می‌شود.[۱۶]

آیین سماع و صرف غذا

هم‌زمان با شروع مراسم، آش محلی به نام «وُلوشین» پخته شده و توزیع می‌شود.[۱۷] مراسم سماع و ذکر، مراسمی همراه با دف، ترانه‌خوانی، کف‌زنی، پایکوبی و رقص‌های کردی است و ذکر «هو الله» در هنگام پایکوبی گفته می‌شود.[۱۸] این مراسم تا غروب چهارشنبه ادامه می‌یابد و روز پنج‌شنبه نیز این آیین تا غروب تکرار می‌شود.[۱۹]

شب نیشت

مراسم شب‌نشینی، پنج‌شنبه‌شب در دو نوبت جداگانه؛ برای مردان از ساعت ۶ تا ۹ شب و برای زنان ۹ تا ۱۱:۳۰ شب در خانهٔ پیرشالیار برگزار می‌شود؛ در این مراسم روحانیان، افراد تحصیل‌کرده، اهل‌قلم و شاعران گرد هم می‌آیند و در طی شب‌نشینی به سخنرانی، شعرخوانی و بیان رسوم پیرشالیار می‌پردازند و در پایان آن دف‌زنان، با خواندن اشعاری از بزرگان دینی خود به نیکی یاد می‌کنند.[۲۰]

روز جمعه

مراسم سالگرد عروسی پیرشالیار در صبح روز جمعه با رفتن دسته‌جمعی به زیارتگاه پیرشالیار و رازونیاز ادامه یافته و سپس با اقامهٔ نمازجمعه در مسجد پایان می‌یابد.[۲۱]

تِربی

در سومین جمعه از ماه بهمن، زنان روستا با پخت نان محلی موسوم به «گیته مَژِگی»[یادداشت ۱] در این مراسم مشارکت دارند و مردان «الله الله» گویان و دف‌زنان بر سر مزار سه تن از پیران اورامان به نام‌های «پیرشالیار»، «پیرخالو» و «پیرسیاوه» می‌روند[۲۲] و با خواندن دعا و نیایش عهد خود را با آنان تجدید می‌کنند.[۲۳]

نمادشناسی و کارکرد جشن پیرشالیار

این مراسم نمادی از همکاری فعالانهٔ مردم در مناسبت‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی است؛[۲۴] نمادها و آیین‌های مراسم برای دل‌کندن از دلبستگی‌ها و قرار گرفتن در مسیر پاکسازی درونی و رستگاری هستند.[۲۵] این آیین را علاوه‌بر تقویت رفتار جمعی و ایجاد احساس مشترک در میان مردم،[۲۶] عامل ارتباط با خداوند نیز دانسته‌اند.[۲۷]

در آثار دیگران جشن پیرشالیار

فیلمی مستند با عنوان «عروسی مقدس» و به کارگردانی فرهاد ورهرام (۱۳۲۷ش-اکنون) در سال ۱۳۷۴ش ساخته شده است. این فیلم با حمایت مرکز تحقیقات فیلم‌های مستند علمی اتریش و دربارهٔ پیرشالیار و مراسمِ سالگرد عروسی او در منطقهٔ اورامان تولید شده است.[۲۸]

وضعیت کنونی جشن پیرشالیار

امروزه نیز مردم روستای اورامان به‌صورت موروثی این مراسم را برگزار می‌کنند[۲۹] و این جشن همچون گذشته، بیشتر مردانه بوده ولی زنان نیز حضور گسترده‌تری نسبت به گذشته در آن یافته‌اند.[۳۰]

یادداشت‌ها

  1. ↑ نوعی نان محلی که بین نان هنگام پخت از خرده مغز گرده استفاده می‌شود.

پانویس

  1. ↑ محمدپور، «کردستان، هورامان، پیرشالیار»، 1386ش، ص153.
  2. ↑ خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص6.
  3. ↑ محمدپور، «کردستان، هورامان، پیرشالیار»، 1386ش، ص153.
  4. ↑ «مراسم پیرشالیار اورامان؛ آیین سنتی و عرفانی کردها»، وب‌سایت کجارو.
  5. ↑ خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص5.
  6. ↑ محمدپور، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، ص146.
  7. ↑ خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص5.
  8. ↑ «مراسم پیرشالیار اورامان؛ آیین سنتی و عرفانی کردها»، وب‌سایت کجارو.
  9. ↑ «مراسم پیر شالیار/ آیینی به قدمت تاریخ»، وب‌سایت هومسا.
  10. ↑ خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص6.
  11. ↑ «مراسم پیر شالیار/ آیینی به قدمت تاریخ»، وب‌سایت هومسا.
  12. ↑ «عروسی پیرشالیار مراسمی به قدمت هزار سال»، خبرگزاری ایرنا.
  13. ↑ «مراسم پیرشالیار کردستان»، وب‌سایت الی گشت.
  14. ↑ محمدپور، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، ص146.
  15. ↑ «پیرشالیار، فیلم»، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  16. ↑ محمدپور، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، ص146.
  17. ↑ «عروسی پیرشالیار مراسمی به قدمت هزار سال»، خبرگزاری ایرنا.
  18. ↑ خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص6.
  19. ↑ محمدپور، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، ص146.
  20. ↑ خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص7.
  21. ↑ «عروسی پیرشالیار مراسمی به قدمت هزار سال»، خبرگزاری ایرنا.
  22. ↑ خشنود و طهماسبی، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، 1397ش، ص7.
  23. ↑ محمدپور، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، ص146.
  24. ↑ حسنی‌فرد، «مراسم سنتی پیر شالیار، نماد قدیمی از مشارکت اجتماعی و آئینی»، وب‌سایت ویستا.
  25. ↑ «مراسم پیرشالیار اورامان؛ آیین سنتی و عرفانی کردها»، وب‌سایت کجارو.
  26. ↑ حسنی‌فرد، «مراسم سنتی پیر شالیار، نماد قدیمی از مشارکت اجتماعی و آئینی»، وب‌سایت ویستا.
  27. ↑ «مراسم پیرشالیار اورامان؛ آیین سنتی و عرفانی کردها»، وب‌سایت کجارو.
  28. ↑ «پیرشالیار، فیلم»، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  29. ↑ صمدی، «گزارشی از مراسم باستانی عروسی پیرشالیار؛ «پیرشالیار» بر بلندای «هورامان تخت» همچنان جاری و برقرار است»، وب‌سایت کُردنور.
  30. ↑ «مراسم پیرشالیار اورامان؛ آیین سنتی و عرفانی کردها»، وب‌سایت کجارو.

منابع

  • «پیرشالیار، فیلم»، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۶ دی ۱۳۹۸ش.
  • «عروسی پیرشالیار مراسمی به قدمت هزار سال»، خبرگزاری ایرنا، تاریح درج مطلب: ۹ بهمن ۱۳۹۶ش.
  • «مراسم پیر شالیار/ آیینی به قدمت تاریخ»، وب‌سایت هومسا، تاریخ بازدید: ۲۷ مهر ۱۴۰۱ش.
  • «مراسم پیرشالیار کردستان»، وب‌سایت الی گشت، تاریخ بازدید: ۲۸ مهر ۱۴۰۱ش.
  • «مراسم پیرشالیار اورامان؛ آیین سنتی و عرفانی کردها»، وب‌سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: ۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
  • حسنی‌فرد، شیلان، «مراسم سنتی پیر شالیار، نماد قدیمی از مشارکت اجتماعی و آئینی»، وب‌سایت ویستا، تاریخ بازدید: ۲۸ مهر ۱۴۰۱ش.
  • خشنود، نشاط و طهماسبی، ارسلان، «بررسی ویژگی الگوهای فرهنگی و مراسم‌های مذهبی (پیرشالیار) در اورامان تخت»، کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و مدیریت شهری در ایران، ۱۳۹۷ش.
  • صمدی، یحیی، «گزارشی از مراسم باستانی عروسی پیرشالیار؛ «پیرشالیار» بر بلندای «هورامان تخت» همچنان جاری و برقرار است»، وب‌سایت کُردنور، تاریخ درج مطلب: ۱۰ بهمن ۱۳۹۲ش.
  • محمدپور، عادل، «کردستان، هورامان، پیرشالیار»، نشریهٔ زریبار، شمارهٔ ۶۴، ۱۳۸۶ش.
  • محمدپور، عادل، «جشن پیرشالیار در آینهٔ فرهنگ مردمان هورامان»، نشریهٔ فرهنگ مردم ایران، شمارهٔ ۱۵، ۱۳۸۷ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:جشن_پیرشالیار&oldid=32466»