پیش‌نویس:ژاله آموزگار

ژاله آموزگار

ژاله آموزگار، بانوی اسطوره‌شناس، پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران، مترجم و نویسنده.

ژاله آموزگار یگانه، در ۱۲ آذر ۱۳۱۸ش در خوی متولد شد. پدرش اهل تبریز و مدیر دبیرستان دخترانه و مادرش تهرانی و فردی تحصیل‌کرده بود.

تحصیلات ژاله آموزگار

ژاله پس از اخذ مدرک دیپلم علمی از دبیرستان ایراندخت خوی و دیپلم سال دوازدهم ادبی از دبیرستان ایراندخت تبریز، به دانشکدهٔ ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه تبریز وارد شد و با احراز رتبهٔ اول در دانشکدهٔ ادبیات تبریز موفق به دریافت بورس تحصیلی شد.

اما خانواده به او اجازه نداد که برای بهره‌گیری از بورسیه، به‌تنهایی از ایران خارج شود؛ به‌همین جهت در سال‌های ۱۳۳۸ تا ۱۳۴۲ش در مدارس تهران، نیشابور و کاشمر مشغول تدریس شد. او پس از ازدواج، مقدمات سفر به فرانسه با همان بورسیهٔ تحصیلی را فراهم آورد و در سال ۱۳۴۲ش همراه همسر و دخترش به پاریس رفت و تحصیلاتش را در دانشگاه پاریس آغاز کرد و دکترای زبان‌های باستانی (زبان‌های ایرانی و ادبیات مزدیسنی) خود را از دانشگاه سوربن گرفت. او همچنین توانست به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، ترکی، پهلوی و اوستایی مسلط شود.

ازدواج و خانواده ژاله آموزگار

ژاله آموزگار در کنار همسر و فرزندش

ژاله آموزگار با یکی از هم‌کلاسی‌های خود در دانشگاه ازدواج کرد. آموزگار بسیاری از موفقیت‌های خود را مدیون همسرش می‌داند و او را مشوق و همراه دائمی خود معرفی کرده است.

تدریس ژاله آموزگار

آموزگار پس از دریافت مدرک دکترا در سال ۱۳۴۷ش به ایران بازگشت و به‌مدت یک سال در بنیاد فرهنگ ایران مشغول به کار شد. او در سال ۱۳۴۹ش به‌عنوان استادیارِ گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران مشغول به تدریس شد و در سال ۱۳۶۲ش به دانشیاری ارتقا پیدا کرد. او بیش از سی‌سال از عمر خود را وقف تدریس کرد و به‌سال ۱۳۸۵ش با بالاترین درجهٔ استادی، بازنشسته شد. آموزگار سال‌ها به‌عنوان همکار استاد فقید دکتر احمد تفضلی (۱۳۱۶–۱۳۷۵ش) به فعالیت‌های علمی پرداخت و پس از درگذشت او، به تدریس، تألیف و ترجمه ادامه داد.

اساتید آموزگار

ماهیار نوابی (۱۲۹۱–۱۳۷۹ش) استاد زبان‌های باستانی، منوچهر مرتضوی (۱۳۰۸–۱۳۸۹ش)، احمدعلی رجائی بخارایی (۱۲۹۵–۱۳۵۷ش)، خیام‌پور (۱۲۷۷–۱۳۵۸ش)، محمدجواد مشکور (۱۲۹۷–۱۳۷۴ش) و ادیب طوسی (۱۲۸۳–۱۳۶۱ش) اساتید آموزگار در دانشگاه تبریز و پروفسور «پی‌یر دومناش» از اساتید او در سوربن بود.

مأخذ فکری ژاله آموزگار

از جمله افرادی که به‌گفتهٔ آموزگار بر منش و طرز فکر او اثرگذار بودند، می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• حسین امید؛ او مدت تحصیل خود در دانشگاه تبریز را در منزل عمویش، حسین امید، سپری کرد و همین همنشینی با عمو که یکی از شعرا و نویسندگان معتبر آذربایجان بود باعث شد تا شخصیت علمی او شکل گیرد.
• ماهیار نوابی (۱۲۹۱–۱۳۷۹ش) که به‌گفتهٔ آموزگار عشق و علاقه به فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران را در نهاد او کاشت.
• پروفسور «پی‌یر دومِناش» خاورشناس فرانسوی و استاد ادیان باستان او در دانشگاه سوربن که آموزگار او را به‌دلیل انسانیت و درس زندگی‌ای که به او آموخت می‌ستاید.
• دکتر احمد تفضلی (۱۳۱۶–۱۳۷۵ش) که از همکاران و دوستان او بود، آموزگار او را نه‌تنها همکار بلکه معلم خود می‌دانست که چیزهای فراوانی از او آموخته است.

مسئولیت‌های ژاله آموزگار

• پژوهشگر بنیاد فرهنگ ایران ازسال ۱۳۴۷ تا ۱۳۴۹ش؛
• عضو وابستهٔ فرهنگستان زبان ایران، ۱۳۶۸ش؛
• عضو شورای عالی علمی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی از ۱۳۸۴ش تاکنون؛
• استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران از ۱۳۷۲ش تاکنون؛
• استاد گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه آزاد؛
• استاد گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشکده زبان دانشگاه آزاد تهران واحد علوم تحقیقات.
• عضو گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان ایران، ۱۳۸۷ش؛
• عضو هیئت آئین کتاب و جوایز بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار؛
• عضو هیئت‌علمی جایزهٔ پروین اعتصامی.

افتخارات و جوایز ژاله آموزگار

جایزه سرو ایرانی ۹۵ در دستان استاد ژاله آموزگار

• دریافت جایزهٔ سرو ایرانی (در زمینهٔ میراث فرهنگی)؛
• نامزدی دریافت جایزه «یک عمر تلاشِ ممتاز» از سوی انجمن بین‌المللی مطالعات ایرانی در خرداد ۱۳۸۹
• جایزهٔ کتاب سال جمهوری اسلامی ۱۳۶۹ش؛
• جایزه کتاب برگزیده سال دانشگاه‌های کشور ۶۸–۱۳۶۹؛
• تقدیرنامهٔ رئیس بنیاد ایران‌شناسی ۱۳۸۱ش؛
• بزرگداشت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی۱۳۸۲ش؛
• تقدیرنامه احمد مسجدجامعی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ۱۳۸۳ش؛
• جایزه کتاب فصل سال ۱۳۸۶ش برای کتاب دینکرد پنجم؛
• ملقب به «بزرگ‌بانوی مطالعات ایرانِ باستان» از سوی داریوش شایگان (۱۳۱۳–۱۳۹۷ش)؛
• دریافت جایزهٔ لژیون دونور از وزارت فرهنگ فرانسه در سال۱۳۹۵ش.

آثار ژاله آموزگار

آموزگار بیش از سیزده کتاب، ۵۷ مقاله علمی، پژوهشی و ترویجی به زبان فارسی، هفت مقاله به زبان انگلیسی، ۲۹ سخنرانی در دانشگاه‌ها و مجامع علمی و بین‌المللی و عضویت در هیئت تحریریهٔ هشت نشریهٔ داخلی را نیز در فعالیت‌های پژوهشی خود دارد. برخی آثار و تألیفات او به‌شرح ذیل است:

کتاب‌های ژاله آموزگار

• اسطوره زندگی زردشت (با همکاری دکتر احمد تفضلی) ۱۳۷۰ش؛
• تاریخ اساطیری ایران، ۱۳۷۴ش؛
• زبان پهلوی: ادبیات و دستور آن، (با همکاری دکتر احمد تفضلی) ۱۳۷۲ش؛
• زبان، فرهنگ و اسطوره، مجموعه مقالات، ۱۳۸۶ش؛
• اوستا کتاب مقدس پارسیان، (با همکاری کارل فریدریش گلدنر)، انتشارات اساطیر، ۱۳۸۱ش.

مقاله‌های ژاله آموزگار

• «در بزرگداشت خرد و دانش»، نامه پارسی، ۱۳۷۷ش؛
• «نمونه‌هایی از مباحث اسطوره‌ای درکتاب پنجم دینکرد»، کتاب ماه هنر۱۳۷۹ش؛
• «سنگ نوشه‌های پارس هخامنشی»، نامه فرهنگستان، بهار ۱۳۸۰ش؛
• «جامی سیمین از زمان اردشیر یکم ساسانی؟»، نامه ایران باستان، ۱۳۸۳ش؛
• نوروزنامه: ایزادانی که با سال نو به زمی «بازمی‌گردند»، بخارا، ۱۳۹۲ش.

ترجمه‌های ژاله آموزگار

• «نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان»، اثر رتور کریستن‌سن، ۱۳۶۴ش؛
• «شناخت اساطیر ایران» اثر جان هینلز، ۱۳۶۸ش؛
• «ارداویراف نامه (ارداویرازنامه)» متن پهلوی، حرف‌نویسی، ترجمهٔ متن پهلوی، واژه‌نامه (به کوشش فیلیپ ژینیو)، ۱۳۷۲ش.

سیرهٔ اخلاقی ژاله آموزگار

دکتر آموزگار را فردی فرزانه و دانشور، متواضع و فروتن، سخن‌سنج و سخندان، مهربان و صمیمی معرفی می‌کنند که در انتقال آموخته‌های خود به جوانان مشتاق و سخی است. آموزگار را انسانی پرتلاش و کوشا دانسته‌اند که عشق به تاریخ کهن ایران در گفتار و نوشته‌هایش را می‌توان به‌آسانی یافت. او همچنین با دانشجویانش رابطهٔ مادرانه و صمیمی‌ای برقرار می‌کند به‌گونه‌ای که همواره جویای شرایط و احوال آنان است.

ساخت مستند آموزگار

در قسمتی از مجموعهٔ مستند «حکایت دل» به معرفی و زندگی ایشان با عنوان «آموزگار سخن در اساطیر ایران» پرداخته شده است.

گرامیداشت ژاله آموزگار

مراسم بزرگداشت ژاله آموزگار در ۲۹ بهمن ۱۳۸۲ش از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با حضور بزرگانی چون بدرالزمان قریب، یدالله ثمره و مهدی محقق برگزار شد و به‌پاس سال‌ها مجاهدت علمی او لوح تقدیر و نشان زرین انجمن به این بانوی سخت‌کوش تقدیم شد.

همچنین در سال ۱۴۰۰ش با تصویب شورای شهر تهران، کوچهٔ لادن واقع در خیابان شهید اعجازی به نام آموزگار تغییر یافت.

منابع

• «دومین «سرو ایرانی» برای ژاله آموزگار»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۰ دی ۱۳۹۵ش.
• «با سخنرانی مهدی محقق، بدرالزمان قریب، کتایون مزداپور و… مراسم بزرگداشت ژاله آموزگار در روز جشن اسپندگان برگزار شد»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱ اسفند ۱۳۸۲ش.
• «حکایت دل با استاد ژاله آموزگار/ «آموزگار سخن در اساطیر ایران» در حکایت دل»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: ۱۱ آذر ۱۳۹۹ش.
• «دکتر ژاله آموزگار»، کافه صور، تاریخ بازدید: ۱۹ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «ژاله آموزگار یگانه»، ادارهٔ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی، تاریخ بازدید: ۱۹ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «ژاله آموزگار»، ایران کتاب، تاریخ بازدید: ۱۹ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «ژاله آموزگار»، مرکز دایرهٔ المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: ۱۹ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «ژاله آموزگار»، ویکی ادبیات، تاریخ بازدید: ۱۹ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «نام مادر ادبیات کودک و نوجوان ایران بر خیابانی در پایتخت ثبت شد»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: ۱۳ تیر ۱۴۰۰ش.
• «واکنش ژاله آموزگار به نام‌گذاری کوچه به نامش»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۰ تیر ۱۴۰۰ش.