پرش به محتوا

پیش‌نویس:خرمشهر: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
زهرا غلامی (بحث | مشارکت‌ها)
۲۴ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:خرمشهر17.jpg|250px|thumb|left|خرمشهر]]
[[پرونده:خرمشهر17.jpg|250px|thumb|left|خرمشهر]]
<big>'''خرمشهر'''</big>؛ از شهرهای جنوبی استان خوزستان و نماد پایداری و پیروزی ایرانیان.<br>خرمشهر، یکی از شهرهای زیبا و جنوبی استان [[خوزستان]] و مرکز شهرستان خرمشهر است. این شهر، در محل تلاقی رودخانه‌های اروندرود و [[رود کارون|کارون]]، در ناحیه‌ای باتلاقی و پست در دلتای رودخانۀ اروندرود قرار گرفته است. شهر خرمشهر، به‌دلیل قرار گرفتن در نزدیکی [[خلیج فارس]] و نیز کشور [[عراق]]، از اهمیت ویژۀ اقتصادی، تجاری و سیاسی برخودار است.
<big>'''خرمشهر'''</big>؛ از شهرهای جنوبی استان خوزستان و نماد پایداری و پیروزی ایرانیان.<br>خرمشهر، یکی از شهرهای زیبا و جنوبی استان [[خوزستان]] و مرکز شهرستان خرمشهر است. این شهر، در محل تلاقی رودخانه‌های اروندرود و [[رود کارون|کارون]]، در ناحیه‌ای باتلاقی و پست در دلتای رودخانۀ اروندرود قرار گرفته است. خرمشهر، به‌دلیل قرار گرفتن در نزدیکی [[خلیج فارس]] و نیز کشور [[عراق]]، از اهمیت ویژۀ اقتصادی، تجاری و سیاسی برخودار است.
==نام‌گذاری==
==نام‌گذاری خرمشهر==
خرمشهر، در طول تاریخ، دارای اسامی متفاوتی بوده است. در دوران قدرت گرفتن طایفۀ «بنی‌کعب»، این شهر، مُحَمّره نامیده می‌شد. برخی، دلیل نامگذاری این شهر به محمره را سرخی آب کارون اعلام کرده‌اند. نام این شهر در 1314ش، به خرمشهر تغییر کرد.<ref>افشار سيستاني، پژوهش در نام‌ شهرهاي ايران، 1382ش، ص294.</ref>   
خرمشهر، در طول تاریخ، دارای اسامی متفاوتی بوده است. در دوران قدرت گرفتن طایفۀ «بنی‌کعب»، این شهر، مُحَمّره نامیده می‌شد. برخی، دلیل نامگذاری این شهر به محمره را سرخی آب کارون اعلام کرده‌اند. نام این شهر در 1314ش، به خرمشهر تغییر کرد.<ref>افشار سيستاني، پژوهش در نام‌ شهرهاي ايران، 1382ش، ص294.</ref>   
==پیشینه==
==پیشینه خرمشهر==
[[پرونده:خرمشهر18.jpg|250px|thumb|left|شادی نیروهای ایرانی پس از آزادی خرمشهر]]
[[پرونده:خرمشهر18.jpg|250px|thumb|left|شادی نیروهای ایرانی پس از آزادی خرمشهر]]
خرمشهر در منابع تاریخی و جغرافیایی کهن با اسامی مانند بندر خاراکس، بیان، خاراکس اسپاسینی و محمره، یاد شده است.<ref>چكنگي، فرهنگنامة تطبيقي نام‌هاي قديم و جديد مكان‌هاي جغرافيايي ايران و نواحي مجاور، 1378ش، ص195.</ref> پژوهشگران، پیشینه سکونت انسان در این منطقه را به دوران عیلامیان و [[هخامنشیان]]، بازمی‌گردانند.<ref>افشار سيستاني، پژوهش در نام‌ شهرهاي ايران، 1382ش، ص293-294.</ref> برخی از مورخان، محل اصلی بندر خرمشهر را در کنار نهر حفار دانسته‌اند.<ref>لسترنج، جغرافياي تاريخي سرزمين‌هاي خلافت شرقي، 1383ش، ص52.</ref> <br>خرمشهر، همواره به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و اقتصادی ویژه، حوادث تاریخی مهم و گاه ویرانگری را به خود دیده است.<ref>[http://portal.nlai.ir/EI/Wiki%20Pages/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1.aspx تکمیل همایون، «خرمشهر»، دانشنامه ایران زمین.]</ref> در سده‌های اخیر، حکام [[بغداد]] و بصره، بارها درصدد نابودی خرمشهر برآمدند تا رقیبی برای بصره نباشد. در همان سال‌ها، حصاری به دور این شهر کشیده شد و به‌همین دلیل،  این منطقه را «کوت المحمره» نامیدند.<ref>نهچيري، جغرافياي تاريخي شهرها، 1370ش، ص350.</ref><br>در قرن 18م، این منطقه توسط عثمانی‌ها و [[انگلستان]] اشغال شد.<ref>حقيقت، فرهنگ تاريخي و جغرافيايي شهرستان‌هاي ايران، 1376ش، ص201.</ref> در طولِ جنگ‌های جهانی اول و دوم نیز این شهر، از مداخلات بیگانگان، مصون نمانده و پس از آن نیز در جریان ملی شدن صنعت نفت، از سوی انگلیسی‌ها همواره مورد تهدید قرار داشت. این منطقه، پس از مدتی، در جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق، 22 ماه به اشغال نیروهای عراقی درآمد و کاملا ویران شد. خرمشهر، در سوم [[خرداد]] 1361ش، آزاد شد. در عملیات آزادسازی خرمشهر، ایرانیان جان‌فشانی‌های بسیاری کردند و به‌همین دلیل، برخی لقب «خونین‌شهر» را به این منطقه دادند.<ref>[http://portal.nlai.ir/EI/Wiki%20Pages/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1.aspx تکمیل همایون، «خرمشهر»، دانشنامه ایران زمین.]</ref>
خرمشهر در منابع تاریخی و جغرافیایی کهن با اسامی مانند بندر خاراکس، بیان، خاراکس اسپاسینی و محمره، یاد شده است.<ref>چكنگي، فرهنگنامة تطبيقي نام‌هاي قديم و جديد مكان‌هاي جغرافيايي ايران و نواحي مجاور، 1378ش، ص195.</ref> پژوهشگران، پیشینه سکونت انسان در این منطقه را به دوران عیلامیان و [[هخامنشیان]]، بازمی‌گردانند.<ref>افشار سيستاني، پژوهش در نام‌ شهرهاي ايران، 1382ش، ص293-294.</ref> برخی از مورخان، محل اصلی بندر خرمشهر را در کنار نهر حفار دانسته‌اند.<ref>لسترنج، جغرافياي تاريخي سرزمين‌هاي خلافت شرقي، 1383ش، ص52.</ref> <br>خرمشهر، همواره به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و اقتصادی ویژه، حوادث تاریخی مهم و گاه ویرانگری را به خود دیده است.<ref>[http://portal.nlai.ir/EI/Wiki%20Pages/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1.aspx تکمیل همایون، «خرمشهر»، دانشنامه ایران زمین.]</ref> در سده‌های اخیر، حکام [[بغداد]] و بصره، بارها درصدد نابودی خرمشهر برآمدند تا رقیبی برای بصره نباشد. در همان سال‌ها، حصاری به دور این شهر کشیده شد و به‌همین دلیل،  این منطقه را «کوت المحمره» نامیدند.<ref>نهچيري، جغرافياي تاريخي شهرها، 1370ش، ص350.</ref><br>در قرن 18م، این منطقه توسط عثمانی‌ها و [[انگلستان]] اشغال شد.<ref>حقيقت، فرهنگ تاريخي و جغرافيايي شهرستان‌هاي ايران، 1376ش، ص201.</ref> در طولِ جنگ‌های جهانی اول و دوم نیز این شهر، از مداخلات بیگانگان، مصون نمانده و پس از آن نیز در جریان ملی شدن صنعت نفت، از سوی انگلیسی‌ها همواره مورد تهدید قرار داشت. این منطقه، پس از مدتی، در جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق، 22 ماه به اشغال نیروهای عراقی درآمد و کاملا ویران شد. خرمشهر، در سوم [[خرداد]] 1361ش، آزاد شد. در عملیات آزادسازی خرمشهر، ایرانیان جان‌فشانی‌های بسیاری کردند و به‌همین دلیل، برخی لقب «خونین‌شهر» را به این منطقه دادند.<ref>[http://portal.nlai.ir/EI/Wiki%20Pages/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1.aspx تکمیل همایون، «خرمشهر»، دانشنامه ایران زمین.]</ref>
==جمعیت‌شناسی==
==جمعیت‌شناسی خرم‌شهر==
===آمار جمعیتی===
===آمار جمعیتی===
جمعیت خرمشهر، در 1355ش، در حدود 255,633 نفر بود که پس از شروع جنگ (میان [[ایران]] و [[عراق]])، این منطقه خالی از سکنه شد. پس از پایان یافتن جنگ، در سرشماری‌های 1375ش، جمعیت این شهرستان به 129,346 نفر رسید و در 1390ش به 163,701 نفر افزایش یافت.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240729/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1 جعفری، «خرمشهر»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> در سرشماری صورت گرفته در 1395ش نیز جمعیت شهرستان [[خرمشهر]] در حدود 170,976 نفر اعلام شد.<ref>[https://www.amar.org.ir/%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%D9%88-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86/%D9%86%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D9%81%DA%A9%DB%8C%DA%A9-%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D9%84-1395 مرکز آمار ایران، جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال 1395ش.]</ref>  
جمعیت خرمشهر، در 1355ش، در حدود 255,633 نفر بود که پس از شروع جنگ (میان [[ایران]] و [[عراق]])، این منطقه خالی از سکنه شد. پس از پایان یافتن جنگ، در سرشماری‌های 1375ش، جمعیت این شهرستان به 129,346 نفر رسید و در 1390ش به 163,701 نفر افزایش یافت.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240729/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1 جعفری، «خرمشهر»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> در سرشماری صورت گرفته در 1395ش نیز جمعیت شهرستان [[خرمشهر]] در حدود 170,976 نفر اعلام شد.<ref>[https://www.amar.org.ir/%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%D9%88-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86/%D9%86%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D9%81%DA%A9%DB%8C%DA%A9-%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D9%84-1395 مرکز آمار ایران، جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال 1395ش.]</ref>  
خط ۱۵: خط ۱۵:
عزیزی بنی‌طرف، قبایل و عشایر عرب خوزستان، ۱۳۷۳ش، ص۳۵ و ۴۲-۴۳ و ۶۹-۷۱ و ۷۵.</ref>  
عزیزی بنی‌طرف، قبایل و عشایر عرب خوزستان، ۱۳۷۳ش، ص۳۵ و ۴۲-۴۳ و ۶۹-۷۱ و ۷۵.</ref>  


==جغرافیا==
==جغرافیای خرم‌شهر==
===موقعیت جغرافیایی===
===موقعیت جغرافیایی===
شهر خرمشهر، دارای مختصات جغرافیایی 48 درجه و 11 دقیقه طول شرقی و 30 درجه و 26 دقیقه عرض شمالی است. ارتفاع این شهرِ 23 کیلومتری،<ref> [https://www.chargoshe.ir/fa/iran/city/236 «معرفی شهر خرمشهر»، وب‌سایت چهارگوشه ایران زیبا.]</ref> در حدود 3 متر از سطح دریا است.<ref>جعفري، شناسنامة جغرافياي طبيعي ايران، 1360ش، ص8 و 21.</ref> این شهر، از غرب با کشور [[عراق]]، از جنوب‌غربی با رود مرزی اروندرود، از جنوب و جنوب‌شرقی با شهرستان [[آبادان]]، از شرق با شهرستان شادگان و از شمال با شهرستان [[اهواز]] همسایگی دارد.<ref>مؤسسة گيتاشناسي، اطلس گيتاشناسي استان‌هاي كشور، 1383ش، ص117.</ref>
شهر خرمشهر، دارای مختصات جغرافیایی 48 درجه و 11 دقیقه طول شرقی و 30 درجه و 26 دقیقه عرض شمالی است. ارتفاع این شهرِ 23 کیلومتری،<ref> [https://www.chargoshe.ir/fa/iran/city/236 «معرفی شهر خرمشهر»، وب‌سایت چهارگوشه ایران زیبا.]</ref> در حدود 3 متر از سطح دریا است.<ref>جعفري، شناسنامة جغرافياي طبيعي ايران، 1360ش، ص8 و 21.</ref> این شهر، از غرب با کشور [[عراق]]، از جنوب‌غربی با رود مرزی اروندرود، از جنوب و جنوب‌شرقی با شهرستان [[آبادان]]، از شرق با شهرستان شادگان و از شمال با شهرستان [[اهواز]] همسایگی دارد.<ref>مؤسسة گيتاشناسي، اطلس گيتاشناسي استان‌هاي كشور، 1383ش، ص117.</ref>
خط ۳۰: خط ۳۰:
==اقتصاد==
==اقتصاد==


=== رشد و سازندگی پس از جنگ ===
===رشد و سازندگی پس از جنگ===
با پایان یافتن جنگ، شهر خرمشهر که نمادی از پایداری و مقاومت شده بود، دوباره در مسیر رشد و سازندگی قرار گرفت. احداث پالایشگاه‌ها و تأسیسات مختلف شهری، باعث شده است که خرمشهر به یک بندر مهم تبدیل شود. همچنین راه‌های مواصلاتی متعدد به سایر نقاط ایران و مسیرهای آبی ارتباطی با بنادر داخلی و کشورهای خارجی، نقش مهمی در جذب جمعیت این منطقه ایفا کرده‌اند.<ref>[http://portal.nlai.ir/EI/Wiki%20Pages/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1.aspx تکمیل همایون، «خرمشهر»، دانشنامه ایران زمین.]</ref>
با پایان یافتن جنگ، شهر خرمشهر که نمادی از پایداری و مقاومت شده بود، دوباره در مسیر رشد و سازندگی قرار گرفت. احداث پالایشگاه‌ها و تأسیسات مختلف شهری، باعث شده است که خرمشهر به یک بندر مهم تبدیل شود. همچنین راه‌های مواصلاتی متعدد به سایر نقاط ایران و مسیرهای آبی ارتباطی با بنادر داخلی و کشورهای خارجی، نقش مهمی در جذب جمعیت این منطقه ایفا کرده‌اند.<ref>[http://portal.nlai.ir/EI/Wiki%20Pages/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1.aspx تکمیل همایون، «خرمشهر»، دانشنامه ایران زمین.]</ref>


=== موقعیت استراتژیک و اهمیت اقتصادی ===
===موقعیت استراتژیک و اهمیت اقتصادی===
موقعیت استراتژیک خرمشهر، وجود ذخایر نفتی بزرگ، دو رودخانۀ آب شیرین و دسترسی به خلیج فارس، این منطقه را به یکی از نقاط برتر اقتصادی کشور تبدیل کرده است.<ref>[https://lahzeakhar.com/Blog/Tourist-Attractions/41474-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1 «خرمشهر»، وب‌سایت لحظه  آخر.]</ref>
موقعیت استراتژیک خرمشهر، وجود ذخایر نفتی بزرگ، دو رودخانۀ آب شیرین و دسترسی به خلیج فارس، این منطقه را به یکی از نقاط برتر اقتصادی کشور تبدیل کرده است.<ref>[https://lahzeakhar.com/Blog/Tourist-Attractions/41474-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1 «خرمشهر»، وب‌سایت لحظه  آخر.]</ref>


=== کشاورزی و دامپروری ===
===کشاورزی و دامپروری===
اقتصاد خرمشهر بیشتر بر پایۀ کشاورزی، دامداری، ماهیگیری، بازرگانی و صنایع ماشینی و دستی استوار است. خرمشهر به‌دلیل قرار گرفتن در منطقۀ جلگه‌ای خوزستان، شرایط مساعدی برای کشاورزی دارد. محصولات مهم آن شامل نیشکر، چغندر قند، خرما و مرکبات است. در برخی نقاط نیز کشت گندم، جو، تره‌بار و برنج انجام می‌شود. کاشت درختان خرما و صیفی‌جات نیز از فعالیت‌های عمدۀ اقتصادی به‌شمار می‌روند.<ref>فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور (آبادان)، ۱۳۶۵ش، ج90، ص57-58.</ref>
اقتصاد خرمشهر بیشتر بر پایۀ کشاورزی، دامداری، ماهیگیری، بازرگانی و صنایع ماشینی و دستی استوار است. خرمشهر به‌دلیل قرار گرفتن در منطقۀ جلگه‌ای خوزستان، شرایط مساعدی برای کشاورزی دارد. محصولات مهم آن شامل نیشکر، چغندر قند، خرما و مرکبات است. در برخی نقاط نیز کشت گندم، جو، تره‌بار و برنج انجام می‌شود. کاشت درختان خرما و صیفی‌جات نیز از فعالیت‌های عمدۀ اقتصادی به‌شمار می‌روند.<ref>فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور (آبادان)، ۱۳۶۵ش، ج90، ص57-58.</ref>


=== صنعت ===
===صنعت===
از صنایع ماشینی خرمشهر می‌توان به کارگاه‌های ساخت قایق و کشتی‌های کوچک اشاره کرد که نقش مهمی در اقتصاد منطقه دارند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240729/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1 جعفری، «خرمشهر»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
از صنایع ماشینی خرمشهر می‌توان به کارگاه‌های ساخت قایق و کشتی‌های کوچک اشاره کرد که نقش مهمی در اقتصاد منطقه دارند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240729/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1 جعفری، «خرمشهر»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>


خط ۵۳: خط ۵۳:
موزۀ جنگ خرمشهر (مرکز فرهنگی دفاع مقدس)، در ساختمان سابق شرکت نفتِ خرمشهر برپا شده است. این موزه، نخستین و پربازدیدترین موزه دفاع مقدس در کشور است که میراث 8 سال دفاع مقدس بوده و در سه بخش: 1. خرمشهر پیش از جنگ؛ 2. خرمشهر در جنگ و 3. خرمشهر پس از جنگ، فعالیت دارد.<ref>[https://safarmarket.com/blog/attractions/iran/khorramshahr/warfare-museum-khorramshahr «موزه جنگ خرمشهر»، وب‌سایت سفرمارکت.]</ref>
موزۀ جنگ خرمشهر (مرکز فرهنگی دفاع مقدس)، در ساختمان سابق شرکت نفتِ خرمشهر برپا شده است. این موزه، نخستین و پربازدیدترین موزه دفاع مقدس در کشور است که میراث 8 سال دفاع مقدس بوده و در سه بخش: 1. خرمشهر پیش از جنگ؛ 2. خرمشهر در جنگ و 3. خرمشهر پس از جنگ، فعالیت دارد.<ref>[https://safarmarket.com/blog/attractions/iran/khorramshahr/warfare-museum-khorramshahr «موزه جنگ خرمشهر»، وب‌سایت سفرمارکت.]</ref>


=== تصویرپردازی ===
===تصویرپردازی===
مقاومت مردم خرمشهر در 8 سال [[دفاع مقدس]]، موضوع بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی بوده است. از جمله فیلم‌های ساخته شده در این زمینه می‌توان به کیمیا، سرزمین خورشید، دوئل، روز سوم، خاک سرخ، قفسی برای پرواز، در چشم باد و گل‌های گرمسیری اشاره کرد.<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/728924/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85-%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF%D9%86%D8%AF «معرفی فیلم‌هایی که برای خرمشهر ساخته شدند»، وب‌سایت مشرق نیوز.]</ref>
مقاومت مردم خرمشهر در 8 سال [[دفاع مقدس]]، موضوع بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی بوده است. از جمله فیلم‌های ساخته شده در این زمینه می‌توان به کیمیا، سرزمین خورشید، دوئل، روز سوم، خاک سرخ، قفسی برای پرواز، در چشم باد و گل‌های گرمسیری اشاره کرد.<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/728924/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85-%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF%D9%86%D8%AF «معرفی فیلم‌هایی که برای خرمشهر ساخته شدند»، وب‌سایت مشرق نیوز.]</ref>


=== آداب و رسوم ===
===آداب و رسوم===
آداب و رسوم دینی و ملی در این خطه، با توجه به سنت‌های گذشته در میان مردم، هنوز رایج است. مراسم مذهبی ماه‌های [[محرم]] و [[صفر]] در این سرزمین، که همراه با موسیقی‌های محلی برگزار می‌شود، برای هر ایرانی، آشنا است.<ref>[http://www.baniboom.com/fa/page/khoramshahr-city «فرهنگ شهر خرمشهر»، وب‌سایت بانی بوم.]</ref> برگزاری محافل مذهبی در ماه مبارک [[رمضان]] نیز در این شهرستان متداول است. مردم، در کنار روزه‌داری، در محافل معنوی نیز شرکت کرده و سفره‌های افطاری متعددی را می‌گسترانند.<ref>[https://ana.press/fa/news/281962/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D8%B1%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%86 «آداب و رسوم مردم خرمشهر در ماه مبارک رمضان»، خبرگزاری آنا.]</ref>
آداب و رسوم دینی و ملی در این خطه، با توجه به سنت‌های گذشته در میان مردم، هنوز رایج است. مراسم مذهبی ماه‌های [[محرم]] و [[صفر]] در این سرزمین، که همراه با موسیقی‌های محلی برگزار می‌شود، برای هر ایرانی، آشنا است.<ref>[http://www.baniboom.com/fa/page/khoramshahr-city «فرهنگ شهر خرمشهر»، وب‌سایت بانی بوم.]</ref> برگزاری محافل مذهبی در ماه مبارک [[رمضان]] نیز در این شهرستان متداول است. مردم، در کنار روزه‌داری، در محافل معنوی نیز شرکت کرده و سفره‌های افطاری متعددی را می‌گسترانند.<ref>[https://ana.press/fa/news/281962/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D8%B1%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%86 «آداب و رسوم مردم خرمشهر در ماه مبارک رمضان»، خبرگزاری آنا.]</ref>


خط ۷۴: خط ۷۴:
[[پرونده:خرمشهر2.jpg|250px|thumb|left|شادمانی مردم ایران در پی آزادی خرمشهر]]
[[پرونده:خرمشهر2.jpg|250px|thumb|left|شادمانی مردم ایران در پی آزادی خرمشهر]]


=== آغاز تهاجم عراق و اشغال خرمشهر ===
===آغاز تهاجم عراق و اشغال خرمشهر===
در سال 1359ش با آغاز تهاجم نظامی حکومت بعث عراق به ایران که هدف آن تسلط بر اروند رود و کنترل دهانۀ خلیج فارس، الحاق استان خوزستان به عراق و براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران بود، تصرف خرمشهر از اهداف آسان‌یاب برای حکومت صدام حسین به‌شمار می‌آمد؛ اما پایداری خرمشهر، نظامیان عراقی را با چالش‌های بسیار روبرو کرد. پس از 35 روز مقاومت سرسختانۀ مردم خرمشهر، این شهر در آبان 1359ش اشغال شد.<ref>[https://www.sid.ir/blog/post/71357/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%81%D8%AA%D8%AD-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA%D8%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7-%D8%A8%D8%A7-%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-sid «سالروز فتح خرمشهر و روز مقاومت، ایثار و پیروزی»، در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی].</ref>
در سال 1359ش با آغاز تهاجم نظامی حکومت بعث عراق به ایران که هدف آن تسلط بر اروند رود و کنترل دهانۀ خلیج فارس، الحاق استان خوزستان به عراق و براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران بود، تصرف خرمشهر از اهداف آسان‌یاب برای حکومت صدام حسین به‌شمار می‌آمد؛ اما پایداری خرمشهر، نظامیان عراقی را با چالش‌های بسیار روبرو کرد. پس از 35 روز مقاومت سرسختانۀ مردم خرمشهر، این شهر در آبان 1359ش اشغال شد.<ref>[https://www.sid.ir/blog/post/71357/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%81%D8%AA%D8%AD-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA%D8%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7-%D8%A8%D8%A7-%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-sid «سالروز فتح خرمشهر و روز مقاومت، ایثار و پیروزی»، در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی].</ref>


=== تغییر وضعیت جنگ و عملیات آزادسازی ===
===تغییر وضعیت جنگ و عملیات آزادسازی===
پس از مدتی، پیروزی‌های ایران در چندین عملیات پیاپی در سال 1361ش، وضعیت جنگ و توازن نظامی را به نفع ایران دگرگون کرد. عملیات فتح‌المبین موجب عقب‌نشینی نیروهای عراق شد و موجبات عملیات بیت‌المقدس را فراهم کرد. عملیات بیت‌المقدس با دقت بسیار طراحی شد و در نهایت، خرمشهر پس از 576 روز اشغال، در سوم خرداد سال 1361ش با مشارکت ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، آزاد شد.<ref>[https://www.sid.ir/blog/post/71357/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%81%D8%AA%D8%AD-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA%D8%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7-%D8%A8%D8%A7-%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-sid «سالروز فتح خرمشهر و روز مقاومت، ایثار و پیروزی»، در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی].</ref>
پس از مدتی، پیروزی‌های ایران در چندین عملیات پیاپی در سال 1361ش، وضعیت جنگ و توازن نظامی را به نفع ایران دگرگون کرد. عملیات فتح‌المبین موجب عقب‌نشینی نیروهای عراق شد و موجبات عملیات بیت‌المقدس را فراهم کرد. عملیات بیت‌المقدس با دقت بسیار طراحی شد و در نهایت، خرمشهر پس از 576 روز اشغال، در سوم خرداد سال 1361ش با مشارکت ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، آزاد شد.<ref>[https://www.sid.ir/blog/post/71357/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%81%D8%AA%D8%AD-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA%D8%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7-%D8%A8%D8%A7-%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-sid «سالروز فتح خرمشهر و روز مقاومت، ایثار و پیروزی»، در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی].</ref>


=== اهمیت فتح خرمشهر از نگاه امام خمینی ===
===اهمیت فتح خرمشهر از نگاه امام خمینی===
امام خمینی فتح خرمشهر را به معجزه تشبیه کرده و حاصل رحمت، نعمت و توفیق و عنایت الهی خواند. او در پیامی به‌مناسبت فتح خرمشهر، این پیروزی را «نصر عظیم»، افتخاری ابدی برای اسلام و مورد قدردانی امام زمان شمرد. همچنین در دیدار با مردم و برخی کارگزاران دولت، از عظمت فتح خرمشهر یاد کرد و سفارش کرد مردم این حادثه را از یاد نبرند. امام خمینی آزادی خرمشهر را فوق طبیعت و از امدادهای الهی خواند.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/602999/%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D8%AC%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%B1%D8%A7-%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «آیا جمله خرمشهر را خدا آزاد کرد از امام خمینی است؟» وب‌سایت همشهری آنلاین].</ref>
امام خمینی فتح خرمشهر را به معجزه تشبیه کرده و حاصل رحمت، نعمت و توفیق و عنایت الهی خواند. او در پیامی به‌مناسبت فتح خرمشهر، این پیروزی را «نصر عظیم»، افتخاری ابدی برای اسلام و مورد قدردانی امام زمان شمرد. همچنین در دیدار با مردم و برخی کارگزاران دولت، از عظمت فتح خرمشهر یاد کرد و سفارش کرد مردم این حادثه را از یاد نبرند. امام خمینی آزادی خرمشهر را فوق طبیعت و از امدادهای الهی خواند.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/602999/%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D8%AC%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%B1%D8%A7-%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «آیا جمله خرمشهر را خدا آزاد کرد از امام خمینی است؟» وب‌سایت همشهری آنلاین].</ref>


=== واکنش‌های بین‌المللی و یادبود فتح خرمشهر ===
===واکنش‌های بین‌المللی و یادبود فتح خرمشهر===
وزیر خارجه وقت آمریکا با ابراز نگرانی از این پیروزی ایرانیان، آن را تهدیدی برای منافع آمریکا در منطقه دانست. شورای عالی انقلاب فرهنگی، سوم خرداد را روز «مقاومت، ایثار و پیروزی» در تقویم رسمی ایران نام‌گذاری کرد.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/602999/%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D8%AC%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%B1%D8%A7-%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «آیا جمله خرمشهر را خدا آزاد کرد از امام خمینی است؟» وب‌سایت همشهری آنلاین].</ref>
وزیر خارجه وقت آمریکا با ابراز نگرانی از این پیروزی ایرانیان، آن را تهدیدی برای منافع آمریکا در منطقه دانست. شورای عالی انقلاب فرهنگی، سوم خرداد را روز «مقاومت، ایثار و پیروزی» در تقویم رسمی ایران نام‌گذاری کرد.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/602999/%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D8%AC%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%B1%D8%A7-%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «آیا جمله خرمشهر را خدا آزاد کرد از امام خمینی است؟» وب‌سایت همشهری آنلاین].</ref>


خط ۹۰: خط ۹۰:
==منابع==
==منابع==


* «آداب و رسوم مردم خرمشهر در ماه مبارک رمضان»، خبرگزاری آنا، تاریخ بازدید: 11 مرداد 1401ش.
*«آداب و رسوم مردم خرمشهر در ماه مبارک رمضان»، خبرگزاری آنا، تاریخ بازدید: 11 مرداد 1401ش.


*«آیا جمله خرمشهر را خدا آزاد کرد از امام خمینی است؟» همشهری آنلاین، تاریخ انتشار: 3 خرداد 1400ش.
*«آیا جمله خرمشهر را خدا آزاد کرد از امام خمینی است؟» همشهری آنلاین، تاریخ انتشار: 3 خرداد 1400ش.

نسخهٔ ۹ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۷:۴۱

خرمشهر

خرمشهر؛ از شهرهای جنوبی استان خوزستان و نماد پایداری و پیروزی ایرانیان.
خرمشهر، یکی از شهرهای زیبا و جنوبی استان خوزستان و مرکز شهرستان خرمشهر است. این شهر، در محل تلاقی رودخانه‌های اروندرود و کارون، در ناحیه‌ای باتلاقی و پست در دلتای رودخانۀ اروندرود قرار گرفته است. خرمشهر، به‌دلیل قرار گرفتن در نزدیکی خلیج فارس و نیز کشور عراق، از اهمیت ویژۀ اقتصادی، تجاری و سیاسی برخودار است.

نام‌گذاری خرمشهر

خرمشهر، در طول تاریخ، دارای اسامی متفاوتی بوده است. در دوران قدرت گرفتن طایفۀ «بنی‌کعب»، این شهر، مُحَمّره نامیده می‌شد. برخی، دلیل نامگذاری این شهر به محمره را سرخی آب کارون اعلام کرده‌اند. نام این شهر در 1314ش، به خرمشهر تغییر کرد.[۱]

پیشینه خرمشهر

شادی نیروهای ایرانی پس از آزادی خرمشهر

خرمشهر در منابع تاریخی و جغرافیایی کهن با اسامی مانند بندر خاراکس، بیان، خاراکس اسپاسینی و محمره، یاد شده است.[۲] پژوهشگران، پیشینه سکونت انسان در این منطقه را به دوران عیلامیان و هخامنشیان، بازمی‌گردانند.[۳] برخی از مورخان، محل اصلی بندر خرمشهر را در کنار نهر حفار دانسته‌اند.[۴]
خرمشهر، همواره به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و اقتصادی ویژه، حوادث تاریخی مهم و گاه ویرانگری را به خود دیده است.[۵] در سده‌های اخیر، حکام بغداد و بصره، بارها درصدد نابودی خرمشهر برآمدند تا رقیبی برای بصره نباشد. در همان سال‌ها، حصاری به دور این شهر کشیده شد و به‌همین دلیل، این منطقه را «کوت المحمره» نامیدند.[۶]
در قرن 18م، این منطقه توسط عثمانی‌ها و انگلستان اشغال شد.[۷] در طولِ جنگ‌های جهانی اول و دوم نیز این شهر، از مداخلات بیگانگان، مصون نمانده و پس از آن نیز در جریان ملی شدن صنعت نفت، از سوی انگلیسی‌ها همواره مورد تهدید قرار داشت. این منطقه، پس از مدتی، در جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق، 22 ماه به اشغال نیروهای عراقی درآمد و کاملا ویران شد. خرمشهر، در سوم خرداد 1361ش، آزاد شد. در عملیات آزادسازی خرمشهر، ایرانیان جان‌فشانی‌های بسیاری کردند و به‌همین دلیل، برخی لقب «خونین‌شهر» را به این منطقه دادند.[۸]

جمعیت‌شناسی خرم‌شهر

آمار جمعیتی

جمعیت خرمشهر، در 1355ش، در حدود 255,633 نفر بود که پس از شروع جنگ (میان ایران و عراق)، این منطقه خالی از سکنه شد. پس از پایان یافتن جنگ، در سرشماری‌های 1375ش، جمعیت این شهرستان به 129,346 نفر رسید و در 1390ش به 163,701 نفر افزایش یافت.[۹] در سرشماری صورت گرفته در 1395ش نیز جمعیت شهرستان خرمشهر در حدود 170,976 نفر اعلام شد.[۱۰]

زبان و اقوام

مردم خرمشهر، به دو زبان عربی و فارسی با لهجۀ خرمشهری سخن می‌گویند[۱۱] و بیشترین جمعیت این شهرستان را مردمی از طوایف بنی‌کعب، قبایل بَحارِنه (بحرینی‌ها)، بیت‌غانم، خاندان سادات جزایری، خاندان جمال‌الدین و عشایر بنی‌طُرَف، تشکیل می‌دهند.[۱۲]

جغرافیای خرم‌شهر

موقعیت جغرافیایی

شهر خرمشهر، دارای مختصات جغرافیایی 48 درجه و 11 دقیقه طول شرقی و 30 درجه و 26 دقیقه عرض شمالی است. ارتفاع این شهرِ 23 کیلومتری،[۱۳] در حدود 3 متر از سطح دریا است.[۱۴] این شهر، از غرب با کشور عراق، از جنوب‌غربی با رود مرزی اروندرود، از جنوب و جنوب‌شرقی با شهرستان آبادان، از شرق با شهرستان شادگان و از شمال با شهرستان اهواز همسایگی دارد.[۱۵]

جغرافیای خرمشهر، به‌صورت کلی به زمین‌های هموار و پوشیده از شوره‌زار و نیز بلندی‌هایی اندک، مانند تپه‌های جنوب شرقی این شهرستان (کوه‌های میشان با ارتفاع 250 متر)، تقسیم می‌شود.[۱۶]

آخرین تقسیمات کشوری صورت گرفته، این شهرستان را دارای 2 بخش (مرکزی و مینو)، 3 شهر (خرمشهر، مقاومت و مینوشهر) و 4 دهستان معرفی کرده است.[۱۷]

آب و هوا

آب‌وهوای این منطقه، متأثر از بادهای خشک و گرمی است که از سمت عربستان می‌وزد. رطوبت خرمشهر، به‌دلیل نزدیکی به آب کارون، اروندرود و خلیج فارس، بسیار بالا است. اما، با توجه به درجۀ بالای هوا در این مناطق، این رطوبت منجر به بارندگی نشده و این منطقه، از بارندگی بسیاری کمی برخوردار است. خرمشهر، از جمله نقاط گرم در ایران است که دمای آن، در برخی از روزهای سال، به بالاتر از 50 درجه سانتی‌گراد می‌رسد.[۱۸] علاوه ‌بر آن، طوفان خاک و شن، در تمامی ماه‌های سال، به‌ویژه ماه‌های خرداد و تیر، در این منطقه وجود داشته و گاهی چنان شدت می‌گیرد که رفت‌وآمد را با مشکل مواجه می‌کند.[۱۹] در فصل زمستان نیز مردمِ این شهر می‌توانند آب‌وهوایی خنک را تجربه کنند.[۲۰]

منابع آبی (رودها)

رود مرزی اروندرود[۲۱] و رود کارون، از جمله رودهای مهم خرمشهر هستند. کارون، پس از عبور از این شهر، به دو شاخه تقسیم می‌شود که یکی از آنها به بهمن‌شیر و شاخۀ دیگر نیز به اروندرود می‌پیوندد.[۲۲] میزان بارندگی سالیانه در این شهر، به‌دلیل قرارگرفتن در منطقۀ بیابانی استان خوزستان، بسیار کم بوده و در حدود کمتر از 200 میلی‌متر است.[۲۳]

اقتصاد

رشد و سازندگی پس از جنگ

با پایان یافتن جنگ، شهر خرمشهر که نمادی از پایداری و مقاومت شده بود، دوباره در مسیر رشد و سازندگی قرار گرفت. احداث پالایشگاه‌ها و تأسیسات مختلف شهری، باعث شده است که خرمشهر به یک بندر مهم تبدیل شود. همچنین راه‌های مواصلاتی متعدد به سایر نقاط ایران و مسیرهای آبی ارتباطی با بنادر داخلی و کشورهای خارجی، نقش مهمی در جذب جمعیت این منطقه ایفا کرده‌اند.[۲۴]

موقعیت استراتژیک و اهمیت اقتصادی

موقعیت استراتژیک خرمشهر، وجود ذخایر نفتی بزرگ، دو رودخانۀ آب شیرین و دسترسی به خلیج فارس، این منطقه را به یکی از نقاط برتر اقتصادی کشور تبدیل کرده است.[۲۵]

کشاورزی و دامپروری

اقتصاد خرمشهر بیشتر بر پایۀ کشاورزی، دامداری، ماهیگیری، بازرگانی و صنایع ماشینی و دستی استوار است. خرمشهر به‌دلیل قرار گرفتن در منطقۀ جلگه‌ای خوزستان، شرایط مساعدی برای کشاورزی دارد. محصولات مهم آن شامل نیشکر، چغندر قند، خرما و مرکبات است. در برخی نقاط نیز کشت گندم، جو، تره‌بار و برنج انجام می‌شود. کاشت درختان خرما و صیفی‌جات نیز از فعالیت‌های عمدۀ اقتصادی به‌شمار می‌روند.[۲۶]

صنعت

از صنایع ماشینی خرمشهر می‌توان به کارگاه‌های ساخت قایق و کشتی‌های کوچک اشاره کرد که نقش مهمی در اقتصاد منطقه دارند.[۲۷]

فرهنگ و هنر

مضیف حاج عبدالله در جزیره مینو از مناطق گردشگری خرمشهر
مضیف حاج عبدالله در جزیره مینو از مناطق گردشگری خرمشهر

جاذبه‌های گردشگری

شهر زیبای خرمشهر، مردمانی بسیار خونگرم و مهربان داشته و همچنین به‌دلیل داشتن طبیعتی زیبا، همواره مورد استقبال گردشگرانی از داخل و خارج ایران است. از جمله اماکن گردشگری این شهر می‌توان به پارک ساحلی خرمشهر (بدریه)، تالاب نیشکر (ناصری)، جزیره مینو، ساحل اروندرود، کشتی زمان جنگ اروند صغیر، کانال عضدی خرمشهر، اسکله قایقرانی، پل دوم خرمشهر (پل جهان‌آرا)، پل قدیم خرمشهر، موزه جنگ، موزه بهبهان، قصر فیلیه، مسجد جامع خرمشهر، مسجد ولیعصر و بازار ماهی‌فروشان خرمشهر اشاره کرد.[۲۸]

سوغات و صنایع دستی

از اصلی‌ترین سوغاتی‌های شناخته‌شده برای خرمشهر، خرما و فرآورده‌های آن، مانند نان خرما، شیره خرما، حلوای خرما و کلوچه خرمایی است. ادویه‌جات مخصوص این خطۀ جنوبی ایران نیز بسیار پرطرفدار بوده که از آن جمله می‌توان به ادویه ترشی، ادویه کاری مرغ و ماهی و ادویه خورشتی اشاره کرد. صنایع دستی ساخته‌شده از چوب درخت خرما، برگ‌ها و شاخه‌های آن نیز در این منطقه بسیار معروف هستند؛ مانند: حصیر، کلاه آفتابی، سفره، باد بزن، سبد نان و خورجین خرما.[۲۹]

مرکز فرهنگی دفاع مقدس (موزه جنگ) خرمشهر

موزه‌ها

موزۀ جنگ خرمشهر (مرکز فرهنگی دفاع مقدس)، در ساختمان سابق شرکت نفتِ خرمشهر برپا شده است. این موزه، نخستین و پربازدیدترین موزه دفاع مقدس در کشور است که میراث 8 سال دفاع مقدس بوده و در سه بخش: 1. خرمشهر پیش از جنگ؛ 2. خرمشهر در جنگ و 3. خرمشهر پس از جنگ، فعالیت دارد.[۳۰]

تصویرپردازی

مقاومت مردم خرمشهر در 8 سال دفاع مقدس، موضوع بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی بوده است. از جمله فیلم‌های ساخته شده در این زمینه می‌توان به کیمیا، سرزمین خورشید، دوئل، روز سوم، خاک سرخ، قفسی برای پرواز، در چشم باد و گل‌های گرمسیری اشاره کرد.[۳۱]

آداب و رسوم

آداب و رسوم دینی و ملی در این خطه، با توجه به سنت‌های گذشته در میان مردم، هنوز رایج است. مراسم مذهبی ماه‌های محرم و صفر در این سرزمین، که همراه با موسیقی‌های محلی برگزار می‌شود، برای هر ایرانی، آشنا است.[۳۲] برگزاری محافل مذهبی در ماه مبارک رمضان نیز در این شهرستان متداول است. مردم، در کنار روزه‌داری، در محافل معنوی نیز شرکت کرده و سفره‌های افطاری متعددی را می‌گسترانند.[۳۳]

خوراک

ماهی صبور، قلیه‌ماهی، امگشت، مدفونه و معلوگه از غذاهای محلی پرطرفدار در خرمشهر هستند.[۳۴]

زیرساخت

ترابری

برای رسیدن به شهر زیبای خرمشهر، می‌توان از هر سه مسیر جاده‌ای، راه‌آهن و نیز مسیر هوایی استفاده کرد. راه‌آهن هفتاد سالۀ این شهر، در مسیر راه‌آهن سراسری ایران (از بندر ترکمن در شمال به خرمشهر در جنوب ایران) قرار دارد. دو فرودگاه آبادان و اهواز نیز در نزدیکی این شهر قرار دارند.[۳۵] همچنین، احداث آزادراه خرم‌آباد در شمال استان خوزستان و امتداد آن تا اهواز، آبادان و خرمشهر، سفر زمینی به این شهر تاریخی را بسیار آسان کرده است.[۳۶]

آموزش و پژوهش

دانشگاه

تنها دانشگاه دولتی این شهر، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر است که در 1355ش، تأسیس و در حال حاضر بیش از 2000 دانشجو در آن تحصیل می‌کنند.[۳۷]

مشاهیر

بسیاری از مردم ایران، محمد جهان‌آرا، فرماندۀ شهید سپاه خرمشهر را به‌عنوان شاخص‌ترین چهرۀ این شهر می‌شناسند. بسیاری از هنرمندان شناخته‌شده مانند مجید قناد (تهیه‌کننده)، محسن چاوشی (خواننده)، قیصر امین‌پور (شاعر)، سیدعلی صالحی (شاعر) و محسن رضایی (فرمانده سپاه) متولد این شهر هستند.[۳۸]

نماد مقاومت و پیروزی

مقاومت 35 روزه مردم خرمشهر در برابر تهاجم نیروی بعث عراق
شادمانی مردم ایران در پی آزادی خرمشهر

آغاز تهاجم عراق و اشغال خرمشهر

در سال 1359ش با آغاز تهاجم نظامی حکومت بعث عراق به ایران که هدف آن تسلط بر اروند رود و کنترل دهانۀ خلیج فارس، الحاق استان خوزستان به عراق و براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران بود، تصرف خرمشهر از اهداف آسان‌یاب برای حکومت صدام حسین به‌شمار می‌آمد؛ اما پایداری خرمشهر، نظامیان عراقی را با چالش‌های بسیار روبرو کرد. پس از 35 روز مقاومت سرسختانۀ مردم خرمشهر، این شهر در آبان 1359ش اشغال شد.[۳۹]

تغییر وضعیت جنگ و عملیات آزادسازی

پس از مدتی، پیروزی‌های ایران در چندین عملیات پیاپی در سال 1361ش، وضعیت جنگ و توازن نظامی را به نفع ایران دگرگون کرد. عملیات فتح‌المبین موجب عقب‌نشینی نیروهای عراق شد و موجبات عملیات بیت‌المقدس را فراهم کرد. عملیات بیت‌المقدس با دقت بسیار طراحی شد و در نهایت، خرمشهر پس از 576 روز اشغال، در سوم خرداد سال 1361ش با مشارکت ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، آزاد شد.[۴۰]

اهمیت فتح خرمشهر از نگاه امام خمینی

امام خمینی فتح خرمشهر را به معجزه تشبیه کرده و حاصل رحمت، نعمت و توفیق و عنایت الهی خواند. او در پیامی به‌مناسبت فتح خرمشهر، این پیروزی را «نصر عظیم»، افتخاری ابدی برای اسلام و مورد قدردانی امام زمان شمرد. همچنین در دیدار با مردم و برخی کارگزاران دولت، از عظمت فتح خرمشهر یاد کرد و سفارش کرد مردم این حادثه را از یاد نبرند. امام خمینی آزادی خرمشهر را فوق طبیعت و از امدادهای الهی خواند.[۴۱]

واکنش‌های بین‌المللی و یادبود فتح خرمشهر

وزیر خارجه وقت آمریکا با ابراز نگرانی از این پیروزی ایرانیان، آن را تهدیدی برای منافع آمریکا در منطقه دانست. شورای عالی انقلاب فرهنگی، سوم خرداد را روز «مقاومت، ایثار و پیروزی» در تقویم رسمی ایران نام‌گذاری کرد.[۴۲]

پانویس

  1. ↑ افشار سيستاني، پژوهش در نام‌ شهرهاي ايران، 1382ش، ص294.
  2. ↑ چكنگي، فرهنگنامة تطبيقي نام‌هاي قديم و جديد مكان‌هاي جغرافيايي ايران و نواحي مجاور، 1378ش، ص195.
  3. ↑ افشار سيستاني، پژوهش در نام‌ شهرهاي ايران، 1382ش، ص293-294.
  4. ↑ لسترنج، جغرافياي تاريخي سرزمين‌هاي خلافت شرقي، 1383ش، ص52.
  5. ↑ تکمیل همایون، «خرمشهر»، دانشنامه ایران زمین.
  6. ↑ نهچيري، جغرافياي تاريخي شهرها، 1370ش، ص350.
  7. ↑ حقيقت، فرهنگ تاريخي و جغرافيايي شهرستان‌هاي ايران، 1376ش، ص201.
  8. ↑ تکمیل همایون، «خرمشهر»، دانشنامه ایران زمین.
  9. ↑ جعفری، «خرمشهر»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
  10. ↑ مرکز آمار ایران، جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال 1395ش.
  11. ↑ «خرمشهر»، وب‌سایت تابناک.
  12. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور (آبادان)، ۱۳۶۵ش، ج90، ص57؛ عزیزی بنی‌طرف، قبایل و عشایر عرب خوزستان، ۱۳۷۳ش، ص۳۵ و ۴۲-۴۳ و ۶۹-۷۱ و ۷۵.
  13. ↑ «معرفی شهر خرمشهر»، وب‌سایت چهارگوشه ایران زیبا.
  14. ↑ جعفري، شناسنامة جغرافياي طبيعي ايران، 1360ش، ص8 و 21.
  15. ↑ مؤسسة گيتاشناسي، اطلس گيتاشناسي استان‌هاي كشور، 1383ش، ص117.
  16. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور (آبادان)، ۱۳۶۵ش، ج90، ص58.
  17. ↑ دفتر تقسيمات كشوري، نشرية عناصر و واحدهاي تقسيمات كشوري، 1384ش.
  18. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور (آبادان)، ۱۳۶۵ش، ج90، ص58.
  19. ↑ جعفری، «خرمشهر»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
  20. ↑ تکمیل همایون، «خرمشهر»، دانشنامه ایران‌زمین.
  21. ↑ سازمان نقشه‌برداري كشور (سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور)، اطلس زمين‌شناسي (اطلس ملي ايران)، 1382ش، ص13.
  22. ↑ افشین، رودخانه‌های ایران، ۱۳۷۳ش، ج1، ص256.
  23. ↑ سازمان پژوهش‌ و برنامه‌ريزي آموزشي ، جغرافياي استان خوزستان، 1381ش، ص11-13.
  24. ↑ تکمیل همایون، «خرمشهر»، دانشنامه ایران زمین.
  25. ↑ «خرمشهر»، وب‌سایت لحظه آخر.
  26. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور (آبادان)، ۱۳۶۵ش، ج90، ص57-58.
  27. ↑ جعفری، «خرمشهر»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
  28. ↑ «خرمشهر»، وب‌سایت لحظه آخر.
  29. ↑ «سوغاتی‌های رنگارنگ آبادان و خرمشهر در انتظار گردشگران»، باشگاه خبرنگاران جوان.
  30. ↑ «موزه جنگ خرمشهر»، وب‌سایت سفرمارکت.
  31. ↑ «معرفی فیلم‌هایی که برای خرمشهر ساخته شدند»، وب‌سایت مشرق نیوز.
  32. ↑ «فرهنگ شهر خرمشهر»، وب‌سایت بانی بوم.
  33. ↑ «آداب و رسوم مردم خرمشهر در ماه مبارک رمضان»، خبرگزاری آنا.
  34. ↑ خسروشاهی، «خرمشهر در یک نگاه»، وب‌سایت کجارو.
  35. ↑ «خرمشهر»، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر.
  36. ↑ «راهنمای سفر به خرمشهر»، سایت کجارو.
  37. ↑ «دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر»، سایت مرجع دانشگاه‌های ایران.
  38. ↑ خسروشاهی، «خرمشهر در یک نگاه»، سایت کجارو.
  39. ↑ «سالروز فتح خرمشهر و روز مقاومت، ایثار و پیروزی»، در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی.
  40. ↑ «سالروز فتح خرمشهر و روز مقاومت، ایثار و پیروزی»، در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی.
  41. ↑ «آیا جمله خرمشهر را خدا آزاد کرد از امام خمینی است؟» وب‌سایت همشهری آنلاین.
  42. ↑ «آیا جمله خرمشهر را خدا آزاد کرد از امام خمینی است؟» وب‌سایت همشهری آنلاین.

منابع

  • «آداب و رسوم مردم خرمشهر در ماه مبارک رمضان»، خبرگزاری آنا، تاریخ بازدید: 11 مرداد 1401ش.
  • «آیا جمله خرمشهر را خدا آزاد کرد از امام خمینی است؟» همشهری آنلاین، تاریخ انتشار: 3 خرداد 1400ش.
  • افشار سيستاني، ايرج، پژوهش در نام‌ شهرهاي ايران، تهران، روزنه، 1382ش.
  • افشین، یدالله، رودخانه‌های ایران، تهران، وزارت نیرو، ۱۳۷۳ش.
  • تکمیل همایون، غلامحسین، «خرمشهر»، دانشنامه ایران زمین، تاریخ بازدید: 4 مرداد 1401ش.
  • جعفري، عباس، شناسنامة جغرافياي طبيعي ايران، تهران، گيتاشناسي، 1360ش.
  • جعفری، شیوا، «خرمشهر»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 4 مرداد 1401ش.
  • چكنگي، عليرضا، فرهنگنامه تطبيقي نام‌هاي قديم و جديد مكان‌هاي جغرافيايي ايران و نواحي مجاور، مشهد، بنياد پژوهش‌هاي اسلامي، 1378ش.
  • حقيقت، عبدالرفيع، فرهنگ تاريخي و جغرافيايي شهرستان‌هاي ايران، تهران، كومش، 1376ش.
  • «خرمشهر»، وب‌سایت تابناک، تاریخ بازدید: 11 مرداد 1401ش.
  • «خرمشهر»، وب‌سایت لحظه آخر، تاریخ بازدید: 4 مرداد 1401ش.
  • خسروشاهی، مهتاب، «خرمشهر در یک نگاه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1397ش.
  • «دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر»، وب‌سایت مرجع دانشگاه‌های ایران، تاریخ بازدید: 11 مرداد 1401ش.
  • دفتر تقسيمات كشوري، نشرية عناصر و واحدهاي تقسيمات كشوري، تهران، دفتر تقسيمات كشوري (وزارت كشور)، 1384ش.
  • «راهنمای سفر به خرمشهر»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 11 مرداد 1401ش.
  • سازمان پژوهش‌ و برنامه‌ريزي آموزشي، جغرافياي استان خوزستان، تهران، شركت چاپ و نشر كتاب‌هاي درسي ايران، چ3، 1381ش.
  • سازمان نقشه‌برداري كشور (سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور)، اطلس زمين‌شناسي (اطلس ملي ايران)، نگارش دوم، تهران، سازمان نقشه‌برداري كشور، 1382ش.
  • «سالروز فتح خرمشهر و روز مقاومت، ایثار و پیروزی»، پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، تاریخ انتشار: 3 خرداد 1401ش.
  • «سوغاتی‌های رنگارنگ آبادان و خرمشهر در انتظار گردشگران»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ بازدید: 11 مرداد 1401ش.
  • عزیزی بنی‌طرف، یوسف، قبایل و عشایر عرب خوزستان، تهران، سهند، ۱۳۷۳ش.
  • فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور (آبادان)، ادارۀ جغرافیایی ارتش، تهران، ۱۳۶۵ش.
  • «فرهنگ شهر خرمشهر»، وب‌سایت بانی بوم، تاریخ بازدید: 11 مرداد 1401ش.
  • لسترنج، گاي، جغرافياي تاريخي سرزمين‌هاي خلافت شرقي، ترجمة محمود عرفان، ، تهران، شركت انتشارات علمي و فرهنگي، چ6، 1383ش.
  • «معرفی شهر خرمشهر»، وب‌سایت چهارگوشه ایران زیبا، تاریخ بازدید: 4 مرداد 1401ش.
  • «معرفی فیلم‌هایی که برای خرمشهر ساخته شدند»، وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ بازدید: 11 مرداد 1401ش.
  • «موزه جنگ خرمشهر»، وب‌سایت سفرمارکت، تاریخ بازدید: 11 مرداد 1401ش.
  • مؤسسه گيتاشناسي، اطلس گيتاشناسي استان‌هاي كشور، تهران، گيتاشناسي، 1383ش.
  • نهچيري، عبدالحسين، جغرافياي تاريخي شهرها، به‌تحقیق ژاله راستاني، تهران، مدرسه، 1370ش.
برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:خرمشهر&oldid=29278»