پیشنویس:شیعه: تفاوت میان نسخهها
حذف ردهها |
imported>شاهرودی ابرابزار |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | '''{{درشت|شیعه؛}}''' گروهی از مسلمانان که انتصاب الهی [[امام علی]] برای جانشینی [[حضرت محمد]] را باور دارند. | ||
== | == مفهومشناسی == | ||
«شیعه» بهمعنای فرقه، گروه، امّت، پیروان، یاران و اشاعهدهندگان است.<ref>زبیدی، تاج العروس، 1389ق، ج 5، ص405ـ407.</ref> این واژه ابتدا در معنای مطلق پیروان یک شخص خاص کاربرد داشت<ref>[https://lib.eshia.ir/10382/2/197/ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج2، ص197؛] طبری، تاریخ طبری، ج5، ص140.</ref> اما با گذشت زمان و در اثر کثرت استعمال، بدون قرینه، برای پیروان [[امام علی]] بهکار گرفته شد. | |||
در تعریف اصطلاحی شیعه به موارد گوناگونی، از جمله اعتقاد به برتری و تقدّم [[امام علی]] بر سایر اصحاب پیامبر خدا،<ref>رازی، الزینه فی الکلمات الاسلامیه العربیه، ص259ـ260؛ [https://lib.eshia.ir/71432/1/16 اشعری، مقالات الاسلامیین، 1400ق، ص16.]</ref> [[امامت]] و ولایت بلافصل [[امام علی]] بعد از [[پیامبر اکرم]] و نفی آن از دیگران،<ref>اشعری قمی، المقالات و الفرق،1360ش، ص15؛ [https://lib.eshia.ir/10408/0/17 نوبختی، فرق الشیعه، 1355ق، ص17.]</ref> اراده الهی و تصریح [[حضرت محمد|پیامبر خدا]] بر [[امامت]] [[امام علی|علی]]<ref>طوسی، تلخیص الشافی، 1383ق، ج2، ص56؛ [https://lib.eshia.ir/71442/1/169 شهرستانی، ملل و نحل،ج1، ص169]</ref> و همچنین باور به [[امامت]] فرزندان [[امام علی|علی]] و اختصاص حق جانشینی [[پیامبر اکرم]] به خاندان رسالت<ref>طباطبایی، شیعه در اسلام، 1388ش، ص25ـ26.</ref> اشاره شده است. | |||
===زیدیه=== | == پیدایش شیعه == | ||
گروهی از شیعیان، پس از [[امام علی]]، [[امام حسن]] و [[امام | دربارهٔ پیدایش شیعه، دیدگاههای مختلفی بیان شده است: | ||
===اسماعیلیه=== | # بر اساس دیدگاهی که بسیاری از شیعیان، آن را تأیید کردهاند، ریشه تشیع به آغاز دعوت اسلامی بازمیگردد و عنوان «شیعه» نخستین بار توسط [[حضرت محمد|پیامبر خدا]]، بر معتقدین به لزوم اطاعت از [[امام علی|علی]] اطلاق شد.<ref>[https://lib.efatwa.ir/40680/4/106 ابناثیر، النهایة، ج4، 1979م، ص106؛ سبحانی تبریزی،] [https://www.ghbook.ir/index.php?name=بحوث%20في%20الملل%20و%20النحل بحوث فی الملل و النحل، 1384ش، ج6، صص114-102.]</ref> | ||
گروه دیگری از شیعیان، در باور به هفتمین امام، از شیعیان امامیه جدا شده و به جای [[موسی بن جعفر]]، به امامت اسماعیل، فرزند دیگر [[امام جعفر صادق]]، اعتقاد دارند. برخی از آنها محمد، فرزند اسماعیل را امام دانستهاند. مهمترین ویژگی اسماعیلیان، رویکرد | # برخی که به جعل و وضع حدیث متهم هستند، پیدایش شیعه را به یک یهودی موهوم با نام عبداللّه سبأ نسبت دادهاند، در حالی که نامی از او در میان یاران [[امام علی]] نیست.<ref>[https://lib.efatwa.ir/41483/1/4 رشید رضا، السنة و الشیعة، 1947م، ص4ـ6؛] سامی النشار، نشأة الفکر الفلسفی فی الإسلام، 1997م، ص18؛ [https://ebookshia.com/books/view/2658/عبد+الله+بن+سبأ+و+ديگر+افسانه+هاى+تاريخى+(جلد+1%252 عسگری، افسانه عبداللّه سبأ، 1403ق، ج1، ص40ـ48؛] [https://lib.eshia.ir/15271/1/14 صدر، نشأة الشیعه والتشیع، 1417ق، ص14.]</ref> | ||
==پراکندگی جغرافیایی شیعه== | # برخی، تشیع و انگارهٔ وصایت و وراثت در [[امامت]] را برگرفته از نظام شاهنشاهی در فرهنگ ایرانیان دانسته و با این بهانه، ایرانیان را به انتقامجویی از عربها در فتح [[ایران]]، متهم کردهاند.<ref>[https://lib.eshia.ir/50079/1/128 مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، 1400ش، ج1، ص128-154.]</ref> این در حالی است که ایرانیان، آموزههای عدالتمحور [[اسلام]] را با آغوش باز پذیرفتهاند و شیعیان، باور به وصایت و [[امامت]] [[امام علی|علی]] را برگرفته از آیات [[قرآن]]، روایات نبوی و دلایل عقلی میدانند.<ref>براون، تاریخ ادبیات ایران، 1398ش، ج1، ص297؛ [https://lib.eshia.ir/50079/1/128 مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، 1400ش، ج1، صص128ـ154]</ref> | ||
شیعیان در تمام نقاط جهان پراکنده هستند؛ اما بیشتر شیعیان در منطقه [[ | |||
==جمعیت شیعه== | == فرقههای شیعه == | ||
بر اساس گزارشهای آماری موجود، شیعیان، حدود | مهمترین عامل شکلگیری فرقههای گوناگون در میان شیعیان، اختلاف در تعداد امامان و چگونگی تعیین امام بعدی بود.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۲۹.</ref> امامیه، زیدیه و اسماعیلیه، مهمترین فرقههای شیعه هستند.<ref>[https://lib.eshia.ir/71455/1/60 طباطبایی، شیعه در اسلام، 1388ش، ص60.]</ref> | ||
==پانویس== | |||
=== امامیه === | |||
امامیه اکثریت شیعیان را تشکیل میدهند. این گروه از شیعیان، به وجود امام در هر زمان، و وجوب نص صریح برای هر امامی معتقدند و امامت را منحصر در [[امام علی]]، [[امام حسن]]، [[امام حسین]] و نه فرزند از نسل [[امام حسین]] میدانند که آخرین آنها [[مهدی موعود]] است.<ref>شیخ مفید، اوائل المقالات، 1372ش، ص۳۸.</ref> از آنجا که تعداد جانشینان [[پیامبر اکرم]]، نزد شیعیان امامیه، دوازده نفر است، آنها شیعیان اثناعشریه نیز نامیده شدهاند. [[توحید]]، [[عدل]]، [[نبوت]]، [[امامت]] و [[معاد]]، اصول عقاید امامیه است. | |||
=== زیدیه === | |||
گروهی از شیعیان، پس از [[امام علی]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]] به امامت «زید» فرزند [[امام سجاد]] (علی بن حسین) باور دارند و به همین دلیل، آنها را زیدیه میگویند. بر اساس باور زیدیه، [[حضرت محمد|پیامبر خدا]] تنها به [[امامت]] [[امام علی|علی]]، [[امام حسن|حسن]] و [[امام حسین|حسین]]، تصریح کرده است. زیدیه، مبارزه مسلحانه را شرط امامت رهبران پسینی میدانند و بههمین دلیل، سایر پیشوایان شیعیان امامیه را که به جهاد علنی نپرداختند، امام نمیدانند. جارودیه، سلیمانیه و صالحیه، مهمترین فرقههای زیدیه هستند.<ref>برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص42.</ref> | |||
=== اسماعیلیه === | |||
گروه دیگری از شیعیان، در باور به هفتمین امام، از شیعیان امامیه جدا شده و به جای [[موسی بن جعفر]]، به امامت اسماعیل، فرزند دیگر [[امام جعفر صادق]]، اعتقاد دارند. برخی از آنها محمد، فرزند اسماعیل را امام دانستهاند. مهمترین ویژگی اسماعیلیان، رویکرد باطنگرا و تأویل آیات، احادیث و احکام اسلامی است.<ref>برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص46.</ref> اسماعیلیه به سه گروه اسماعیلیه خالص، مبارکیه و قرامطه منشعب شدند.<ref>برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص46؛ ربانی گلپایگانی، فرق و مذاهب کلامی،1383ش، ص76.</ref> | |||
== پراکندگی جغرافیایی شیعه == | |||
شیعیان در تمام نقاط جهان پراکنده هستند؛ اما بیشتر شیعیان در منطقه [[خاورمیانه]] و [[خلیج فارس]] زندگی میکنند. در کشورهای [[چین]]، [[اندونزی]]، [[آلمان]]، [[فرانسه]] و [[انگلستان]] نیز شیعیان زیادی زندگی میکنند. در کشورهای آفریقایی کنیا، تانزانیا، سنگال و ساحل عاج نیز جوامعی از شیعیان وجود دارد. در قاره آمریکا نیز حضور جامعهٔ شیعه، چشمگیر است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/پراکندگی_جغرافیایی_شیعه_در_جهان «پراکندگی جغرافیای شیعه»، سایت دانشنامه اسلامی.]</ref> | |||
== جمعیت شیعه == | |||
بر اساس گزارشهای آماری موجود، شیعیان، حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد از جامعهٔ مسلمانان جهان را تشکیل دادهاند.<ref>فرانسوا توال، ژئوپلیتیک شیعه، 1379ش، ص9.</ref> در برخی از گزارشهای آماری، جمعیت شیعیان تا ۲۳ درصد از جامعهٔ مسلمانان نیز برآورد شده است.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/جمعیت_شیعیان «جمعیت شیعیان»، سایت ویکی فقه.]</ref> در کشورهایی مانند [[هند]]، [[ایران]]، [[عراق]]، [[جمهوری آذربایجان]]، [[لبنان]]، [[افغانستان]]، [[پاکستان]]، [[یمن]] و [[بحرین]] بیشترین تراکم جمعیتی شیعیان وجود دارد. جمهوری اسلامی ایران، نسبت به کل جمعیت، بیشترین میزان شیعه را دارد و [[جمهوری آذربایجان]] و کشور [[بحرین]]، دومین و سومین کشور با اکثریت شیعی در میان [[کشورهای مسلمان]] است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/پراکندگی_جغرافیایی_شیعه_در_جهان «پراکندگی جغرافیای شیعه»، سایت دانشنامه اسلامی].</ref> | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==جستارهای وابسته== | |||
== جستارهای وابسته == | |||
* [[امام علی]] | * [[امام علی]] | ||
==منابع== | |||
* ابنأثیر، مجدالدین، | == منابع == | ||
* اشعری، ابوالحسن، مقالات الاسلامیین، تحقیق محمّد | * ابنأثیر، مجدالدین، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، بیروت، المکتبة العلمیة، ۱۹۷۹م. | ||
* اشعری قمی، سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، با مقدّمه و تصحیح | * اشعری، ابوالحسن، مقالات الاسلامیین، تحقیق محمّد محییالدین عبدالمجید، ویسبادن، فرانس شتاینر، چاپ سوم، ۱۴۰۰ق. | ||
* براون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران، تهران، علم، | * اشعری قمی، سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، با مقدّمه و تصحیح محمدجواد مشکور، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۰ش. | ||
* برنجکار، رضا، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، قم، طه، چاپ | * براون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران، تهران، علم، ۱۳۹۸ش. | ||
* «پراکندگی جغرافیای شیعه»، وبسایت دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: | * برنجکار، رضا، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، قم، طه، چاپ ۲۵، ۱۳۹۶ش. | ||
* توال، فرانسوا، ژئوپلیتیک شیعه، ترجمه علیرضا قاسمآقا، تهران، اندیشه سازان نور، چاپ اول، | * «پراکندگی جغرافیای شیعه»، وبسایت دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش. | ||
* «جمعیت شیعیان»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: | * توال، فرانسوا، ژئوپلیتیک شیعه، ترجمه علیرضا قاسمآقا، تهران، اندیشه سازان نور، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* رازی، ابوحاتم، الزینه فی الکلمات الاسلامیه العربیه، صنعاء، مرکز | * «جمعیت شیعیان»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش. | ||
* ربانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب کلامی، قم، | * رازی، ابوحاتم، الزینه فی الکلمات الاسلامیه العربیه، صنعاء، مرکز الدراسات و البحوث الیمنی، ۱۴۱۵ق. | ||
* رشید رضا، محمد، السنة و | * ربانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب کلامی، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۸۳ش. | ||
* زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالهدایه، چاپ اول، | * رشید رضا، محمد، السنة و الشیعة، قاهره، دار المنار، ۱۹۴۷م. | ||
* سامی النشار، علی، نشأة | * زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالهدایه، چاپ اول، ۱۳۸۹ق. | ||
* سبحانی تبریزی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، قم، | * سامی النشار، علی، نشأة فکر الفلسفی فی الإسلام، قاهره، دارالمعارف، چاپ نهم، ۱۹۹۷م. | ||
* شهرستانی، عبدالکریم، الملل و النحل، قم، الشریف رضی، | * سبحانی تبریزی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ چهارم، ۱۳۸۴ش. | ||
* صابری، حسین، تاریخ فرق اسلامی، ترجمه محمد عباسی، تهران، سمت، | * شهرستانی، عبدالکریم، الملل و النحل، قم، الشریف رضی، ۱۳۶۴ق. | ||
* صدر، سید | * صابری، حسین، تاریخ فرق اسلامی، ترجمه محمد عباسی، تهران، سمت، ۱۳۹۸ش. | ||
* طباطبایی، سید | * صدر، سید محمدباقر، نشأة الشیعه والتشیع، بیروت، الغدیر، ۱۴۱۷ق. | ||
* طبری، ابنجریر، بیروت، روائع التراث | * طباطبایی، سید محمدحسین، شیعه در اسلام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۸۸ش. | ||
* طوسی، محمد | * طبری، ابنجریر، بیروت، روائع التراث العربی، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۷ق. | ||
* عسگری، مرتضی، افسانه عبداللّه سبأ، قم دانشکده اصول دین، چاپ | * طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، قم، محبین، ۱۳۸۳ق. | ||
* مسلم بن حجّاج نیشابوری، صحیح مسلم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، | * عسگری، مرتضی، افسانه عبداللّه سبأ، قم دانشکده اصول دین، چاپ ششم، ۱۳۸۷ش. | ||
* مفید، محمد بن نعمان، اوائل المقالات، قم، الموتمر | * مسلم بن حجّاج نیشابوری، صحیح مسلم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۴۷ق. | ||
* مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، صدرا، | * مفید، محمد بن نعمان، اوائل المقالات، قم، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، ۱۳۷۲ش. | ||
* نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، نجف، مکتبه مرتضویه، | * مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، صدرا، ۱۴۰۰ق. | ||
* یعقوبی، احمدبن اسحاق، تاریخ یعقوبی، تهران، علمی و فرهنگی، جاپ یازدهم، | * نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، نجف، مکتبه مرتضویه، ۱۳۵۵ق. | ||
* یعقوبی، احمدبن اسحاق، تاریخ یعقوبی، تهران، علمی و فرهنگی، جاپ یازدهم، ۱۳۸۹ش. | |||
{{دینشناسی-افقی}} | |||
نسخهٔ ۱۵ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۰۶:۱۶
شیعه؛ گروهی از مسلمانان که انتصاب الهی امام علی برای جانشینی حضرت محمد را باور دارند.
مفهومشناسی
«شیعه» بهمعنای فرقه، گروه، امّت، پیروان، یاران و اشاعهدهندگان است.[۱] این واژه ابتدا در معنای مطلق پیروان یک شخص خاص کاربرد داشت[۲] اما با گذشت زمان و در اثر کثرت استعمال، بدون قرینه، برای پیروان امام علی بهکار گرفته شد. در تعریف اصطلاحی شیعه به موارد گوناگونی، از جمله اعتقاد به برتری و تقدّم امام علی بر سایر اصحاب پیامبر خدا،[۳] امامت و ولایت بلافصل امام علی بعد از پیامبر اکرم و نفی آن از دیگران،[۴] اراده الهی و تصریح پیامبر خدا بر امامت علی[۵] و همچنین باور به امامت فرزندان علی و اختصاص حق جانشینی پیامبر اکرم به خاندان رسالت[۶] اشاره شده است.
پیدایش شیعه
دربارهٔ پیدایش شیعه، دیدگاههای مختلفی بیان شده است:
- بر اساس دیدگاهی که بسیاری از شیعیان، آن را تأیید کردهاند، ریشه تشیع به آغاز دعوت اسلامی بازمیگردد و عنوان «شیعه» نخستین بار توسط پیامبر خدا، بر معتقدین به لزوم اطاعت از علی اطلاق شد.[۷]
- برخی که به جعل و وضع حدیث متهم هستند، پیدایش شیعه را به یک یهودی موهوم با نام عبداللّه سبأ نسبت دادهاند، در حالی که نامی از او در میان یاران امام علی نیست.[۸]
- برخی، تشیع و انگارهٔ وصایت و وراثت در امامت را برگرفته از نظام شاهنشاهی در فرهنگ ایرانیان دانسته و با این بهانه، ایرانیان را به انتقامجویی از عربها در فتح ایران، متهم کردهاند.[۹] این در حالی است که ایرانیان، آموزههای عدالتمحور اسلام را با آغوش باز پذیرفتهاند و شیعیان، باور به وصایت و امامت علی را برگرفته از آیات قرآن، روایات نبوی و دلایل عقلی میدانند.[۱۰]
فرقههای شیعه
مهمترین عامل شکلگیری فرقههای گوناگون در میان شیعیان، اختلاف در تعداد امامان و چگونگی تعیین امام بعدی بود.[۱۱] امامیه، زیدیه و اسماعیلیه، مهمترین فرقههای شیعه هستند.[۱۲]
امامیه
امامیه اکثریت شیعیان را تشکیل میدهند. این گروه از شیعیان، به وجود امام در هر زمان، و وجوب نص صریح برای هر امامی معتقدند و امامت را منحصر در امام علی، امام حسن، امام حسین و نه فرزند از نسل امام حسین میدانند که آخرین آنها مهدی موعود است.[۱۳] از آنجا که تعداد جانشینان پیامبر اکرم، نزد شیعیان امامیه، دوازده نفر است، آنها شیعیان اثناعشریه نیز نامیده شدهاند. توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد، اصول عقاید امامیه است.
زیدیه
گروهی از شیعیان، پس از امام علی، امام حسن و امام حسین به امامت «زید» فرزند امام سجاد (علی بن حسین) باور دارند و به همین دلیل، آنها را زیدیه میگویند. بر اساس باور زیدیه، پیامبر خدا تنها به امامت علی، حسن و حسین، تصریح کرده است. زیدیه، مبارزه مسلحانه را شرط امامت رهبران پسینی میدانند و بههمین دلیل، سایر پیشوایان شیعیان امامیه را که به جهاد علنی نپرداختند، امام نمیدانند. جارودیه، سلیمانیه و صالحیه، مهمترین فرقههای زیدیه هستند.[۱۴]
اسماعیلیه
گروه دیگری از شیعیان، در باور به هفتمین امام، از شیعیان امامیه جدا شده و به جای موسی بن جعفر، به امامت اسماعیل، فرزند دیگر امام جعفر صادق، اعتقاد دارند. برخی از آنها محمد، فرزند اسماعیل را امام دانستهاند. مهمترین ویژگی اسماعیلیان، رویکرد باطنگرا و تأویل آیات، احادیث و احکام اسلامی است.[۱۵] اسماعیلیه به سه گروه اسماعیلیه خالص، مبارکیه و قرامطه منشعب شدند.[۱۶]
پراکندگی جغرافیایی شیعه
شیعیان در تمام نقاط جهان پراکنده هستند؛ اما بیشتر شیعیان در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس زندگی میکنند. در کشورهای چین، اندونزی، آلمان، فرانسه و انگلستان نیز شیعیان زیادی زندگی میکنند. در کشورهای آفریقایی کنیا، تانزانیا، سنگال و ساحل عاج نیز جوامعی از شیعیان وجود دارد. در قاره آمریکا نیز حضور جامعهٔ شیعه، چشمگیر است.[۱۷]
جمعیت شیعه
بر اساس گزارشهای آماری موجود، شیعیان، حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد از جامعهٔ مسلمانان جهان را تشکیل دادهاند.[۱۸] در برخی از گزارشهای آماری، جمعیت شیعیان تا ۲۳ درصد از جامعهٔ مسلمانان نیز برآورد شده است.[۱۹] در کشورهایی مانند هند، ایران، عراق، جمهوری آذربایجان، لبنان، افغانستان، پاکستان، یمن و بحرین بیشترین تراکم جمعیتی شیعیان وجود دارد. جمهوری اسلامی ایران، نسبت به کل جمعیت، بیشترین میزان شیعه را دارد و جمهوری آذربایجان و کشور بحرین، دومین و سومین کشور با اکثریت شیعی در میان کشورهای مسلمان است.[۲۰]
پانویس
- ↑ زبیدی، تاج العروس، 1389ق، ج 5، ص405ـ407.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج2، ص197؛ طبری، تاریخ طبری، ج5، ص140.
- ↑ رازی، الزینه فی الکلمات الاسلامیه العربیه، ص259ـ260؛ اشعری، مقالات الاسلامیین، 1400ق، ص16.
- ↑ اشعری قمی، المقالات و الفرق،1360ش، ص15؛ نوبختی، فرق الشیعه، 1355ق، ص17.
- ↑ طوسی، تلخیص الشافی، 1383ق، ج2، ص56؛ شهرستانی، ملل و نحل،ج1، ص169
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، 1388ش، ص25ـ26.
- ↑ ابناثیر، النهایة، ج4، 1979م، ص106؛ سبحانی تبریزی، بحوث فی الملل و النحل، 1384ش، ج6، صص114-102.
- ↑ رشید رضا، السنة و الشیعة، 1947م، ص4ـ6؛ سامی النشار، نشأة الفکر الفلسفی فی الإسلام، 1997م، ص18؛ عسگری، افسانه عبداللّه سبأ، 1403ق، ج1، ص40ـ48؛ صدر، نشأة الشیعه والتشیع، 1417ق، ص14.
- ↑ مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، 1400ش، ج1، ص128-154.
- ↑ براون، تاریخ ادبیات ایران، 1398ش، ج1، ص297؛ مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، 1400ش، ج1، صص128ـ154
- ↑ صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۲۹.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، 1388ش، ص60.
- ↑ شیخ مفید، اوائل المقالات، 1372ش، ص۳۸.
- ↑ برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص42.
- ↑ برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص46.
- ↑ برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص46؛ ربانی گلپایگانی، فرق و مذاهب کلامی،1383ش، ص76.
- ↑ «پراکندگی جغرافیای شیعه»، سایت دانشنامه اسلامی.
- ↑ فرانسوا توال، ژئوپلیتیک شیعه، 1379ش، ص9.
- ↑ «جمعیت شیعیان»، سایت ویکی فقه.
- ↑ «پراکندگی جغرافیای شیعه»، سایت دانشنامه اسلامی.
جستارهای وابسته
منابع
- ابنأثیر، مجدالدین، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، بیروت، المکتبة العلمیة، ۱۹۷۹م.
- اشعری، ابوالحسن، مقالات الاسلامیین، تحقیق محمّد محییالدین عبدالمجید، ویسبادن، فرانس شتاینر، چاپ سوم، ۱۴۰۰ق.
- اشعری قمی، سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، با مقدّمه و تصحیح محمدجواد مشکور، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۰ش.
- براون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران، تهران، علم، ۱۳۹۸ش.
- برنجکار، رضا، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، قم، طه، چاپ ۲۵، ۱۳۹۶ش.
- «پراکندگی جغرافیای شیعه»، وبسایت دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
- توال، فرانسوا، ژئوپلیتیک شیعه، ترجمه علیرضا قاسمآقا، تهران، اندیشه سازان نور، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
- «جمعیت شیعیان»، سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
- رازی، ابوحاتم، الزینه فی الکلمات الاسلامیه العربیه، صنعاء، مرکز الدراسات و البحوث الیمنی، ۱۴۱۵ق.
- ربانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب کلامی، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۸۳ش.
- رشید رضا، محمد، السنة و الشیعة، قاهره، دار المنار، ۱۹۴۷م.
- زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالهدایه، چاپ اول، ۱۳۸۹ق.
- سامی النشار، علی، نشأة فکر الفلسفی فی الإسلام، قاهره، دارالمعارف، چاپ نهم، ۱۹۹۷م.
- سبحانی تبریزی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ چهارم، ۱۳۸۴ش.
- شهرستانی، عبدالکریم، الملل و النحل، قم، الشریف رضی، ۱۳۶۴ق.
- صابری، حسین، تاریخ فرق اسلامی، ترجمه محمد عباسی، تهران، سمت، ۱۳۹۸ش.
- صدر، سید محمدباقر، نشأة الشیعه والتشیع، بیروت، الغدیر، ۱۴۱۷ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، شیعه در اسلام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۸۸ش.
- طبری، ابنجریر، بیروت، روائع التراث العربی، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۷ق.
- طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، قم، محبین، ۱۳۸۳ق.
- عسگری، مرتضی، افسانه عبداللّه سبأ، قم دانشکده اصول دین، چاپ ششم، ۱۳۸۷ش.
- مسلم بن حجّاج نیشابوری، صحیح مسلم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۴۷ق.
- مفید، محمد بن نعمان، اوائل المقالات، قم، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، ۱۳۷۲ش.
- مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، صدرا، ۱۴۰۰ق.
- نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، نجف، مکتبه مرتضویه، ۱۳۵۵ق.
- یعقوبی، احمدبن اسحاق، تاریخ یعقوبی، تهران، علمی و فرهنگی، جاپ یازدهم، ۱۳۸۹ش.
| مباحث دینی | |
|---|---|
| تاریخ ادیان | |
| ادیان و مذاهب | |
| دین و جامعه | |
| دین و اقتصاد | |
| اصطلاحات دینی | |
