پیش‌نویس:کتیبه بیستون: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

نسخهٔ ۱۸ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۵:۳۲

کتیبه بیستون، بزرگ‌ترین سنگ‌نوشتهٔ جهان که از هخامنشیان برجای مانده است. سنگ‌نوشتهٔ بیستون، بزرگ‌ترین سنگ‌نوشتهٔ جهان، نخستین متن شناخته شدهٔ ایرانی و یکی از آثار تاریخی مربوط به دورهٔ حکم‌فرمایی هخامنشیان است. کتیبه بیستون مجموعه‌ای از نقوش برجسته از یک روایت تاریخی مربوط به دوران هخامنشیان و از مشهورترین سندهای تاریخی (۵۲۰ پیش از میلاد) است.^[۱] تصاویر حک‌شده بر این تخته سنگ، حاصل هنر ایرانیان در دوران باستان است و به بند کشیدن یاغیان و شرح پیروزی داریوش بر گوماته مغ را بازنمایی می‌کند.^[۲] سنگ‌نوشتهٔ بیستون به عنوان یک اثر ملی ایرانی در سال ۲۰۰۶م در میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.

واژه‌شناسی کتیبه بیستون

برخی معتقدند، واژه بیستون از واژه پارسی «بغستان» و به‌معنای جایگاه خدایان گرفته شده است. به عقیده برخی دیگر، واژه بیستون در زبان پهلوی «بهیستان» بوده که در گذر زمان به «بهیستون» تبدیل شد و امروزه با نام بیستون از این اثر تاریخی یاد می‌شود.^[۳]

موقعیت جغرافیایی کتیبه بیستون

کتیبه سنگی بیستون، در شهرستان هرسین و در ۳۵ کیلومتری شهر کرمانشاه قرار دارد.^[۴]

ویژگی‌های کتیبه بیستون

این کتیبه تاریخی در ارتفاع چند ده متری از سطح زمین در دامنه کوه بیستون و در برابر چشمه بیستون حکاکی شده است. به عقیده برخی کارشناسان، بقایای ساختار پلکانی مانندی که در بالای کوه به جای مانده گویای آن است که سنگ‌تراشان از طریق این راه به دامنه کوه و آن ارتفاع رفته و تصاویر را حکاکی کرده‌اند و پس از اتمام کار به منظور عدم دسترسی و تخریب این اثر، مسیر پلکانی را از بین برده‌¬اند.^[۵]

ارتفاع کلی این سنگ‌نوشته حدود ۸ متر است و طول آن به ۲۲ متر می‌رسد. در این سنگ‌نوشته، ۵ ستون از حروف به خط میخی دیده می‌شود که در ۵۲۵ سطر، حک شده است. در قسمت فوقانی کتیبه، اهورامزدا به شکل یک طرح برجسته و با چهرهٔ انسانی، در حال پرواز است و احاطه و سلطه کامل را بازنمایی می‌کند. اهورامزدا که تاج درخشانی بر سر دارد، دست چپ خود را با حلقه‌ای به سوی داریوش دراز کرده که نماد اعطای قدرت پادشاهی به داریوش است. دست راست داریوش نیز به حالت دعا، بلند است.^[۶]

یکی از شورشیان در زیر پای داریوش است و رهبر یاغیان همراه با ۸ نفر یاغی که هر یک، لباس ویژهٔ کشور خود را بر تن دارند در برابر داریوش، با زنجیر به بند کشیده شده‌اند. نگاره‌های تاریخی کتیبه بیستون، هنر دست سنگ‌تراشان ایرانی بر روی سنگ‌های آهکی و به گونه‌ای منحصر به فرد است که پس از گذشت ۲۵۰۰ سال، هنوز هم صیقلی و براق مانده است.^[۷] بخش‌هایی از کتیبه بیستون در گذر زمان، از بین رفته است.^[۸]

گردشگری کتیبه بیستون

کتیبه بیستون در استان خوش آب‌وهوای کرمانشاه قرار دارد و تلفیقی از طبیعت و تاریخ را برای گردشگران به نمایش می‌گذارد. ثبت جهانی این اثر ملی و تاریخی، زمینه‌ساز معرفی و بازدید بیشتر از این منطقه گردشگری شده است.^[۹] اما بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی، هویت تاریخی و فرهنگی این اثر را با خطر جدی روبرو کرده است.

بیستون در فرهنگ و ادب فارسی

منطقه بیستون و طبیعت کوهستانی آن، در ادبیات و هنر ایران‌زمین همواره مورد احترام و توجه بوده و افسانه‌ها و داستان‌های بسیاری با نام این منطقه، آمیخته شده است. داستان عشق فرهاد کوه‌کن به شیرین، برای شاعران نامدار ایرانی زمینه‌ساز تراوش شعر و طبع‌آزمایی بوده است.^[۱۰]

پانویس

منابع

احمدزاده، فرحناز، «بیستون کرمانشاه؛ نشانی از عظمت و اقتدار ایران در گذشته»، مجله گردشگری علی‌بابا، ۱۴۰۰ش.
پوریوسف‌زاده و همکاران، «معیارهای مرمت منظر محوطه‌های تاریخی و طبیعی با تأکید بر محوطه بیستون کرمانشاه»، مرکز پژوهشی هنر معماری و شهرسازی نظر، شماره ۲۲، ۱۳۹۱ش.
حزین لاهیجی، محمدعلی، غزلیات، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ش.
«دربارهٔ سنگ‌نوشته داریوش بزرگ در بیستون». وب‌سایت: پژوهش‌های ایرانی، تاریخ مطلب:۲۰ تیر ۱۳۸۵ش.
«کتیبه بیستون»، وب‌سایت آریاناسیر دالاهو، تاریخ مطلب: ۳۱ تیر ۱۳۹۴ش.
«متن کامل کتیبه بیستون و رمزگشایی از آن»، وب‌سایت: کجارو، تاریخ مطلب: ۵ بهمن ۱۳۹۹ش.
مرادی، اصغرمحمد و امیرکبیریان، آتش‌سا. «معرفی اجمالی حریم، ضوابط و طرح ساماندهی و احیای محوطه تاریخی، طبیعی و فرهنگی بیستون»، فصلنامه اثر، شماره ۲۸، ۱۳۷۶ش.
مهدی‌آبادی، ملیحه، «بررسی و شناخت آسیب‌های کتیبه داریوش بیستون»، مجله اثر، شماره ۲۸، ۱۳۷۵ش.

[1] «درباره سنگ‌نوشته داریوش بزرگ در بیستون». وب‌سایت: پژوهش‌های ایرانی، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1401ش.

[2] «کتیبه بیستون»، وب‌سایت آریاناسیر دالاهو، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1401ش.

[3] . پوریوسف‌زاده و همکاران، «معیار¬‌های مرمت منظر محوطه‌های تاریخی و طبیعی با تأکید بر محوطه بیستون کرمانشاه»، 1391ش، ص34.

[4] . احمدزاده، «بیستون کرمانشاه؛ نشانی از عظمت و اقتدار ایران در گذشته»، مجله گردشگری علی‌بابا، 1400ش، ص3.

[5] مهدی‌آبادی، ملیحه، «بررسی و شناخت آسیب‌های کتیبه داریوش بیستون». 1375ش، ص63.

[6] «کتیبه بیستون»، وب‌سایت آریاناسیر دالاهو، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1401ش.

[7] «متن کامل کتیبه بیستون و رمزگشایی از آن»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1401ش.

[8] . مرادی و امیرکبیریان، «معرفی اجمالی حریم، ضوابط و طرح ساماندهی و احیای محوطه تاریخی، طبیعی و فرهنگی بیستون»، 1376ش، ص11.

[9] پوریوسف‌زاده و همکاران، «معیارهای مرمت منظر محوطه‌های تاریخی و طبیعی با تأکید بر محوطه بیستون کرمانشاه»، 1391ش، ص38.

[10] حزین لاهیجی، غزلیات، غزل شماره 37، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1401ش.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۲: / خط ۲: @@
 سنگ‌نوشتهٔ بیستون، بزرگ‌ترین سنگ‌نوشتهٔ جهان، نخستین متن شناخته شدهٔ ایرانی و یکی از آثار تاریخی مربوط به دورهٔ حکم‌فرمایی هخامنشیان است. کتیبه بیستون مجموعه‌ای از نقوش برجسته از یک روایت تاریخی مربوط به دوران هخامنشیان و از مشهورترین سندهای تاریخی (۵۲۰ پیش از میلاد) است.<ref>[http://ghiasabadi.com/behistun.html «درباره سنگ‌نوشته داریوش بزرگ در بیستون». وب‌سایت: پژوهش‌های ایرانی، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1401ش.]</ref> تصاویر حک‌شده بر این تخته سنگ، حاصل هنر ایرانیان در دوران باستان است و به بند کشیدن یاغیان و شرح پیروزی داریوش بر گوماته مغ را بازنمایی می‌کند.<ref>[https://dalahoo.com/news.cfm?id=2845 «کتیبه بیستون»، وب‌سایت آریاناسیر دالاهو، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1401ش.]</ref> سنگ‌نوشتهٔ بیستون به عنوان یک اثر ملی ایرانی در سال ۲۰۰۶م در میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
-== واژه‌شناسی ==
+==واژه‌شناسی کتیبه بیستون==
 برخی معتقدند، واژه بیستون از واژه پارسی «بغستان» و به‌معنای جایگاه خدایان گرفته شده است. به عقیده برخی دیگر، واژه بیستون در زبان پهلوی «بهیستان» بوده که در گذر زمان به «بهیستون» تبدیل شد و امروزه با نام بیستون از این اثر تاریخی یاد می‌شود.<ref>. [http://ensani.ir/file/download/article/20130101082818-9604-32.pdf پوریوسف‌زاده و همکاران، «معیار¬‌های مرمت منظر محوطه‌های تاریخی و طبیعی با تأکید بر محوطه بیستون کرمانشاه»، 1391ش، ص34.]</ref>
-== موقعیت جغرافیایی ==
+== موقعیت جغرافیایی کتیبه بیستون ==
 کتیبه سنگی بیستون، در شهرستان هرسین و در ۳۵ کیلومتری شهر کرمانشاه قرار دارد.<ref>[https://www.alibaba.ir/mag/bisotun/ . احمدزاده، «بیستون کرمانشاه؛ نشانی از عظمت و اقتدار ایران در گذشته»، مجله گردشگری علی‌بابا، 1400ش، ص3.]</ref>
-== ویژگی‌ها ==
+== ویژگی‌های کتیبه بیستون ==
 این کتیبه تاریخی در ارتفاع چند ده متری از سطح زمین در دامنه کوه بیستون و در برابر چشمه بیستون حکاکی شده است. به عقیده برخی کارشناسان، بقایای ساختار پلکانی مانندی که در بالای کوه به جای مانده گویای آن است که سنگ‌تراشان از طریق این راه به دامنه کوه و آن ارتفاع رفته و تصاویر را حکاکی کرده‌اند و پس از اتمام کار به منظور عدم دسترسی و تخریب این اثر، مسیر پلکانی را از بین برده‌¬اند.<ref>[http://journal.richt.ir/athar/browse.php?a_id=153&sid=1&slc_lang=fa مهدی‌آبادی، ملیحه، «بررسی و شناخت آسیب‌های کتیبه داریوش بیستون». 1375ش، ص63.]</ref>
-ارتفاع کلی این سنگ‌نوشته حدود ۸ متر است و طول آن به ۲۲ متر می‌رسد. در این سنگ‌نوشته، ۵ ستون از حروف به خط میخی دیده می‌شود که در ۵۲۵ سطر، حک شده است. در قسمت فوقانی کتیبه، اهورامزدا به شکل یک طرح برجسته و با چهرهٔ انسانی، در حال پرواز است و احاطه و سلطه کامل را بازنمایی می‌کند. اهورامزدا که تاج درخشانی بر سر دارد، دست چپ خود را با حلقه‌ای به سوی داریوش دراز کرده که نماد اعطای قدرت پادشاهی به داریوش است. دست راست داریوش نیز به حالت دعا، بلند است.<ref>[https://dalahoo.com/news.cfm?id=2845 «کتیبه بیستون»، وب‌سایت آریاناسیر دالاهو، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1401ش.]</ref> یکی از شورشیان در زیر پای داریوش است و رهبر یاغیان همراه با ۸ نفر یاغی که هر یک، لباس ویژهٔ کشور خود را بر تن دارند در برابر داریوش، با زنجیر به بند کشیده شده‌اند.
+ارتفاع کلی این سنگ‌نوشته حدود ۸ متر است و طول آن به ۲۲ متر می‌رسد. در این سنگ‌نوشته، ۵ ستون از حروف به خط میخی دیده می‌شود که در ۵۲۵ سطر، حک شده است. در قسمت فوقانی کتیبه، اهورامزدا به شکل یک طرح برجسته و با چهرهٔ انسانی، در حال پرواز است و احاطه و سلطه کامل را بازنمایی می‌کند. اهورامزدا که تاج درخشانی بر سر دارد، دست چپ خود را با حلقه‌ای به سوی داریوش دراز کرده که نماد اعطای قدرت پادشاهی به داریوش است. دست راست داریوش نیز به حالت دعا، بلند است.<ref>[https://dalahoo.com/news.cfm?id=2845 «کتیبه بیستون»، وب‌سایت آریاناسیر دالاهو، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1401ش.]</ref>
+یکی از شورشیان در زیر پای داریوش است و رهبر یاغیان همراه با ۸ نفر یاغی که هر یک، لباس ویژهٔ کشور خود را بر تن دارند در برابر داریوش، با زنجیر به بند کشیده شده‌اند.
 نگاره‌های تاریخی کتیبه بیستون، هنر دست سنگ‌تراشان ایرانی بر روی سنگ‌های آهکی و به گونه‌ای منحصر به فرد است که پس از گذشت ۲۵۰۰ سال، هنوز هم صیقلی و براق مانده است.<ref>[https://www.kojaro.com/2016/1/27/116892/bisotun-inscription/ «متن کامل کتیبه بیستون و رمزگشایی از آن»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1401ش.]</ref> بخش‌هایی از کتیبه بیستون در گذر زمان، از بین رفته است.<ref>. [https://www.kojaro.com/2016/1/27/116892/bisotun-inscription/ مرادی و امیرکبیریان، «معرفی اجمالی حریم، ضوابط و طرح ساماندهی و احیای محوطه تاریخی، طبیعی و فرهنگی بیستون»، 1376ش، ص11.]</ref>
-== گردشگری ==
+== گردشگری کتیبه بیستون ==
 کتیبه بیستون در استان خوش آب‌وهوای کرمانشاه قرار دارد و تلفیقی از طبیعت و تاریخ را برای گردشگران به نمایش می‌گذارد. ثبت جهانی این اثر ملی و تاریخی، زمینه‌ساز معرفی و بازدید بیشتر از این منطقه گردشگری شده است.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20130101082818-9604-32.pdf پوریوسف‌زاده و همکاران، «معیارهای مرمت منظر محوطه‌های تاریخی و طبیعی با تأکید بر محوطه بیستون کرمانشاه»، 1391ش، ص38.]</ref> اما بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی، هویت تاریخی و فرهنگی این اثر را با خطر جدی روبرو کرده است.
-== بیستون در فرهنگ و ادب فارسی ==
+==بیستون در فرهنگ و ادب فارسی==
 منطقه بیستون و طبیعت کوهستانی آن، در ادبیات و هنر ایران‌زمین همواره مورد احترام و توجه بوده و افسانه‌ها و داستان‌های بسیاری با نام این منطقه، آمیخته شده است. داستان عشق فرهاد کوه‌کن به شیرین، برای شاعران نامدار ایرانی زمینه‌ساز تراوش شعر و طبع‌آزمایی بوده است.<ref>[https://ganjoor.net/hazin/ghazal-hz/sh307 حزین لاهیجی، غزلیات، غزل شماره 37، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1401ش.]</ref>
-== پانویس ==
+==پانویس==
 {{پانویس}}
-== منابع ==
+==منابع==
-* احمدزاده، فرحناز، «بیستون کرمانشاه؛ نشانی از عظمت و اقتدار ایران در گذشته»، مجله گردشگری علی‌بابا، ۱۴۰۰ش.
+*احمدزاده، فرحناز، «بیستون کرمانشاه؛ نشانی از عظمت و اقتدار ایران در گذشته»، مجله گردشگری علی‌بابا، ۱۴۰۰ش.
-* پوریوسف‌زاده و همکاران، «معیارهای مرمت منظر محوطه‌های تاریخی و طبیعی با تأکید بر محوطه بیستون کرمانشاه»، مرکز پژوهشی هنر معماری و شهرسازی نظر، شماره ۲۲، ۱۳۹۱ش.
+*پوریوسف‌زاده و همکاران، «معیارهای مرمت منظر محوطه‌های تاریخی و طبیعی با تأکید بر محوطه بیستون کرمانشاه»، مرکز پژوهشی هنر معماری و شهرسازی نظر، شماره ۲۲، ۱۳۹۱ش.
-* حزین لاهیجی، محمدعلی، غزلیات، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ش.
+*حزین لاهیجی، محمدعلی، غزلیات، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ش.
-* «دربارهٔ سنگ‌نوشته داریوش بزرگ در بیستون». وب‌سایت: پژوهش‌های ایرانی، تاریخ مطلب:۲۰ تیر ۱۳۸۵ش.
+*«دربارهٔ سنگ‌نوشته داریوش بزرگ در بیستون». وب‌سایت: پژوهش‌های ایرانی، تاریخ مطلب:۲۰ تیر ۱۳۸۵ش.
-* «کتیبه بیستون»، وب‌سایت آریاناسیر دالاهو، تاریخ مطلب: ۳۱ تیر ۱۳۹۴ش.
+*«کتیبه بیستون»، وب‌سایت آریاناسیر دالاهو، تاریخ مطلب: ۳۱ تیر ۱۳۹۴ش.
-* «متن کامل کتیبه بیستون و رمزگشایی از آن»، وب‌سایت: کجارو، تاریخ مطلب: ۵ بهمن ۱۳۹۹ش.
+*«متن کامل کتیبه بیستون و رمزگشایی از آن»، وب‌سایت: کجارو، تاریخ مطلب: ۵ بهمن ۱۳۹۹ش.
-* مرادی، اصغرمحمد و امیرکبیریان، آتش‌سا. «معرفی اجمالی حریم، ضوابط و طرح ساماندهی و احیای محوطه تاریخی، طبیعی و فرهنگی بیستون»، فصلنامه اثر، شماره ۲۸، ۱۳۷۶ش.
+*مرادی، اصغرمحمد و امیرکبیریان، آتش‌سا. «معرفی اجمالی حریم، ضوابط و طرح ساماندهی و احیای محوطه تاریخی، طبیعی و فرهنگی بیستون»، فصلنامه اثر، شماره ۲۸، ۱۳۷۶ش.
-* مهدی‌آبادی، ملیحه، «بررسی و شناخت آسیب‌های کتیبه داریوش بیستون»، مجله اثر، شماره ۲۸، ۱۳۷۵ش.
+*مهدی‌آبادی، ملیحه، «بررسی و شناخت آسیب‌های کتیبه داریوش بیستون»، مجله اثر، شماره ۲۸، ۱۳۷۵ش.
 {{ایران-افقی}}