پیش‌نویس:اشتغال زن: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

نسخهٔ ۱ آذر ۱۴۰۰، ساعت ۰۸:۲۶

اشتغال زنان، پرداختن زنان به فعالیت اقتصادی

مفهوم‌شناسی

اشتغال در لغت به‌معنای «به کاری پرداختن» و «به کاری سرگرم شدن» آمده است.^[۱] در اصطلاح به مجموعه مشاغل موجود در جامعه گویند که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در افزایش تولیدات ملی مؤثر است.^[۲]

اشتغال در اسلام

مفهوم کار و اشتغال از نگاه درون‌دینی و بر اساس آموزه‌‏های اسلامی، با مفهوم آن از نگاه برون‌دینی، تفاوت اساسی دارد. فرهنگ غربی، به هر فعالیتی که موجب کسب درآمد و ثروت باشد «کار و اشتغال» می‌گوید حتی فعاليت‌هایی مثل روسپیگری، رباخواری و احتکار نیز از مصادیق اشتغال دانسته می‌شود و درآمد حاصل از آن‌ها مشروع به‌حساب می‌‏آید. اما در فرهنگ اسلامی، کار و فعالیت باید در چارچوب خاص و شرایط ویژه‌ای انجام گیرد و انسان مجاز نیست از هر روشی کسب درآمد کند. از این منظر، اشتغال باید با نظام ارزشی اسلام سازگاری داشته باشد.^[۳] در آموزه‌های اسلامی و به‌ويژه در روایاتی که از معصومان و پیشوایان دینی به ما رسیده نیز به این مهم توجه شده و پیامدهایی چون فقر،^[۴] خرج مال در راه ناروا^[۵] و گرفتاری در آتش جهنم^[۶] برای کسب روزی غیر حلال معرفی شده است.

اشتغال زنان در اسلام

در قرآن کریم آشکارا به مالکیت زنان بر مالی که آن را کسب کرده‌اند اشاره شده است.^[۷] کسب دارایی و به‌دست آوردن مال با فعالیت اقتصادی تناسب دارد. در روایات پیشوایان دین نیز عنوان کسب برای فعالیت‌های اقتصادی مانند خریدوفروش به‌کار رفته است.^[۸] همچنین شواهد تاریخی حاکی از آن است که اشتغال زنان امری رایج و مباح بوده است. پیامبر خدا برای زنان سرپرست خانوار ارزش فراوانی قائل بود و کار آن‌ها را معادل دو ثواب می‌دانست.^[۹] همچنین ایشان همۀ مردم از جمله زنان را به دادن زکات و صدقه سفارش می‌کرد که انجام چنین امور نیکی نیازمند مال است.^[۱۰] اشتغال زنان از همان ابتدا و در عصر ظهور اسلام وجود داشت و موارد متعددی از آن به چشم می‌خورد. عبدالله بن مسعود که نابینا و ناتوان شده بود همسرش برای تأمین معیشت خانواده، صنایع‌دستی می‌ساخت و می‌فروخت. زینب حولاء معروف به عطاره، به خانه‌های اهل مدینه سر می‌زد و عطر می‌فروخت.^[۱۱] ام‌عطیه انصاری نیز به آرایشگری مشغول بود.^[۱۲] پیامبر خدا نیز در روزهای عید به زنان اجازه می‌داد تا برای فروش اجناس‌شان و کسب روزی حلال، بساط خود را در کوچه و خیابان پهن کنند.^[۱۳] همچنین کارهایی مانند مامایی و تعلیم و تربیت از اموری بود که زنان به آن مشغول بودند و وجود احکام شرعی مربوط به مکاسب زنان در کتب فقهی، از وجود و جواز این مشاغل برای بانوان حکایت دارد.^[۱۴]

اشتغال زنان در فقه و قانون اساسی

بر اساس آموزه‌های اسلام، زن درباره تأمین مخارج خانه وظیفه‌ای ندارد^[۱۵] اما پرداختن زن به فعالیت‌های اقتصادی و کسب درآمد نه‌تنها از نظر شرعی مانعی ندارد، بلکه پسندیده است و در روایات اهل‌بيت نیز به آن سفارش شده است.^[۱۶] زنان مانند مردان می‌توانند تحت شرایط و قوانینی شاغل باشند.^[۱۷] در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به‌منظور حفظ جایگاه و ارزش زن و بر هم نخوردن خانواده و همچنین رفاه حال زنان شاغل قوانین و مقرراتی تنظیم شده است؛ مانند اینکه محیط کار زنان باید به‌گونه‌ای باشد تا زمینه‌ساز رشد معنوی، علمی و حرفه‌ای آنان باشد، فرصت‌های شغلی مناسب در اختیار زنان قرار داده شود و برای مشاغلی چون مامایی اولویت با جذب زنان باشد.^[۱۸]

پانویس

↑ دهخدا، لغت‌نامه، 1338ش، ذیل واژۀ اشتغال.
↑ مدرسی، فرهنگ توصیفی واژگان برنامه‌ریزی و توسعه، 1385ش، ص33.
↑ پناهی، اشتغال، «آثار تربیتی و روان‏شناختی»، 1386ش.
↑ محمّدى رى‌‏شهرى، میزان الحکمه، 1386ش، ج11، ص173.
↑ محمّدى رى‏‌شهرى، میزان الحکمه، 1386ش، ج11، ص174.
↑ مفید، الإختصاص، 1413ق، ص249.
↑ سورۀ نساء آیۀ 32.
↑ کلینی، الکافی، 1429ق، ج10، ص533.
↑ ابن‌اثیر، اسدالغابه فی معرفه الصحابه، بی‌تا، ج5، ص461.
↑ شیخ حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، 1409ق، ج17، ص33.
↑ العسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، 1414ق، ج8، ص154.
↑ کلینی، الکافی، 1429ق، ج15، ص367.
↑ طوسی، تهذیب الاحکام، 1407ق، ج3، ص287.
↑ علاسوند، زن در اسلام، 1397ش، ص390.
↑ قانون مدنی، ماده 1106.
↑ حرعاملی، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، 1409ق، ج17، ص236.
↑ قانون اساسی، اصل 28، فصل سوم، حقوق ملت.
↑ «سیاست‌های اشتغال زنان در جمهوری اسلامی ایران»، مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، در وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاريخ تصویب: 20 مرداد 1371ش.

منابع

قرآن کریم
ابن‌اثیر جزری، علی بن محمد، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دارالکتب الاسلامیه، بی‌تا.
پناهی، علی‌احمد، «اشتغال؛ آثار تربیتی و روان‏شناختی»، ماهنامه معرفت،شماره 119، 1386ش.
حر عاملى، محمد بن حسن‏، حرعاملی، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، به‌تحقیق مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، قم، مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، 1409ق.
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، تهران، دانشگاه تهران، 1338ش.
«سیاست‌های اشتغال زنان در جمهوری اسلامی ایران»، مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، در وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاريخ تصویب: 20 مرداد 1371ش.
طوسى، محمد بن حسن‏، تهذيب الأحكام، به‌تحقیق حسن الموسوی خرسان، تهران، دارالكتب الإسلاميه‏، 1407ق‏.
العسقلانی، ابن‌حجر، فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، بیروت، دارالفکر، 2000م.
العسقلانی، ابن‌حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1414ق.
علاسوند، فریبا، زن در اسلام، قم، هاجر، چ ششم، 1397ش.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
قانون مدنی
كلينى، محمد بن يعقوب‏، الکافی، تصحیح دارالحدیث، قم، دارالحدیث، 1429ق.
محمّدى رى‌‏شهرى، محمّد، میزان الحکمه، قم، دارالحدیث، 1386ش.
مدرسی، منصور، فرهنگ توصیفی واژگان برنامه‌ریزی و توسعه، تهران، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، 1385ش.
مفيد، محمد بن محمد، الاختصاص، به‌تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمود محرمی زرندی، قم، المؤتمر العالمى لالفية الشيخ المفيد، 1413‌ق.‏

[1] دهخدا، لغت‌نامه، 1338ش، ذیل واژۀ اشتغال.

[2] مدرسی، فرهنگ توصیفی واژگان برنامه‌ریزی و توسعه، 1385ش، ص33.

[3] پناهی، اشتغال، «آثار تربیتی و روان‏شناختی»، 1386ش.

[4] محمّدى رى‌‏شهرى، میزان الحکمه، 1386ش، ج11، ص173.

[5] محمّدى رى‏‌شهرى، میزان الحکمه، 1386ش، ج11، ص174.

[6] مفید، الإختصاص، 1413ق، ص249.

[7] سورۀ نساء آیۀ 32.

[8] کلینی، الکافی، 1429ق، ج10، ص533.

[9] ابن‌اثیر، اسدالغابه فی معرفه الصحابه، بی‌تا، ج5، ص461.

[10] شیخ حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، 1409ق، ج17، ص33.

[11] العسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، 1414ق، ج8، ص154.

[12] کلینی، الکافی، 1429ق، ج15، ص367.

[13] طوسی، تهذیب الاحکام، 1407ق، ج3، ص287.

[14] علاسوند، زن در اسلام، 1397ش، ص390.

[15] قانون مدنی، ماده 1106.

[16] حرعاملی، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، 1409ق، ج17، ص236.

[17] قانون اساسی، اصل 28، فصل سوم، حقوق ملت.

[18] «سیاست‌های اشتغال زنان در جمهوری اسلامی ایران»، مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، در وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاريخ تصویب: 20 مرداد 1371ش.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

@@ خط ۴: / خط ۴: @@
 ==اشتغال در اسلام==
-مفهوم کار و اشتغال از نگاه درون‌دینی و بر اساس آموزه‏های اسلامی، با مفهوم آن از نگاه برون‌دینی، تفاوت اساسی دارد. فرهنگ غربی، به هر فعالیتی که موجب کسب درآمد و ثروت باشد «کار و اشتغال» می‌گوید حتی فعاليت‌هایی مثل روسپیگری، رباخواری و احتکار نیز از مصادیق اشتغال دانسته می‌شود و درآمد حاصل از آن‌ها مشروع به‌حساب می‌‏آید. اما در فرهنگ اسلامی، کار و فعالیت باید در چارچوب خاص و شرایط ویژه‌ای انجام گیرد و انسان مجاز نیست از هر روشی کسب درآمد کند. از این منظر، اشتغال باید با نظام ارزشی اسلام سازگاری داشته باشد.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/69825/%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C پناهی، اشتغال، «آثار تربیتی و روان‏شناختی»، 1386ش.]</ref> در آموزه‌های اسلامی و به‌ويژه در روایاتی که از معصومان و پیشوایان دینی به ما رسیده نیز به این مهم توجه شده و پیامدهایی چون فقر،<ref>[https://lib.eshia.ir/27307/11/173 محمّدى رى‌‏شهرى، میزان الحکمه، 1386ش، ج11، ص173.]</ref> خرج مال در راه ناروا<ref> [https://lib.eshia.ir/27307/11/174 محمّدى رى‏‌شهرى، میزان الحکمه، 1386ش، ج11، ص174.]</ref> و گرفتاری در آتش جهنم<ref>[https://lib.eshia.ir/11001/1/249 مفید، الإختصاص، 1413ق، ص249.]</ref> برای کسب روزی غیر حلال معرفی شده است.
+مفهوم کار و اشتغال از نگاه درون‌دینی و بر اساس آموزه‌‏های اسلامی، با مفهوم آن از نگاه برون‌دینی، تفاوت اساسی دارد. فرهنگ غربی، به هر فعالیتی که موجب کسب درآمد و ثروت باشد «کار و اشتغال» می‌گوید حتی فعاليت‌هایی مثل روسپیگری، رباخواری و احتکار نیز از مصادیق اشتغال دانسته می‌شود و درآمد حاصل از آن‌ها مشروع به‌حساب می‌‏آید. اما در فرهنگ اسلامی، کار و فعالیت باید در چارچوب خاص و شرایط ویژه‌ای انجام گیرد و انسان مجاز نیست از هر روشی کسب درآمد کند. از این منظر، اشتغال باید با نظام ارزشی اسلام سازگاری داشته باشد.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/69825/%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C پناهی، اشتغال، «آثار تربیتی و روان‏شناختی»، 1386ش.]</ref> در آموزه‌های اسلامی و به‌ويژه در روایاتی که از معصومان و پیشوایان دینی به ما رسیده نیز به این مهم توجه شده و پیامدهایی چون فقر،<ref>[https://lib.eshia.ir/27307/11/173 محمّدى رى‌‏شهرى، میزان الحکمه، 1386ش، ج11، ص173.]</ref> خرج مال در راه ناروا<ref> [https://lib.eshia.ir/27307/11/174 محمّدى رى‏‌شهرى، میزان الحکمه، 1386ش، ج11، ص174.]</ref> و گرفتاری در آتش جهنم<ref>[https://lib.eshia.ir/11001/1/249 مفید، الإختصاص، 1413ق، ص249.]</ref> برای کسب روزی غیر حلال معرفی شده است.
 ==اشتغال زنان در اسلام==