(۷۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱:
خط ۱:
'''<big>ادغام اجتماعی</big>'''، پذیرش رسمی فرد یا گروه مهاجر بهعنوان شهروند جامعۀ میزبان.<br>
{{جعبه اطلاعات مفهوم
ادغام فرد مهاجر در جامعۀ میزبان، از مهمترین مسائل برای پژوهشگران حوزۀ مطالعات مهاجرتی است. اگرچه سیاست دولت ايران در قبال مهاجران افغانستاني در طول زمان شاهد دگرگونيهای زيادی بوده؛ اما اصل اساسی آن، تشویق همیشگی پناهجویان افغانستانی به ترک ایران بوده است. انطباق مهاجران افغانستانی در جامعۀ ایرانی همواره با موانع گستردهای روبرو بوده و به کندی صورت پذیرفته است.
| تصویر =ادغام اجتماعی (1).jpg
==مفهومشناسی==
| زیرنویس تصویر =مهاجرت افغانستانیها به ایران|بندانگشتی|مهاجرت افغانستانیها به ایران؛ مرز ایران - افغانستان
ادغام اجتماعی فرایندی است که طی آن، افراد مهاجر یا اقلیتها درون ساختار جامعۀ مقصد ترکیب میشوند.<ref>[https://csrrasaneh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/ «مسئولیت اجتماعی و ادغام اجتماعی»، وبسایت رسانه مسئولیت اجتماعی].</ref> این فرایند زمانی روی میدهد که فرد هم به جامعۀ جدید تعلق پیدا میکند و هم نسبت به فرهنگ قبلی خود احساس خوشایندی دارد.<ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص61].</ref> با ادغام اجتماعی، مهاجران از حقوق و خدماتِ موجود در ساختارهای جامعه برخوردار میشوند.<ref> [https://www.irna.ir/news/84479267/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D9%88-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «ابعاد و آثار ادغام اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران» خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران].</ref>
| فایل پادکست =ادغام اجتماعی.ogg
| حجم فایلپادکست =3/45
| تاریخ پادکست =25-08-1404
| زیرنویس عنوان =
| عنوان اصلی =
| عنوان انگلیسی =
| عنوان عربی =
| عنوان علمی =
| شاخه علمی =
| نوع مفهوم =
| معنای اصطلاحی =
| حوزه کاربرد =
| گستره جغرافیایی =
| منشأ تاریخی =
| نخستین کاربرد =
| ریشه واژه =
| مرتبط با =
| اهمیت =
| مبدع =
| مروج =
| مقدس برای =
| مورد احترام =
| آثار مرتبط =
|image_alt=}}
'''{{درشت|ادغام اجتماعی}}'''، پذیرش رسمی فرد یا گروه مهاجر بهعنوان شهروند جامعهٔ میزبان.
==سیاستهای ایران در قبال مهاجران==
ادغام اجتماعی فرآیندی است که طی آن مهاجران یا گروههای اقلیت، ضمن حفظ [[هویت فرهنگی]] خود، به تدریج در ساختارهای جامعه میزبان جذب میشوند و از حقوق و خدمات اجتماعی آن بهرهمند میگردند. این فرآیند دوسویه، نهتنها باعث کاهش فاصله اجتماعی و تبعیض میشود، بلکه با تقویت [[همبستگی اجتماعی]] و حس تعلق مهاجران، به ثبات و امنیت جامعه میزبان کمک میکند. در مورد مهاجران افغانستانی در [[ایران]]، با وجود سابقه طولانی حضور و جمعیت قابل توجه، این فرآیند به دلیل سیاستهای مهاجرتی محدودکننده به کندی پیش رفته است؛ حال آنکه ادغام موفقیتآمیز آنان میتواند پیامدهای مثبت اقتصادی، اجتماعی و امنیتی برای ایران در پی داشته باشد.
[[ایران]] در طول تاریخ، میزبان اقوام فراوانی بوده و مهاجران بسیاری را در خود جای داده است. بخشی از [[فرهنگ]]، [[تمدن]] و [[هنر]] ایرانی، محصول مهاجرانی است که در این سرزمین سکونت گزیدهاند.<ref>[https://qjss.atu.ac.ir/article_11311_66a67de256227afe4c0bce650612f033.pdf میرزایی، «زمینههای پیدایش و ادغام فرهنگی- اجتماعی مهاجران ایرانی در فرانسه»، 1399ش، ص26].</ref> <br>
پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی]] ایران و بهدنبال تهاجم نظامی شوروی به [[افغانستان]]، جریان مهاجرتی در حجم گستردهای آغاز شد.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/1605949991-10332-99-17.pdf صادقی و عباسی شوازی ، «بازگشت به وطن یا ماندن جوانان افغانستانی در ایران»، 1395ش، ص120].</ref> در این فرایند حدود یکسوم [[جمعیت]] افغانستان (بیش از شش میلیون نفر) کشور خود را ترک و تقریباً به 72 کشور جهان [[مهاجرت]] کردند که در این میان، ایران و پاکستان میزبان 96 درصد از این مهاجران بودهاند.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/1605949991-10332-99-17.pdf صادقی و عباسی شوازی ، «بازگشت به وطن یا ماندن جوانان افغانستانی در ایران»، 1395ش، ص120].</ref> تعداد مهاجران افغانستانی در ایران در سال 1365ش به دو میلیون نفر و در سال 1370ش به بالاترین حد خود یعنی سه میلیون نفر افزایش یافت.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/1605949991-10332-99-17.pdf صادقی و عباسی شوازی، «بازگشت به وطن یا ماندن جوانان افغانستانی در ایران»، 1395ش، ص120].</ref> <br>
در ایران، ابتدا تصور بر این بود که این جمعیت با پایان جنگ و بهبود شرایط در افغانستان به کشور خود بازمیگردند؛ <ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص56].</ref> اما شرایط افغانستان هیچگاه بهصورتی نبوده که پناهندگان تمایل به بازگشت داشته باشند یا مهاجرت به ایران متوقف شود.<ref>[https://farhikhtegandaily.com/news/71608/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است»، روزنامه فرهیختگان].</ref> <br>
سیاست دولت ایران در قبال مهاجران افغانستانی در طول زمان شاهد تغییرات زیادی بوده است. سیاست «درهای باز» دولت ایران در سالهای نخست پس از انقلاب، جای خود را به رویکرد «بازگشت به وطن» در سالهای بعدی داد.<ref>[https://ijar.ut.ac.ir/article_70506_00d5b043b1a8da82192894a4238c14c7.pdf علاءالدینی و میرزایی، «ادغام مهاجران افغانستانی در نواحی شهری ایران: مطالعۀ موردی محلۀ هرندی در تهران»، خرداد 1397، ص8].</ref> در واقع قوانین رسمی و همچنین رویههای عملی دولت ایران مبتنی بر این اصل قرار گرفت که ایجاد شرایط بهتر زندگی در ایران برای مهاجران افغانستانی سبب کاهش تمایل آنها به بازگشت خواهد بود و در نتیجه دسترسی آنها به خدمات و حقوق شهروندی بر اساس همین اصل تنظیم شد.<ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص56].</ref>
==طردشدگی اجتماعی و پیامدهای آن==
==مفهومشناسی ادغام اجتماعی==
این مفهوم به فرایندی اطلاق میشود که طی آن افراد از مشارکت کامل در جامعهای که در آن زندگی میکنند، طرد شوند.<ref>[https://urb.dehaghan.iau.ir/article_648711_bb11772752c9e314b53502bbdfc7f2a0.pdf زاهدی و دیگران، «سنجش و تبیین طرد اجتماعی مهاجران خارجی در کلانشهر اصفهان»، 1394، ص64].</ref> [[طرد اجتماعی]] سبب میشود افراد بهعلت سستشدن روابط در جامعه در معرض انواع چالشهای مختلف قرار گیرند:
ادغام اجتماعی فرایندی است که طی آن، افراد [[مهاجرت|مهاجر]] یا اقلیتها درون ساختار جامعهٔ مقصد ترکیب میشوند.<ref>[https://csrrasaneh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/ «مسئولیت اجتماعی و ادغام اجتماعی»، وبسایت رسانه مسئولیت اجتماعی].</ref> این فرایند زمانی روی میدهد که فرد هم به جامعهٔ جدید تعلق پیدا میکند و هم نسبت به فرهنگ قبلی خود احساس خوشایندی دارد.<ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص61].</ref> با ادغام اجتماعی، مهاجران از حقوق و خدماتِ موجود در ساختارهای جامعهٔ مقصد برخوردار میشوند.<ref> [https://www.irna.ir/news/84479267/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D9%88-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «ابعاد و آثار ادغام اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران» خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران].</ref>
# گسترش آسیبهای اجتماعی؛ طردشدگی افراد در عرصههای اجتماعی میتواند زمینه را برای [[بزهکاری]] آنان فراهم کند.<ref>[https://www.socialwork2015.ir/%D8%B7%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A8-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/ «طرد اجتماعی و آسیبهای اجتماعی»، مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران، تاریخ بازید: 3 مهر 1401].</ref> مهاجری که خود را تحت شرایط دشوار مانند تحقیر، توهین و حتی تهدید به اخراج اجباری مییابد، بیش از پیش آمادۀ کجروی میشود. آسیبشناسان بر این باورند که نژاد، جنسیت، رنگ، زبان و فرهنگ یک قوم منشأ کجروی بهشمار نمیآید؛ بلکه این امر ریشه در فقر، تنگدستی، تحقیر، گرسنگی، محرومیت، تبعیض و توهین دارد.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_1307_ae475ddce15f961cdb3f82e72913e721.pdf سنقری ناهید و دیگران، «موانع ادغام اجتماعی نوجوانان افغانستانی در جامعه ایرانی (مطالعه موردی شهر تهران)»، 1393ش، ص103].</ref>
# گسترش حاشیهنشینی؛ حاشیهنشینی هنگامی رخ میدهد که جامعۀ مهاجرین نتوانند با دیگر جوامع ارتباط برقرار کنند.<ref>[https://priw.ir/article-1-1498-fa.pdf حاتمی، «سیاستگذاری مطلوب مهاجرت و حضور مهاجرین افغان در ج.ا.ا، 1400ش، ص5].</ref> از همین رو در بسیاری از شهرهای بزرگ کشورهای جهان سوم، مهاجران در حاشیه شهرها سکونت میگزینند.<ref>[http://www.jgeoqeshm.ir/article_69928_869ffc272d55285ca0c3ac2c63434610.pdf کشاورز قاسمی، «تبیین پیامدهای مهاجرت اتباع کشور افغانستان برجامعه ایران: مطالعۀ موردی شهر قزوین، 1397، ص292].</ref> مهاجران افغانستانی نیز بهدلیل درآمد محدود، غالباً در سکونتگاههای غیررسمی حاشیه شهرها و روستاها ساکن میشوند.<ref>[https://priw.ir/article-1-1498-fa.pdf حاتمی، «سیاستگذاری مطلوب مهاجرت و حضور مهاجرین افغان در ج.ا.ا، 1400ش، ص10].</ref>
سابقهٔ طولانی حضور و حجم بالای جمعیت مهاجر افغانستانی در ایران امروزه باعث شده است که ادغام اجتماعی آنها بهعنوان یک دغدغهٔ مهم در میان محققان و سازمانهای مختلف در کشور مطرح و به مسئلهٔ اصلی بدل شود.<ref>فرجامیکیا و شیرخانی، «راهبردهای ادغام اجتماعی اتباع افغانستانی در جمهوری اسلامی ایران»، 1402ش، ص۱۳۳.</ref>
# کودکان کار؛ هرچند آمار دقیقی از کودکان کار در ایران وجود ندارد؛<ref>[https://www.isna.ir/news/97061004618/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%85-%DB%B5-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1 «آمار مشخصی از کودکان کار نداریم/ ۵ درصد کودکان شناسایی شده در خیابان زندگی میکنند»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا].</ref> اما بر اساس رصدها، هشتاد درصد کودکان کار، متعلق به کشورهای افغانستان و پاکستان هستند.<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/1468961/%DB%B8%DB%B0-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF «۸۰ درصد کودکان کار و خیابان از اتباع افغانستان و پاکستان هستند»، خبرگزاری خبر آنلاین].</ref> کودکان افغانستانی در سن پانزده سالگی حدود هفده درصد در بازار کار حضور دارند که این میزان برای ایرانیها چهار درصد است. این میزان در سن هفده سالگی برای افغانستانیها حدود سی درصد و برای ایرانیها حدود ده درصد است.<ref>[https://www.irna.ir/news/84479267/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D9%88-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «ابعاد و آثار ادغام اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران» خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران].</ref>
# آشفتگی هویتی؛ مواجهه و تعامل فرد مهاجر با [[الگوهای فرهنگی]] «دیگر» در بسیاری از حالات در تناقض با پارادایم فرهنگی جامعه مبدأ قرار میگیرد که آشفتگیهای هویتی را پدید میآورد.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_1307_ae475ddce15f961cdb3f82e72913e721.pdf سنقری ناهید و دیگران، «موانع ادغام اجتماعی نوجوانان افغانستانی در جامعه ایرانی (مطالعه موردی شهر تهران)»، 1393ش، ص121].</ref>
# کسب هویت جعلی؛ برخی از مهاجران غیرقانونی برای ماندن در ایران، اقدام به خرید شناسنامۀ افراد ایرانی میکنند.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-4/1224741-%D9%85%D8%B4%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AD%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%87-%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%DA%A9%D8%B1%D8%AF «مشکلات زنان افغانستان در ایران؛ از حاشیه نشینی تا نبود آینده ای روشن/ چه باید کرد؟» خبرگزاری برنا].</ref> بر اساس آمار رسمی، شش هزار شناسنامه بهصورت غیرقانونی به شهروندان افغانستانی واگذار شده است.<ref>[https://af.sputniknews.com/20170525/1361143.html «۶ هزار شناسنامه ایرانی غیر قانونی به شهروندان افغانستان/ عاملان محاکمه میشوند»، خبرگزاری اسپوتنیک افغانستان].</ref>
# عدم تحرک اجتماعی؛ محدودیتهای قانونی در انتخاب شغل، محل زندگی، سفر داخلی و خارجی، برخورداری از حسابهای بانکی و [[مالکیت]] بر اموال غیرمنقول بر [[تحرک اجتماعی]] افغانستانیها تأثیر منفی میگذارد.<ref>[https://ijar.ut.ac.ir/article_70506_00d5b043b1a8da82192894a4238c14c7.pdf علاءالدینی و میرزایی، «ادغام مهاجران افغانستانی در نواحی شهری ایران: مطالعۀ موردی محلۀ هرندی در تهران»، 1397، ص10].</ref>
# عدم بهرهوری از سرمایهگذاریهای انجام شده؛ محدودیتهای زندگی مهاجرین افغانستانی در ایران و ناامیدی از بهبود وضعیت در افغانستان، آنها را به فکر خروج از ایران و رفتن به یک کشور ثالث میاندازد.<ref>[http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/1912893/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87-%D9%85%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF «افغانها از ایران به ترکیه میروند»، وبسایت دیپلماسی ایرانی].</ref> طبق نظرسنجی وزارت کشور در سال ۱۳۹۵ش، بیش از شصت درصد افغانستانیهای ساکن ایران به فکر رفتن به کشورهای اروپایی بودهاند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/3774108/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%DB%B6%DB%B0-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF «وزیر کشور: ۶۰ درصد افغانها در ایران میخواهند به اروپا بروند»، خبرگزاری مهر].</ref> خروج زودهنگام مهاجران افغانستانی با وجود سرمایهگذاریهای انجامشده، موجب عدم بهرهوری کافی از مهارتهای شغلی آنها میشود.<ref>[https://www.isna.ir/news/1401022718335/%DB%B5-%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D8%B6%D9%88%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF «۵ میلیون مهاجر افغان در ایران حضور دارند»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا].</ref>
# سرخوردگی افغانستانیها از جامعۀ ایرانی؛ سیستم معیوبی که همواره در پی برخورد شدید با سیل مهاجران بوده و چاره را تنها در اخراج آنان دیده است، نتیجهای جز احساس سرخوردگی، خشم و درماندگی در میان مهاجران افغانستانی نداشته است.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=154016 «ایرانیها! گمشدههای خود را در افغانستان بیابید!»، وبسایت شبکه اطلاعرسانی افغانستان].</ref>
# ایرانهراسی؛ برخی بر این باورند که شکلگیری ایرانهراسی در افغانستان، ریشه در تبعیض و محرومیتهایی دارد که پناهندگان افغانستانی در ایران تحمل میکنند.<ref>[https://www.irna.ir/news/84831436/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%DB%8C%DA%A9-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF حمیدپور، »نگاهی که یک مهاجر افغانستانی به رفتار ایرانیها دارد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران].</ref> بخشی از جامعۀ ایرانی همواره افغانستان را دیگریِ فرومرتبۀ خود تصور میکند. نتیجۀ این شرایط، رشد [[ایرانهراسی]] در [[افکار عمومی]] افغانستان است.<ref>[https://farhikhtegandaily.com/news/71608/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است»، روزنامه فرهیختگان].</ref>
# عدم احقاق حقوق؛ مهاجران افغانستانی در ایران، به بهانۀ «غیرقانونی بودن» از بسیاری از [[حقوق شهروندی]] محروم میشوند.<ref>[https://meidaan.com/archive/57363 مکی، زنان مهاجر افغان سخن میگویند، وبسایت میدان].</ref> از آنجا که حضور افغانستانیها در ایران موقتی تصور میشود، ناپایداری زندگی و هراس از اخراج از کشور همراهِ همیشگیِ آنهاست. نتیجۀ این وضعیت، موقعیت بسیار فرودست یک افغانستانی در برابر ایرانیهاست. در این شرایط، آنان نسبت به هرگونه تعدی در حقشان، اغلب چارهای جز تحمل ندارند.<ref>[https://www.toseeirani.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA-5/11762-%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AE%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AA-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7 «ریشههای ساختاری خشونت علیه افغانها»، روزنامه توسعه ایرانی].</ref>
# شکلگیری خرده فرهنگ معارض؛ در صورت فراهم نبودن [[ادغام اجتماعی]] برای افراد تازهوارد، این افراد نهتنها ارزشها را در خود درونی نمیکنند، بلکه در پارهای از موارد به دور خود دیوار میکشند که موجب شکلگیری یک [[خرده فرهنگ]] میشود.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_1307_ae475ddce15f961cdb3f82e72913e721.pdf سنقری ناهید و دیگران، «موانع ادغام اجتماعی نوجوانان افغانستانی در جامعه ایرانی (مطالعه موردی شهر تهران)»، 1393ش، ص104].</ref>
# «تعارض فرهنگی»،<ref>[http://www.ehyaa.com/pages/40/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%AA-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86/ محرابی شاتوری، «نگاهی به مهاجرت و پیامدهای آن»، وبسایت شرکت مجتمع صنایع و معادن احیا سپاهان].</ref> «گسترش مشاغل غیرقانونی»،<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-4/1224741-%D9%85%D8%B4%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AD%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%87-%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%DA%A9%D8%B1%D8%AF «مشکلات زنان افغانستان در ایران؛ از حاشیه نشینی تا نبود آینده ای روشن/ چه باید کرد؟»، خبرگزاری برنا].</ref> «قاچاق انسان»<ref>[http://www.ehyaa.com/pages/40/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%AA-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86/ محرابی شاتوری، «نگاهی به مهاجرت و پیامدهای آن»، وبسایت شرکت مجتمع صنایع و معادن احیا سپاهان].</ref> و «پایینآمدن ضریب امنیت در مرزها»<ref>[https://priw.ir/article-1-1498-fa.pdf حاتمی، «سیاستگذاری مطلوب مهاجرت و حضور مهاجرین افغان در ج.ا.ا، 1400ش، ص13].</ref> از دیگر آثار عدم انطباق اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران است.
==ادغام اجتماعی و پیامدهای آن==
==ادغام اجتماعی و پیامدهای آن==
ادغام اجتماعی نوعی سازگاری ابزاری مهاجران با جامعۀ میزبان است. در این الگو بر حفظ هویت و انسجام فرهنگی و در عین حال حرکت بهسمت تبدیلشدن به جزئی جداییناپذیر از جامعۀ میزبان تأکید میشود<ref>[https://journals.ui.ac.ir/article_24061_4c74091dd0ecd67285854028fca870c4.pdf نوری و دیگران، «بررسی سازگاری فرهنگی مهاجران، مورد مطالعه: مهاجران آذری شهر رشت»، 1397ش، ص97].</ref> که پیامدهای مثبتی دارد:
ادغام اجتماعی نوعی سازگاری ابزاری مهاجران با جامعهٔ میزبان است. در این الگو بر حفظ [[هویت ملی|هویت]] و انسجام فرهنگی و در عین حال حرکت بهسمت تبدیلشدن به جزئی جداییناپذیر از جامعهٔ میزبان تأکید میشود<ref>[https://journals.ui.ac.ir/article_24061_4c74091dd0ecd67285854028fca870c4.pdf نوری و دیگران، «بررسی سازگاری فرهنگی مهاجران، مورد مطالعه: مهاجران آذری شهر رشت»، 1397ش، ص97].</ref> که پیامدهای مثبتی دارد:
# کاهش فاصله اجتماعی؛ میزان بالای ادغام اجتماعی سبب کاهش فاصلۀ اجتماعی میان گروهها میشود و به افزایش هرچه بیشتر ارزشها و رفتارهای سازگارتر کمک میکند.<ref>[https://csrrasaneh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/ «مسئولیت اجتماعی و ادغام اجتماعی»، وبسایت رسانه مسئولیت اجتماعی].</ref>
#کاهش فاصله اجتماعی؛ میزان بالای [[ادغام اجتماعی]] سبب کاهش فاصلهٔ اجتماعی میان گروهها میشود و به افزایش هرچه بیشتر ارزشها و رفتارهای سازگارتر کمک میکند.<ref>[https://csrrasaneh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/ «مسئولیت اجتماعی و ادغام اجتماعی»، وبسایت رسانه مسئولیت اجتماعی].</ref>
# افزایش همبستگی اجتماعی؛ تلاش در جهت قانونیشدن حضور مهاجران و از بین بردن زیست غیررسمی مهاجران به افزایش سطح همبستگی اجتماعی و بالاتررفتن ضریب امنیتی جامعه خواهد انجامید.<ref>[https://www.thmporg.ir/images/docs/files/000006/nf00006234-1.pdf سعیدی، فرصتها و تهدیدهای حضور اتباع خارجی (افغانستانی) در استان تهران، 1400ش، ص29].</ref>
#افزایش همبستگی اجتماعی؛ تلاش در جهت قانونیشدن حضور مهاجران و از بین بردن زیست غیررسمی مهاجران به افزایش سطح همبستگی اجتماعی و بالاتررفتن ضریب امنیتی جامعه خواهد انجامید.<ref>[https://www.thmporg.ir/images/docs/files/000006/nf00006234-1.pdf سعیدی، فرصتها و تهدیدهای حضور اتباع خارجی (افغانستانی) در استان تهران، 1400ش، ص29].</ref>
# کاهش تبعیض؛ ادغام اجتماعی باعث میشود که تمام مناطق به حیات اجتماعی دسترسی پیدا کنند و تبعیضها از بین برود.<ref>[https://csrrasaneh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/ «مسئولیت اجتماعی و ادغام اجتماعی»، وبسایت رسانه مسئولیت اجتماعی].</ref>
#کاهش تبعیض؛ ادغام اجتماعی باعث میشود که تمام مناطق به حیات اجتماعی دسترسی پیدا کنند و تبعیضها از بین برود.<ref>[https://csrrasaneh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/ «مسئولیت اجتماعی و ادغام اجتماعی»، وبسایت رسانه مسئولیت اجتماعی].</ref>
# افزایش وفاداری به جامعۀ میزبان؛ از طریق بهرسمیتشناختن و بهرهمندی از حقوق اجتماعی و سیاسی میتوان حس تعلق به ایران را در میان این مهاجران تازهوارد تقویت و دغدغۀ عدم وفاداری آنها به جامعۀ مقصد را برطرف کرد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84831436/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%DB%8C%DA%A9-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF حمیدپور، نگاهی که یک مهاجر افغانستانی به رفتار ایرانیها دارد، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران].</ref>
#افزایش وفاداری به جامعهٔ میزبان؛ از طریق بهرسمیتشناختن و بهرهمندی از حقوق اجتماعی و سیاسی میتوان حس تعلق به ایران را در میان این مهاجران تازهوارد تقویت و دغدغهٔ عدم وفاداری آنها به جامعهٔ مقصد را برطرف کرد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84831436/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%DB%8C%DA%A9-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF حمیدپور، نگاهی که یک مهاجر افغانستانی به رفتار ایرانیها دارد، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران].</ref>
# حل بحران جمعیتی؛ مهاجرت جمعیت اضافی را از نقطهای به خارج از آن هدایت و عدم تعادل ساختاری جمعیت را مرتفع میکند و راه حلی برای بحران جمعیتی است.<ref>[http://www.jgeoqeshm.ir/article_69928_869ffc272d55285ca0c3ac2c63434610.pdf کشاورز قاسمی، «تبیین پیامدهای مهاجرت اتباع کشور افغانستان برجامعه ایران، مطالعۀ موردی شهر قزوین»، 1397، ص290].</ref> بنابراین اگر در وضعیت کنونی سیاست کلی بر افزایش جمعیت کشور است، جذب مهاجر یکی از شیوههای متداول آن در بسیاری کشورها به شمار میرود.<ref>[https://www.irna.ir/news/84831436/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%DB%8C%DA%A9-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF حمیدپور، «نگاهی که یک مهاجر افغانستانی به رفتار ایرانیها دارد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران].</ref>
#حل بحران جمعیتی؛ مهاجرت جمعیت اضافی را از نقطهای به خارج از آن هدایت و عدم تعادل ساختاری جمعیت را مرتفع میکند و راه حلی برای بحران جمعیتی است.<ref>[http://www.jgeoqeshm.ir/article_69928_869ffc272d55285ca0c3ac2c63434610.pdf کشاورز قاسمی، «تبیین پیامدهای مهاجرت اتباع کشور افغانستان برجامعه ایران، مطالعۀ موردی شهر قزوین»، 1397، ص290].</ref> بنابراین اگر در وضعیت کنونی سیاست کلی بر افزایش جمعیت کشور است، جذب مهاجر یکی از شیوههای متداول آن در بسیاری کشورها به شمار میرود.<ref>[https://www.irna.ir/news/84831436/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%DB%8C%DA%A9-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF حمیدپور، «نگاهی که یک مهاجر افغانستانی به رفتار ایرانیها دارد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران].</ref>
# توسعۀ کشور میزبان؛ تحقیقات انجامشده دربارۀ تأثیر مهاجرین بر اقتصاد کشورهای در حال توسعه، حاکی از تأثیر مثبت مهاجرت بر اقتصاد کشور میزبان است.<ref>[https://priw.ir/article-1-1498-fa.pdf حاتمی، «سیاستگذاری مطلوب مهاجرت و حضور مهاجرین افغان در ج.ا.ا، 1400ش، ص9].</ref>
#توسعهٔ کشور میزبان؛ تحقیقات انجامشده دربارهٔ تأثیر مهاجرین بر اقتصاد کشورهای در حال توسعه، حاکی از تأثیر مثبت [[مهاجرت]] بر اقتصاد کشور میزبان است.<ref>[https://priw.ir/article-1-1498-fa.pdf حاتمی، «سیاستگذاری مطلوب مهاجرت و حضور مهاجرین افغان در ج.ا.ا، 1400ش، ص9].</ref>
# تضمین ثبات و امنیت جامعۀ میزبان؛ سازگاری متقابل میان جامعۀ میزبان و مهاجران بر اساس احساس تعهد و احترام به مجموعهای از ارزشها و اهداف مشترک، میتواند علاوه بر تأمین منافع اقتصادی و فرهنگی، باعث تضمین امنیت و ثبات جامعه شود.<ref>[https://ijar.ut.ac.ir/article_70506_00d5b043b1a8da82192894a4238c14c7.pdf علاءالدینی و میرزایی، «ادغام مهاجران افغانستانی در نواحی شهری ایران: مطالعۀ موردی محلۀ هرندی در تهران»، 1397، ص10].</ref>
#تضمین ثبات و امنیت جامعهٔ میزبان؛ سازگاری متقابل میان جامعهٔ میزبان و مهاجران بر اساس احساس تعهد و احترام به مجموعهای از ارزشها و اهداف مشترک، میتواند علاوه بر تأمین منافع اقتصادی و فرهنگی، باعث تضمین امنیت و ثبات جامعه شود.<ref>[https://ijar.ut.ac.ir/article_70506_00d5b043b1a8da82192894a4238c14c7.pdf علاءالدینی و میرزایی، «ادغام مهاجران افغانستانی در نواحی شهری ایران: مطالعۀ موردی محلۀ هرندی در تهران»، 1397، ص10].</ref>
# همراهی افکار عمومی افغانستان؛ کودکان افغانستانی تحصیلکرده در ایران، در صورت بازگشت به وطنشان، از مهمترین عوامل همراهی افکار عمومی افغانستان در نزدیکی به ایران و فاصلهگرفتن از تأثیرات نظامی و سیاسی کشورهای بیگانه خواهند بود.<ref>[https://diaran.ir/6688/%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%86/ «سرگردان در کوچهها: واکاوی مسئلهی محرومیت از تحصیل کودکان مهاجرین غیر مجاز افغانستانی»، وبسایت دیاران].</ref>
==سیاست ایران در قبال ادغام مهاجران افغانستانی==
===سابقه تاریخی میزبانی و موج نخست مهاجرت===
ایران در طول تاریخ، میزبان اقوام فراوانی بوده و مهاجران بسیاری را در خود جای داده است. بخشی از فرهنگ، تمدن و هنر ایرانی، محصول مهاجرانی است که در این سرزمین سکونت گزیدهاند.<ref>[https://qjss.atu.ac.ir/article_11311_66a67de256227afe4c0bce650612f033.pdf میرزایی، «زمینههای پیدایش و ادغام فرهنگی- اجتماعی مهاجران ایرانی در فرانسه»، 1399ش، ص26].</ref> پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی]] ایران و بهدنبال تهاجم نظامی شوروی به افغانستان، جریان مهاجرتی در حجم گستردهای آغاز شد.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/1605949991-10332-99-17.pdf صادقی و عباسی شوازی ، «بازگشت به وطن یا ماندن جوانان افغانستانی در ایران»، 1395ش، ص120].</ref>
در این فرایند جمعیت زیادی کشور خود را ترک و تقریباً به ۷۲ کشور جهان [[مهاجرت]] کردند که در این میان، [[ایران]] و پاکستان میزبان ۹۶ درصد از این مهاجران بودهاند.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/1605949991-10332-99-17.pdf صادقی و عباسی شوازی ، «بازگشت به وطن یا ماندن جوانان افغانستانی در ایران»، 1395ش، ص120].</ref> تعداد مهاجران افغانستانی در ایران در ۱۳۶۵ش به دو میلیون نفر و در ۱۳۷۰ش به بالاترین حد خود یعنی سه میلیون نفر افزایش یافت.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/1605949991-10332-99-17.pdf صادقی و عباسی شوازی، «بازگشت به وطن یا ماندن جوانان افغانستانی در ایران»، 1395ش، ص120].</ref>
===تغییر رویکرد از درهای باز به بازگشت به وطن===
[[پرونده:ادغام_اجتماعی_(2).jpg|جایگزین=سکونت افغانستانیها در حاشیه شهر سمنان|بندانگشتی|سکونت افغانستانیها در حاشیه شهر سمنان]]
در ایران، ابتدا تصور بر این بود که این جمعیت با پایان [[جنگ]] و بهبود شرایط در افغانستان به کشور خود بازمیگردند؛ <ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص56].</ref> اما شرایط افغانستان هیچگاه بهصورتی نبوده که مهاجران تمایل به بازگشت داشته باشند یا مهاجرت به ایران متوقف شود.<ref>[https://farhikhtegandaily.com/news/71608/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است»، روزنامه فرهیختگان].</ref> سیاست دولت ایران در قبال مهاجران افغانستانی در طول زمان شاهد تغییرات زیادی بوده است.
سیاست «درهای باز» دولت ایران در سالهای نخست پس از انقلاب، جای خود را به رویکرد «بازگشت به [[وطن]]» در سالهای بعدی داد.<ref>[https://ijar.ut.ac.ir/article_70506_00d5b043b1a8da82192894a4238c14c7.pdf علاءالدینی و میرزایی، «ادغام مهاجران افغانستانی در نواحی شهری ایران: مطالعۀ موردی محلۀ هرندی در تهران»، خرداد 1397، ص8].</ref> در واقع قوانین رسمی و همچنین رویههای عملی دولت ایران مبتنی بر این اصل قرار گرفت که ایجاد شرایط بهتر زندگی برای افغانستانیها در ایران سبب کاهش تمایل آنها به بازگشت خواهد بود و در نتیجه دسترسی آنها به خدمات و حقوق شهروندی بر اساس همین اصل تنظیم شد.<ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص56].</ref>
===تشدید سیاست سختگیرانه در دولت چهاردهم===
با سقوط دولت افغانستان و قدرتگیری طالبان در ۱۴۰۰ش، ایران با ورود موج جدیدی از مهاجران مواجه شد که در پاسخ، دولت چهاردهم سیاستهای سختگیرانهتری را در پیش گرفت. این سیاستها شامل افزایش فشار برای بازگشت مهاجران به افغانستان، باطلکردن برگههای سرشماری حدود ۲ میلیون و ۳۳ هزار نفری از ۳۰ اسفند ۱۴۰۳ و بازگشت اجباری قریب به ۱ میلیون و ۸۳۳ هزار و ۶۳۶ مهاجر از اسفند ۱۴۰۳ تا شهریور ۱۴۰۴ بوده است.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8995500/بازگشت-۷۰-درصد-اتباع-با-خانوادهشان-برنامه-خروج-۸۰۰-هزار-نفر-دیگر «بازگشت ۷۰ درصد اتباع با خانوادهشان/ برنامه خروج ۸۰۰ هزار نفر دیگر»، وبسایت باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref>
==طردشدگی اجتماعی مهاجران افغانستانی و پیامدهای آن==
[[پرونده:ادغام اجتماعی (4).jpg|جایگزین=توقیف خودروی حامل اتباع افغانستانی قاچاق|بندانگشتی|توقیف خودروی حامل اتباع افغانستانی قاچاق در ایران]]
این مفهوم به فرایندی اطلاق میشود که طی آن افراد از مشارکت کامل در جامعهای که در آن زندگی میکنند، طرد شوند.<ref>[https://urb.dehaghan.iau.ir/article_648711_bb11772752c9e314b53502bbdfc7f2a0.pdf زاهدی و دیگران، «سنجش و تبیین طرد اجتماعی مهاجران خارجی در کلانشهر اصفهان»، 1394، ص64].</ref> طرد اجتماعی سبب میشود افراد بهعلت سستشدن روابط در جامعه در معرض انواع چالشهای مختلف قرار گیرند:
#گسترش آسیبهای اجتماعی؛ طردشدگی افراد در عرصههای اجتماعی میتواند زمینه را برای بزهکاری آنان فراهم کند.<ref>[https://www.socialwork2015.ir/%D8%B7%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A8-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/ «طرد اجتماعی و آسیبهای اجتماعی»، مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران، تاریخ بازید: 3 مهر 1401].</ref> مهاجری که خود را تحت شرایط دشوار مانند تحقیر، توهین و حتی تهدید به اخراج اجباری مییابد، بیش از پیش آمادهٔ کجروی میشود. آسیبشناسان بر این باورند که نژاد، [[جنسیت]]، رنگ، زبان و فرهنگ یک قوم منشأ کجروی بهشمار نمیآید؛ بلکه این امر ریشه در فقر، تنگدستی، تحقیر، گرسنگی، محرومیت، تبعیض و توهین دارد.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_1307_ae475ddce15f961cdb3f82e72913e721.pdf سنقری ناهید و دیگران، «موانع ادغام اجتماعی نوجوانان افغانستانی در جامعه ایرانی (مطالعه موردی شهر تهران)»، 1393ش، ص103].</ref>
#گسترش حاشیهنشینی؛ حاشیهنشینی هنگامی رخ میدهد که جامعهٔ مهاجرین نتوانند با دیگر جوامع ارتباط برقرار کنند.<ref>[https://priw.ir/article-1-1498-fa.pdf حاتمی، «سیاستگذاری مطلوب مهاجرت و حضور مهاجرین افغان در ج.ا.ا، 1400ش، ص5].</ref> از همینرو در بسیاری از شهرهای بزرگ کشورهای جهان سوم، مهاجران در حاشیه شهرها سکونت میگزینند.<ref>[http://www.jgeoqeshm.ir/article_69928_869ffc272d55285ca0c3ac2c63434610.pdf کشاورز قاسمی، «تبیین پیامدهای مهاجرت اتباع کشور افغانستان برجامعه ایران: مطالعۀ موردی شهر قزوین، 1397، ص292].</ref> مهاجران افغانستانی نیز بهدلیل درآمد محدود، بیشتر در سکونتگاههای غیررسمی حاشیهٔ شهرها و روستاها ساکن میشوند.<ref>[https://priw.ir/article-1-1498-fa.pdf حاتمی، «سیاستگذاری مطلوب مهاجرت و حضور مهاجرین افغان در ج.ا.ا، 1400ش، ص10].</ref>
#[[پرونده:ادغام اجتماعی (3).jpg|جایگزین=کودکان افغانستانی در کورههای آجرپزی|بندانگشتی|کودکان افغانستانی در حال کار در کورههای آجرپزی]]کودکان کار؛ هرچند آمار دقیقی از [[کودکان کار]] در ایران وجود ندارد؛<ref>[https://www.isna.ir/news/97061004618/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%85-%DB%B5-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1 «آمار مشخصی از کودکان کار نداریم/ ۵ درصد کودکان شناسایی شده در خیابان زندگی میکنند»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا].</ref> اما بر اساس رصدها، هشتاد درصد کودکان کار، متعلق به کشورهای افغانستان و پاکستان هستند.<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/1468961/%DB%B8%DB%B0-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF «۸۰ درصد ][[کار کودکان|کودکان کار]] و خیابان از اتباع افغانستان و پاکستان هستند»، خبرگزاری خبر آنلاین.</ref> کودکان افغانستانی در سن پانزده سالگی حدود هفده درصد در بازار کار حضور دارند که این میزان برای ایرانیها چهار درصد است. این میزان در سن هفده سالگی برای افغانستانیها حدود سی درصد و برای ایرانیها حدود ده درصد است.<ref>[https://www.irna.ir/news/84479267/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D9%88-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «ابعاد و آثار ادغام اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران» خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران].</ref>
#آشفتگی هویتی؛ مواجهه و تعامل فرد مهاجر با الگوهای فرهنگی «دیگر» در بسیاری از حالات در تناقض با پارادایم فرهنگی جامعه مبدأ قرار میگیرد که آشفتگیهای هویتی را پدیدمیآورد.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_1307_ae475ddce15f961cdb3f82e72913e721.pdf سنقری ناهید و دیگران، «موانع ادغام اجتماعی نوجوانان افغانستانی در جامعه ایرانی (مطالعه موردی شهر تهران)»، 1393ش، ص121].</ref>
#کسب [[هویت ملی|هویت]] جعلی؛ برخی از مهاجران غیرقانونی برای ماندن در ایران، اقدام به خرید شناسنامهٔ افراد ایرانی میکنند.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-4/1224741-%D9%85%D8%B4%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AD%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%87-%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%DA%A9%D8%B1%D8%AF «مشکلات زنان افغانستان در ایران؛ از حاشیه نشینی تا نبود آینده ای روشن/ چه باید کرد؟» خبرگزاری برنا].</ref> بر اساس آمار رسمی، شش هزار شناسنامه بهصورت غیرقانونی به شهروندان افغانستانی واگذار شده است.<ref>[https://af.sputniknews.com/20170525/1361143.html «۶ هزار شناسنامه ایرانی غیر قانونی به شهروندان افغانستان/ عاملان محاکمه میشوند»، خبرگزاری اسپوتنیک افغانستان].</ref>
#عدم تحرک اجتماعی؛ محدودیتهای قانونی در انتخاب شغل، محل زندگی، سفر داخلی و خارجی، برخورداری از حسابهای بانکی و مالکیت بر اموال غیرمنقول بر تحرک اجتماعی افغانستانیها تأثیر منفی میگذارد.<ref>[https://ijar.ut.ac.ir/article_70506_00d5b043b1a8da82192894a4238c14c7.pdf علاءالدینی و میرزایی، «ادغام مهاجران افغانستانی در نواحی شهری ایران: مطالعۀ موردی محلۀ هرندی در تهران»، 1397، ص10].</ref>
#عدم بهرهوری از سرمایهگذاریهای انجام شده؛ محدودیتهای زندگی مهاجرین افغانستانی در ایران و ناامیدی از بهبود وضعیت در افغانستان، آنها را به فکر خروج از ایران و رفتن به یک کشور ثالث میاندازد.<ref>[http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/1912893/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87-%D9%85%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF «افغانها از ایران به ترکیه میروند»، وبسایت دیپلماسی ایرانی].</ref> طبق نظرسنجی وزارت کشور در سال ۱۳۹۵ش، بیش از شصت درصد افغانستانیهای ساکن ایران به فکر رفتن به کشورهای اروپایی بودهاند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/3774108/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%DB%B6%DB%B0-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF «وزیر کشور: ۶۰ درصد افغانها در ایران میخواهند به اروپا بروند»، خبرگزاری مهر].</ref> خروج زودهنگام مهاجران افغانستانی با وجود سرمایهگذاریهای انجامشده، موجب عدم بهرهوری کافی از مهارتهای شغلی آنها میشود.<ref>[https://www.isna.ir/news/1401022718335/%DB%B5-%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D8%B6%D9%88%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF «۵ میلیون مهاجر افغان در ایران حضور دارند»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا].</ref>[[پرونده:ادغام اجتماعی (5).jpg|جایگزین=دیدار افغانستان و ژاپن در جام قهرمانی آسیا|بندانگشتی|دو کودک افغانستانی در استادیوم تبریز، تماشاگر دیدار افغانستان و ژاپن در جام قهرمانی آسیا]]سرخوردگی افغانستانیها از جامعهٔ ایرانی؛ سیستم معیوبی که همواره در پی برخورد شدید با سیل مهاجران بوده و چاره را تنها در اخراج آنان دیده است، نتیجهای جز احساس سرخوردگی، [[مدیریت خشم|خشم]] و درماندگی در میان مهاجران افغانستانی نداشته است.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=154016 «ایرانیها! گمشدههای خود را در افغانستان بیابید!»، وبسایت شبکه اطلاعرسانی افغانستان].</ref>
#ایرانهراسی؛ برخی بر این باورند که شکلگیری ایرانهراسی در افغانستان، ریشه در تبعیض و محرومیتهایی دارد که پناهندگان افغانستانی در ایران تحمل میکنند.<ref>[https://www.irna.ir/news/84831436/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%DB%8C%DA%A9-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF حمیدپور، »نگاهی که یک مهاجر افغانستانی به رفتار ایرانیها دارد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران].</ref> بخشی از جامعهٔ ایرانی همواره افغانستان را دیگریِ فرومرتبهٔ خود تصور میکند. نتیجهٔ این شرایط، رشد ایرانهراسی در افکار عمومی افغانستان است.<ref>[https://farhikhtegandaily.com/news/71608/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است»، روزنامه فرهیختگان].</ref>
#عدم احقاق حقوق؛ مهاجران افغانستانی در ایران، به بهانهٔ «غیرقانونی بودن» از بسیاری از حقوق شهروندی محروم میشوند.<ref>[https://meidaan.com/archive/57363 مکی، زنان مهاجر افغان سخن میگویند، وبسایت میدان].</ref> از آنجا که حضور افغانستانیها در ایران موقتی تصور میشود، ناپایداری زندگی و هراس از اخراج از کشور همراهِ همیشگیِ آنها است. نتیجهٔ این وضعیت، موقعیت بسیار فرودست یک افغانستانی در برابر ایرانیها است. در این شرایط، آنان نسبت به هرگونه تعدی در حقشان، بیشتر چارهای جز تحمل ندارند.<ref>[https://www.toseeirani.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA-5/11762-%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AE%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AA-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7 «ریشههای ساختاری خشونت علیه افغانها»، روزنامه توسعه ایرانی].</ref>
#شکلگیری خردهفرهنگ معارض؛ در صورت فراهم نبودن [[ادغام اجتماعی]] برای افراد تازهوارد، این افراد نهتنها ارزشها را در خود درونی نمیکنند، بلکه در پارهای از موارد به دور خود دیوار میکشند که موجب شکلگیری یک خرده فرهنگ میشود.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_1307_ae475ddce15f961cdb3f82e72913e721.pdf سنقری ناهید و دیگران، «موانع ادغام اجتماعی نوجوانان افغانستانی در جامعه ایرانی (مطالعه موردی شهر تهران)»، 1393ش، ص104].</ref>
#«تعارض فرهنگی»،<ref>[http://www.ehyaa.com/pages/40/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%AA-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86/ محرابی شاتوری، «نگاهی به مهاجرت و پیامدهای آن»، وبسایت شرکت مجتمع صنایع و معادن احیا سپاهان].</ref> «گسترش مشاغل غیرقانونی»،<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-4/1224741-%D9%85%D8%B4%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AD%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%87-%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%DA%A9%D8%B1%D8%AF «مشکلات زنان افغانستان در ایران؛ از حاشیهنشینی تا نبود آینده ای روشن/ چه باید کرد؟»، خبرگزاری برنا].</ref> «قاچاق انسان»<ref>[http://www.ehyaa.com/pages/40/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%AA-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86/ محرابی شاتوری، «نگاهی به مهاجرت و پیامدهای آن»، وبسایت شرکت مجتمع صنایع و معادن احیا سپاهان].</ref> و «پایینآمدن ضریب امنیت در مرزها»<ref>[https://priw.ir/article-1-1498-fa.pdf حاتمی، «سیاستگذاری مطلوب مهاجرت و حضور مهاجرین افغان در ج.ا.ا، 1400ش، ص13].</ref> از دیگر آثار عدم انطباق اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران است.
==فرایند انطباقپذیری مهاجران افغانستانی در ایران==
ادغام هویتی، آموزشی و اقتصادی ابعاد سهگانهٔ فرایند انطباقپذیری است که تازهواردان به جامعهٔ جدید تجربه میکنند:
===ادغام هویتی مهاجران افغانستانی در ایران===
[[پرونده:ادغام اجتماعی (9).jpg|جایگزین=اعطای نخستین شناسنامه ایرانی به اتباع افغانستانی|بندانگشتی|مراسم اعطای نخستین شناسنامه ایرانی به اتباع خارجی دارای مادر ایرانی مقیم خوزستان]]
سیاست ایران در قبال پناهجویان افغانستانی همواره بر تشویق آنها به ترک ایران بوده است. بر همین اساس ایران هیچگاه حاضر نشده حتی برای دارندگان کارت آمایش نیز پروندههای فردی تقاضای پناهندگی تشکیل دهد و مسیر ادغام اجتماعی را بر روی این گروه باز کند. بلکه برعکس به افراد دارای کارت آمایش پیشنهاد میکند برای دسترسی به خدمات بیشتر کارت آمایش خود را به گذرنامه افغانستانی و ویزای [[ایران]] تبدیل کنند. همچنین پناهندگان مجبورند برای تمدید کارت آمایش، تذکرهٔ تابعیت افغانستانی (شناسنامه) از سفارتخانه این کشور بگیرند؛ بنابراین دولت همواره تلاش کرده موقعیت حقوقی پناهندگان را تضعیف کرده و آنها را تشویق به ترک ایران کند. بخش زیادی از این پناهندگان در ایران متولد شدهاند و بر اساس مادهٔ ۹۷۶ قانون مدنی ایران اگر کسی از [[پدر]] و مادر خارجی که یکی از آنها متولد ایران باشد، متولد شود، تابعیت ایرانی دریافت میکند. اجبار به دریافت تذکره یعنی ایران پناهندگان را مجبور میکند تابعیت افغانستان را بپذیرند و در نتیجه از شمول این قانون خارج شوند.<ref>[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-100/845485-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D9%85 «مسیر ادغام اجتماعی را باز کنیم» روزنامه شرق].</ref>
===ادغام آموزشی مهاجران افغانستانی در ایران===
در دههٔ شصت منع قانونی برای ثبتنام [[کودک|کودکان]] افغانستانی در مدارس ایران وجود نداشت؛ اما در آغاز دههٔ هفتاد، برای جلوگیری از مهاجرتهای بیشتر و ترغیب افغانستانیها به بازگشت، محدودیتهایی برای تحصیل آنها ایجاد شد.<ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص56].</ref> پس از ایجاد این محدودیتها، بعضی از مهاجران افغانستانی «[[مدارس خودگردان]]» تشکیل دادند.<ref>[https://diaran.ir/8045/%d8%ab%d8%a8%d8%aa-%d9%86%d8%a7%d9%85-%d8%af%d8%a7%d9%86%d8%b4-%d8%a2%d9%85%d9%88%d8%b2%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%aa%d8%a8%d8%a7%d8%b9-%d8%af%d8%b1-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86/ «ثبت نام دانش آموزان اتباع در سال ۱۴۰۱ در ایران»، وبسایت دیاران].</ref> در دههٔ هفتاد، تنها حدود شش درصد دانشآموزان افغانستانی توانستند دورهٔ دبیرستان را تکمیل کنند.<ref>[https://www.thmporg.ir/images/docs/files/000006/nf00006234-1.pdf سعیدی، فرصتها و تهدیدهای حضور اتباع خارجی (افغانستانی) در استان تهران، 1400ش، ص33].</ref>
[[پرونده:ادغام اجتماعی (6).jpg|جایگزین=مدرسه خودگردان معرفت|بندانگشتی|مدرسه خودگردان معرفت در شهرستان ورامین در شرق استان تهران]]
[[پرونده:ادغام اجتماعی (7).jpg|جایگزین=فارغالتحصیلی دانشجویان افغانستانی دانشگاه فردوسی مشهد|بندانگشتی|جشن فارغالتحصیلی دانشجویان افغانستانی دانشگاه فردوسی مشهد]]
====از محدودیت تا فرمان رهبری====
در حالی که آموزش در مدارس دولتی در دهههای شصت و هفتاد برای افغانستانیها رایگان بود؛<ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص65].</ref> دولت در راستای سیاست بازگشت از سال ۱۳۸۳ش ثبتنام کودکان افغانستانی در مدارس را منوط به پرداخت شهریه کرد. هرچند دولت ایران در سال ۱۳۹۳ش ثبتنام افغانستانیها در مدارس دولتی را رایگان اعلام کرد؛ اما در عمل فقط میزان شهریه اندکی کاهش یافت.<ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص66].</ref> <br>دولت پس از فرمان رهبری در سال ۱۳۹۴ش ثبتنام مهاجران، اعم از قانونی یا غیرقانونی را رایگان اعلام میکند و «آییننامه نحوه آموزش اتباع خارجی» در سال ۱۳۹۵ش اصلاح و برای [[کودک|کودکانی]] که مدارک اقامتی ندارند، امکان دریافت کارت آموزش فراهم میشود.<ref>[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-70/502158-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D9%82-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1 فراهانی، حمید، «کودکان افغان و حق تحصیل در ایران»، روزنامه شرق].</ref> بعد از این دوره، تعداد دانشآموزان مهاجر در مدارس ایرانی افزایش پیدا کرده و میزان باسوادی در بین مهاجران از ۵۳ درصد در سال ۱۳۷۵ش به ۶۴ درصد در سال ۱۳۹۵ش رسید.<ref>[https://www.irna.ir/news/84479267/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D9%88-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «ابعاد و آثار ادغام اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران» خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران].</ref>
====موانع اداری====
علیرغم فرمان رهبری اما نرخ بازماندگی از تحصیل کودکان افغانستانی، بهدلایلی مانند غلبهٔ نگاه امنیتی بر آموزشی، دیر ابلاغشدن بخشنامههای سالانه ثبتنام به مدارس،<ref>[https://www.thmporg.ir/images/docs/files/000006/nf00006234-1.pdf سعیدی، فرصتها و تهدیدهای حضور اتباع خارجی (افغانستانی) در استان تهران، 1400، ص38].</ref> عدم همکاری ادارات کل اتباع و مهاجران، کمبود [[مدرسه]] در محل اقامت، اثرات ثانویهٔ محرومیت از تحصیل در گذشته (مانند عدم تطابق سن و پایه تحصیلی) و رفتارهای تبعیضآمیز در مدارس،<ref>[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-70/502158-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D9%82-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1 فراهانی، حمید، «کودکان افغان و حق تحصیل در ایران»، روزنامه شرق].</ref> مانعتراشی اداری (اولویتدادن به ثبتنام دانشآموزان ایرانی)<ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص71].</ref> و مخالفت مردم محلی<ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص70].</ref> بسیار بالا است.<br>با وجود «طرح فرمان رهبری» هنوز هم برخی از ادارات کل اتباع و مهاجران خارجی، شرط ورود به چرخهٔ تحصیل برای کودکان افغانستانی را حضور بهصورت «قانونی» در ایران میدانند و بر این باورند که کودکان افغانستانی که بدون مجوز در ایران زندگی میکنند، باید به کشورشان بازگردند و تحصیل شامل آنها نمیشود.<ref>[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-70/502158-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D9%82-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1 فراهانی، حمید، «کودکان افغان و حق تحصیل در ایران»، روزنامه شرق].</ref>
====محرومیت دارندگان برگه سرشماری====
در دولت چهاردهم، با اجرای سیاستهای سختگیرانهٔ جدید، دانشآموزان مهاجر افغانستانی که دارای «برگه سرشماری» بودند از حق تحصیل محروم شدند. این تصمیم با باطلشدن اعتبار برگههای سرشماری از ۳۰ اسفند ۱۴۰۳ و اعلام ممنوعیت ثبتنام این دانشآموزان برای سال تحصیلی ۱۴۰۵-۱۴۰۴ عملی شد.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8995500/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA-%DB%B7%DB%B0-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D8%A8%D8%A7-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%AC-%DB%B8%DB%B0%DB%B0-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%86%D9%81%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1 «بازگشت ۷۰ درصد اتباع با خانوادهشان/ برنامه خروج ۸۰۰ هزار نفر دیگر»، وبسایت باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref>
====تحصیلات دانشگاهی====
امکان تحصیل رایگان در دانشگاههای کشور برای اتباع افغانستانی وجود ندارد<ref>[https://ana.press/001rA5 «تحصیل رایگان در دانشگاهها برای اتباع افغانستانی ممکن نیست»، خبرگزاری آنا].</ref> و مشکلات متعددی مانند هزینهٔ بالای تحصیل، مشکل تمدید روادید اقامتی، عدم صدور گواهینامه و عملکرد سلیقهای برای صدور و عدم استفاده از دانشجویان نخبه از جمله مشکلات اساسی هستند که دانشجویان افغانستانی با آن درگیر هستند.<ref>[https://www.yjc.news/00NTyO از نظر سنجی درباره خدمات جمهوری اسلامی به مهاجرین تا مزایای پاسپورت نسبت به کارت آمایش»، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان].</ref> علاوهبر این تحصیل اتباع غیرایرانی در رشتههایی که منجر به ایجاد تعهدات استخدامی برای جمهوری اسلامی ایران شود، ممنوع است و همچنین اتباع تنها قادر به تحصیل در دانشگاههایی هستندکه جزء مناطق ممنوعه برای افغانستانیها نباشد.<ref>[https://eakh.mcls.gov.ir/fa/news/83238/%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%B7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D9%86%DA%A9%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D8%AF رشتههای ممنوعه برای داوطلبان غیرایرانی در کنکور اعلام شد. وبسایت اداره کل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی].</ref> <br>برخی از پژوهشگران بر این باورند اگرچه سیاست ایجاد محدودیت تحصیلی بهمثابه ابزاری برای کاهش [[مهاجرت]] به ایران اتخاذ شده است؛ علاوه بر اینکه نتوانسته بهطور موفق عمل کند، هزینههایی مانند شکلگیری نسلی از افغانستانیهای تحصیلنکرده را به جامعه تحمیل کرده که تبعات ناخوشایند آن متوجه منافع ملی کشور است.<ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص58].</ref>
===ادغام اقتصادی مهاجران افغانستانی در ایران===
[[پرونده:ادغام اجتماعی (8).jpg|جایگزین=کارگر افغانستانی|بندانگشتی|دو کارگر افغانستانی در حال اجرای نمای آجری ساختمان در ایران]]
====اشتغال====
طبق آمارهای رسمی کارگران افغانستانی حدود ۱۰ درصد بازار کار<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/366263/%D8%A8%D8%AE%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D8%A8%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF «بخشنامه ویژه دولت: اشتغال اتباع بیگانه ممنوع است/ افغانها کاردوستند و 10 درصد بازار کار را قبضه کردند»، وبسایت خبرآنلاین].</ref> و بیش از ۴۰ درصد بازار کار مربوط به کارهای ساختمانی را در دست دارند.<ref>[http://www.kargarnews.ir/fa/pages/?cid=34571 «سایه رکود صنعت ساختمان بر بیکاری کارگران کارگران ایرانی»، پایگاه خبری تحلیلی کارگر نیوز].</ref> دولت ایران پس از اعتراض کارگران ایرانی، نیز محدودیتهای متعددی از جمله ممنوعیت بهکارگیری کارگران خارجی در دستگاههای دولتی و عمومی غیردولتی را تعیین کرد و از تمامی دستگاههای دولتی، عمومی غیردولتی، شرکتها و پیمانکاران آنها خواست که کارگران موردنیاز خود را تنها از نیروی کار ایرانی تأمین کنند و مجازاتهای متعددی از جمله حبس و جزای نقدی را برای کارفرمایان متخلف تعیین کرد.<ref>[https://www.alef.ir/news/3960624109.html?show=text «دغدغههای یک روز زندگی جوان افغانستانی در تهران»، وبسایت جامعه خبری تحلیلی الف].</ref>
برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند ریشهٔ مشکل بیکاری در ایران حضور اتباع خارجه نیست، زیرا اتباع خارجی بیشتر در شغلهای ساده مشغول به کار هستند، در حالی که نرخ بالای بیکاری در ایران مخصوص فارغالتحصیلان است<ref>[https://article.tebyan.net/285436/%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D8%A8%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 اشتغال اتباع بیگانه در ایران، وبسایت تبیان].</ref> و همچنین بالاترین نرخ بیکاری در ایران مربوط به غرب کشور است که کمترین جمعیت مهاجر افغانستانی را دارد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84479267/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D9%88-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «ابعاد و آثار ادغام اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران» خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران].</ref> <br>قانون کار؛ طبق قانون کار ایران اتباع خارجی میتوانند فقط در شغلهای مجاز که از طرف دولت تعیین میشود با داشتن حق اقامت و مجوز کار فعالیت کنند. پروانهٔ کاری که در اختیار اتباع خارجه قرار میگیرد تنها برای یک سال معتبر بوده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/1401011607710/%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%81%D9%87-%D8%B5%D8%AF%D9%88%D8%B1-%D9%88-%D8%AA%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B1-%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D8%AF تعرفه صدور و تمدید پروانه کار اتباع خارجی در سال ۱۴۰۱ اعلام شد«، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا].</ref>
====مالکیت====
در ایران در زمینهٔ تملک اموال منقول هیچگونه محدودیتی وجود ندارد. البته تنظیم اسناد اموال برای اتباع بیگانه، بدون ارائه کارت اقامت و گذرنامه وجه قانونی ندارد؛<ref>[https://jcl.ut.ac.ir/article_65158_f96d156ccbef2819bfd92fe566a3abb3.pdf توحیدی و کوشش کار، «حق اتباع خارجی در زمینۀ تملک اموال در ایران با نگاهی به نظام حقوقی ترکیه»، 1396ش، ص531].</ref> اما در زمینهٔ تملک اموال غیرمنقول توسط اتباع خارجی در ایران اصل بر ممنوعیت است.<ref>[http://www.dadfarandadandish.com/articles/182574/%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%AA%D9%85%D9%84%DA%A9-%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%84-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%86%D9%82%D9%88%D9%84-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D8%A8%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87/ «ممنوعیت تملک اموال غیر منقول توسط اتباع بیگانه»، وبسایت گروه وکلای داداندیش].</ref> طبق ماده یک آئیننامه چگونگی تملک اموال غیرمنقول مالکیت این دسته اموال فقط در اختیار افرادی قرار میگیرد که حق اقامت دائم در [[ایران]] داشته باشد.<ref>[https://qavanin.ir/Law/TreeText/206988 «آئین نامه استملاک اتباع بیگانه در ایران»، وبسایت سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران].</ref>
====خدمات بانکی====
مهاجران رسمی دارای مدارک (کارت آمایش یا گذرنامه) که در ابتدای حضورشان در ایران امکان باز کردن حساب بانکی نداشتند، در حال حاضر میتوانند دارای کارت بانکی یکساله شوند. با این حال با مشکلاتی مانند عدم تمدید یا قطع کارت بانکی، محدودیت در سقف انتقال و موقتبودن حسابها روبهرو هستند. البته مهاجران غیررسمی فاقد مدرک بهطور کلی از دایره خدمات بانکی حذف میشوند.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/14010501000380/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%B4%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D9%85%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%87 «ادامه مشکلات بانکی اتباع افغانستانی در ایران؛ آیا محدودیتها برداشته شده است؟«، خبرگزاری فارس].</ref>
==انواع مدارک اقامتی مهاجران افغانستانی در ایران==
[[پرونده:ادغام اجتماعی.jpg|جایگزین=نمونهای از کارت آمایش اتباع افغانستانی|بندانگشتی|نمونهای از کارت آمایش اتباع افغانستانی]]
===کارتهای شناسایی و اقامتی===
*کارت سفید و آبی: اولین مدارک شناسایی صادرشده برای پناهندگان افغانستانی در سالهای ابتدایی انقلاب بود که به تدریج با کارتهای جدید جایگزین شد.
*کارت آمایش: این کارت که از ۱۳۸۲ش به افراد واجد شرایط داده میشود، مهمترین مدرک اقامتی برای پناهندگان جمعی افغان است. دارندگان این کارت میتوانند در استانهای مشخصشده سکونت و با مجوز، کار کنند، اما برای سفر به استانهای دیگر نیازمند برگه تردد بینشهری هستند.<ref>[https://diaran.ir/10121/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7/ «انواع مدارک اقامتی اتباع مهاجر در ایران»، وبسایت دیاران.]</ref>
===مدارک موقت و موردی===
*برگهٔ تردد بینشهری: مجوزی برای دارندگان کارت آمایش و هویت جهت سفر موقت به خارج از استان محل اقامتشان است. همچنین بهعنوان برگهٔ موقت در صورت مفقودی کارت اصلی نیز صادر میشود.
*برگهٔ حمایت تحصیلی: مدرکی که به دانشآموزان فاقد مدرک اقامتی (۶ تا ۱۸ سال) اجازهٔ تحصیل در مدارس ایران را میدهد، اما حقوق دیگری مانند کار، بیمه یا بانکی برای آنها ایجاد نمیکند.<ref>[https://diaran.ir/10121/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7/ «انواع مدارک اقامتی اتباع مهاجر در ایران»، وبسایت دیاران.]</ref> این برگه در ۱۴۰۴ش باطل اعلام شد.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8995500/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA-%DB%B7%DB%B0-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D8%A8%D8%A7-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%AC-%DB%B8%DB%B0%DB%B0-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%86%D9%81%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1 «بازگشت ۷۰ درصد اتباع با خانوادهشان/ برنامه خروج ۸۰۰ هزار نفر دیگر»، وبسایت باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref>
*برگهٔ سرشماری: پس از موج جدید [[مهاجرت]]، برای اتباع فاقد مدرک صادر شد و به آنها اجازهٔ اقامت موقت داد. این برگه حقوق شهروندی و اجازه کار محدودی برای مهاجران فراهم میکند.<ref>[https://diaran.ir/10121/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7/ «انواع مدارک اقامتی اتباع مهاجر در ایران»، وبسایت دیاران.]</ref>
===مدارک مبتنی بر گذرنامه و ویزا===
*گذرنامهٔ خانواری: نوعی گذرنامه که بهصورت خانوادگی برای اتباع غیرمجاز صادر شد و اقامت سهماهه یا ششماهه را امکانپذیر میساخت. دارندگان این گذرنامه از حقوق مشابه با دارندگان کارت آمایش برخوردارند، اما تحت حمایتهای بینالمللی نیستند.<ref>[https://diaran.ir/10121/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7/ «انواع مدارک اقامتی اتباع مهاجر در ایران»، وبسایت دیاران.]</ref>
*گذرنامهٔ اقامتی: این مدرک برای افرادی است که با ویزاهای مختلف (کاری، دانشجویی و توریستی) وارد ایران شدهاند. این افراد علاوهبر حقوق دارندگان کارت آمایش، از مزایای بیشتری مانند آزادی تردد و امکان دریافت گواهینامهٔ رانندگی نیز بهرهمند هستند.<ref>[https://diaran.ir/10121/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7/ «انواع مدارک اقامتی اتباع مهاجر در ایران»، وبسایت دیاران.]</ref>
===مدارک اقامت ویژه===
*دفترچهٔ اقامت ویژه: این مدرک برای متخصصان، کارآفرینان یا افرادی که در جنگ سوریه مشارکت داشتهاند صادر میشود و تقریباً تمامی حقوق شهروندی، به جز حقوق سیاسی را برای مهاجران فراهم میکند. این مدرک میتواند بهعنوان یک مدرک هویتی برای سفرهایی مانند راهپیمایی اربعین نیز استفاده شود.
*پروانهٔ اقامت دائم: که توسط پلیس مهاجرت و گذرنامه صادر میشود، بر اساس مادهٔ ۵ آییننامه اجرایی قانون ورود و اقامت اتباع خارجی، به افراد واجد شرایطی مانند کسانی که بیش از پنج سال یا مقامات عالی علمی و اقتصادی با بیش از دو سال سابقهٔ اقامت در ایران دارند، اعطا میشود. این مدرک، که به آن دفترچهٔ اقامت نیز گفته میشود، برخلاف عنوان خود، دائمی نبوده و مدت اعتبار آن بین یک تا سه سال است.<ref>[https://diaran.ir/10121/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7/ «انواع مدارک اقامتی اتباع مهاجر در ایران»، وبسایت دیاران.]</ref>
===دفترچه پناهندگی===
این دفترچه برای پناهندگان سیاسی صادر میشود و دارندگان آن از حقوقی بر اساس آییننامه پناهندگان مصوب ۱۳۴۲ ش برخوردارند. این نوع پناهندگی با پناهندگی جمعی دارندگان کارت آمایش متفاوت است.<ref>[https://diaran.ir/10121/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7/ «انواع مدارک اقامتی اتباع مهاجر در ایران»، وبسایت دیاران.]</ref>
==موانع ادغام اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران==
===ترسها و نگرشهای منفی===
پذیرش افراد تازهوارد در جامعهٔ میزبان بهدلیل دارابودن هویتهای متفاوت بهراحتی امکانپذیر نیست. این افراد برای جذبشدن در جامعهٔ میزبان همواره با موانع متفاوتی مواجه هستند.<ref>[https://csrrasaneh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/ «مسئولیت اجتماعی و ادغام اجتماعی»، وبسایت رسانه مسئولیت اجتماعی].</ref> [[ترس]] از وفاداری افراد تازهوارد به جامعه میزبان مانع مهمی در پذیرش این مهاجران در ایران است.<ref>[http://www.pav.legal/posts/1488 سیاست باعث میشود "کودک با مادر ایرانی" خود را متعلق به ایران نداند»، موسسه حقوقی دادفران مهرپاد].</ref>
برخی از کارگران ایرانی بر این باورند که کارگر افغانستانی عامل بیکاری آنها است و در نتیجه افغانستانیها را رقیب خود میدانند. این رقابت بر سر منابع محدود سبب شکلگیری نگرش منفی است که در مواردی خود را در قالب خشونت نشان میدهد.<ref>[https://farhikhtegandaily.com/news/71608/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است»، روزنامه فرهیختگان].</ref>
برخی دیگر اشتغال افغانستانیها در ایران را سبب خروج ارز از کشور و در نهایت کاهش ضریب امنیت ملی کشور میدانند.<ref>[http://www.jgeoqeshm.ir/article_69928_869ffc272d55285ca0c3ac2c63434610.pdf کشاورز قاسمی، «تبیین پیامدهای مهاجرت اتباع کشور افغانستان برجامعه ایران (مطالعه موردی شهر قزوین)، 1397ش، ص291].</ref>
===ترسهای امنیتی و فرهنگی===
برخی از رسانهها، افغانستانیها را عامل جرم و جنایت در [[ایران]] معرفی میکنند؛ اما در واقعیت از لحاظ آمار واقعی جرم و جنایت، وضعیت افغانستانیها در ایران بهتر از ایرانیان است.<ref>[https://farhikhtegandaily.com/news/71608/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است»، روزنامه فرهیختگان].</ref>
برخی از ایرانیها نیز موضوع پناهندگان افغانستانی را در چارچوب اختلافات مذهبی [[شیعه]] و سنی میبینند و تغییر ترکیب جمعیتی را یک تهدید تلقی میکنند.<ref>[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-100/845485-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D9%85 «مسیر ادغام اجتماعی را باز کنیم» روزنامه شرق، تاریخ بازدید: 29 شهریور 1401ش].</ref>
برخی دیگر نگران ارتباط مهاجران افغانستانی با گروههای تروریستیاند و آنان را یک تهدید امنیتی به حساب میآورند.<ref>[https://farhikhtegandaily.com/news/71608/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است»، روزنامه فرهیختگان].</ref>
==فرایند انطباقپذیری افغانستانیها در ایران==
عواملی همچون بیگانهستیزی، تبعیضهای اجتماعی، طردنمودن و برتری قومیتی، عدم اجرای قوانین بهصورت کامل نیز از جمله زمینههای عدم پذیرش افغانستانیها در ایران به شمار میآید.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_1307_ae475ddce15f961cdb3f82e72913e721.pdf سنقری ناهید و دیگران، «موانع ادغام اجتماعی نوجوانان افغانستانی در جامعه ایرانی (مطالعه موردی شهر تهران)»، 1393ش، ص122].</ref>
ادغام هویتی، آموزشی و اقتصادی ابعاد سهگانۀ فرایند انطباقپذیری است که تازهواردان به جامعۀ جدید تجربه میکنند:
===ادغام هویتی===
سیاست ایران در قبال پناهجویان افغانستانی همواره بر تشویق آنها به ترک ایران بوده است. بر همین اساس ایران هیچگاه حاضر نشده حتی برای دارندگان کارت آمایش نیز پروندههای فردی تقاضای پناهندگی تشکیل دهد و مسیر ادغام اجتماعی را بر روی این گروه باز کند. بلکه برعکس به افراد دارای کارت آمایش پیشنهاد میکند برای دسترسی به خدمات بیشتر کارت آمایش خود را به گذرنامه افغانستانی و ویزای ایران تبدیل کنند. همچنین پناهندگان مجبورند برای تمدید کارت آمایش، تذکره (شناسنامه) افغانستانی از سفارتخانه این کشور بگیرند؛ بنابراین دولت همواره تلاش کرده موقعیت حقوقی پناهندگان را تضعیف کرده و آنها را تشویق به ترک ایران کند. بخش زیادی از این پناهندگان در ایران متولد شدهاند و بر اساس ماده ۹۷۶ قانون مدنی ایران اگر کسی از پدر و مادر خارجی که یکی از آنها متولد ایران باشد، متولد شود، تابعیت ایرانی دریافت میکند. اجبار به دریافت تذکره یعنی ایران پناهندگان را مجبور میکند تابعیت افغانستان را بپذیرند و در نتیجه از شمول این قانون خارج شوند.<ref>[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-100/845485-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D9%85 «مسیر ادغام اجتماعی را باز کنیم» روزنامه شرق].</ref>
===ادغام آموزشی===
در دهۀ شصت منع قانونی برای ثبتنام کودکان افغانستانی در مدارس ایران وجود نداشت؛ اما در آغاز دهه هفتاد، برای جلوگیری از مهاجرتهای بیشتر و ترغیب افغانستانیها به بازگشت، محدودیتهایی برای تحصیل آنها ایجاد شد.<ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص56].</ref> پس از ایجاد این محدودیتها، بعضی از مهاجران افغانستانی «[[مدارس خودگردان]]» تشکیل دادند.<ref>[https://diaran.ir/8045/%d8%ab%d8%a8%d8%aa-%d9%86%d8%a7%d9%85-%d8%af%d8%a7%d9%86%d8%b4-%d8%a2%d9%85%d9%88%d8%b2%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%aa%d8%a8%d8%a7%d8%b9-%d8%af%d8%b1-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86/ «ثبت نام دانش آموزان اتباع در سال ۱۴۰۱ در ایران»، وبسایت دیاران].</ref> در دهۀ هفتاد، تنها حدود شش درصد دانشآموزان افغانستانی توانستند دورۀ دبیرستان را تکمیل کنند.<ref>[https://www.thmporg.ir/images/docs/files/000006/nf00006234-1.pdf سعیدی، فرصتها و تهدیدهای حضور اتباع خارجی (افغانستانی) در استان تهران، 1400ش، ص33].</ref> <br>
در حالی که آموزش در مدارس دولتی در دهههای شصت و هفتاد برای افغانستانیها رایگان بود؛<ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص65].</ref> دولت در راستای سیاست بازگشت از سال ۱۳۸۳ش ثبتنام کودکان افغانستانی در مدارس را منوط به پرداخت شهریه کرد. هرچند دولت ایران در سال ۱۳۹۳ش ثبتنام افغانستانیها در مدارس دولتی را رایگان اعلام کرد؛ اما در عمل فقط میزان شهریه اندکی کاهش یافت.<ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص66].</ref> <br>
دولت پس از فرمان رهبری در سال ۱۳۹۴ش ثبتنام مهاجران، اعم از قانونی یا غیرقانونی را رایگان اعلام میکند و «آییننامه نحوه آموزش اتباع خارجی» در سال ۱۳۹۵ش اصلاح و برای کودکانی که مدارک اقامتی ندارند، امکان دریافت کارت آموزش فراهم میشود.<ref>[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-70/502158-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D9%82-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1 فراهانی، حمید، «كودكان افغان و حق تحصیل در ایران»، روزنامه شرق].</ref> بعد از این دوره، تعداد دانشآموزان مهاجر در مدارس ایرانی افزایش پیدا کرده و میزان باسوادی در بین مهاجران از ۵۳ درصد در سال 1375ش به ۶۴ درصد در سال 1395ش رسید.<ref>[https://www.irna.ir/news/84479267/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D9%88-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «ابعاد و آثار ادغام اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران» خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران].</ref> اما همچنان نرخ بازماندگی از تحصیل کودکان افغانستانی، بهدلایلی مانند غلبۀ نگاه امنیتی بر آموزشی، دیر ابلاغشدن بخشنامههای سالانه ثبتنام به مدارس،<ref>[https://www.thmporg.ir/images/docs/files/000006/nf00006234-1.pdf سعیدی، فرصتها و تهدیدهای حضور اتباع خارجی (افغانستانی) در استان تهران، 1400، ص38].</ref> عدم همکاری ادارات کل اتباع و مهاجران، کمبود مدرسه در محل اقامت، اثرات ثانویۀ محرومیت از تحصیل در گذشته (مانند عدم تطابق سن و پایه تحصیلی) و رفتارهای تبعیضآمیز در مدارس،<ref>[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-70/502158-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D9%82-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1 فراهانی، حمید، «كودكان افغان و حق تحصیل در ایران»، روزنامه شرق].</ref> مانعتراشی اداري (اولویت دادن به ثبتنام دانشآموزان ایرانی)<ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص71].</ref> و مخالفت مردم محلی<ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص70].</ref> بسیار بالا است.<br>
با وجود «طرح فرمان رهبری» هنوز هم برخی از ادارات کل اتباع و مهاجران خارجی، شرط ورود به چرخۀ تحصیل برای کودکان افغانستانی را حضور بهصورت «قانونی» در ایران میدانند و بر این باورند که کودکان افغانستانی که بدون مجوز در ایران زندگی میکنند، باید به کشورشان بازگردند و تحصیل شامل آنها نمیشود.<ref>[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-70/502158-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D9%82-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1 فراهانی، حمید، «كودكان افغان و حق تحصیل در ایران»، روزنامه شرق].</ref> <br>
'''تحصیلات دانشگاهی'''؛ امکان تحصیل رایگان در دانشگاههای کشور برای اتباع افغانستانی وجود ندارد<ref>[https://ana.press/001rA5 «تحصیل رایگان در دانشگاهها برای اتباع افغانستانی ممکن نیست»، خبرگزاری آنا].</ref> و بسیاری از دانشجویان برای تحصیلات دانشگاهی با مشکلات متعددی مانند هزینۀ بالای تحصیل، مشکل تمدید روادید اقامتی، عدم صدور گواهینامه و عملکرد سلیقهای برای صدور و عدم استفاده از دانشجویان نخبه از جمله مشکلات اساسی هستند که دانشجویان افغانستانی با آن درگیر هستند.<ref>[https://www.yjc.news/00NTyO از نظر سنجی درباره خدمات جمهوری اسلامی به مهاجرین تا مزایای پاسپورت نسبت به کارت آمایش»، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان].</ref> علاوه بر این تحصیل اتباع غیرایرانی در رشتههایی که منجر به ایجاد تعهدات استخدامی برای جمهوری اسلامی ایران شود، ممنوع است و همچنین اتباع تنها قادر به تحصیل در دانشگاههایی هستندکه جزء مناطق ممنوعه برای افغانستانیها نباشد.<ref>[https://eakh.mcls.gov.ir/fa/news/83238/%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%B7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D9%86%DA%A9%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D8%AF رشتههای ممنوعه برای داوطلبان غیرایرانی در کنکور اعلام شد. وبسایت اداره کل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی].</ref> <br>
برخی از پژوهشگران بر این باورند اگرچه سیاست ایجاد محدودیت تحصیلی بهمثابه ابزاری برای کاهش مهاجرت به ایران اتخاذ شده است؛ علاوه بر اینکه نتوانسته بهطور موفق عمل كند، هزینههایی مانند شکلگیری نسلی از افغانستانیهای تحصیلنکرده را به جامعه تحمیل کرده که تبعات ناخوشایند آن متوجه منافع ملی کشور است.<ref>[http://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317_25c65ad268fc12d5e6e1949622fb0e13.pdf نصر اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، 1395ش، ص58].</ref>
===ادغام اقتصادی===
به نظر کارشناسان رسانهها نیز در تصویرسازی منفی از اتباع افغانستانی در ایران نقش مهم دارد.<ref>[https://www.toseeirani.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA-5/11762-%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AE%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AA-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7 «ریشههای ساختاری خشونت علیه افغانها»، روزنامه توسعه ایرانی].</ref>
'''اشتغال'''؛ طبق آمارهای رسمی کارگران افغانستانی حدود ۱۰ درصد بازار کار<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/366263/%D8%A8%D8%AE%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D8%A8%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF «بخشنامه ویژه دولت: اشتغال اتباع بیگانه ممنوع است/ افغانها کاردوستند و 10 درصد بازار کار را قبضه کردند»، وبسایت خبرآنلاین].</ref> و بیش از 40 درصد بازار کار مربوط به کارهای ساختمانی را در دست دارند.<ref>[http://www.kargarnews.ir/fa/pages/?cid=34571 «سایه رکود صنعت ساختمان بر بیکاری کارگران کارگران ایرانی»، پایگاه خبری تحلیلی کارگر نیوز].</ref> دولت ایران پس از اعتراض کارگران ایرانی، نیز محدودیتهای متعددی از جمله ممنوعیت بهکارگیری کارگران خارجی در دستگاههای دولتی و عمومی غیردولتی را تعیین کرد و از تمامی دستگاههای دولتی، عمومی غیردولتی، شرکتها و پیمانکاران آنها خواست که کارگران موردنیاز خود را تنها از [[نیروی کار]] ایرانی تأمین کنند و مجازاتهای متعددی از جمله حبس و جزای نقدی را برای کارفرمایان متخلف تعیین کرد.<ref>[https://www.alef.ir/news/3960624109.html?show=text «دغدغههای یک روز زندگی جوان افغانستانی در تهران»، وبسایت جامعه خبری تحلیلی الف].</ref> <br>
برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند ریشۀ مشکل [[بیکاری]] در ایران حضور اتباع خارجه نیست، زیرا اتباع خارجی بیشتر در شغلهای ساده مشغول به کار هستند، در حالی که نرخ بالای بیکاری در ایران مخصوص فارغالتحصیلان است<ref>[https://article.tebyan.net/285436/%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D8%A8%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 اشتغال اتباع بیگانه در ایران، وبسایت تبیان].</ref> و همچنین بالاترین نرخ بیکاری در ایران مربوط به غرب کشور است که کمترین جمعیت مهاجر افغانستانی را دارد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84479267/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D9%88-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «ابعاد و آثار ادغام اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران» خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران].</ref> <br>
قانون کار؛ طبق [[قانون کار]] ایران اتباع خارجی میتوانند فقط در شغلهای مجاز که از طرف دولت تعیین میشود با داشتن حق اقامت و مجوز کار فعالیت کنند. پروانۀ کاری که در اختیار اتباع خارجه قرار میگیرد تنها برای یک سال معتبر بوده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/1401011607710/%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%81%D9%87-%D8%B5%D8%AF%D9%88%D8%B1-%D9%88-%D8%AA%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B1-%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D8%AF تعرفه صدور و تمدید پروانه کار اتباع خارجی در سال ۱۴۰۱ اعلام شد«، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا].</ref><br>
'''مالکیت'''؛ در ایران در زمینۀ تملک اموال منقول هیچگونه محدودیتی وجود ندارد. البته تنظیم اسناد اموال برای اتباع بیگانه، بدون ارائه [[کارت اقامت]] و گذرنامه وجه قانونی ندارد؛<ref>[https://jcl.ut.ac.ir/article_65158_f96d156ccbef2819bfd92fe566a3abb3.pdf توحیدی و کوشش کار، «حق اتباع خارجی در زمینۀ تملک اموال در ایران با نگاهی به نظام حقوقی ترکیه»، 1396ش، ص531].</ref> اما در زمینۀ تملک اموال غیرمنقول توسط اتباع بیگانه در ایران اصل بر ممنوعیت است.<ref>[http://www.dadfarandadandish.com/articles/182574/%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%AA%D9%85%D9%84%DA%A9-%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%84-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%86%D9%82%D9%88%D9%84-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D8%A8%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87/ «ممنوعیت تملک اموال غیر منقول توسط اتباع بیگانه»، وبسایت گروه وکلای داداندیش].</ref> طبق ماده یک آئیننامه چگونگی تملک اموال غیرمنقول مالکیت این دسته اموال فقط در اختیار افرادی قرار میگیرد که حق اقامت دائم در ایران داشته باشد.<ref>[https://qavanin.ir/Law/TreeText/206988 «آئين نامه استملاك اتباع بيگانه در ايران»، وبسایت سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران].</ref> <br>
'''خدمات بانکی'''؛ مهاجران رسمی دارای مدارک ([[کارت آمایش]] یا گذرنامه) که در ابتدای حضورشان در ایران امکان باز کردن حساب بانکی نداشتند، در حال حاضر میتوانند دارای [[کارت بانکی]] یکساله شوند. با این حال با مشکلاتی مانند عدم تمدید یا قطع کارت بانکی، محدودیت در سقف انتقال و موقتبودن حسابها روبهرو هستند. البته مهاجران غیررسمی فاقد مدرک بهطور کلی از دایره [[خدمات بانکی]] حذف میشوند.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/14010501000380/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%B4%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D9%85%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%87 «ادامه مشکلات بانکی اتباع افغانستانی در ایران؛ آیا محدودیتها برداشته شده است؟«، خبرگزاری فارس].</ref>
==موانع ادغام اجتماعی==
===چارچوبهای قانونی ناکارآمد===
پذیرش افراد تازهوارد در جامعۀ میزبان بهدلیل دارابودن هویتهای متفاوت بهراحتی امکانپذیر نیست. این افراد برای جذبشدن در جامعۀ میزبان همواره با موانع متفاوتی مواجه هستند.<ref>[https://csrrasaneh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/ «مسئولیت اجتماعی و ادغام اجتماعی»، وبسایت رسانه مسئولیت اجتماعی].</ref> ترس از وفاداری افراد تازهوارد به جامعه میزبان مانع مهمی در پذیرش این مهاجران در ایران است.<ref>[http://www.pav.legal/posts/1488 سیاست باعث میشود "کودک با مادر ایرانی" خود را متعلق به ایران نداند»، موسسه حقوقی دادفران مهرپاد].</ref> برخی از کارگران ایرانی بر این باورند که کارگر افغانستانی عامل بیکاری آنها است و در نتیجه افغانستانیها را رقیب خود میدانند. این رقابت بر سر منابع محدود سبب شکلگیری نگرش منفی است که در مواردی خود را در قالب خشونت نشان میدهد.<ref>[https://farhikhtegandaily.com/news/71608/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است»، روزنامه فرهیختگان].</ref> برخی دیگر اشتغال افغانستانیها در ایران را سبب خروج ارز از کشور و در نهایت کاهش ضریب امنیت ملی کشور میدانند.<ref>[http://www.jgeoqeshm.ir/article_69928_869ffc272d55285ca0c3ac2c63434610.pdf کشاورز قاسمی، «تبیین پیامدهای مهاجرت اتباع کشور افغانستان برجامعه ایران (مطالعه موردی شهر قزوین)، 1397ش، ص291].</ref> <br>
برخی از کارشناسان بر این باورند که قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است<ref>[https://farhikhtegandaily.com/news/71608/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است»، روزنامه فرهیختگان].</ref> و قوانین مناسبی در ایران دربارهٔ اقامت مهاجران وجود ندارد.<ref>[https://www.mojnews.com/fa/tiny/news-427578 «حضور مهاجران افغان در ایران فرصت است یا تهدید؟/ نیروی کار داخلی در اولویت اشتغال است»، خبرگزاری موج].</ref> تصویب نخستین قانون ایران راجع به ورود و اقامت اتباع خارجی به ۱۳۱۰ش برمیگردد که در سالهای ۱۳۳۷، ۱۳۵۰ و ۱۳۵۷ نیز مشمول برخی اصلاحات شده است؛ اما بهرغم حضور طولانیمدت مهاجران افغانستانی، چارچوب قانونی جدیدی متناسب با شرایط آنان در ایران صورتبندی نشده است.<ref>[https://ijar.ut.ac.ir/article_70506_00d5b043b1a8da82192894a4238c14c7.pdf علاءالدینی و میرزایی، «ادغام مهاجران افغانستانی در نواحی شهری ایران: مطالعۀ موردی محلۀ هرندی در تهران»، 1397ش، ص10].</ref> البته مجلس یازدهم به دنبال تدوین طرحی با عنوان تأسیس سازمان ملی اقامت بود که طرح مذکور در حدود ۳۶ ماده بوده و بر اساس آن، اقامتها دستهبندی شده است.<ref>[https://www.mojnews.com/fa/tiny/news-427578 «حضور مهاجران افغان در ایران فرصت است یا تهدید؟/ نیروی کار داخلی در اولویت اشتغال است»، خبرگزاری موج].</ref> <br>بخشی از موانع جذب مهاجران افغان در جامعهٔ میزبان ریشه در تفاوت فرهنگ میان افغانستانیها و جامعهٔ ایرانی، روابط قومی افغانها و قوانین توافقشده از سوی کشور افغانستان با ایران دارد.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_1307_ae475ddce15f961cdb3f82e72913e721.pdf سنقری ناهید و دیگران، «موانع ادغام اجتماعی نوجوانان افغانستانی در جامعه ایرانی (مطالعه موردی شهر تهران)»، 1393ش، ص122].</ref>
برخی از رسانهها، افغانستانیها را عامل جرم و جنایت در ایران معرفی میکنند؛ اما در واقعیت از لحاظ آمار واقعی جرم و جنایت، وضعیت افغانستانیها در ایران بهتر از ایرانیان است.<ref>[https://farhikhtegandaily.com/news/71608/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است»، روزنامه فرهیختگان].</ref> برخی از ایرانیها نیز موضوع پناهندگان افغانستانی را در چارچوب اختلافات مذهبی شیعه و سنی میبینند و تغییر ترکیب جمعیتی را یک تهدید تلقی میکنند.<ref>[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-100/845485-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D9%85 «مسیر ادغام اجتماعی را باز کنیم» روزنامه شرق، تاریخ بازدید: 29 شهریور 1401ش].</ref> برخی دیگر نگران ارتباط مهاجران افغانستانی با گروههای تروریستیاند و آنان را یک تهدید امنیتی به حساب میآورند.<ref>[https://farhikhtegandaily.com/news/71608/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است»، روزنامه فرهیختگان].</ref> عواملی همچون بیگانهستیزی، تبعیضهای اجتماعی، طردنمودن و برتری قومیتی، عدم اجرای قوانین بهصورت کامل نیز از جمله زمینههای عدم پذیرش افغانستانیها در ایران به شمار میآید.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_1307_ae475ddce15f961cdb3f82e72913e721.pdf سنقری ناهید و دیگران، «موانع ادغام اجتماعی نوجوانان افغانستانی در جامعه ایرانی (مطالعه موردی شهر تهران)»، 1393ش، ص122].</ref> از نقش رسانهها در تصویرسازی منفی از اتباع افغانستانی در ایران نیز نباید گذشت.<ref>[https://www.toseeirani.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA-5/11762-%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AE%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AA-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7 «ریشههای ساختاری خشونت علیه افغانها»، روزنامه توسعه ایرانی].</ref> <br>
برخی از کارشناسان بر این باورند که قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است<ref>[https://farhikhtegandaily.com/news/71608/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است»، روزنامه فرهیختگان].</ref> و قوانین مناسبی در ایران دربارۀ اقامت مهاجران وجود ندارد.<ref>[https://www.mojnews.com/fa/tiny/news-427578 «حضور مهاجران افغان در ایران فرصت است یا تهدید؟/ نیروی کار داخلی در اولویت اشتغال است»، خبرگزاری موج].</ref> تصویب نخستین قانون ايران راجع به ورود و اقامت اتباع خارجی به سال۱۳۱۰ش برمیگردد که در سالهای ۱۳۳۷، ۱۳۵۰ و ۱۳۵۷ نیز مشمول برخی اصلاحات شده است؛ اما بهرغم حضور طولانیمدت مهاجران افغانستانی، چارچوب قانونی جدیدی متناسب با شرایط آنان در ایران صورتبندی نشده است.<ref>[https://ijar.ut.ac.ir/article_70506_00d5b043b1a8da82192894a4238c14c7.pdf علاءالدینی و میرزایی، «ادغام مهاجران افغانستانی در نواحی شهری ایران: مطالعۀ موردی محلۀ هرندی در تهران»، 1397ش، ص10].</ref> البته مجلس یازدهم به دنبال تدوین طرحی با عنوان تأسیس سازمان ملی اقامت بود که طرح مذکور در حدود ۳۶ ماده بوده و بر اساس آن، اقامتها دستهبندی شده است.<ref>[https://www.mojnews.com/fa/tiny/news-427578 «حضور مهاجران افغان در ایران فرصت است یا تهدید؟/ نیروی کار داخلی در اولویت اشتغال است»، خبرگزاری موج].</ref> <br>
بخشی از موانع جذب مهاجران افغان در جامعۀ میزبان ریشه در تفاوت فرهنگ میان افغانستانیها و جامعۀ ایرانی، روابط قومی افغانها و قوانین توافقشده از سوی کشور افغانستان با ایران دارد.<ref>[https://csr.basu.ac.ir/article_1307_ae475ddce15f961cdb3f82e72913e721.pdf سنقری ناهید و دیگران، «موانع ادغام اجتماعی نوجوانان افغانستانی در جامعه ایرانی (مطالعه موردی شهر تهران)»، 1393ش، ص122].</ref>
==عوامل تسهیلگر ادغام اجتماعی==
==عوامل تسهیلگر ادغام اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران==
بر اساس آمار اعلام از سوی وزارت کشور ایران در تابستان 1401ش، حدود 4،5 میلیون مهاجر افغانستانی در ایران ساکن هستند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1401/04/04/2733961/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D9%82%D8%B1%DB%8C%D8%A8%DB%8C-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2-%D9%88-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «شمار تقریبی مهاجرین افغانستانی مجاز و غیرمجاز در ایران» خبرگزاری تسنیم].</ref> همچنین از جمعیت 1،5 میلیون نفری مهاجران افغانستانیِ شمارششده در سرشماری ۱۳۹۰ش، حدود ۵۵ درصد در ایران متولد شده بودند. کارشناسان بر این باورند که سیاستهای بازگشت و ممانعت از مهاجرت که بیشتر از طریق بستن مسیر ادغام اجتماعی بوده، شکست خورده<ref>[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-100/845485-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D9%85 «مسیر ادغام اجتماعی را باز کنیم» روزنامه شرق].</ref> و مهاجران افغانستانی، بهویژه نسلهای دوم و سوم، تمایل اندکی به بازگشت داشتهاند.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/1605949991-10332-99-17.pdf صادقی و عباسی شوازی ، «بازگشت به وطن یا ماندن جوانان افغانستانی در ایران»، ص121].</ref> برخی از پژوهشگران بر این باورند که تنها مسیر پیشروی ما برای جلوگیری از بحران انسانی، جذب بخشی از پناهندگان در جمعیت ایران است.<ref>[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-100/845485-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D9%85 «مسیر ادغام اجتماعی را باز کنیم» روزنامه شرق].</ref> <br>
[[پرونده:ادغام اجتماعی (10).jpg|جایگزین=جشن اتحاد ایران و افغانستان «کف خیابان» ۱۳۹۸-لبخند کودکان افغانستانی و فرزندان شهدای فاطمیون در شیراز|بندانگشتی|تصویر از یک دختر افغانستانی در جشن اتحاد ایران و افغانستان «کف خیابان» ۱۳۹۸؛ لبخند کودکان افغانستانی و فرزندان شهدای فاطمیون در شیراز]]
خروج پناهندگان از ذیل عبارت عام اتباع بیگانه، اصلاح رویههای اداری و رفتار مأموران دولتی، رفع کامل موانع تحصیل کودکان، اعطای مدارک هویتی به مهاجران غیرقانونی، تسهیل فرایند عبور و مرور بین دو کشور، اعطای اقامت دائم به پناهندگان، سیاستگذاری فرهنگی برای مبارزه با طرد اجتماعی مهاجران، ایجاد فرایند برای دریافت تابعیت ایرانی و سیاستهای معطوف به ادغام اجتماعی پیشنهادهایی هستند که میتواند برای سیاستگذاران راهگشا باشد.<ref>[https://diaran.ir/2508/%d9%85%d8%b9%d8%b1%d9%81%db%8c-%da%a9%d8%aa%d8%a7%d8%a8-%d8%af%d8%b1-%d8%ae%d8%a7%d9%86%d9%87-%d8%a8%d8%b1%d8%a7%d8%af%d8%b1%d8%8c-%d9%be%d9%86%d8%a7%d9%87%d9%86%d8%af%da%af%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d9%81/ «معرفی کتاب در خانه برادر، پناهندگان افغانستانی در ایران»، وبسایت دیاران].</ref> <br>
پژوهشگران بر این باورند هرگونه اخراج مهاجران غیرقانونی باید روند مشخص حقوقی داشته باشد و هر فرد از امکان درخواست عدم اخراج برخوردار باشد. ایران اخراج کودکان را بهطور کامل لغو کند.<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/1402366/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%DB%8C%DA%A9-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF «نگاهی که یک مهاجر افغانستانی به رفتار ایرانیها دارد»، خبرگزاری مشرق نیوز].</ref> همچنین لزوم هماهنگی بیشتر بین سازمانهای مختلف متولی، تدوین برنامه مدون و دقیق درباره مهاجران خارجی و تهیه آمار صحیح دربارۀ مهاجران خارجی در جهت جلوگیری از تغییر بافت کالبدی شهرها و روستاها، ازدواجهای غیرقانونی و تغییر هرم سنی جمعیت، فرایند انطباق اجتماعی مهاجران خارجی در ایران را تسهیل خواهد کرد.<ref>[http://www.jgeoqeshm.ir/article_69928_869ffc272d55285ca0c3ac2c63434610.pdf کشاورز قاسمی، حسین، «تبیین پیامدهای مهاجرت اتباع کشور افغانستان برجامعه ایران (مطالعۀ موردی شهر قزوین)»، 1397ش، ص292].</ref> <br>
===ضرورت تغییر در سیاستگذاریها===
تأسیس سازمان امور مهاجرین و ایجاد سازوکار مناسب برای سازماندهی کارهای آنان، پیشنهاد رئیس دولت سیزدهم برای رفع مشکلات مهاجرین افغانستانی در جمهوری اسلامی ایران است.<ref>[https://akhbarekhoob.ir/%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%B4%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%AA%D8%A7-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C/165767/ «از تشکیل سازمان مهاجرین تا طرح سرشماری اتباع؛ تاکید ایران بر قانونی شدن حضور افغانها«، پایگاه خبری اخبار خوب].</ref> برخی از کارشناسان نیز بر این باورند هویت ملی را میتوان نه بر پایۀ پیوندهای خونی بلکه بر اساس پذیرش تفاوتها و حقوق برابر شهروندی برای همه ساکنان متعهد به خیر جمعی ساکنان این سرزمین تعریف کرد.<ref>[https://www.magiran.com/article/3692436 نصر اصفهانی، «مهاجرین افغانستانی در ایران و مساله هویت ملی»، مگیران].</ref> <br>
بر اساس آمار اعلام از سوی وزارت کشور ایران در تابستان ۱۴۰۱ش، حدود ۴٬۵ میلیون [[مهاجرت|مهاجر]] افغانستانی در ایران ساکن هستند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1401/04/04/2733961/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D9%82%D8%B1%DB%8C%D8%A8%DB%8C-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2-%D9%88-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «شمار تقریبی مهاجرین افغانستانی مجاز و غیرمجاز در ایران» خبرگزاری تسنیم].</ref> همچنین از جمعیت ۱٬۵ میلیون نفری مهاجران افغانستانیِ شمارششده در سرشماری ۱۳۹۰ش، حدود ۵۵درصد در ایران متولد شده بودند. کارشناسان بر این باورند که سیاستهای بازگشت و ممانعت از مهاجرت که بیشتر از طریق بستن مسیر ادغام اجتماعی بوده، شکست خورده<ref>[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-100/845485-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D9%85 «مسیر ادغام اجتماعی را باز کنیم» روزنامه شرق].</ref> و مهاجران افغانستانی، بهویژه نسلهای دوم و سوم، تمایل اندکی به بازگشت داشتهاند.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/1605949991-10332-99-17.pdf صادقی و عباسی شوازی ، «بازگشت به وطن یا ماندن جوانان افغانستانی در ایران»، ص121].</ref> برخی از پژوهشگران بر این نظراند که تنها مسیر پیشروی ما برای جلوگیری از بحران انسانی، جذب بخشی از پناهندگان در جمعیت ایران است.<ref>[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-100/845485-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D9%85 «مسیر ادغام اجتماعی را باز کنیم» روزنامه شرق].</ref>
بهروز کردن قوانین و اجرای دقیق آن نیز به تسریع در فرایند انطباق اجتماعی منجر میشود؛<ref>[http://www.jgeoqeshm.ir/article_69928_869ffc272d55285ca0c3ac2c63434610.pdf کشاورز قاسمی، «تبیین پیامدهای مهاجرت اتباع کشور افغانستان برجامعه ایران (مطالعۀ موردی شهر قزوین)»، 1397، ص292].</ref> بر اساس قانون تابعیت مصوب سال 1308ش افراد زیر دارای صلاحیت دریافت تابعیت هستند:<br>
* کسانی که در ایران از پدر و مادر خارجی که یکی از آنها در ایران متولد شده است، به وجود آمدهاند.
===پیشنهادهای عملی برای تسهیل ادغام===
* کسانی که در ایران از پدری که تبعه خارجه است به وجود آمده و پس از رسیدن به سن هیجده سال تمام در ایران یک سال دیگر در ایران اقامت کرده باشند.
خروج پناهندگان از ذیل عبارت عام اتباع بیگانه، اصلاح رویههای اداری و رفتار مأموران دولتی، رفع کامل موانع تحصیل کودکان، اعطای مدارک هویتی به مهاجران غیرقانونی، تسهیل فرایند عبور و مرور بین دو کشور، اعطای اقامت دائم به پناهندگان، سیاستگذاری فرهنگی برای مبارزه با طرد اجتماعی مهاجران، ایجاد فرایند برای دریافت تابعیت ایرانی و سیاستهای معطوف به ادغام اجتماعی پیشنهادهایی هستند که میتواند برای سیاستگذاران راهگشا باشد.<ref>[https://diaran.ir/2508/%d9%85%d8%b9%d8%b1%d9%81%db%8c-%da%a9%d8%aa%d8%a7%d8%a8-%d8%af%d8%b1-%d8%ae%d8%a7%d9%86%d9%87-%d8%a8%d8%b1%d8%a7%d8%af%d8%b1%d8%8c-%d9%be%d9%86%d8%a7%d9%87%d9%86%d8%af%da%af%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d9%81/ «معرفی کتاب در خانه برادر، پناهندگان افغانستانی در ایران»، وبسایت دیاران].</ref>
* هر زن تبعه خارجه که شوهر ایرانی اختیار کند.
===تدابیر حقوقی و سازمانی===
پژوهشگران بر این باورند هرگونه اخراج مهاجران غیرقانونی باید روند مشخص حقوقی داشته باشد و هر فرد از امکان درخواست عدم اخراج برخوردار باشد. ایران اخراج کودکان را بهطور کامل لغو کند.<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/1402366/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%DB%8C%DA%A9-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF «نگاهی که یک مهاجر افغانستانی به رفتار ایرانیها دارد»، خبرگزاری مشرق نیوز].</ref> همچنین لزوم هماهنگی بیشتر بین سازمانهای مختلف متولی، تدوین برنامه مدون و دقیق دربارهٔ مهاجران خارجی و تهیه آمار صحیح دربارهٔ مهاجران خارجی در جهت جلوگیری از تغییر بافت کالبدی شهرها و روستاها، ازدواجهای غیرقانونی و تغییر هرم جمعیت، فرایند انطباق اجتماعی مهاجران خارجی در ایران را تسهیل خواهد کرد.<ref>[http://www.jgeoqeshm.ir/article_69928_869ffc272d55285ca0c3ac2c63434610.pdf کشاورز قاسمی، حسین، «تبیین پیامدهای مهاجرت اتباع کشور افغانستان برجامعه ایران (مطالعۀ موردی شهر قزوین)»، 1397ش، ص292].</ref>
===بازتعریف هویت ملی مبتنی بر شهروندی===
برخی از کارشناسان بر این باورند [[هویت ملی]] را میتوان نه بر پایهٔ پیوندهای خونی بلکه بر اساس پذیرش تفاوتها و حقوق برابر شهروندی برای همه ساکنان متعهد به خیر جمعی ساکنان این سرزمین تعریف کرد.<ref>[https://www.magiran.com/article/3692436 نصر اصفهانی، «مهاجرین افغانستانی در ایران و مساله هویت ملی»، مگیران].</ref> <br>بهروز کردن قوانین و اجرای دقیق آن نیز به تسریع در فرایند انطباق اجتماعی منجر میشود.<ref>[http://www.jgeoqeshm.ir/article_69928_869ffc272d55285ca0c3ac2c63434610.pdf کشاورز قاسمی، «تبیین پیامدهای مهاجرت اتباع کشور افغانستان برجامعه ایران (مطالعۀ موردی شهر قزوین)»، 1397، ص292].</ref> تأسیس سازمان امور مهاجرین و ایجاد سازوکار مناسب برای سازماندهی کارهای آنان، پیشنهاد رئیس دولت سیزدهم برای رفع مشکلات مهاجرین افغانستانی در جمهوری اسلامی ایران نیز بهمنظور تحقق این هدف بوده است.<ref>[https://akhbarekhoob.ir/%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%B4%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%AA%D8%A7-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C/165767/ «از تشکیل سازمان مهاجرین تا طرح سرشماری اتباع؛ تاکید ایران بر قانونی شدن حضور افغانها«، پایگاه خبری اخبار خوب].</ref> بر اساس قانون تابعیت مصوب ۱۳۰۸ش افراد زیر دارای صلاحیت دریافت تابعیت هستند:
*کسانی که در ایران از [[پدر]] و مادر خارجی که یکی از آنها در ایران متولد شده است، به وجود آمدهاند.
*کسانی که در ایران از پدری که تبعه خارجه است به وجود آمده و پس از رسیدن به سن هیجده سال تمام در ایران یک سال دیگر در ایران اقامت کرده باشند.
*هر زن تبعه خارجه که شوهر ایرانی اختیار کند.
اشخاصی که دارای شرایط ذیل باشند میتوانند تابعیت ایران را تحصیل کنند:
اشخاصی که دارای شرایط ذیل باشند میتوانند تابعیت ایران را تحصیل کنند:
* به سن هیجده سال تمام رسیده باشند.
*به سن هیجده سال تمام رسیده باشند.
* پنج سال متوالی یا متناوب در ایران ساکن بوده باشند.
*پنج سال متوالی یا متناوب در ایران ساکن بوده باشند.
* فراری از خدمت نظامی نباشند.
*فراری از خدمت نظامی نباشند.
* در هیچ مملکتی به جرم مهم و جنایت غیرسیاسی محکوم نشده باشند.
*در هیچ مملکتی به جرم مهم و جنایت غیرسیاسی محکوم نشده باشند.
همچنین کسانی که به امور عامالمنفعه ایران خدمت یا مساعدت شایانی کرده باشند بدون رعایت شرط اقامت ممکن است به تبعیت ایران قبول شوند.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/91876 «قانون تابعیت»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی].</ref> <br>
[[پرونده:ادغام اجتماعی (11).jpg|جایگزین= مهاجرین افغانستانی در جبهههای ۸ سال دفاع مقدس|بندانگشتی|تصویری از حضور مهاجرین افغانستانی در جبهههای ۸ سال دفاع مقدس]]
پژوهشگران مطالعات مهاجرتی معتقدند رسانههای پیشرو نیز باید بهجای دامنزدن به کلیشههای غلط، واقعیتهای حضور پناهندگان افغانستانی را در ایران بازتاب دهند.<ref>[https://farhikhtegandaily.com/news/71608/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است»، روزنامه فرهیختگان].</ref> مهاجران افغانستانی در ایران همواره در کارهای دشوار و طاقتفرسا با پایگاه اجتماعی نامناسب و با درآمد پایین مشغول به کار هستند.<ref>[http://jupm.marvdasht.iau.ir/article_1562_ad7135b395030225bae02f864398da94.pdf شاطریان و گنجی پور، «تأثیر مهاجرت افغان ها بر شرایط اقتصادی و اجتماعی شهر کاشان»، دی 1389، ص94].</ref> بسیاری از مهاجران افغانستانی در ایران در جنگ تحمیلی حاضر شدند و بر اساس آمار رسمی بیش از ۲ هزار نفر از افغانستانیها در دوران دفاع مقدس شهید و تعداد زیادی هم جانباز یا اسیر شدند.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13930708000818/%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%B8%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D9%87-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1 «شهید مظلوم افغان که مزارش در «بجستان» است»، خبرگزاری فارس].</ref> مهاجران افغانستانی با گسترش جنگ سوریه با تشکیل تیپی به نام فاطمیون که بعدها با افزایش نیرو به لشکر ارتقا یافت،<ref>[https://kayhan.ir/fa/news/46030/%D9%84%D8%B4%DA%A9%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%86-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B4%DA%A9%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA «لشکر «فاطمیون» چگونه شکل گرفت؟»، روزنامه کیهان].</ref> در جبهۀ نبرد با داعش حضور داشتند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1399/03/27/2287771/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%AE%D9%88%D9%86-%D8%B4%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%AF%D9%88-%D9%85%D9%84%D8%AA-%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%AE%D8%AA «گزارش تاریخ: خونشریکی دو ملت؛ خدمات متقابل ایران و افغانستان در روزهای سخت»، خبرگزاری تسنیم].</ref>
همچنین کسانی که به امور عامالمنفعه ایران خدمت یا مساعدت شایانی کرده باشند بدون رعایت شرط اقامت ممکن است به تبعیت ایران قبول شوند.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/91876 «قانون تابعیت»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی].</ref>
===ضرورت تغییر رویکرد رسانهها===
پژوهشگران مطالعات مهاجرتی معتقدند رسانههای پیشرو نیز باید بهجای دامنزدن به کلیشههای غلط، واقعیتهای حضور پناهندگان افغانستانی را در ایران بازتاب دهند.<ref>[https://farhikhtegandaily.com/news/71608/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/ «قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است»، روزنامه فرهیختگان].</ref> مهاجران افغانستانی در ایران همواره در کارهای دشوار با پایگاه اجتماعی نامناسب و با درآمد پایین مشغول به کار هستند.<ref>[http://jupm.marvdasht.iau.ir/article_1562_ad7135b395030225bae02f864398da94.pdf شاطریان و گنجی پور، «تأثیر مهاجرت افغانها بر شرایط اقتصادی و اجتماعی شهر کاشان»، دی 1389، ص94].</ref> بسیاری از مهاجران افغانستانی در ایران در [[جنگ]] تحمیلی حاضر شدند و بر اساس آمار رسمی بیش از ۲ هزار نفر از افغانستانیها در دوران [[شهدای افغانستانی دفاع مقدس|دفاع مقدس]]، [[شهادت|شهید]] و تعداد زیادی هم جانباز یا اسیر شدند.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13930708000818/%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%B8%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D9%87-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1 «شهید مظلوم افغان که مزارش در «بجستان» است»، خبرگزاری فارس].</ref> با گسترش [[جنگ]] سوریه، مهاجران افغانستانی حاضر در ایران در قالب لشکر فاطمیون،<ref>[https://kayhan.ir/fa/news/46030/%D9%84%D8%B4%DA%A9%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%86-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B4%DA%A9%D9%84-%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA «لشکر «فاطمیون» چگونه شکل گرفت؟»، روزنامه کیهان].</ref> در جبههٔ نبرد با داعش حضور داشتند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1399/03/27/2287771/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%AE%D9%88%D9%86-%D8%B4%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%AF%D9%88-%D9%85%D9%84%D8%AA-%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%AE%D8%AA «گزارش تاریخ: خونشریکی دو ملت؛ خدمات متقابل ایران و افغانستان در روزهای سخت»، خبرگزاری تسنیم].</ref>
از بعد اقتصادی نیز به نظر کارشناسان حضور مهاجران افغانستانی در بازار کار ایران، به جای افزایش بیکاری، نقشی مکمل و مثبت در اقتصاد کشور ایفا کرده است. این مهاجران با پذیرش مشاغل در بخشهایی که نیروی کار ایرانی تمایل کمتری به آنها دارد، شکافهای موجود در بازار کار را پر کرده و به رونق تولید در حوزههایی مانند کشاورزی، ساختمان و صنایع کوچک کمک میکنند. این پدیده منجر به کاهش نرخ بیکاری در استانهای با حضور قانونی مهاجران میشود که نشاندهندهٔ همافزایی اقتصادی آنها با نیروی کار بومی است.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8944081/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «نقش مهاجران افغانستانی در اقتصاد ایران»، وبسایت باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref>
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
==منابع==
* «۵ میلیون مهاجر افغان در ایران حضور دارند»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا. تاریخ بازدید: 29 شهریور 1401ش.
{{آغاز منابع}}
* «۶ هزار شناسنامه ایرانی غیرقانونی به شهروندان افغانستان/ عاملان محاکمه میشوند»، خبرگزاری اسپوتنیک افغانستان، تاریخ بازید: 1 مهر 1401ش.
*«۵ میلیون مهاجر افغان در ایران حضور دارند»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا. تاریخ بازدید: ۲۹ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «۸۰ درصد کودکان کار و خیابان از اتباع افغانستان و پاکستان هستند» خبرگزاری خبر آنلاین، تاریخ بازدید: 23 شهریور 1401ش.
*«۶ هزار شناسنامه ایرانی غیرقانونی به شهروندان افغانستان/ عاملان محاکمه میشوند»، خبرگزاری اسپوتنیک افغانستان، تاریخ بازید: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.
* «ابعاد و آثار ادغام اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران» خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: 28 شهریور 1401ش.
*«۸۰ درصد کودکان کار و خیابان از اتباع افغانستان و پاکستان هستند» خبرگزاری خبر آنلاین، تاریخ بازدید: ۲۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «ادامه مشکلات بانکی اتباع افغانستانی در ایران؛ آیا محدودیتها برداشته شده است؟»، خبرگزاری فارس، تاریخ بازدید: 24 شهریور 1401ش.
*«ابعاد و آثار ادغام اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران» خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: ۲۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «از تشکیل سازمان مهاجرین تا طرح سرشماری اتباع؛ تأکید ایران بر قانونی شدن حضور افغانها»، وبسایت پایگاه خبری اخبار خوب، تاریخ بازدید: 19 شهریور 1401ش.
*«ادامه مشکلات بانکی اتباع افغانستانی در ایران؛ آیا محدودیتها برداشته شده است؟»، خبرگزاری فارس، تاریخ بازدید: ۲۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «از نظرسنجی درباره خدمات جمهوری اسلامی به مهاجرین تا مزایای پاسپورت نسبت به کارت آمایش»، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ بازدید: 17 شهریور 1401ش.
*«از تشکیل سازمان مهاجرین تا طرح سرشماری اتباع؛ تأکید ایران بر قانونی شدن حضور افغانها»، وبسایت پایگاه خبری اخبار خوب، تاریخ بازدید: ۱۹ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «افغانها از ایران به ترکیه میروند»، وبسایت دیپلماسی ایرانی، تاریخ بازدید: 29 شهریور 1401ش.
*«از نظرسنجی دربارهٔ خدمات جمهوری اسلامی به مهاجرین تا مزایای پاسپورت نسبت به کارت آمایش»، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ بازدید: ۱۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «ایرانیها! گمشدههای خود را در افغانستان بیابید!»، وبسایت شبکه اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ بازدید: 14 شهریور 1401ش.
*«افغانها از ایران به ترکیه میروند»، وبسایت دیپلماسی ایرانی، تاریخ بازدید: ۲۹ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «آمار مشخصی از کودکان کار نداریم/ ۵ درصد کودکان شناسایی شده در خیابان زندگی میکنند»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا، تاریخ بازدید: 29 شهریور 1401ش.
*«ایرانیها! گمشدههای خود را در افغانستان بیابید!»، وبسایت شبکه اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «آییننامه استملاك اتباع بيگانه در ايران، وبسایت سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران»، تاریخ بازدید: 30 شهریور 1401ش.
*«آمار مشخصی از کودکان کار نداریم/ ۵ درصد کودکان شناسایی شده در خیابان زندگی میکنند»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا، تاریخ بازدید: ۲۹ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «بخشنامه ویژه دولت: اشتغال اتباع بیگانه ممنوع است/ افغانها کاردوستند و 10درصد بازار کار را قبضه کردند»، وبسایت خبرآنلاین، تاریخ بازدید: 2 مهر 1401ش.
*«آییننامه استملاک اتباع بیگانه در ایران، وبسایت سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران»، تاریخ بازدید: ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «تحصیل رایگان در دانشگاهها برای اتباع افغانستانی ممکن نیست»، خبرگزاری آنا، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.
*«بازگشت ۷۰ درصد اتباع با خانوادهشان/ برنامه خروج ۸۰۰ هزار نفر دیگر»، وبسایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۹ شهریور ۱۴۰۴ش.
* توحیدی احمدرضا، کوشش کار، ریحانه، «حق اتباع خارجی در زمینۀ تملک اموال در ایران با نگاهی به نظام حقوقی ترکیه»، مجله حقوق طبیعی، شماره 2، پاییز و زمستان 1396ش.
*«بخشنامه ویژه دولت: اشتغال اتباع بیگانه ممنوع است/ افغانها کاردوستند و ۱۰درصد بازار کار را قبضه کردند»، وبسایت خبرآنلاین، تاریخ بازدید: ۲ مهر ۱۴۰۱ش.
* «ثبتنام دانشآموزان اتباع در سال ۱۴۰۱ در ایران»، وبسایت دیاران، تاریخ بازدید: 8 مهر 1401ش.
*«تحصیل رایگان در دانشگاهها برای اتباع افغانستانی ممکن نیست»، خبرگزاری آنا، تاریخ بازدید: ۱۲ مهر ۱۴۰۱ش.
* حاتمی، محمدرضا، «سیاستگذاری مطلوب مهاجرت و حضور مهاجرین افغان در ج.ا.ا» در فصلنامه پژوهشهای سیاسی جهان اسلام، شماره اول، بهار 1400ش.
*توحیدی احمدرضا، کوشش کار، ریحانه، «حق اتباع خارجی در زمینهٔ تملک اموال در ایران با نگاهی به نظام حقوقی ترکیه»، مجله حقوق طبیعی، شماره ۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش.
* «حضور مهاجران افغان در ایران فرصت است یا تهدید؟/ نیروی کار داخلی در اولویت اشتغال است»، خبرگزاری موج، تاریخ بازدید: 28 شهریور 1401ش.
*«ثبتنام دانشآموزان اتباع در سال ۱۴۰۱ در ایران»، وبسایت دیاران، تاریخ بازدید: ۸ مهر ۱۴۰۱ش.
* حمیدپور، اعظم، نگاهی که یک مهاجر افغانستانی به رفتار ایرانیها دارد، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: 11 شهریور 1401ش.
*حاتمی، محمدرضا، «سیاستگذاری مطلوب مهاجرت و حضور مهاجرین افغان در ج.ا.ا» در فصلنامه پژوهشهای سیاسی جهان اسلام، شماره اول، بهار ۱۴۰۰ش.
* «دغدغههای یک روز زندگی جوان افغانستانی در تهران»، وبسایت جامعه خبری تحلیلی الف، تاریخ بازدید: 11 شهریور 1401ش.
*«حضور مهاجران افغان در ایران فرصت است یا تهدید؟/ نیروی کار داخلی در اولویت اشتغال است»، خبرگزاری موج، تاریخ بازدید: ۲۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «رشتههای ممنوعه برای داوطلبان غیرایرانی در کنکور اعلام شد.» وبسایت اداره کل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، تاریخ بازدید: 14 شهریور 1401ش.
*حمیدپور، اعظم، نگاهی که یک مهاجر افغانستانی به رفتار ایرانیها دارد، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «ریشههای ساختاری خشونت علیه افغانها»، روزنامه توسعه ایرانی، تاریخ بازدید: 11 شهریور 1401ش.
*«دغدغههای یک روز زندگی جوان افغانستانی در تهران»، وبسایت جامعه خبری تحلیلی الف، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
* زاهدی محمدجواد و دیگران، «سنجش و تبیین طرد اجتماعی مهاجران خارجی در کلانشهر اصفهان»، در فصلنامه مطالعات جامعهشناختی شهری، شماره هفدهم، زمستان 1394ش.
*«رشتههای ممنوعه برای داوطلبان غیرایرانی در کنکور اعلام شد.» وبسایت اداره کل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «سرگردان در کوچهها: واکاوی مسئلة محرومیت از تحصیل کودکان مهاجرین غیرمجاز افغانستانی»، وبسایت دیاران، تاریخ بازدید: 23 شهریور 1401ش.
*«ریشههای ساختاری خشونت علیه افغانها»، روزنامه توسعه ایرانی، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
* سعیدی، سعیده، «فرصتها و تهدیدهای حضور اتباع خارجی (افغانستانی) در استان تهران»، موسسه مطالعاتی فرهنگی و اجتماعی، 1400ش.
*زاهدی محمدجواد و دیگران، «سنجش و تبیین طرد اجتماعی مهاجران خارجی در کلانشهر اصفهان»، در فصلنامه مطالعات جامعهشناختی شهری، شماره هفدهم، زمستان ۱۳۹۴ش.
* سنقری ناهید و دیگران، «موانع ادغام اجتماعی نوجوانان افغانستانی در جامعه ایرانی (مطالعه موردی شهر تهران)»، در دوفصلنامه پژوهشهای جامعهشناسی معاصر، شماره 5، پاییز و زمستان 1393ش.
*«سرگردان در کوچهها: واکاوی مسئلة محرومیت از تحصیل کودکان مهاجرین غیرمجاز افغانستانی»، وبسایت دیاران، تاریخ بازدید: ۲۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «سیاست باعث میشود "کودک با مادر ایرانی" خود را متعلق به ایران نداند»، وبسایت مؤسسه حقوقی دادفران مهرپاد، تاریخ بازدید: 11 شهریور 1401ش.
*سعیدی، سعیده، «فرصتها و تهدیدهای حضور اتباع خارجی (افغانستانی) در استان تهران»، موسسه مطالعاتی فرهنگی و اجتماعی، ۱۴۰۰ش.
* شاطریان محسن و گنجی پور محمود، «تأثیر مهاجرت افغانها بر شرایط اقتصادی و اجتماعی شهر کاشان»، فصلنامه پژوهش و برنامهریزی شهری، شماره 3، دی 1389ش.
*سنقری ناهید و دیگران، «موانع ادغام اجتماعی نوجوانان افغانستانی در جامعه ایرانی (مطالعه موردی شهر تهران)»، در دوفصلنامه پژوهشهای جامعهشناسی معاصر، شماره ۵، پاییز و زمستان ۱۳۹۳ش.
* «شمار تقریبی مهاجرین افغانستانی مجاز و غیرمجاز در ایران» خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: 4 تیر 1401ش.
*«سیاست باعث میشود "کودک با مادر ایرانی" خود را متعلق به ایران نداند»، وبسایت مؤسسه حقوقی دادفران مهرپاد، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
* صادقی رسول، عباسی شوازی محمدجلال، «بازگشت به وطن یا ماندن جوانان افغانستانی در ایران»، دو فصلنامه مطالعات جمعیتی، شماره 1، بهار و تابستان 1395ش.
*شاطریان محسن و گنجی پور محمود، «تأثیر مهاجرت افغانها بر شرایط اقتصادی و اجتماعی شهر کاشان»، فصلنامه پژوهش و برنامهریزی شهری، شماره ۳، دی ۱۳۸۹ش.
* «طرد اجتماعی و آسیبهای اجتماعی»، مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران، تاریخ بازید: 3 مهر 1401ش.
*«شمار تقریبی مهاجرین افغانستانی مجاز و غیرمجاز در ایران» خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۴ تیر ۱۴۰۱ش.
* علاءالدینی پویا و میرزایی آمنه، «ادغام مهاجران افغانستانی در نواحی شهری ایران: مطالعۀ موردی محلۀ هرندی در تهران»، مجله پژوهشهای انسانشناسي ايران، شماره 1، خرداد 1397ش.
*صادقی رسول، عباسی شوازی محمدجلال، «بازگشت به وطن یا ماندن جوانان افغانستانی در ایران»، دو فصلنامه مطالعات جمعیتی، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۵ش.
* فراهانی، حمید، «كودكان افغان و حق تحصیل در ایران» روزنامه شرق، تاریخ بازدید: 18 شهریور 1401ش.
*«طرد اجتماعی و آسیبهای اجتماعی»، مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران، تاریخ بازید: ۳ مهر ۱۴۰۱ش.
* «قانون تابعیت»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: 11 شهریور 1401ش.
*علاءالدینی پویا و میرزایی آمنه، «ادغام مهاجران افغانستانی در نواحی شهری ایران: مطالعهٔ موردی محلهٔ هرندی در تهران»، مجله پژوهشهای انسانشناسی ایران، شماره ۱، خرداد ۱۳۹۷ش.
* «قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است»، روزنامه فرهیختگان، تاریخ بازید: 5 مهر 1401ش.
*فراهانی، حمید، «کودکان افغان و حق تحصیل در ایران» روزنامه شرق، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
* کشاورز قاسمی، حسین، «تبیین پیامدهای مهاجرت اتباع کشور افغانستان بر جامعه ایران (مطالعۀ موردی شهر قزوین)»، فصلنامه جغرافیا، شماره 3، تابستان 1397ش.
*فرجامیکیا، هادی و شیرخانی، علی، «راهبردهای ادغام اجتماعی اتباع افغانستانی در جمهوری اسلامی ایران»، مجلهٔ سیاستپژوهی ایرانی، شمارهٔ ۳۸، ۱۴۰۲ش.
* «گزارش تاریخ| خونشریکی دو ملت؛ خدمات متقابل ایران و افغانستان در روزهای سخت»، خبرگزاری تسنیم
*«قانون تابعیت»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «لشکر «فاطمیون» چگونه شکل گرفت؟»، روزنامه کیهان، تاریخ بازدید: 11 شهریور 1401ش.
*«قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است»، روزنامه فرهیختگان، تاریخ بازید: ۵ مهر ۱۴۰۱ش.
* محرابی شاتوری محمدرضا، «نگاهی به مهاجرت و پیامدهای آن»، شرکت مجتمع صنایع و معادن احیا سپاهان، تاریخ بازدید: 11 شهریور 1401ش.
*کشاورز قاسمی، حسین، «تبیین پیامدهای مهاجرت اتباع کشور افغانستان بر جامعه ایران (مطالعهٔ موردی شهر قزوین)»، فصلنامه جغرافیا، شماره ۳، تابستان ۱۳۹۷ش.
* «مسیر ادغام اجتماعی را باز کنیم» روزنامه شرق، تاریخ بازدید: 29 شهریور 1401ش.
*«گزارش تاریخ| خونشریکی دو ملت؛ خدمات متقابل ایران و افغانستان در روزهای سخت»، خبرگزاری تسنیم
* «مسئولیت اجتماعی و ادغام اجتماعی»، وبسایت رسانه مسئولیت اجتماعی، تاریخ بازدید: 30 شهریور 1401ش.
*«لشکر «فاطمیون» چگونه شکل گرفت؟»، روزنامه کیهان، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «مشکلات زنان افغانستان در ایران؛ از حاشیهنشینی تا نبود آیندهای روشن/ چه باید کرد؟» خبرگزاری برنا، تاریخ بازید: 5 مهر 1401ش.
*محرابی شاتوری محمدرضا، «نگاهی به مهاجرت و پیامدهای آن»، شرکت مجتمع صنایع و معادن احیا سپاهان، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
* نصر اصفهانی، آرش، «مهاجرین افغانستانی در ایران و مسئله هویت ملی»، وبسایت مگیران، تاریخ بازدید: 6 شهریور 1401ش.
*«ممنوعیت تملک اموال غیرمنقول توسط اتباع بیگانه»، وبسایت گروه وکلای داداندیش، تاریخ بازدید: ۱۹ شهریور ۱۴۰۱ش.
* نصر اصفهانی آرش و حسینی سید حسن، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، فصلنامه راهبرد اجتماعي فرهنگي، شماره 20، دی 1395ش.
*میرزایی حسین، «بررسی انطباق تحصیلی مهاجران افغانستانی در ایران»، فصلنامه پژوهشنامه مددکاری اجتماعی در ایران، شماره ۱۱، فروردین ۱۳۹۶ش.
* «نگاهی که یک مهاجر افغانستانی به رفتار ایرانیها دارد»، خبرگزاری مشرق نیوز، تاریخ بازدید: 15 شهریور 1401ش.
*میرزایی، حسین، «زمینههای پیدایش و ادغام فرهنگی- اجتماعی مهاجران ایرانی در فرانسه»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره ۸۸، فروردین ۱۳۹۹ش.
* نوری و دیگران، «بررسی سازگاری فرهنگی مهاجران، مورد مطالعه: مهاجران آذری شهر رشت»، در فصلنامه پژوهشهای راهبردی مسائل اجتماعي ايران، شماره چهارم، زمستان 1397ش.
*نصر اصفهانی، آرش، «مهاجرین افغانستانی در ایران و مسئله هویت ملی»، وبسایت مگیران، تاریخ بازدید: ۶ شهریور ۱۴۰۱ش.
* «وزیر کشور: ۶۰ درصد افغانها در ایران میخواهند به اروپا بروند»، خبرگزاری مهر، تاریخ بازدید: 29 شهریور 1401ش.
*نصر اصفهانی آرش و حسینی سید حسن، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، شماره ۲۰، دی ۱۳۹۵ش.
*«نقش مهاجران افغانستانی در اقتصاد ایران»، وبسایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۹ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
*«نگاهی که یک مهاجر افغانستانی به رفتار ایرانیها دارد»، خبرگزاری مشرق نیوز، تاریخ بازدید: ۱۵ شهریور ۱۴۰۱ش.
*نوری و دیگران، «بررسی سازگاری فرهنگی مهاجران، مورد مطالعه: مهاجران آذری شهر رشت»، در فصلنامه پژوهشهای راهبردی مسائل اجتماعی ایران، شماره چهارم، زمستان ۱۳۹۷ش.
*«وزیر کشور: ۶۰ درصد افغانها در ایران میخواهند به اروپا بروند»، خبرگزاری مهر، تاریخ بازدید: ۲۹ شهریور ۱۴۰۱ش.
ادغام اجتماعی، پذیرش رسمی فرد یا گروه مهاجر بهعنوان شهروند جامعهٔ میزبان.
ادغام اجتماعی فرآیندی است که طی آن مهاجران یا گروههای اقلیت، ضمن حفظ هویت فرهنگی خود، به تدریج در ساختارهای جامعه میزبان جذب میشوند و از حقوق و خدمات اجتماعی آن بهرهمند میگردند. این فرآیند دوسویه، نهتنها باعث کاهش فاصله اجتماعی و تبعیض میشود، بلکه با تقویت همبستگی اجتماعی و حس تعلق مهاجران، به ثبات و امنیت جامعه میزبان کمک میکند. در مورد مهاجران افغانستانی در ایران، با وجود سابقه طولانی حضور و جمعیت قابل توجه، این فرآیند به دلیل سیاستهای مهاجرتی محدودکننده به کندی پیش رفته است؛ حال آنکه ادغام موفقیتآمیز آنان میتواند پیامدهای مثبت اقتصادی، اجتماعی و امنیتی برای ایران در پی داشته باشد.
ادغام اجتماعی فرایندی است که طی آن، افراد مهاجر یا اقلیتها درون ساختار جامعهٔ مقصد ترکیب میشوند.[۱] این فرایند زمانی روی میدهد که فرد هم به جامعهٔ جدید تعلق پیدا میکند و هم نسبت به فرهنگ قبلی خود احساس خوشایندی دارد.[۲] با ادغام اجتماعی، مهاجران از حقوق و خدماتِ موجود در ساختارهای جامعهٔ مقصد برخوردار میشوند.[۳]
سابقهٔ طولانی حضور و حجم بالای جمعیت مهاجر افغانستانی در ایران امروزه باعث شده است که ادغام اجتماعی آنها بهعنوان یک دغدغهٔ مهم در میان محققان و سازمانهای مختلف در کشور مطرح و به مسئلهٔ اصلی بدل شود.[۴]
ادغام اجتماعی نوعی سازگاری ابزاری مهاجران با جامعهٔ میزبان است. در این الگو بر حفظ هویت و انسجام فرهنگی و در عین حال حرکت بهسمت تبدیلشدن به جزئی جداییناپذیر از جامعهٔ میزبان تأکید میشود[۵] که پیامدهای مثبتی دارد:
کاهش فاصله اجتماعی؛ میزان بالای ادغام اجتماعی سبب کاهش فاصلهٔ اجتماعی میان گروهها میشود و به افزایش هرچه بیشتر ارزشها و رفتارهای سازگارتر کمک میکند.[۶]
افزایش همبستگی اجتماعی؛ تلاش در جهت قانونیشدن حضور مهاجران و از بین بردن زیست غیررسمی مهاجران به افزایش سطح همبستگی اجتماعی و بالاتررفتن ضریب امنیتی جامعه خواهد انجامید.[۷]
کاهش تبعیض؛ ادغام اجتماعی باعث میشود که تمام مناطق به حیات اجتماعی دسترسی پیدا کنند و تبعیضها از بین برود.[۸]
افزایش وفاداری به جامعهٔ میزبان؛ از طریق بهرسمیتشناختن و بهرهمندی از حقوق اجتماعی و سیاسی میتوان حس تعلق به ایران را در میان این مهاجران تازهوارد تقویت و دغدغهٔ عدم وفاداری آنها به جامعهٔ مقصد را برطرف کرد.[۹]
حل بحران جمعیتی؛ مهاجرت جمعیت اضافی را از نقطهای به خارج از آن هدایت و عدم تعادل ساختاری جمعیت را مرتفع میکند و راه حلی برای بحران جمعیتی است.[۱۰] بنابراین اگر در وضعیت کنونی سیاست کلی بر افزایش جمعیت کشور است، جذب مهاجر یکی از شیوههای متداول آن در بسیاری کشورها به شمار میرود.[۱۱]
توسعهٔ کشور میزبان؛ تحقیقات انجامشده دربارهٔ تأثیر مهاجرین بر اقتصاد کشورهای در حال توسعه، حاکی از تأثیر مثبت مهاجرت بر اقتصاد کشور میزبان است.[۱۲]
تضمین ثبات و امنیت جامعهٔ میزبان؛ سازگاری متقابل میان جامعهٔ میزبان و مهاجران بر اساس احساس تعهد و احترام به مجموعهای از ارزشها و اهداف مشترک، میتواند علاوه بر تأمین منافع اقتصادی و فرهنگی، باعث تضمین امنیت و ثبات جامعه شود.[۱۳]
ایران در طول تاریخ، میزبان اقوام فراوانی بوده و مهاجران بسیاری را در خود جای داده است. بخشی از فرهنگ، تمدن و هنر ایرانی، محصول مهاجرانی است که در این سرزمین سکونت گزیدهاند.[۱۴] پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و بهدنبال تهاجم نظامی شوروی به افغانستان، جریان مهاجرتی در حجم گستردهای آغاز شد.[۱۵]
در این فرایند جمعیت زیادی کشور خود را ترک و تقریباً به ۷۲ کشور جهان مهاجرت کردند که در این میان، ایران و پاکستان میزبان ۹۶ درصد از این مهاجران بودهاند.[۱۶] تعداد مهاجران افغانستانی در ایران در ۱۳۶۵ش به دو میلیون نفر و در ۱۳۷۰ش به بالاترین حد خود یعنی سه میلیون نفر افزایش یافت.[۱۷]
در ایران، ابتدا تصور بر این بود که این جمعیت با پایان جنگ و بهبود شرایط در افغانستان به کشور خود بازمیگردند؛ [۱۸] اما شرایط افغانستان هیچگاه بهصورتی نبوده که مهاجران تمایل به بازگشت داشته باشند یا مهاجرت به ایران متوقف شود.[۱۹] سیاست دولت ایران در قبال مهاجران افغانستانی در طول زمان شاهد تغییرات زیادی بوده است.
سیاست «درهای باز» دولت ایران در سالهای نخست پس از انقلاب، جای خود را به رویکرد «بازگشت به وطن» در سالهای بعدی داد.[۲۰] در واقع قوانین رسمی و همچنین رویههای عملی دولت ایران مبتنی بر این اصل قرار گرفت که ایجاد شرایط بهتر زندگی برای افغانستانیها در ایران سبب کاهش تمایل آنها به بازگشت خواهد بود و در نتیجه دسترسی آنها به خدمات و حقوق شهروندی بر اساس همین اصل تنظیم شد.[۲۱]
با سقوط دولت افغانستان و قدرتگیری طالبان در ۱۴۰۰ش، ایران با ورود موج جدیدی از مهاجران مواجه شد که در پاسخ، دولت چهاردهم سیاستهای سختگیرانهتری را در پیش گرفت. این سیاستها شامل افزایش فشار برای بازگشت مهاجران به افغانستان، باطلکردن برگههای سرشماری حدود ۲ میلیون و ۳۳ هزار نفری از ۳۰ اسفند ۱۴۰۳ و بازگشت اجباری قریب به ۱ میلیون و ۸۳۳ هزار و ۶۳۶ مهاجر از اسفند ۱۴۰۳ تا شهریور ۱۴۰۴ بوده است.[۲۲]
این مفهوم به فرایندی اطلاق میشود که طی آن افراد از مشارکت کامل در جامعهای که در آن زندگی میکنند، طرد شوند.[۲۳] طرد اجتماعی سبب میشود افراد بهعلت سستشدن روابط در جامعه در معرض انواع چالشهای مختلف قرار گیرند:
گسترش آسیبهای اجتماعی؛ طردشدگی افراد در عرصههای اجتماعی میتواند زمینه را برای بزهکاری آنان فراهم کند.[۲۴] مهاجری که خود را تحت شرایط دشوار مانند تحقیر، توهین و حتی تهدید به اخراج اجباری مییابد، بیش از پیش آمادهٔ کجروی میشود. آسیبشناسان بر این باورند که نژاد، جنسیت، رنگ، زبان و فرهنگ یک قوم منشأ کجروی بهشمار نمیآید؛ بلکه این امر ریشه در فقر، تنگدستی، تحقیر، گرسنگی، محرومیت، تبعیض و توهین دارد.[۲۵]
گسترش حاشیهنشینی؛ حاشیهنشینی هنگامی رخ میدهد که جامعهٔ مهاجرین نتوانند با دیگر جوامع ارتباط برقرار کنند.[۲۶] از همینرو در بسیاری از شهرهای بزرگ کشورهای جهان سوم، مهاجران در حاشیه شهرها سکونت میگزینند.[۲۷] مهاجران افغانستانی نیز بهدلیل درآمد محدود، بیشتر در سکونتگاههای غیررسمی حاشیهٔ شهرها و روستاها ساکن میشوند.[۲۸]
کودکان افغانستانی در حال کار در کورههای آجرپزیکودکان کار؛ هرچند آمار دقیقی از کودکان کار در ایران وجود ندارد؛[۲۹] اما بر اساس رصدها، هشتاد درصد کودکان کار، متعلق به کشورهای افغانستان و پاکستان هستند.[۳۰] کودکان افغانستانی در سن پانزده سالگی حدود هفده درصد در بازار کار حضور دارند که این میزان برای ایرانیها چهار درصد است. این میزان در سن هفده سالگی برای افغانستانیها حدود سی درصد و برای ایرانیها حدود ده درصد است.[۳۱]
آشفتگی هویتی؛ مواجهه و تعامل فرد مهاجر با الگوهای فرهنگی «دیگر» در بسیاری از حالات در تناقض با پارادایم فرهنگی جامعه مبدأ قرار میگیرد که آشفتگیهای هویتی را پدیدمیآورد.[۳۲]
کسب هویت جعلی؛ برخی از مهاجران غیرقانونی برای ماندن در ایران، اقدام به خرید شناسنامهٔ افراد ایرانی میکنند.[۳۳] بر اساس آمار رسمی، شش هزار شناسنامه بهصورت غیرقانونی به شهروندان افغانستانی واگذار شده است.[۳۴]
عدم تحرک اجتماعی؛ محدودیتهای قانونی در انتخاب شغل، محل زندگی، سفر داخلی و خارجی، برخورداری از حسابهای بانکی و مالکیت بر اموال غیرمنقول بر تحرک اجتماعی افغانستانیها تأثیر منفی میگذارد.[۳۵]
عدم بهرهوری از سرمایهگذاریهای انجام شده؛ محدودیتهای زندگی مهاجرین افغانستانی در ایران و ناامیدی از بهبود وضعیت در افغانستان، آنها را به فکر خروج از ایران و رفتن به یک کشور ثالث میاندازد.[۳۶] طبق نظرسنجی وزارت کشور در سال ۱۳۹۵ش، بیش از شصت درصد افغانستانیهای ساکن ایران به فکر رفتن به کشورهای اروپایی بودهاند.[۳۷] خروج زودهنگام مهاجران افغانستانی با وجود سرمایهگذاریهای انجامشده، موجب عدم بهرهوری کافی از مهارتهای شغلی آنها میشود.[۳۸]دو کودک افغانستانی در استادیوم تبریز، تماشاگر دیدار افغانستان و ژاپن در جام قهرمانی آسیاسرخوردگی افغانستانیها از جامعهٔ ایرانی؛ سیستم معیوبی که همواره در پی برخورد شدید با سیل مهاجران بوده و چاره را تنها در اخراج آنان دیده است، نتیجهای جز احساس سرخوردگی، خشم و درماندگی در میان مهاجران افغانستانی نداشته است.[۳۹]
ایرانهراسی؛ برخی بر این باورند که شکلگیری ایرانهراسی در افغانستان، ریشه در تبعیض و محرومیتهایی دارد که پناهندگان افغانستانی در ایران تحمل میکنند.[۴۰] بخشی از جامعهٔ ایرانی همواره افغانستان را دیگریِ فرومرتبهٔ خود تصور میکند. نتیجهٔ این شرایط، رشد ایرانهراسی در افکار عمومی افغانستان است.[۴۱]
عدم احقاق حقوق؛ مهاجران افغانستانی در ایران، به بهانهٔ «غیرقانونی بودن» از بسیاری از حقوق شهروندی محروم میشوند.[۴۲] از آنجا که حضور افغانستانیها در ایران موقتی تصور میشود، ناپایداری زندگی و هراس از اخراج از کشور همراهِ همیشگیِ آنها است. نتیجهٔ این وضعیت، موقعیت بسیار فرودست یک افغانستانی در برابر ایرانیها است. در این شرایط، آنان نسبت به هرگونه تعدی در حقشان، بیشتر چارهای جز تحمل ندارند.[۴۳]
شکلگیری خردهفرهنگ معارض؛ در صورت فراهم نبودن ادغام اجتماعی برای افراد تازهوارد، این افراد نهتنها ارزشها را در خود درونی نمیکنند، بلکه در پارهای از موارد به دور خود دیوار میکشند که موجب شکلگیری یک خرده فرهنگ میشود.[۴۴]
«تعارض فرهنگی»،[۴۵] «گسترش مشاغل غیرقانونی»،[۴۶] «قاچاق انسان»[۴۷] و «پایینآمدن ضریب امنیت در مرزها»[۴۸] از دیگر آثار عدم انطباق اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران است.
مراسم اعطای نخستین شناسنامه ایرانی به اتباع خارجی دارای مادر ایرانی مقیم خوزستان
سیاست ایران در قبال پناهجویان افغانستانی همواره بر تشویق آنها به ترک ایران بوده است. بر همین اساس ایران هیچگاه حاضر نشده حتی برای دارندگان کارت آمایش نیز پروندههای فردی تقاضای پناهندگی تشکیل دهد و مسیر ادغام اجتماعی را بر روی این گروه باز کند. بلکه برعکس به افراد دارای کارت آمایش پیشنهاد میکند برای دسترسی به خدمات بیشتر کارت آمایش خود را به گذرنامه افغانستانی و ویزای ایران تبدیل کنند. همچنین پناهندگان مجبورند برای تمدید کارت آمایش، تذکرهٔ تابعیت افغانستانی (شناسنامه) از سفارتخانه این کشور بگیرند؛ بنابراین دولت همواره تلاش کرده موقعیت حقوقی پناهندگان را تضعیف کرده و آنها را تشویق به ترک ایران کند. بخش زیادی از این پناهندگان در ایران متولد شدهاند و بر اساس مادهٔ ۹۷۶ قانون مدنی ایران اگر کسی از پدر و مادر خارجی که یکی از آنها متولد ایران باشد، متولد شود، تابعیت ایرانی دریافت میکند. اجبار به دریافت تذکره یعنی ایران پناهندگان را مجبور میکند تابعیت افغانستان را بپذیرند و در نتیجه از شمول این قانون خارج شوند.[۴۹]
در دههٔ شصت منع قانونی برای ثبتنام کودکان افغانستانی در مدارس ایران وجود نداشت؛ اما در آغاز دههٔ هفتاد، برای جلوگیری از مهاجرتهای بیشتر و ترغیب افغانستانیها به بازگشت، محدودیتهایی برای تحصیل آنها ایجاد شد.[۵۰] پس از ایجاد این محدودیتها، بعضی از مهاجران افغانستانی «مدارس خودگردان» تشکیل دادند.[۵۱] در دههٔ هفتاد، تنها حدود شش درصد دانشآموزان افغانستانی توانستند دورهٔ دبیرستان را تکمیل کنند.[۵۲]
مدرسه خودگردان معرفت در شهرستان ورامین در شرق استان تهرانجشن فارغالتحصیلی دانشجویان افغانستانی دانشگاه فردوسی مشهد
در حالی که آموزش در مدارس دولتی در دهههای شصت و هفتاد برای افغانستانیها رایگان بود؛[۵۳] دولت در راستای سیاست بازگشت از سال ۱۳۸۳ش ثبتنام کودکان افغانستانی در مدارس را منوط به پرداخت شهریه کرد. هرچند دولت ایران در سال ۱۳۹۳ش ثبتنام افغانستانیها در مدارس دولتی را رایگان اعلام کرد؛ اما در عمل فقط میزان شهریه اندکی کاهش یافت.[۵۴] دولت پس از فرمان رهبری در سال ۱۳۹۴ش ثبتنام مهاجران، اعم از قانونی یا غیرقانونی را رایگان اعلام میکند و «آییننامه نحوه آموزش اتباع خارجی» در سال ۱۳۹۵ش اصلاح و برای کودکانی که مدارک اقامتی ندارند، امکان دریافت کارت آموزش فراهم میشود.[۵۵] بعد از این دوره، تعداد دانشآموزان مهاجر در مدارس ایرانی افزایش پیدا کرده و میزان باسوادی در بین مهاجران از ۵۳ درصد در سال ۱۳۷۵ش به ۶۴ درصد در سال ۱۳۹۵ش رسید.[۵۶]
علیرغم فرمان رهبری اما نرخ بازماندگی از تحصیل کودکان افغانستانی، بهدلایلی مانند غلبهٔ نگاه امنیتی بر آموزشی، دیر ابلاغشدن بخشنامههای سالانه ثبتنام به مدارس،[۵۷] عدم همکاری ادارات کل اتباع و مهاجران، کمبود مدرسه در محل اقامت، اثرات ثانویهٔ محرومیت از تحصیل در گذشته (مانند عدم تطابق سن و پایه تحصیلی) و رفتارهای تبعیضآمیز در مدارس،[۵۸] مانعتراشی اداری (اولویتدادن به ثبتنام دانشآموزان ایرانی)[۵۹] و مخالفت مردم محلی[۶۰] بسیار بالا است. با وجود «طرح فرمان رهبری» هنوز هم برخی از ادارات کل اتباع و مهاجران خارجی، شرط ورود به چرخهٔ تحصیل برای کودکان افغانستانی را حضور بهصورت «قانونی» در ایران میدانند و بر این باورند که کودکان افغانستانی که بدون مجوز در ایران زندگی میکنند، باید به کشورشان بازگردند و تحصیل شامل آنها نمیشود.[۶۱]
در دولت چهاردهم، با اجرای سیاستهای سختگیرانهٔ جدید، دانشآموزان مهاجر افغانستانی که دارای «برگه سرشماری» بودند از حق تحصیل محروم شدند. این تصمیم با باطلشدن اعتبار برگههای سرشماری از ۳۰ اسفند ۱۴۰۳ و اعلام ممنوعیت ثبتنام این دانشآموزان برای سال تحصیلی ۱۴۰۵-۱۴۰۴ عملی شد.[۶۲]
امکان تحصیل رایگان در دانشگاههای کشور برای اتباع افغانستانی وجود ندارد[۶۳] و مشکلات متعددی مانند هزینهٔ بالای تحصیل، مشکل تمدید روادید اقامتی، عدم صدور گواهینامه و عملکرد سلیقهای برای صدور و عدم استفاده از دانشجویان نخبه از جمله مشکلات اساسی هستند که دانشجویان افغانستانی با آن درگیر هستند.[۶۴] علاوهبر این تحصیل اتباع غیرایرانی در رشتههایی که منجر به ایجاد تعهدات استخدامی برای جمهوری اسلامی ایران شود، ممنوع است و همچنین اتباع تنها قادر به تحصیل در دانشگاههایی هستندکه جزء مناطق ممنوعه برای افغانستانیها نباشد.[۶۵] برخی از پژوهشگران بر این باورند اگرچه سیاست ایجاد محدودیت تحصیلی بهمثابه ابزاری برای کاهش مهاجرت به ایران اتخاذ شده است؛ علاوه بر اینکه نتوانسته بهطور موفق عمل کند، هزینههایی مانند شکلگیری نسلی از افغانستانیهای تحصیلنکرده را به جامعه تحمیل کرده که تبعات ناخوشایند آن متوجه منافع ملی کشور است.[۶۶]
طبق آمارهای رسمی کارگران افغانستانی حدود ۱۰ درصد بازار کار[۶۷] و بیش از ۴۰ درصد بازار کار مربوط به کارهای ساختمانی را در دست دارند.[۶۸] دولت ایران پس از اعتراض کارگران ایرانی، نیز محدودیتهای متعددی از جمله ممنوعیت بهکارگیری کارگران خارجی در دستگاههای دولتی و عمومی غیردولتی را تعیین کرد و از تمامی دستگاههای دولتی، عمومی غیردولتی، شرکتها و پیمانکاران آنها خواست که کارگران موردنیاز خود را تنها از نیروی کار ایرانی تأمین کنند و مجازاتهای متعددی از جمله حبس و جزای نقدی را برای کارفرمایان متخلف تعیین کرد.[۶۹]
برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند ریشهٔ مشکل بیکاری در ایران حضور اتباع خارجه نیست، زیرا اتباع خارجی بیشتر در شغلهای ساده مشغول به کار هستند، در حالی که نرخ بالای بیکاری در ایران مخصوص فارغالتحصیلان است[۷۰] و همچنین بالاترین نرخ بیکاری در ایران مربوط به غرب کشور است که کمترین جمعیت مهاجر افغانستانی را دارد.[۷۱] قانون کار؛ طبق قانون کار ایران اتباع خارجی میتوانند فقط در شغلهای مجاز که از طرف دولت تعیین میشود با داشتن حق اقامت و مجوز کار فعالیت کنند. پروانهٔ کاری که در اختیار اتباع خارجه قرار میگیرد تنها برای یک سال معتبر بوده است.[۷۲]
در ایران در زمینهٔ تملک اموال منقول هیچگونه محدودیتی وجود ندارد. البته تنظیم اسناد اموال برای اتباع بیگانه، بدون ارائه کارت اقامت و گذرنامه وجه قانونی ندارد؛[۷۳] اما در زمینهٔ تملک اموال غیرمنقول توسط اتباع خارجی در ایران اصل بر ممنوعیت است.[۷۴] طبق ماده یک آئیننامه چگونگی تملک اموال غیرمنقول مالکیت این دسته اموال فقط در اختیار افرادی قرار میگیرد که حق اقامت دائم در ایران داشته باشد.[۷۵]
مهاجران رسمی دارای مدارک (کارت آمایش یا گذرنامه) که در ابتدای حضورشان در ایران امکان باز کردن حساب بانکی نداشتند، در حال حاضر میتوانند دارای کارت بانکی یکساله شوند. با این حال با مشکلاتی مانند عدم تمدید یا قطع کارت بانکی، محدودیت در سقف انتقال و موقتبودن حسابها روبهرو هستند. البته مهاجران غیررسمی فاقد مدرک بهطور کلی از دایره خدمات بانکی حذف میشوند.[۷۶]
کارت سفید و آبی: اولین مدارک شناسایی صادرشده برای پناهندگان افغانستانی در سالهای ابتدایی انقلاب بود که به تدریج با کارتهای جدید جایگزین شد.
کارت آمایش: این کارت که از ۱۳۸۲ش به افراد واجد شرایط داده میشود، مهمترین مدرک اقامتی برای پناهندگان جمعی افغان است. دارندگان این کارت میتوانند در استانهای مشخصشده سکونت و با مجوز، کار کنند، اما برای سفر به استانهای دیگر نیازمند برگه تردد بینشهری هستند.[۷۷]
برگهٔ تردد بینشهری: مجوزی برای دارندگان کارت آمایش و هویت جهت سفر موقت به خارج از استان محل اقامتشان است. همچنین بهعنوان برگهٔ موقت در صورت مفقودی کارت اصلی نیز صادر میشود.
برگهٔ حمایت تحصیلی: مدرکی که به دانشآموزان فاقد مدرک اقامتی (۶ تا ۱۸ سال) اجازهٔ تحصیل در مدارس ایران را میدهد، اما حقوق دیگری مانند کار، بیمه یا بانکی برای آنها ایجاد نمیکند.[۷۸] این برگه در ۱۴۰۴ش باطل اعلام شد.[۷۹]
برگهٔ سرشماری: پس از موج جدید مهاجرت، برای اتباع فاقد مدرک صادر شد و به آنها اجازهٔ اقامت موقت داد. این برگه حقوق شهروندی و اجازه کار محدودی برای مهاجران فراهم میکند.[۸۰]
گذرنامهٔ خانواری: نوعی گذرنامه که بهصورت خانوادگی برای اتباع غیرمجاز صادر شد و اقامت سهماهه یا ششماهه را امکانپذیر میساخت. دارندگان این گذرنامه از حقوق مشابه با دارندگان کارت آمایش برخوردارند، اما تحت حمایتهای بینالمللی نیستند.[۸۱]
گذرنامهٔ اقامتی: این مدرک برای افرادی است که با ویزاهای مختلف (کاری، دانشجویی و توریستی) وارد ایران شدهاند. این افراد علاوهبر حقوق دارندگان کارت آمایش، از مزایای بیشتری مانند آزادی تردد و امکان دریافت گواهینامهٔ رانندگی نیز بهرهمند هستند.[۸۲]
دفترچهٔ اقامت ویژه: این مدرک برای متخصصان، کارآفرینان یا افرادی که در جنگ سوریه مشارکت داشتهاند صادر میشود و تقریباً تمامی حقوق شهروندی، به جز حقوق سیاسی را برای مهاجران فراهم میکند. این مدرک میتواند بهعنوان یک مدرک هویتی برای سفرهایی مانند راهپیمایی اربعین نیز استفاده شود.
پروانهٔ اقامت دائم: که توسط پلیس مهاجرت و گذرنامه صادر میشود، بر اساس مادهٔ ۵ آییننامه اجرایی قانون ورود و اقامت اتباع خارجی، به افراد واجد شرایطی مانند کسانی که بیش از پنج سال یا مقامات عالی علمی و اقتصادی با بیش از دو سال سابقهٔ اقامت در ایران دارند، اعطا میشود. این مدرک، که به آن دفترچهٔ اقامت نیز گفته میشود، برخلاف عنوان خود، دائمی نبوده و مدت اعتبار آن بین یک تا سه سال است.[۸۳]
این دفترچه برای پناهندگان سیاسی صادر میشود و دارندگان آن از حقوقی بر اساس آییننامه پناهندگان مصوب ۱۳۴۲ ش برخوردارند. این نوع پناهندگی با پناهندگی جمعی دارندگان کارت آمایش متفاوت است.[۸۴]
پذیرش افراد تازهوارد در جامعهٔ میزبان بهدلیل دارابودن هویتهای متفاوت بهراحتی امکانپذیر نیست. این افراد برای جذبشدن در جامعهٔ میزبان همواره با موانع متفاوتی مواجه هستند.[۸۵]ترس از وفاداری افراد تازهوارد به جامعه میزبان مانع مهمی در پذیرش این مهاجران در ایران است.[۸۶]
برخی از کارگران ایرانی بر این باورند که کارگر افغانستانی عامل بیکاری آنها است و در نتیجه افغانستانیها را رقیب خود میدانند. این رقابت بر سر منابع محدود سبب شکلگیری نگرش منفی است که در مواردی خود را در قالب خشونت نشان میدهد.[۸۷]
برخی دیگر اشتغال افغانستانیها در ایران را سبب خروج ارز از کشور و در نهایت کاهش ضریب امنیت ملی کشور میدانند.[۸۸]
برخی از رسانهها، افغانستانیها را عامل جرم و جنایت در ایران معرفی میکنند؛ اما در واقعیت از لحاظ آمار واقعی جرم و جنایت، وضعیت افغانستانیها در ایران بهتر از ایرانیان است.[۸۹]
برخی از ایرانیها نیز موضوع پناهندگان افغانستانی را در چارچوب اختلافات مذهبی شیعه و سنی میبینند و تغییر ترکیب جمعیتی را یک تهدید تلقی میکنند.[۹۰]
برخی دیگر نگران ارتباط مهاجران افغانستانی با گروههای تروریستیاند و آنان را یک تهدید امنیتی به حساب میآورند.[۹۱]
عواملی همچون بیگانهستیزی، تبعیضهای اجتماعی، طردنمودن و برتری قومیتی، عدم اجرای قوانین بهصورت کامل نیز از جمله زمینههای عدم پذیرش افغانستانیها در ایران به شمار میآید.[۹۲]
به نظر کارشناسان رسانهها نیز در تصویرسازی منفی از اتباع افغانستانی در ایران نقش مهم دارد.[۹۳]
برخی از کارشناسان بر این باورند که قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است[۹۴] و قوانین مناسبی در ایران دربارهٔ اقامت مهاجران وجود ندارد.[۹۵] تصویب نخستین قانون ایران راجع به ورود و اقامت اتباع خارجی به ۱۳۱۰ش برمیگردد که در سالهای ۱۳۳۷، ۱۳۵۰ و ۱۳۵۷ نیز مشمول برخی اصلاحات شده است؛ اما بهرغم حضور طولانیمدت مهاجران افغانستانی، چارچوب قانونی جدیدی متناسب با شرایط آنان در ایران صورتبندی نشده است.[۹۶] البته مجلس یازدهم به دنبال تدوین طرحی با عنوان تأسیس سازمان ملی اقامت بود که طرح مذکور در حدود ۳۶ ماده بوده و بر اساس آن، اقامتها دستهبندی شده است.[۹۷] بخشی از موانع جذب مهاجران افغان در جامعهٔ میزبان ریشه در تفاوت فرهنگ میان افغانستانیها و جامعهٔ ایرانی، روابط قومی افغانها و قوانین توافقشده از سوی کشور افغانستان با ایران دارد.[۹۸]
عوامل تسهیلگر ادغام اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران
بر اساس آمار اعلام از سوی وزارت کشور ایران در تابستان ۱۴۰۱ش، حدود ۴٬۵ میلیون مهاجر افغانستانی در ایران ساکن هستند.[۹۹] همچنین از جمعیت ۱٬۵ میلیون نفری مهاجران افغانستانیِ شمارششده در سرشماری ۱۳۹۰ش، حدود ۵۵درصد در ایران متولد شده بودند. کارشناسان بر این باورند که سیاستهای بازگشت و ممانعت از مهاجرت که بیشتر از طریق بستن مسیر ادغام اجتماعی بوده، شکست خورده[۱۰۰] و مهاجران افغانستانی، بهویژه نسلهای دوم و سوم، تمایل اندکی به بازگشت داشتهاند.[۱۰۱] برخی از پژوهشگران بر این نظراند که تنها مسیر پیشروی ما برای جلوگیری از بحران انسانی، جذب بخشی از پناهندگان در جمعیت ایران است.[۱۰۲]
خروج پناهندگان از ذیل عبارت عام اتباع بیگانه، اصلاح رویههای اداری و رفتار مأموران دولتی، رفع کامل موانع تحصیل کودکان، اعطای مدارک هویتی به مهاجران غیرقانونی، تسهیل فرایند عبور و مرور بین دو کشور، اعطای اقامت دائم به پناهندگان، سیاستگذاری فرهنگی برای مبارزه با طرد اجتماعی مهاجران، ایجاد فرایند برای دریافت تابعیت ایرانی و سیاستهای معطوف به ادغام اجتماعی پیشنهادهایی هستند که میتواند برای سیاستگذاران راهگشا باشد.[۱۰۳]
پژوهشگران بر این باورند هرگونه اخراج مهاجران غیرقانونی باید روند مشخص حقوقی داشته باشد و هر فرد از امکان درخواست عدم اخراج برخوردار باشد. ایران اخراج کودکان را بهطور کامل لغو کند.[۱۰۴] همچنین لزوم هماهنگی بیشتر بین سازمانهای مختلف متولی، تدوین برنامه مدون و دقیق دربارهٔ مهاجران خارجی و تهیه آمار صحیح دربارهٔ مهاجران خارجی در جهت جلوگیری از تغییر بافت کالبدی شهرها و روستاها، ازدواجهای غیرقانونی و تغییر هرم جمعیت، فرایند انطباق اجتماعی مهاجران خارجی در ایران را تسهیل خواهد کرد.[۱۰۵]
برخی از کارشناسان بر این باورند هویت ملی را میتوان نه بر پایهٔ پیوندهای خونی بلکه بر اساس پذیرش تفاوتها و حقوق برابر شهروندی برای همه ساکنان متعهد به خیر جمعی ساکنان این سرزمین تعریف کرد.[۱۰۶] بهروز کردن قوانین و اجرای دقیق آن نیز به تسریع در فرایند انطباق اجتماعی منجر میشود.[۱۰۷] تأسیس سازمان امور مهاجرین و ایجاد سازوکار مناسب برای سازماندهی کارهای آنان، پیشنهاد رئیس دولت سیزدهم برای رفع مشکلات مهاجرین افغانستانی در جمهوری اسلامی ایران نیز بهمنظور تحقق این هدف بوده است.[۱۰۸] بر اساس قانون تابعیت مصوب ۱۳۰۸ش افراد زیر دارای صلاحیت دریافت تابعیت هستند:
کسانی که در ایران از پدر و مادر خارجی که یکی از آنها در ایران متولد شده است، به وجود آمدهاند.
کسانی که در ایران از پدری که تبعه خارجه است به وجود آمده و پس از رسیدن به سن هیجده سال تمام در ایران یک سال دیگر در ایران اقامت کرده باشند.
هر زن تبعه خارجه که شوهر ایرانی اختیار کند.
اشخاصی که دارای شرایط ذیل باشند میتوانند تابعیت ایران را تحصیل کنند:
به سن هیجده سال تمام رسیده باشند.
پنج سال متوالی یا متناوب در ایران ساکن بوده باشند.
فراری از خدمت نظامی نباشند.
در هیچ مملکتی به جرم مهم و جنایت غیرسیاسی محکوم نشده باشند.
تصویری از حضور مهاجرین افغانستانی در جبهههای ۸ سال دفاع مقدس
همچنین کسانی که به امور عامالمنفعه ایران خدمت یا مساعدت شایانی کرده باشند بدون رعایت شرط اقامت ممکن است به تبعیت ایران قبول شوند.[۱۰۹]
پژوهشگران مطالعات مهاجرتی معتقدند رسانههای پیشرو نیز باید بهجای دامنزدن به کلیشههای غلط، واقعیتهای حضور پناهندگان افغانستانی را در ایران بازتاب دهند.[۱۱۰] مهاجران افغانستانی در ایران همواره در کارهای دشوار با پایگاه اجتماعی نامناسب و با درآمد پایین مشغول به کار هستند.[۱۱۱] بسیاری از مهاجران افغانستانی در ایران در جنگ تحمیلی حاضر شدند و بر اساس آمار رسمی بیش از ۲ هزار نفر از افغانستانیها در دوران دفاع مقدس، شهید و تعداد زیادی هم جانباز یا اسیر شدند.[۱۱۲] با گسترش جنگ سوریه، مهاجران افغانستانی حاضر در ایران در قالب لشکر فاطمیون،[۱۱۳] در جبههٔ نبرد با داعش حضور داشتند.[۱۱۴]
از بعد اقتصادی نیز به نظر کارشناسان حضور مهاجران افغانستانی در بازار کار ایران، به جای افزایش بیکاری، نقشی مکمل و مثبت در اقتصاد کشور ایفا کرده است. این مهاجران با پذیرش مشاغل در بخشهایی که نیروی کار ایرانی تمایل کمتری به آنها دارد، شکافهای موجود در بازار کار را پر کرده و به رونق تولید در حوزههایی مانند کشاورزی، ساختمان و صنایع کوچک کمک میکنند. این پدیده منجر به کاهش نرخ بیکاری در استانهای با حضور قانونی مهاجران میشود که نشاندهندهٔ همافزایی اقتصادی آنها با نیروی کار بومی است.[۱۱۵]
«۵ میلیون مهاجر افغان در ایران حضور دارند»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا. تاریخ بازدید: ۲۹ شهریور ۱۴۰۱ش.
«۶ هزار شناسنامه ایرانی غیرقانونی به شهروندان افغانستان/ عاملان محاکمه میشوند»، خبرگزاری اسپوتنیک افغانستان، تاریخ بازید: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.
«۸۰ درصد کودکان کار و خیابان از اتباع افغانستان و پاکستان هستند» خبرگزاری خبر آنلاین، تاریخ بازدید: ۲۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
«ابعاد و آثار ادغام اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران» خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: ۲۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
«ادامه مشکلات بانکی اتباع افغانستانی در ایران؛ آیا محدودیتها برداشته شده است؟»، خبرگزاری فارس، تاریخ بازدید: ۲۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
«از تشکیل سازمان مهاجرین تا طرح سرشماری اتباع؛ تأکید ایران بر قانونی شدن حضور افغانها»، وبسایت پایگاه خبری اخبار خوب، تاریخ بازدید: ۱۹ شهریور ۱۴۰۱ش.
«از نظرسنجی دربارهٔ خدمات جمهوری اسلامی به مهاجرین تا مزایای پاسپورت نسبت به کارت آمایش»، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ بازدید: ۱۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
«افغانها از ایران به ترکیه میروند»، وبسایت دیپلماسی ایرانی، تاریخ بازدید: ۲۹ شهریور ۱۴۰۱ش.
«ایرانیها! گمشدههای خود را در افغانستان بیابید!»، وبسایت شبکه اطلاعرسانی افغانستان، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
«آمار مشخصی از کودکان کار نداریم/ ۵ درصد کودکان شناسایی شده در خیابان زندگی میکنند»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا، تاریخ بازدید: ۲۹ شهریور ۱۴۰۱ش.
«آییننامه استملاک اتباع بیگانه در ایران، وبسایت سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران»، تاریخ بازدید: ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ش.
«بازگشت ۷۰ درصد اتباع با خانوادهشان/ برنامه خروج ۸۰۰ هزار نفر دیگر»، وبسایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۹ شهریور ۱۴۰۴ش.
«بخشنامه ویژه دولت: اشتغال اتباع بیگانه ممنوع است/ افغانها کاردوستند و ۱۰درصد بازار کار را قبضه کردند»، وبسایت خبرآنلاین، تاریخ بازدید: ۲ مهر ۱۴۰۱ش.
«تحصیل رایگان در دانشگاهها برای اتباع افغانستانی ممکن نیست»، خبرگزاری آنا، تاریخ بازدید: ۱۲ مهر ۱۴۰۱ش.
توحیدی احمدرضا، کوشش کار، ریحانه، «حق اتباع خارجی در زمینهٔ تملک اموال در ایران با نگاهی به نظام حقوقی ترکیه»، مجله حقوق طبیعی، شماره ۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش.
«ثبتنام دانشآموزان اتباع در سال ۱۴۰۱ در ایران»، وبسایت دیاران، تاریخ بازدید: ۸ مهر ۱۴۰۱ش.
حاتمی، محمدرضا، «سیاستگذاری مطلوب مهاجرت و حضور مهاجرین افغان در ج.ا.ا» در فصلنامه پژوهشهای سیاسی جهان اسلام، شماره اول، بهار ۱۴۰۰ش.
«حضور مهاجران افغان در ایران فرصت است یا تهدید؟/ نیروی کار داخلی در اولویت اشتغال است»، خبرگزاری موج، تاریخ بازدید: ۲۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
حمیدپور، اعظم، نگاهی که یک مهاجر افغانستانی به رفتار ایرانیها دارد، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
«دغدغههای یک روز زندگی جوان افغانستانی در تهران»، وبسایت جامعه خبری تحلیلی الف، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
«رشتههای ممنوعه برای داوطلبان غیرایرانی در کنکور اعلام شد.» وبسایت اداره کل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
«ریشههای ساختاری خشونت علیه افغانها»، روزنامه توسعه ایرانی، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
زاهدی محمدجواد و دیگران، «سنجش و تبیین طرد اجتماعی مهاجران خارجی در کلانشهر اصفهان»، در فصلنامه مطالعات جامعهشناختی شهری، شماره هفدهم، زمستان ۱۳۹۴ش.
«سرگردان در کوچهها: واکاوی مسئلة محرومیت از تحصیل کودکان مهاجرین غیرمجاز افغانستانی»، وبسایت دیاران، تاریخ بازدید: ۲۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
سعیدی، سعیده، «فرصتها و تهدیدهای حضور اتباع خارجی (افغانستانی) در استان تهران»، موسسه مطالعاتی فرهنگی و اجتماعی، ۱۴۰۰ش.
سنقری ناهید و دیگران، «موانع ادغام اجتماعی نوجوانان افغانستانی در جامعه ایرانی (مطالعه موردی شهر تهران)»، در دوفصلنامه پژوهشهای جامعهشناسی معاصر، شماره ۵، پاییز و زمستان ۱۳۹۳ش.
«سیاست باعث میشود "کودک با مادر ایرانی" خود را متعلق به ایران نداند»، وبسایت مؤسسه حقوقی دادفران مهرپاد، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
شاطریان محسن و گنجی پور محمود، «تأثیر مهاجرت افغانها بر شرایط اقتصادی و اجتماعی شهر کاشان»، فصلنامه پژوهش و برنامهریزی شهری، شماره ۳، دی ۱۳۸۹ش.
«شمار تقریبی مهاجرین افغانستانی مجاز و غیرمجاز در ایران» خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۴ تیر ۱۴۰۱ش.
صادقی رسول، عباسی شوازی محمدجلال، «بازگشت به وطن یا ماندن جوانان افغانستانی در ایران»، دو فصلنامه مطالعات جمعیتی، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۵ش.
«طرد اجتماعی و آسیبهای اجتماعی»، مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران، تاریخ بازید: ۳ مهر ۱۴۰۱ش.
علاءالدینی پویا و میرزایی آمنه، «ادغام مهاجران افغانستانی در نواحی شهری ایران: مطالعهٔ موردی محلهٔ هرندی در تهران»، مجله پژوهشهای انسانشناسی ایران، شماره ۱، خرداد ۱۳۹۷ش.
فراهانی، حمید، «کودکان افغان و حق تحصیل در ایران» روزنامه شرق، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
فرجامیکیا، هادی و شیرخانی، علی، «راهبردهای ادغام اجتماعی اتباع افغانستانی در جمهوری اسلامی ایران»، مجلهٔ سیاستپژوهی ایرانی، شمارهٔ ۳۸، ۱۴۰۲ش.
«قانون تابعیت»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
«قوانین ما مانع از ادغام اجتماعی افغانستانیها در ایران است»، روزنامه فرهیختگان، تاریخ بازید: ۵ مهر ۱۴۰۱ش.
کشاورز قاسمی، حسین، «تبیین پیامدهای مهاجرت اتباع کشور افغانستان بر جامعه ایران (مطالعهٔ موردی شهر قزوین)»، فصلنامه جغرافیا، شماره ۳، تابستان ۱۳۹۷ش.
«گزارش تاریخ| خونشریکی دو ملت؛ خدمات متقابل ایران و افغانستان در روزهای سخت»، خبرگزاری تسنیم
«لشکر «فاطمیون» چگونه شکل گرفت؟»، روزنامه کیهان، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
محرابی شاتوری محمدرضا، «نگاهی به مهاجرت و پیامدهای آن»، شرکت مجتمع صنایع و معادن احیا سپاهان، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
«مسیر ادغام اجتماعی را باز کنیم» روزنامه شرق، تاریخ بازدید: ۲۹ شهریور ۱۴۰۱ش.
«مسئولیت اجتماعی و ادغام اجتماعی»، وبسایت رسانه مسئولیت اجتماعی، تاریخ بازدید: ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ش.
«مشکلات زنان افغانستان در ایران؛ از حاشیهنشینی تا نبود آیندهای روشن/ چه باید کرد؟» خبرگزاری برنا، تاریخ بازید: ۵ مهر ۱۴۰۱ش.
«ممنوعیت تملک اموال غیرمنقول توسط اتباع بیگانه»، وبسایت گروه وکلای داداندیش، تاریخ بازدید: ۱۹ شهریور ۱۴۰۱ش.
میرزایی حسین، «بررسی انطباق تحصیلی مهاجران افغانستانی در ایران»، فصلنامه پژوهشنامه مددکاری اجتماعی در ایران، شماره ۱۱، فروردین ۱۳۹۶ش.
میرزایی، حسین، «زمینههای پیدایش و ادغام فرهنگی- اجتماعی مهاجران ایرانی در فرانسه»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره ۸۸، فروردین ۱۳۹۹ش.
نصر اصفهانی، آرش، «مهاجرین افغانستانی در ایران و مسئله هویت ملی»، وبسایت مگیران، تاریخ بازدید: ۶ شهریور ۱۴۰۱ش.
نصر اصفهانی آرش و حسینی سید حسن، «بررسی تأثیر سیاستهای تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه: شهر تهران)»، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، شماره ۲۰، دی ۱۳۹۵ش.
«نقش مهاجران افغانستانی در اقتصاد ایران»، وبسایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۹ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
«نگاهی که یک مهاجر افغانستانی به رفتار ایرانیها دارد»، خبرگزاری مشرق نیوز، تاریخ بازدید: ۱۵ شهریور ۱۴۰۱ش.
نوری و دیگران، «بررسی سازگاری فرهنگی مهاجران، مورد مطالعه: مهاجران آذری شهر رشت»، در فصلنامه پژوهشهای راهبردی مسائل اجتماعی ایران، شماره چهارم، زمستان ۱۳۹۷ش.
«وزیر کشور: ۶۰ درصد افغانها در ایران میخواهند به اروپا بروند»، خبرگزاری مهر، تاریخ بازدید: ۲۹ شهریور ۱۴۰۱ش.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)